EN YOLK VAN STAD EN OMMELANDEN

Transcriptie

1 EN YOLK VAN STAD EN OMMELANDEN PI NK STERBLOiv\tv\EN BIE 'N KANNER ZOCHT OEUR JAN BOER UITGAVE: VAN GORCUM & COMPo N.V., AAN DEN BRINK TE ASSEN

2

3 PINKSTERBLOMMEN

4 LAND EN VOLK VAN STAD EN OMMELANDEN Een nieuwe reeks folkloristische, historische en literaire boeken van en over Groningen, onder redactie van Jan Boer en Dr E. W. Hofstee PINKSTERBLOMMEN (1) Bie 'n kanner zocht deur Jan Bo e r. Een bloemlezing uit het werk der jongere Groninger schrijvers en dichters. BEREND KOPSTUBBER (2) Een novelle in boekvorm van S i e n Jens e m. a. In voorbereiding: POASKEBLOMMEN (3) Bie 'n kanner zocht deur Jan B o e r. Een bloemlezing uit het werk der oudere Groninger schrijvers. VAN GORCUM & COMP. N.V. - UITGEVERS - ASSEN

5 PIN KSTERBLOM MEN BIE 'N KANNER ZOCHT DEUR JAN BOER EN OVERLANGD DEUR Mr J. LINTHORST HOMAN Serie Land en Volk van Stad en Ommetanden Nr 1 IN HET JAAR MCMXXXIX UITGEGEVEN TE ASSEN BIJ VAN GORCUM & COMP. N.V. (G. A. HAK & H. J. PRAKKE)

6 Omslagontwerp van Jan Altink Gedrukt ter Boekdrukkerij van Van Gorcum & Comp.

7 Ter inleiding. Midden in een tijd vol van groote moeilij kheden en vol van zwarte dreigingen, bereikt mij het verzoek, een bundel pinksterbloemen aan den lezer te helpen overhandigen en daarbij mijn oordeel te geven over de mogelijkheid van de komst van nog meer bloemen uit het leven van land en yolk van Stad en Ommelanden. Mag ik het doen? Is het daarvoor nu de tij d? Stelt U gerust, ik aarzel geen oogenblik. Ik wensch redactie en uitgevers van deze nieuwe serie Groninger uitingen van harte geluk in hun werk, ik wensch den schrijvers en dichters den ouden besten geest toe, welke door alle generaties zooveel goeds pier heeft gebracht. Het yolk van Stad en Ommelanden is er niet het yolk naar, in drukkende tijden te verslappen of zich door gevaren te doen verschrikken. Ook vroeger wend d ān joist de kern nog hartiger, de wil nog steviger, de humor nog karaktervoller. Juist ook door den levensstrijd, van alien gezamenlijk en van ieder apart, is

8 in den loop der eeuwen het volk van Stad en Lande zoo een bijzonder yolk geworden. Wat er ook gebeure, het landseigene is en blijft iets van groote opbouwende waarde, gelijk iets eigens steeds zoo waardevol is. Joist bier, in ooze kust- en grensprovincie met krachtig eigen middelpunt en zelfbewust land, kan zich het provinciale eigene zoo uitstekend blijven ontwikkelen binnen het vaderlandsche geheel. Ben yolk met eigen letterkunde is een levend yolk. Mogen nog ontelbare generaties van Groningers dat goed bedenken! Groningen, September J. IaINTHORST HOMAN Commissaris der Koningin in de provincie Groningen.

9 lenholt. Dialect. Pag. 1. Ter inleiding (Mr J. Linthorst Homan) 5 2. Pinksterblommen (Jan Boer). Hgl Vrede (J. Rietema) Hgl Jurrie (J. Rietema) Hgl De Stille (J. Dijkstra) Old Gedichten van Nikl. Griep (pseudoniem van J. Dijkstra) a. Tweidonker Old. 48 b. Klinkdicht Old. 49 c. 't Begunt... Wk. 50 d. Het strunerke mit sien nunerke 51 e. October 54 f. Haarstwiend 55 g. Van de Vos Reinaerde. Old. 56 h. Zummerspul 59 i. Ien de hondsdoagen Wk 't Gerucht (Bien Jensema) Hgl Op Roege Horn" (Jan Boer) Hgl. 71

10 Dialect. Pag. 9. Gedichten van Jan Boer: a. Ons yolk Hgl. 81 b. Wad * 83 c. Boer * 84 d. Zichters 85 e. Drievers,, 86 f. Zeewiefkes. 87 g. Oetjoagers Gedichten van Hans Elema: a. Haarst I,.. b. Haarst II, c. Wenst d. Laidje veur mien zeun * Mit goudvinden van Redactie ovemomen oet 't Niēuwsblad v. h. Noorden". Ale anere stukken en gedichten hemmen ien 't Moandblad stoan en dei Heeren vonnen 't best. Baide bloaden mouken ons dit waark meugelk. Doarom van dizze ploats of: daank veur heur touzeggen. Wie hemmen schrievers en dichters 't zulf mit aan keur geven, wat ze 't mooiste vonnen ien heur waark. Elk stait dus veur zien aigen stukken, zien eigen toal en zien aigen schriefwieze. RED

11 Pinksterblommen. Ik wol, da'k nog ais ainmoal weer Op rug lag ien of ven En wolken kwammen aarns heer En dreven aarns hen... Da'k nog ais ainmoal weer as kiend, Ien pronk van 't Pinksterlaand, Stil wakker wer deur zun en wiend Mit blommen ien mien haand... Ja, zoo as vrouger.. Dou wie, kiener van 't luk dorpke, ainmoal ien 't j oar, om Pinkster, d'r midden maank moggen, as lammer ien 't gruinlaānd. Midden maank dei botters en kloavers, dei laandjes en koekoeken, dei diezels en zuurstoalen. Gras gaf wie nait om, stiekels nog minner, aal stakken ze nog zo venieneg! Blommen mos we hemmen. De allermooisten, dei d'r wozzen! En dei ien slingers om zied, of op pet of ien 't hoar, en den bie deuren laans. Net as mit Sunner Meerten. Moar ditmoal nait ien duustern, nee ien 't voile licht, fleureg en kleureg, zoodat ale mensen 't goud heurden en zaggen: Pinksterblom is opgestoan". 9

12 Dat is datteg joar leden.... En net nou 't boeten weer ien voile blui stait; komt d'r 'n man bie mie en zegt: Pluk mie nog ais zo'n handvol, as ie willen. Ditmoal nait oet joen vrougere ol vennen. Moar oet de blommen, dei d'r bluien ien joen Moudertoal." Dat heb 'k doan, geern, haile geern. Dizze Pinksterblommen" gonnen dommit bie deuren laans. 't Is van 't beste, dat ons j ongeren" schreven hemmen. Doar is 'n bepoalde doemstok bie bruukt: 't mos echt wezen van kerakter en toal en 't mos zegd worren kennen, haardop veurlezen, thoes en bie vremden! Noa dizze handvol Pinksterblommen" komen nog Poaskeblommen". Dat bennen vrougere bluiers, ons olleren" dus. En as 't goud gait veur 't lest nog 'n toefke Styoblommen", ons haile oldjes", ons klassieken". As joen deuren nou dommit moar wied open willen, net as vrouger bie ons ien 't lutje loug. Oetgever het zien best doan en ze mooi bie 'n kanner bonnen. Loat ie nou ais zain, of ze gain stee verdainen op joen vensterbaank. Want doar heuren ze thoes, zoo veur greep, noast 't 01 Bouk en anere femiliestukken. 't Is ook ja 'n stuk van ons haile groote femilie, ons aigen yolk van Stad en Ommelanden! 10 Stad, om Pinkster van 't joar '39. JAN BOER.

13 Vrede deur J. RIETEMA. Mit heur baident wazzen ze old worden, Joap Smit en dei keet, dei hai zet haar veur 'n dikke vieftig j oar, dou hai, 'n jonge kerel van net even twintig, ontsloagen wor als sliekgroaver bie neie diek, omdat hai drei doagen achter 'n kanner smoordoen op 't waark komen was. Mit heur baident wazzen ze old worden en schoon, schoon versleten wazzen ze ale baide, omdat ze gain van baident ooit goud heur gerak had haren ien aal dei tied. Hai nait, omdat hai nooit aan trouwen en 'n aigen hoeshollen toukomen was wat wicht wol 'n kerel hemmen, dei draank kochte veur alles wat hai over hil! en zien keet nait, omdat hai nog nooit geld over had haar veur 'n nei stuk goud, boat stoan veur neie planken of pannen. Vaierenzeuventeg was hai, morgen, eerste Midwinterdag zol hai viefenzeuventig worden. Viefenzeuventig d'r begunde wat te waarken ien zien binnenste, dou hai ien tweidonkeren veur 't verweerde roam van zien keet ston en oetkeek over dei vlakke, witte wereld veur hom. 11

14 Dat ging horn altied zoo, as hai ien doagen gain draank had haar. Den, hai kon er niks aan doun, moar den kwam alles bie horn oet vrouger tieden, ook oet dei tied, dou hai nog bie zien ollen thoes was en ieder keer gaf 't horn 'n gevuil van ainzoamhaid en verloatenhaid, as hai d'r over dochte, hou alles was en hou 't wezen kend haar. Dat gevuil van ainzoamhaid en verloatenhaid, aal dei vieftig j oar dat hai hoesd haar ien zien keet, was 't over horn komen, ieder keer als hai goud tot horn zulf kwam en ieder keer haar hai 't aigenste middel bruukt: draank, net zoo veul en net zoo laank, dat hai 't weer kwiet was. Of kwiet, nee kwiet wor hai 't nooit, moar net zoo laank den toch, dat hai d'r gain last meer van haar. Moar nou, nee hai wis nait hou hai 't haar mit homzulf, d'r stonden nog wat centen veur horn bie boer Tammes van Gerkemoaheerd, doar hai ien 't baiten reuden weken ien 't waark west haar. As hai wol, kon hai dei hoalen en as hai ze haar, kon hai jenever kriegen, net zooveul as hom zulf paaste. Moar doagen hong hai d'r nou al tegen, ieder oavend, as hai aan 't sloapen ging, zee hai tegen homzulf: mornvroo, opslag", moar as 't den weer morn was, kon hai d'r nait tou komen, gain ain keer. As 't van binnen ien horn net zoo west haar as altied, as hai allain moar 'n gevuil van ainzoamhaid en verloatenhaid over horn had haar, den 12

15 zol hai d'r wel tou komen wezen. Moar nou, dis keer, was 't anders, nou vuilde hai hom ook ainzoam en verloaten, moar nou moakte 't hom nait kribbig en maalkopt, net as anders altied. Nee, nou gaaf 't horn allain moar 'n verlangen om hulp te zuiken en steun en troost. Hai was d'r mit opstoan, noadat hai ien 'n dreum alles weer beleefd haar, wat horn ien zien jonge j altied dwars zat. Dou, bie zien ollen thoes nog, haar 't dag aan dag roezie west, mit zien voader en zien moeke baide. Mit zien voader, omdat dei hom dwongen haar om bie hom ien smederij te komen, ien dei zwaarte, smerige smederij bie dat grauwe, kolle iezer, doar hai van kiend of 'n ofkeer van had haar. En mit zien moeke, omdat dei altied noast zien voader ston, d'r niks van begreep of niks van begriepen wol, dat 't horn aanvloog, dat aarbaiden ien dei smerege smederij, en hailtied van veuren of aan moar weer bie horn komen was mit road om moar te beden, veul te beden, den zol 't van zulf wel beter goan. Moar ien ploats van beter, ging 't van laiverloa minder en dou hai achttien was, haar hai d'r 'n end aan moakt, was hai vot loopen en zien voader haar horn achternoa roupen, dat hai 't nait woagen mos om d'r nog ooit weer ien te komen. Dat alles was ien geuren en kleuren weer bie horn wakker worden ien dei dreum. Ieder oogenblik noa dei nacht was 't weer noar boven komen en 13

16 nou, nou hai, vervalen ol kerel doar ien t weidonkern oet 't roam van zien vervalen ol keet oetkeek over 't laand, dat doags beveuren zoo'n zaacht, wit midwinterpak aantrokken haar, nou wor hai van binnen milder en waiker as hai nog ooit west haar. Dudelker as ooit zaag hai 't weer veur hom, alles oet zien jonge j alles beleefde hai weer oet dei tied en hou meer hai beleefde, hou zwoarder 't wor ien zien borst omdat hai nou, veur 't eerst ien aal dei vieftig j oar, begreep dat hai 't was, dei maiste schuld had haar. Zeker, zien voader haar 'n haarde stieve kerel west, moar 'n rechtveerdige eerlike kerel ook en doarom, as hai nait zoo'n kop teund haar aaltied en nait zoo onwillig west haar, elke dag moar weer van veuren of aan, den zol 't nooit zoo ver komen wezen mit hom en den haar hai zien moeke ook nait zooveul verdrait aandoun hufd. Zien moeke, dei 't altied zoo goud veur had haar mit hom en dei ien heur ainvoudige vroomhaid hoopt haar, dat alles wel veur 'n kanner komen zol, as ze moar goud veur horn beedde. Ja, alles haar goud wezen kend, moar nou was 't te boat, veul te boat: voader dood, moeke dood en hai zulf old en schoon of, zoo schoon of, dat ieder dag zien l ēste wezen kon. Hai haar d'r nooit bie stil stoan, dat 't end d'r veur hom ook ainmoal heer was en as 't nog 14

17 es 'n keer bie horn op komen was, den haar ha i d'r zooveul borrels tegen aan gooid, dat hai 't weer kwiet was, dei onrust, dei gedachten aan doodgoan ien horn wakker raip. Moar nou was 't zoo hail anders, nou worren d'r verlangens ien horn wakker, aal staarker, om nog wat goud to moaken as 't kon. Wat goud moaken hai keek en keek moar oet over 't widde veld en prakkezaierde. En hou langer hai prakkezaierde, hou zuverder hai 't vuilde. Joa, dat zol horn rust geven, rust en vrede. 't Was ver noar 't dorp, doar ze woond haren en begroaven lagen, zien ollen. 't Was goud twei uur loopen veur 'n jonge, veerdige kerel. Moar hai, mit zien olle, muide bainen haar d'r goud drei uur over waark en meer as schoon op was hai, dou hai dikke, stompe olle toren ien 't gezicht kreeg, dei hai noa zien jonge j nait meer zain haar. Acht zwoare sloagen klonken d'r deur dei doodstille oavend, doar hai weer allain ien was, dou hai 't dorp achter horn haar en op 't doodgroavershoeske of stapte, dat noast iengang van 't kērkhof ston. B aide lēste groaven op joen rechterhaand, achter aan 't middenpad", zee doodgroaver, dei 'n beetje roar op keek, dat er 's oavonds boat nog 15

18 ain bie zien deur kwam om te heuren, woar Allert Smit en zien vrouw begroaven lagen. Hai haar zien jak en zien vest al oet, hai haar 'n stoere dag achter horn, wol doarom vroo noar bēr, moar nou, nee dat wis hai toch nait wel was dei olle kerel en wat wol hai mit groaven van Allert Smit en zien vrouw, dei baide al krapaan twintig joar dood wazzen? Hai schoot gauw zien duvvel aan en laip kerel achternoa wel wis, of 't gain schooier was, dei naarns onder dak komen kon en nou 't plan haar om ien 't liekhoeske ien te breken. Moar nee, roare boudel, 't was horn toch bepoald te doun om wat hai vroagd haar. Tenminsent, achter aan 't middenpad bleef hai stoan, bie 't vlamke van 'n luziver keek hai, woar hai krekt wezen mos en bie 't poaltje, dat op 't graf van vrouw Smit ston, zakte hai daip deur en sloug baide aarms d'r om tou. Roare kerel, bepoald nait al te goud deeg", mopperde doodgroaver, dei dicht d'r bie achter 'n dikke boom kropen was, moar wat verkeerds het hai toch dunkt mie nait ien 't zin". En mit handen daip ien buzen van zien duvvel en kroag hoog op 't was gemain kold en 't begunde weer te sneien ook stovvelde hai weer noar zien hoeske tou en Joap Smit, zien aarms stief om dei poal, doar hai noam van zien moeke op vonden haar, bleef allain ien dei witte ainzoamhaid 16

19 van dat stille kerkhof, en hai snokte as 'n kiend, dat hail, hail ondeugend west het en troost zocht bie zien moeke. Hai snokte as 'n kiend, aal daiper en aal haarder. Nou hai 't gevuil haar weer dicht bie zien moeke te wezen, wor hai weer 'n jonge vent, zaag hai en beleefde hai weer alles oet zien jonge tied. En veur 't eerst ien aal dei lange, lange joaren vuilde hai, hou zeer hai heur doan haar en aal vaster kneep hai zien aarms om dei poal, doar heur noam op ston en hou dichter hai bie heur kwam, hou blieder en hou rustiger 't wor van binnen ien horn. Negen uur, tien uur, elf uur, twaalf uur sloug 't ien dei stompe olle toren van 't dorp, dat achter horn laag en hou daiper 't ien nacht wor, hou koller 't begunde te worden en hou haarder 't begunde te sneien mit dikke, dichte vlokken. Zien handen vroren vaast tegen dei poal, dei hai aal nog stief ien zien aarms hil, moar hai vuilde nait, dat 't horn zeer dee. Net zoo min, as hai vernam, dat zien vouten bevroren ien zien kepotte olle schounen. Hai was j a zoo blied en zoo gelukkig van binnen, omdat hai veur zien gevuil weer zoo dicht, zoo hail dicht bie zien moeke was. Bie zien moeke, dei hai j a zoo laank, zoo hail laank misten most haar. Ain uur, twei uur, drei uur sloug 't ien torenklok en aal deur bleef 't nog sneien, mit groote, wollige 2 17

20 vlokken, dei deel dwarrelden op groaven en zaarken en poalen en stroeken van 't k ērkhof en ook op horn, net zoo laank, dat hai d'r oast onder bezied was. Es kieken, of dei kerel mie vannacht toch nog nait ien 't liekhoeske kropen is", onnaierde doodgroaver, dou hai 's morns te 't glaas oet keek en zaag, hou 'n dik pak snei d'r valen was, 's nachts. Hai trok zien duvvel aan, schoot ien zien klompen, stapte noar boeten en keek eerst es noar lucht. Helder as 'n klok, 't vroor bepoald dat 't knapte, hai hoopte moar veur dei haalf male slaif, dei zoo veul belang haar bie groaven van Allert Smit en zien vrouw, dat hai bie tieds weerom goan was, noar 't dorp tou, want mit zuk weer was 't ien zoo'n hokje van haalfstains muren j a moar nauw oet te holden. En as hai d'r was, nou j a, den mos veldwachter d'r ainlieks bie komen, moar dat dee hai nait. Nee, den nam hai horn mit bie kachel, den kon hai 'n koem vol kofvie kriegen. Gusteroavend haar hai te muid west om 'n proatje te moaken, moar den mos hai toch es heuren, wat veur belang hai nou nog haar bie 'n poar doodgewone m ēnsken, dei aal joaren en joaren dood wazzen. Mit schop over scholler stapte hai over 't veurpad hen, begunde vot mit geweld snei aan kaant 18

21 te gooien, dou hai bie 't liekhoeske was, en trok deur open, zoo gauw hai roemte genog moakt haar. Nee, gain kerel gelukkig en hai haar d'r bepoald nait west ook, den mos d'r ja snei op vlouer leggen. Hai moakte deur weer dicht, laip dou over 't ziedpad en 't achterpad laans noar 't end van 't middenpad. D ē wat 'n dik pak snei laag d'r tegen poal, dei op vrouw Smit heur graf ston! Zol dei kerel? Joa, foi toch, hai was 't handen, dei stief om poal tou lagen, stoken even boven snei oet. Hai huverde van schrik, wed eerst Wit loopen, moar dou pakte hai aal zien moud bie 'n kanner en kraabde snei weg, zoo gauw as hai kon, net zoo laank, dat hai horn bloot haar. Stief, stief bevroren, doar was gain h ēlpen meer aan, dat zaag hai zoo. Hai pebaierde om dei haarde, stieve vingers los te moaken, moar doar was gain middel op, vernam hai al gauw. Poal omzoagen, dat was 't ainege wat er op zat. Mit schrik ien zien bainen laip hai noar zien hoes om 'n zoag, en veurzichtig, om dei haard bevroren handen nait te roaken, zoagde hai vrouw Smit heur grafpoal om, vlak onder 't stee, doar aarms d'r om tou lagen. En dou lukte 't horn mit wat getrek en gevring om boudel van 'n kanner te kriegen en zoo gauw hai 't zoo ver haar, kraabde hai dei dikke sneiloag van dat stieve lichoam 6f, dat haildaal ien 'n bultje zat. 19

22 Doodvroren, ien veurnacht bepoald al, onnaierde hai bie homzulf,, wat zol dei slaif toch ien zien kop had hemmen? Het bepoald lang nait deeg west". Nee, het bepoald lang nait deeg west", zee hai nog es, dou hai, hail veurzichtig, snei ook van 't grauwe gezicht ofnomen haar en zaag, dat er 'n bliede trek laag om dei doode mond. 'n Wies mēnsk lait horn toch nait dood vraizen mit 'n lachend gezicht! 20

23 Jurrien deur J. RIETEMA. Doags noadat Jurrien zien moeke dreientachtig worden was, von hai heur dood op bēr. Jurrien was d'r nooit aan tou komen, dat zai óók es 'n keer dood mos en zoodounde was hai schoon, schoon verlegen mit homzulf, dou hai veur 't geval ston. 'n Dikke daartig joar laank, vot van 't eerste oogenblik of dat zien voader oet tied komen was, haren ze 't mit heur baident red op heur steeke achter ien poller: 't ol mēnsk zee altied bie alles en mit alles hou 't mos en Jurrien mit zien slichte, aingoale noatuur dee alles krekt, zoo as zai 't bestēlde. En nou, nou hai al goud vieftig was, ston hai d'r zoo tou ainmoal moar allain veur en mos hai moaken dat boudel aan loop bleef: dat zien baisten op tied heur gerak kregen, dat zien hoes d'r hemmel en schier oet zaag, en, vanzulf, dat hai d'r zūlf ook nait bie om haals kwam. Moar dat lēste, j a, 't leek d'r ien 't begun 'n bult op, dat 't doar noar tou goan zol. Want nog gain haalf joar noadat hai zien moeke noar 't kērkhof brocht haar, was hai nait veul meer as 'n geroamte: hai haar 't op zien menaier z oo drok 21

24 mit zien baisten en zien laand, dat er veur homzulf gain tied over bleef. Zel ik die es wat zēggen jong?" vroug Jaan Mop, doar hai steevast om de vattien doagen 's Zoaterdoagsmiddags ien scheerwinkel kwam, mit 't gezicht vol dikke, haarde, grauwe stoppels. Nou?" vroug Jurrien. 'k Heb die nou al riekelk viefentwintig joar laank steevast ale vattien doagen ain keer onder 't mēs", kwam Jaan, en vanzulf, 'n vaste klant is wat weerd en dei wil ik anders geern holden, moar wat die aan gaait, 'k heb wel geern dat doe 't moar aan 'n aner guns". Woarom dat ienains?" vroug Jurrien. Omdat mie 't bie die net tou is, of 'k mit mien mēs tusschen wat ol bonken om houw", kwam Jaan, en doarom, ain van baident, gauw moaken dat's wat beter ien 't vlaisch komze, of noar 'n aner goan mit dei keesrief ". Jurrien knikte eerst moar es zoo'n boardscheerder kon makkelk wat z ēggen! Moaken dat's beter ien 't vlaisch komze." Hai mos zulf moar es mouderzail allain zitten op 'n ploatske, doar je om haals kwammen ien roet en kweek en stiekels moorden was 't ja van 's morns vroo aan 's oavonds loat en hou haarder dat je knooiden, hou minder dat je boas over boudel blieven konden. As mien moeke d'r nog moar was", jeuzelde Jurrien dou Jaan op 'n stee ston te villen, dat hai 22

25 't woagen deurde om zien mond even open te doun, dou ging alles veul beter en veul mooier". Krekt", zee Jaan, moar dei is d'r nou ainmoal nait meer en doarom zol ik moar zain, dat ik 'n aner wief bie mie kreeg." Hē?" vroug Jurrien, 'n aner wief? Wat mout dei? " Moaken dat's doe dien gerak krigs", zee Jaan, zel ik es veur die oet kieken?" Dat wait 'k n't jong, dat wait 'k n't", jeuzelde Jurrien weer, mien moeke het mie dag aan dag veur holden, dat'k mie woaren mout veur alles wat rokken dragt". Omdat ze baang was vanzulf, dat ze die kwiet wor, moar nou het zai niks meer te z ēggen en nou kēns mien road gerust op volgen". Dat wait 'k toch nait jong," kwam Jurrien nog es, eerst es goud over denken, mit vattien doagen zel ik die 't den wel z ēggen." ** * Vattien doagen laank laip Jurrien mit dat geval ien zien kop en dou dei om wazzen en hai weer bie Jaan Mop ien scheerwinkel kwam, zag hai d'r nog riekelk zoo hoamel oet as veurige keer, omdat hai 't sloapen ook nog loaten haar, deur zien prakkezoatsies over dei vrouwenboudel. N ou? " vroug Jaan, hou wordt 't?" Ja, 'k wait nait jong", st ēnde Jurrien, dei ain van 't soort was, dat nooit wat wait, ik ken 23

26 d'r zulf nait goud oet komen, moar zoo is 't toch ook niks. Doarom, as die 't beter tou liekt, dat er 'n vrouwspersoon bie mie tou holdt en doe wais ain veur mie, stuur mie dei den moar es, den ken wie es proaten". Gelukkig", zee Jaan, 'k wait hier ien 't loug 'n haile fiksche, 'k zel heur vroagen, of ze morgen opslag bie die komt". Wēl is dat? " vroug Jurrien. Trientj e Kekels". Dei? De dat mout j a 'n haile kwoaje wezen". Nou, doar ken ze toch w ēl fiksch om wezen!" Joa, vanzulf, dat wēl, moar as ze den moar gain boas speulen wil bie mie." Boas speulen bie die? Bis doe'n kerel of nait?" Dat wait 'k n't jong", stutjede Jurrien, dat wait 'k n't, zoo'n haile kwoaje, dat liekt mie toch niks tou". Gain gezoes heur zó(5 gaais d'r dood bie, dat gaait vast deur en doarom, morgen komt ze bie die en 'k deur wedden, dat ze die bevaalt. Dat kwaoje, doar m ēnsken 't voak over hemmen, dat zit moar oan boetenkaant". Zoo, zol 't d āt hē?" jeuzelde Jurrien. Secuur heur, zelt es zain, hou ze touvaalt ien 't gebruuk." Zoo, zol 't dāt hē? " jeuzelde Jurrien weer en mit zien veul te wiede olle pet over zien ooren stommelde hai te scheerwinkel oet en hai was nog 24

27 nait op stroat of hai bleef weer stoan om es goud te beprakkezaiern of hai nog nait weerom goan zol, om tegen Jaan te z ēggen, dat hai d'r t och moar van of zaag. Moar hai wis j a veur6f al wēl, dat Jaan horn den t och weer onderste boven proatte. Doarom stēnde hai wat en prommelde hai wat ien homzulf en van kloare benauwdighaid over wat horn anerdoags te wachten ston, wor hai onder zien gest ēn en geprommel aal lutjeder en lutjeder. Zien hoamel kopke zonk hou langer hou daiper deel op borst, zien rug trok hou langer hou krommer, hai zakte aal daiper en daiper deur ien zien kneien en zoo, as 'n hoopke ellende, schontjede hai ien 't lēste te 't loug oet en dat weer noar zien ploatske tou. * * ^ Trien Kekels, 'n dikke, staarke govverd van 'n maaid, laip al tegen de fattig en al haar ze voak genog 'n vent had ien heur jonge joaren, dou ze as boerenmaaid dainde, aan trouwen was 't nooit tou komen, deurdat ze wat al te vraid van noatuur en wat al te boazig van oard was. En nou zol er ook wel nooit meer wat van komen, haar ze al joaren bie heur zulf onnaierd d'r wazzen ja j wichter zat en wat fiksche kerel zol 't den ien zien kop kriegen om mit zoo'n olle maaid te begunnen! Nee, ze mos d'r moar op reken' dat ze d'r allain veur ston, heur haile 25

28 levend en doarom mos ze moaken, dat ze tegen heur olle daag 'n nuver spoarpotje haar, beprakkezaierde ze bie heurzulf, as ze 's oavond's allain ien 't lutje koamerke zat, dat ze huurd haar tegen heur viefendaartigste j oar, dou ze d'r ienains genog van kreeg om nog langer te dainen. Aigen boas wezen, dat was toch moar alles op wereld en boetendes, as ze ien 'n koamer woonde, den kon ze van vroo ien 't veuj oar aan Mat ien haarst ale dikke daghuren mit nemen en omdat ze zoo zunig leven kon as heur zulf paaste, mos 't er al schaif zitten, as ze nait nuver veuroet boerde, ieder j oar. Moar j a, allain was toch moar allain en al wor heur spoarpot ieder j oar oarig zwoarder, omdat ze leefde bie brood en eerappels en gain aner goud droug as of leggers, dei ze hier en doar bie 'n boer opdee, ze dochte t och voak genog bie heurzulf 'k wol dat er toch nog moar ain om mie kwam, al was 't den desnoods ook moar 'n haalve". En nou leek 't er den zoo ien ainmoal moar op, dat 't doar nog wēl es op oan goan kon, want j a, meer as 'n haalve was dei Jurrien Stof f els veuraal nait, doar Jaan Mop 't over had haar, dou hai op 'n hondjedraf even bie heur aan loopen was, moar hai zat op 'n ploatske, doar bepoald gain cent schuld op laag ze wazzen j a altied dēiir 't zunige hen west, hai en zien mouder baide en doarom, as ze dat ploatske nog es aan hoak 26

29 kriegen kon, nou j a, den wol ze dei ol vent d'r wēl op koop tou bie hemmen. Van kloare bliedschop lait ze 't ien 't laid loopen, dou Jaan Mop zien bosschop doan haar en weer vot goan was en opslag hoalde ze aal heur loaden en kasten over hoop om heur beste en mooiste spullen bie 'n kanner te zuiken. En anerdoags 's morns, zoo gauw as ze wakker wor, lait ze 't weer ien 't laid loopen, zoo blied was ze nog aal mit heur neie veuroetzichten, en dou ze heur aanbooid haar en boeten kwam om noar Jurrien te goan, nou j a, vanzulf, dou zong ze nait meer, wat haren aner m ēnsken d'r mit neudig dat 't heur zoo goud noar 't zin ging, moar ze bleef d'r gelieke welgemoud om en mit 'n bliede trek op heur gezicht, dat al wat old en wat toanig leek onder dei groote kiep van 'n houd, dei ze op haar, kwam ze bie Jurrien veur achterdeur, 'n goud haalf uur noadat ze van hoes goan was. Hier moar eerst es pebaiern", dochte ze bie heur zulf, 'n gouie boer het deur ien 't bovenēn j a voak haile doagen op grondel", en ze draaide ring van achterdeelsdeur om, moar boudel zat vast aan binnenkaant. Bie schuurdeur en bie hutsdeur lukte 't net zoo min en doarom stapte ze moar mit lange voamen om schuur tou, op 't kaarnhoes óf. Dē, óók vaast jandoom. Nou, den vētirdeur moar. Omdat ze onder bedrieven 27

30 wat grammietig worden was, nam ze heur voamen nog langer, dou ze om 't hoes tou stapte, en ze was nait bie vēūrdeur, of ze pebaierde mit 'n roam om dei open te stotten, moar alw ēēr mis. Dē," foeterde ze ien heurzulf, zoo' n olle vrijgezel huift hom naarns veur hoasten, slept vanzulf nog". Moar mit horn proaten wol ze en zol ze, nou ze heur beste spullen aantrokken haar veur 't geval en ze heur bainen d'r oast veur oet hoaken loopen haar. Doarom laip ze rondom 't haile hoes tou en zoo haard as 't moar even lieden kon, tikte ze tegen ale roeten, moar hou ze ook tikte en horn bie zien noam raip, 't hulp allemoal gain spier: 't bleef ien hoes en ien schuur zoo dood en zoo stil, net of 't haile spul oetsturven was. Wel wait of dei olle stumper nait wat overkomen is vannacht, onnaierde ze ien 't l ēste, nait omdat ze doar veul van loofde, moar meer om heurzulf wat aan te pittjen en dou ze drei keer om 't hoes tou kommen was en aal heur knokkels blauw houwen haar, hil ze ho bie 't keukenglaas, zette doar 'n breekiesder onder, dei ze op 't haim tegen komen was, schoof boudel zó6 ver omhoog, dat ze d'r mit goud fersoun onder deur kon en klom over 't kezien hen ien keuken. Dē kachel was aan en d'r ston 'n pot vol kofvie te proddelen onder 'n dikke kool, hai kon 28

31 doarom onmeugelk ver Wit wezen en as 't zoo wezen mog, dat horn wat overkomen was, den zol 't meschain nog vroo genog wezen om horn te hēlpen. Ben ie boven ol boas?" raip ze deur gaang hen, dou ze ien keukenkaast keken haar, om te zain of hai do ār bie geval tou hil, moar d'r kwam gain antwoord. Den moar es achter kieken" dochte ze en ze laip deur kougaang hen noar achterdeel tou, moar doar was 't al net zoo dood en net zoo stil as ien 't boven ēn. Ze laip bie koustallen laans, keek even over raand van 't swienhok hen en stapte dou te peerstaal ien dē, doar zaag ze ienains wat bewegen onder 'n stuk of wat boalen, dei doar op 'n bultje lagen. Ze kreeg even 'n schrik en gedachten aan spoukerij trokken deur heur hen, moar 't aigenste oogenblik pakte ze aal heur moud bie 'n kanner en raip Stof f els, leg ie doar bie geval? ". Nee, nee, is gainain thoes hier heur," kwam d'r 'n reerderige stern onder boalen vandoan, goat moar gauw weer vot". Om de donder nait", roasde Trien, dei opslag begreep, dat hai haile boudel vast moakt haar en bezied kropen was om heur te ontloopen, om de donder nait". En mit 'n poar lange voamen was ze bie horn, ze zette heur dikke knoesten ien dei zeuven kūnstmisboalen, doar hai onder laag, 29

32 smeet dei vot zoo wied as ze vlaigen wollen en komdaierde horn mit 'n grovve stem om ien 't ēn te komen Jaan Mop haar heur vert ēld, dat hai mit heur proaten wol en nou z61 hai den ook mit heur proaten. Moar 'k heb mie weer bedocht," stutjede Jurrien, dei zoowat haalf overēnd kraabd was en nou mit 'n benauwd gezicht ien houk van peerstaal zat. Bedocht? Woarom dat? " vroug Trien mit 'n stern zoo vraid as 'n meertsche hoagelbui. Omdat mien moeke mie altied hail, hail slim woarschouwd het veur vremde vrouwlu", jeuzelde Jurrien weer en 'n beetje doeknekt, mit 'n knik ien kneien ston hai nou tegen heur over en hai was zó6 baang, dat hai oogen nait noar heur opsloagen deurde. Gekhaid," ballerde Trien, vrouwlu bennen honderd moal beter as manlu en benoam hier bie joe mout neudig 'n vrouwspersoon aan 't regaiern heb 'k wēl zain bie joe ien keuken". Zoo, ducht die dat," st ēnde Jurrien, dei hom 'n beetje of stubd haar en nou pebaierde om veurzichtig bie heur laans te schontjen hai ston 't j a nait haalf, allain doar ien peerstaal, bie dat dikke, grovve wicht, dei hom wel moaken en breken kon. Ja zeker dunkt mie dat," b ēlkte Trien en 'n beetje wiedbains ging ze ien heur voile bredte vēixr horn stoan, dat hai heur onmeugelk ontkomen 30

33 kon. 't Was horn ja moar zoo aan te zain, dat hai doodsbenauwd was, en doarom, nou ze doar zoo allain mit hom was, nou wol ze opslag goud mit hom of proaten. Nou", jeuzelde Jurrien weer, 'k wil 't toch laiver nog moar eerst allain verder pebaiern". Wie zollen 't hier anders zoo nuver hemmen mit ons baident en 'k zol zoo goud veur joe zorgen", kwam Trien nou, zoo zuit en zoo fien as ze 't veur 'n kanner kriegen kon mit grof geschut kwam ze toch nait verder, vernam ze w ēl. Joa, dat zel 't w ēl, dat zel 't wē1", stēnde Jurrien. Nou den", zee Trien, dei dochte dat ze beet kreeg en doarom 'n stapke op zied dee, dat hai d'r laans kon, nou den, woarom zowwe 't den nait pebaiern mit ons baident, as 't nait bevaalt, ken we j a nog makkelk genog weer van 'n kanner". O, oo, 000!" raip Jurrien, gelukkig ik haar docht, dat doe opslag mit mie trouwen wolde". Och nee jong, vanzulf nait", lachte Trien, dei nou goud mit horn op glee kwam noar heur duchte, en 't doarom nog aal zuiter moakte, wie mouten kanner toch eerst wat beter kennen". O, den is 't goud", zee Jurrien, gao den moar mit noar keuken, den goan wie d'r bie zitten", en, 'n beetje moudiger, stapte hai veur heur aan over achterdeel hen. En om horn te teunen, wat 'n nuver, beschaiden 31

34 wicht zai was, as 't er op aan kwam, bleef ze d'r bie stoan, dou ze mit heur baident ien keuken aanland wazzen. Kofvie wol ze nait hemmen, ze haar thoes al kof vie had en twei keer zoo stoef op 'n kanner, dat was moar rijslaiverij onnaierde ze. En veul geld wol ze ook nait verdainen, zee ze, dou ze mit horn op glee kwam, ze begreep hail best, hou stoer hai 't er mit haar om boudel bie 'n kanner te holden. Moar al wol ze den gain dik loon hemmen, hai kon er toch secuur op aan, dat ze altied heur uterste best veur horn doun zol. Jurrien zat moar aal mit kop te knikken, en blied dat ze nait meer zoo vraid en zoo boazig was as ien 't begun, gaaf hai heur aan ale kanten 't schoonste geliek. Hai was j a meer as doodsbenauwd, dat ze weer net zoo begunnen zol, as dou zai horn vonden haar onder zien k ūnstmisboalen. No den", zee Trien, dou ze op heur menaier alles goud of proat haar van loon en vrije doagen en zoo, den koom ik mornvroo opslag moar heur, ik ben j a t och vrij en 't is meer as broodneudig dat er hier 'n flink vrouwspersoon aan 't rouer komt". En mit schoof ze grondel van boetendeur 6f, trok dei open en stapte mit lange voamen weer op 't dorp of ze mos ja as 'n gek aan 't waark anders kon ze onmeugelk anerdaags alles schier en schoon hemmen wat er mit mos noar Jurrien tou. ** 32 *

35 Jurrien zat nog mit kop te knikken, dou zai al wēl 'n ketaier vot was en onder bedrieven kromp hai hou langer hou verder ien 'n kanner, omdat hai homzulf hou langer hou benauwder moakte. Want j a, 't was wēl allemoal laif en lekker west ien 't lēste, dou zai vernomen haar, dat hai toch nait tegen heur aan deurde, moar ien 't begun, wat was ze te keer goan. En nou haar ze wēl zēgd, dat ze opslag nog nait mit horn trouwen wol, moar vanzulf, op 'n duur was 't heur doar j a t och om te doun en as ze ainmoal bie horn was en ze begunde doar over, den deurde hai j a nait vorrels zēggen van nee. En as hai joa zee, den mos hai dat grovve, male bekstuk zien haile levend verder om horn tou hemmen en vanzulf, den kon hai altied noar heur piepen danzen. Hou langer hai d'r over zat te prakkezaiern, hou slimmer verlegen hai mit 't geval wor, en hou slimmer verlegen hai wor, hou verder hai ien 'n kanner schrompelde. Uren en uren zat hai zoo, ien 'n kanner doekt as 'n zaike olle hen, en hailtied moar weer van veuren of aan pebaierde hai om d'r oet te komen, hou hai d'r mit aan mos, moar hai kwam gain spier verder en hou loater 't wor, hou secuurder hai 't wis: nee zēggen, dat dēūrde hai nait, as 't zoo wied kwam en joa zēggen, joa zēggen doar mos hai haildāāl nait over denken. 3 33

36 Om eten en drinken dochte hai dei haile dag naait, moar swienen mozzen neudig wat hemmen begreep hai, dou hai tegen tweidonkeren 'n ontevreden geknor heurde, dat achter te hut oet kwam. Hai pakte aal zien moud bie 'n kanner, lait horn van zien stoul of glieden, schoof baide grondels veur keukendeur ze mog 't es ien heur kop kriegen om dei aigenste daag nog weerom te komen en daip deurzakt ien kneien, mit kop oast op grond, strompelde hai te keuken oet, over achterdeel hen, noar peergaang tou. Ze lagen d'r nog ien houk van peerstaal, dei kūnstmisboalen, doar hai van kloare benauwdighaid onder kropen was, 's morns dou hai dat kwoaje bekstuk aankomen zain haar. Hai zaag dat l ēlke gezicht weer, zooas ze doar tegen horn over stoan haar en hai heurde heur vraide stem weer. En hai, dei van zien levensdoagen nog nooit goud waiten haar, wat hai wol, begreep ienains wat horn te doun ston, dou hai doar aan peerstalbeun 'n end touw bungelen zaag, dat er nog overbleven was van dei zuzooi, dei leujonges van zien aarbaider doar 'n week of wat beveuren moakt haren. W661 die veur vremde vrouwlu", haar zien mouder horn altied veur holden en nou wis hai ienains, hou hai horn woaren kon. Hai heurde niks meer van 't gegier en 't geknor van swienen, dei aal meer zin aan vreten kregen, 34

37 en baang was hai ook nait meer, nou 't horn ienains hail dudelk was, wat hai mos, nou hai begreep, hou hai horn woaren kon, hail, hail secuur, veur dat male, vraide bekstuk van 'n wicht. * * * Dou Trien weerom kwam, anerdoags 's morns, bepakt en bezakt en mit 'n blied gezicht binnen 'n haalf j oar tieds zol ze haildaal boas op en over dat ploatske wezen, doar was j a gain twievel aan mos ze weer mit breekiesder aan gaang om d'r ien te komen. Dē, vast weer onder zien ol boalen kropen", proddelde ze, dou ze horn ien 't boven ēn naarns von en mit 'n roam laip ze over achterdeel hen noar peerstaal tou. Leg ie d 6 ār bie geval weer Stof f els? " raip ze, mit dat ze peerstaldeur open trok, moar op 't aigenste oogenblik begunde ze van kloare schrik te gieren as 'n meert en as 'n gek vloog ze weerom over achterdeel hen noar keuken en dou noar boeten. En gauw, gauw, net of duvel heur op hakken zat, boesterde ze dwars deur 't laand hen om ien 't dorp bie veld wachter te komen en te vert ēllen dat ol Jurrien Stof f els horn ophongen haar aan peerstalbeun. 35

38 De Stille deur J. DIJKSTRA. Tusschen kaalkige, grieze, streeperige en brokkelige olle muren mit blinde vensters en schutten van grauw verbraande kraalschroten lag de speulploats bie de schoule stil te wachten in 't zuvere, 't felle licht van de zunne. De waike, zaachte morgenwind bluis soms 'n espentoppie as 'n pluum boven de dorre schutten oet; de braide bloaren aaiden as zaachte handen over 't holt aal vrede. De stad rommelde; 'n dof gegrom. Inains: klap-klap! Stappen klonken deur de stilte en doadelk doarop sluig kort de weerklaank onner 't verwulfsel van 't gaangkie tusschen stroat en plain. Deur 't donkere poortje kwam Dries mit schokken dichterbie; zwoar, net of e wat achter zok aan trok. Net op de streepe tusschen licht en schare bleef e stoan. Hai kneep de neuze in kroezen omhoog noar de oogen, dei knipperden tegen 't licht en schaarp loerden over 't schoulplain. Was e de eerste?.... Mooi! Bedoard, 't heufd wat overzied en ain ooge nou haildaal dichte, stak e over. Gaangdeur ston al open. Hai heurde er proaten. Gauw wol e weerom, 36

39 moar d'r kwam aine oet 't pertoal, zien" meester. Dei wonk horn.... Dries, jij kon nou-es mooi ons lood en zilverpapier uitzoeken; 't bakje is al weer vol!" Hai huil zok stille, wol 't nou laiver nait doun, gunde dei eere ook nait aan 'n aanner moar kon dat aalmoal zoo nait zeggen. - Je moet ons toch weer hēlpen! Jij kunt zoo goed voelen, of 't zilverpapier echt is. - Ik ken 't heuren, as 'k er over hen wrief, zee Dries zaachte en radjes, of e zoo bie zien neuze laangs wat zeggen wol, dat er ainlieks niks mit te moaken haar. - Het spaarpotje, dat we al hebben, moet ook es dienst doen! Moar meester kon horn doar ook al nait mit tou 'n proatje verlokken. - Is er wat? Heb jij j wel gewasschen, Dries? Scheelt er wat aan? Nee nee meester, 'n beetje doezelg.. Tusschen de oetscheurde klep en 't vouer van de pedde stak 'n stail kwastje van licht- en donkergeel hoar omhoog. Zien gezichte leek mui, toesterg, moar toch net zoo haard en dichte as aaltied. Het bloessie van de gemainte hong slap omdeele, zunner knoopen; de wiede mouwen lagen over de vingers mit grauwe streepen en noagels as klauwen. - Al vroeg op vanmorgen? 37

40 - Nee... e... meester; nait zoo vroug om zeuven zoowat. - Laat naar bed gegaan gister? - Sikkom tot aan zeuven uur tou woakt bie mien oomke. - Dus je hebt heelem āāl niet geslapen, jong? Hai draaide trillerig de roafels los oet de mouwen en keek stoensk noar zien vouten. - Was dat jou werk! Moest jij dat doen? - Nee. 'k W61. Vanoavend weer oomke is nog niet d o od! Hai draaide zok haalf omme en zol nou niks meer zeggen. De lippen drokte hai stief op 'n kanner. Ale vroagen wazzen nou overbodig. 't Kon weer 'n stoere dag worden; dat boas blieven over joe zulf, zok inhollen; dat oet de wege goan veur ales wat horn niedig moaken kon of prikkelde dāt was 'n last. Dou e veur straf hier henstuurd was, haren ze over horn schreven: Een gevoellooze, onhandelbare geest; in zijn rare" buien ontziet hij niemand, geen kind, geen volwassene; en gestrengheid maakt hem harder en koppiger". Twei j oar haar 't duurd, veur ze kanner begrepen. Nou was zien weerbarstigheid en boazighaid wat oafzakt; zien koppighaid veraannerde hail langzoam aan in vertrouwen, dat e nooit hail wied goan luit en woar e doadelk weer de rem op zette, 38

41 zoo gauw as e mainde, dat e veurzichtig wezen mos. Moar aaltied bleef e kantig en puntig; hai keerde zok van aannern oaf, leefde in zok zulf, opsloten in zien aigen bestoan, as aine dei 't haart op grundel het, en zien gezichte was net 'n blok zaark: haard, gries, zunner bewegen. Zien plannen, groode of klaine, huil e toai en verbeten vaaste: weken achter 'n kanner trok en reet e aan zwoare vrachten van 'n vischkoopman bie de broggen en verstopte zien beetje verdainsten.... En j a, zien glinsterende mondharmonikoa mit 't nikkelen schellechie op 't enne krēēg e, en wat dee e zien best, as e in weer en wind bie stroade was, om dei wonnerboarliek mooie laidj es te leeren, dei 't groode orgel horn veurspeulde! En de aiken kleppers mit goldgele knopkes! in stortbuien haar e op fietsen paast bie 't postkantoor, net zoo trouw as 'n woakhond,... moar nou genoot e dan ook van 't bewonderen en de oafgunst van de jonges, as hai in de gymmestiek de rof f el sloagen mog hai veurop! hai de eerste! Mit 't geduld van 'n kadde wachtte hai op zien kans, om ais mit zien vijand oaf te reken, en dan was e z(56 onstumig, z.56 wild en opvlaigend, dat de vrunden dei e nog haar baange veur horn worren en horn tegeliekertied eerden as 'n kerel! Hai was de jongste in zien klas, moar noar verstaand en gemoud was e 't riepste. 't Leek bie 39

42 zetten, of er al hail wat oet zien kinderjoaren dood was in horn. Aal zien doun en loaten was zoo bedoard overwogen, as van 'n volwozzen mensch, en eerst 'n haile zet loater kon je de bedoulen ervan zain. Allain as ze horn min muiken, venienig de gek aanscheerden, of horn oet de hoogte behandelden, dan begon zien driftighaid in opstand te komen; dan vlogen d'r vonken oet 'n vuur, dat je aans nait zagen, en alle straf f en veur wat e dan dee, muiken horn onhandelboar, omdat ze naor zien gevuil gemain" wazzen. 't Luip al drok aan op 't schoulplain en 't leek nog voller deur 't hen en weer glieden van schare over schare. Haarde en hooge stemmen sneden Dries deur 't heufd. Dei klaidjes van de wichter en 't stof deden hom zeer aan d'oogen. Ze begonnen te steken van sloap. Zien bainen wollen nait mit, zien nekke wol aalweg draaien nee, speulen wol e nait, en dat zol e toch zulf waiten? - Oppakkertj e? Elle mit de kedde? - Nee, goa vot! snauwde hai van zok oaf. Luip elk en aine mit opzet tegen hom aan? Dan zol e zien aine elleboog daodelk maor stief tegen de borst aan zetten d'r kon zoo maor roezie van komen laoten ze moar opkomen! Dommee wat kregen ze? Vandoage dat dooie toal", gain vertelster, allerdeegs gain geschiedenisploaten. Aal dat remouer dee zien tegenzin in d' haile schoule gruien. Veur hom was er wat, dat veur- 40

43 noamer was: zollen ze oomke allaine loaten, nou hai vot was? Voader haar waark, moeke 'n nei waarkhoes; hai wor onrustig; hai wol allaine wezen! Hail bedoard, net of e noar wat zocht, sloop e noar de poort d'r deur de stroade laangs noar de Singel. 'n Agent woarschouwde horn, dat 't schoultied was. Dries keek horn vaaste in d' oogen en doar was 't mit oet. Onner de kestanjes was 't stil net 'n aanner wereld. Hai wor wat bedoarder. Hier wol e de haile dag wel slieten; liggen op 't gras en dan noar boven kieken, noar de wolken. 't Was dan net of je zulf gleden. ' n Man op 'n fiets beloerde horn 'n stille"? Hai gong moar weerom noar de drokte. Veur e 't wol, ston e bie 't begun van zien nauwe stroade. Hai dook achter 'n vischkare en zocht mit zien stekende oogen zien hoes.... deure dicht? 'n widde lap onner aan 't gedien? Nou kon e zok zulf nait tegen hollen; hai wor opzweept veuroet! De deure vāāste! Hai wor d'r kel van en luit de ringe los, net of e zok braand haar. 't 01 mensch komt doadelk weerom, zee de sloapsteeholler, dei aal mommelende aaltied boeten zat. - Is oomke allain? Nou? - E-joa, zeg dat wel, jong! Joa, allain veurgoud. 't Is gebeurd. - Wāt gebeurd! is-e do od? ruip Dries en 41

44 schoof veuroet, of e roazend wor. Zien gezichte vertrok, van piene. Net as ik zoo even zee; wie mouten ons deele geven, en hai streek ale vollen en rimpels van zien olle haand bie 'n kanner. Berusten.... Ze laggen! 't Ken nait, 't ken nait! ruip Dries. Moar hai vertrouwde zien aigen woorden nait. Zien stem sluig over. De olle man zee niks meer; zien mond bewoog zok allain nog wat gauwer hai docht aan zok zulf. Dries keek noar 't hoes; hail laang, hail stief. D'r bewoog zok niks. Ales was dood. Dou vlokte hai in zok zulf en stoarig aan gong e vot aal wieder. Was e verdoof d? Hai wol overaal tegeliek aan denken, moar ales draaide deur 'n kanner, net as de zwaarde stippen veur zien dreuge oogen. 'n Verloren roezie muik horn ook zoo machteloos. Wat zollen ze nou mit oomke doun? Hai kon 't zok nait veurstellen, dat dei vot gong. Gebeurd dood", twei brokken in zien keel, doar hai nait tegen sloeken kon. En oomke haar horn van morgen nog zoo vrumd, zoo goudig, zoo zorgzoam touknikt. En vannacht, dou oomke zien wangen zoo mooi rood gluiden, dat e docht: nou zel oom weer beter worden, haar hai Dries zien noam roupen en horn touflusterd, wat veur aannern nait to begriepen was: 42

45 Hai mout 'm hebben Drieske; aine veur twei, twei rieksdoalders! Moar hai wos 't en huil zok stille. 't Was de voutbale; 't Kon aans j a niks wezen? Oom haar horn dei beloofd, 'n echte. Hai was er al weken en moanden laang vol van, moar hai haar er gain stom woord over sproken. Aannern zollen horn j a oetlacht hebben, omdat zoo'n schat toch nait te kriegen was! En toch oomke haar roaden, wat hai verzweeg; vonnen wat hai verstopte in zien haart.... Ja, dan zol e 'n schatrieke kerel worden, aine dei macht kreeg in 'n hail bulde stroaten; dei zien vrunden kaizen kon oet de allerbeste speulers; dei de boas van 'n club worden kon; die zulf dei broenleeren bale droagen zol aan 'n raime over de scholler.... meer kon e ja nait verlangen! Op zien veld" in 't Sterenbosch was e nait stief en dichte! Doar sprong e op as 'n kadde en was e gauw beroaden. Doar was e de held, die deurzicht het. Doar ruip e, zong, vlokte; doar was e de zweebe veur d'aannern. Mit 'n haisterige stern legde hai loater ales oet aan oomke mit luzifers en 'n knikker, niedig as oomke moar j oa" zee en er toch niks van begriepen kon. Oomke was 't, dei hom nait oafsnauwde, moar dei aaltied 't rechte von in Dries zien bedoulen. Hai tikte zien wenschen zoo precies op de kop", 43

46 zee voader, net of 't zien aigen wazzen". En dan kon e zoo zaachte zeggen, of e mit zien one stem aaien wol, Drieske, mien jong". Nou j a 't Was zien noamgenoot, moar dat vertrouwen kreeg e bie aannern nooit, ook nait bie zien voader en mouder. As e zoo mui mit de rogge tegen de deurpost aanleunde en sluip op de vochtige stainen drumpel, doeknekt met de klep op de kneie, dan hoalde oomke hom stillechies in de koamer dei dee hom nooit zeer bie hom was hai wat. En nou verweet hai zok zulf : woarom bleef ik nait thoes! Wat kerels, dei dokter, voader bah! Woar kon e wroak op nemen? Hou zol 't nou in hoes wezen? Net as in de bioscoop? Zollen ze horn d'r nait bie hebben willen? Hai duurde wel moar was toch baange. Nee nait eerder weer noar hoes tou, veurdat ales over was. Eerst haren zai hom votstuurd en nou wol hai nait! Zien bainen wazzen boas en brochten horn noar zien roovershol aan 't daip. Vaier doagen achter 'n kanner was e 'n zwaarver. Ze wezen noar horn: dei vechtersboas, dei bretoale, ongevuilige, koppige platlooper. Ja d āt is e", mainden de lu. Moar hai steurde zok aan gain aine; hai bleef op zok zulf. Veur troost was e baange; dan zol e wel es begunnen kennen te schraiven en doar schoamde hai zok veur. Hai verdainde 'n centje veur brood; hai zocht 44

47 woddeltj es, zuurstoalen en bitter zuitholt" in 't gruinland. Dou e de aarmoudige begraf f enis noakeek, wol e 't wel oetbrollen tegen aal dei stieve, zwaarde manlu, dei zoo zien oomke vot brochten, zunner dat hai heur tegenhollen kon. 'n Vrachtwoagen gong wied op zied en huil ho. Dankboar keek Dries noar de vouerman j a, hai wos, wel 't was. Nog klainer, nog grauwer, nog slapper zocht hai weer zien hool op doar boeten. Zunner zok te bewegen laag e doar uren en uren in 'n zwoare sloap tot aannerdoags morgens. Dou duurde hai d'r wel op aan: eerst gewoon noar schoule en dan noar hoes. Moar pas op! nait elk en aine mos horn vroagen: Woar hest zeten? Woarom? Wat deest? Dat bleef veur horn zulf. Dou smeet e 'n poar handen vol water oet 't daip tegen oogen en mond en begon de neie raize. Dries zat al op zien olle stee in de klas, achteraan, dou de aannern d'r in kwamen; hail bedoard, net doodgewoon, moar nog wat dof. Zien meester" haar al even wat mit horn beproat Hai keek om zok tou.... theelood al oetzocht; nou vast overleggen, wat er veur kocht worden mos. Hai haar gain plan. Ze zollen horn ook wel nait vroagen. 't Was of e d'r boeten ston. Moar inains trokken ale roare gedachten vot; hai zaag zien wereld in zunschien! Hail gauw en beslist veurdat aine d'r op verdocht was ruip 45

48 e mit veuroet stoken koak: Meester meester, 'k wait! 'n Voutbale!" 't Was d'r oet! Hai was d'r zulf kel van worden. 't War doodstille. Dit groode en onverwachtsche plan konnen d'aannern doadelk nait begriepen; 't was to mooi, moar ze vuilden dat dit veur Dries 't allerhoogste was, want nog nooit haren ze horn zoo heurd, zunner dat e vroagd was. Ale oogen vruigen... wat duurde dat laang! nee toch, waigeren kon meester nait: Uitstekend! Vandaag nog! Dries en ik gaan hem samen koopen". Hai duurde meester nait aankieken. Ja j heurde e. Ze keken aalmoal achterom noar hem! 't Was 'n feest; dei kwoad op 'n kanner wazzen, sluigen kanner op scholler en lachten kanner in d' oogen. Dries boog zok, aal daiper, snoof, war rood en wit; zien bloud juig omhoog; dou... gebeurde, wat nog nooit eerder gebeurd was: troanen trilden over zien lessenoar! Moar dou beet e op zien tanden nadde oogen bie hem? Hai kon 't nait meer keeren. Aal de riegen veur hom keken vrundelk! zai knikten horn allerdeegs tou. Dat was 66k nooit eerder gebeurd. 'n Hail zaachte lach trok over zien lippen. Even moar. Dou was 't oet. Hai war weer boas. Hai drokte dat waike gevuil mit kracht omdeele. De grauwe kleur kwam weer opzetten as 'n dof f e dook. En onner 't waark, dat hai mit 46

49 'n voart aanpakte, wor hai weer de bonkige, oaf - sloten Stille, die in zien jonge j al 'n olle levenswieshaid verstopte achter het dooie, grauwe blok zaark.... zien roadselachtige stainen gezichte! 47

50 Gedichten van Nikl. Griep. (Pseudoniem van J. DiJxsTxa.) TWEIDONKER. De regen tikt aintonig En zeurt in ainernood Zien treurlaid langs de wegen, Langs stoppellaand en sloot. De kimme spant zok nauwer, De wereld wordt zoo klain; Hier voart deur 't voale duuster De regenwind allain. De lichten, ver, in 't dorpke, Goan ain veur ain oet 't zicht; Zoo sloeten doagen.... joaren Veur ons heur Minden dicht. De grauwe wilgen schoelen Daip doeknekt bie de sloot; De regen tikt aintonig En zeurt in ainernood

51 Klinkdicht. Wie zitten wel allain op duustre doagen, As dook en schemer om en in joe zit, Of winden wild om hoes en houken kloagen, En binnen 't licht om trouwe dingen glidt; Dan komt de stilte soms mit vroagen ploagen, Nou zaacht as dreumen; dan weer schaarp en fel, Dei dag-en-deur gain tougang bie joe vroagen: Hoi,i ales was en wor en... wezen zel; Wat gait en gong en toch bie joe is bleven; Wat gong en gait en ook joen hāārt verlait, Dat 't beste gaf en kreeg, wat is in 't leven. Dan is 't of Uur en Tied te denken stait, Om antwoord op joen stille vroag te geven: Haar 'k recht op veul?... Miezulm bedroog ik nait 4 49

52 't Begunt... Begunt 't soo swoar te bruzen, Doar butendieks, op 't Wad? Of sit in 't heufd dat suzen, In 't heufd, dat veul vergat? De wiend die wordt al schroaler: Mien kachel braandt 't wordt kold; De greide koaler voaler Ik blief moar thuus; wor 'k old? Och joa, ik ken die doagen, Dat leste, swoar' geluud; Wat dān nog komt? niet vroagen: Nog 'n zetje, jong! dan 's 't uut. 50

53 Het strunerke 1) met sien nunerke 'k Sag, hoe ien stad 'n Jonkje sat, -- Allennig; stoef bij 't pad. 'n Schelpke was sien hiele schat: Hij luusterde en lachte wat, Of hij de hiele drokke stad Ien stil geluk vergat.... O doe, mien kleine strunerke, Sitst doar met 't kleine nunerke 2) En heurst doarien de see? Bij dien aandachtig luustern Heurst hiel geen aanner fluustern Doar op die drokke stee? Dien vrundjes letst moar kieken; Wel goan wil, letst moar strieken, Dien kleine riek veurbij? Zij kennen dij niet steuren; Wastoe kenst sien en heuren, Allennig is 't veur dij! 1) Zwervertje; zoeker. 2) Schelp ( Kinkhoorn). 51

54 Veur dij ben' dreumen woarheid, En leev'n ien groote kloarheid, Ben' mēēr as eerlieks-woar"! Goa doe heur moar vertrouwen, Veur heur en dij moar bouwen Een borg ien veul gevoar! Al kenst doe 't ons niet toonen, Wat moois doar wel moet wonen Ien 't laand, woarst keunink bist; Wij wiet'n uut vroeger joaren, Wat wij al laank verloren, Wat moois een oiler mist: De stille troost van 't miemern, Die 't scharpe sacht dut schiemern En 't harde wieker moakt; De stille kracht van binnen Gien ēēn ken 't doar van winnen, Of 't buten knarst en kroakt, Die onze honk beveiligt En ruge doagen heiligt Tot 'n stille sachte tied Van suver eigen leven, Woaraan gien kladden 1) kleven Van doagelksch klein verdriet. 52 1) Klitten.

55 Het ken ons niet berekken, 't Blift buten hiem en hekken En steit ons niet ien 't licht... Noar aanner stemmen luustern, Ien olle schatten snuustern, Dāt is 't, wat toegang krigt! d'iensoame, olle struner Is riek, het hij zien nuner Uut kienertied bewoard; Dan leeft-er niet verloaten, Al gunt ien voile stroaten Gien mensk hem ok een woord! 53

56 October. Nou met een voart de voale doagen duustern En dumt de greide sunner sieroad left; De bonte bladjes, stram en trillend, f luustern Van leven, dat noar 't Stille Riek toe geit; Nou komt de sun met sachte vingers snuustern Ien alles wat nog deur heur warmte steit; De boomen stoan, van gold deurlicht, to luustern, Hoe 't eigen blad beneden tikt op 't reit. 't Komt āl ien rust. De leste vogels trekken; Heur swarte vlucht weit suzend op en del; Een kraai ropt al de winter, scharp en schel. En woar de sunnestroalen niet meer rekken, Ien schaar de bloaden doalen, stil as snei, Dwoalt blauwe damp as miemerij veurbij. 54

57 Haarstwiend. De haarstwiend is de ruge broer Van Waddensee en grauwe schoer, 1) Wied buten wet en regel! Hij kruust deur 't hiele Noorden hen; Hij slagt en lacht dan, wat-er ken, As 'n wriede, wilde vlegel! Hij bruust noar 't enne van het joar; Hij leit de doodenboar al kloar Veur 't mooie, dat-er knoeide. 2) Hij ropt, en klopt, en kringt ien 't rond, Hij kneust de bloader rood en bont... Al 't mooie, dat doar bloeide. Doar uut de ropedreiers-hoek 3) Bandiest-er noar sien nuk en noek, 4) As 'n barries vol keroazie! Hij tept en mept en mist gien slag; Hij swaait sien grauwe oorlogsvlag, En gruilt ien sien revoazie. 1) Bui. 2) Beschadigde. s) Roop = touw. In 't Z.W., waar stroo-touw gedraaid werd. 4) Gril, kuur. 55

58 Sien laange sweep swiept oost en west; De wereld bugt de rug ien 't lest Veur 't strandjen, strunen, reepen 1) Van 'n Viking, die weer 'n streuptocht dut, En over 't laand de noodklok ludt, Woār dat sien knuusten knepen! 1) Wild verscheuren. Van de vos reinaerde. ('t Begun.) le Dag. 56 'n Pinksterdag, dou wied en zied Blad en blui in veujoarstied Gruinde en rook aan stroek en boomen, Lait de Keunink soamenkomen Aal de leden van zien hof, Tot zien eer en tot zien lof. Nait Ain daier, groot of klain,

59 Bleef ien hoes, as 't voske allain: Dei haar zooveul kwoad al doan, Dat e laiver nait wol goan; 'n Slecht gewaiten schouwt het licht Doarom schouwde Rein 't gericht. Dou elk op Nobels hofdag was, Von e gainend as de das, Of hai kloagde over Reinoard, De kwoaje mit de rooie board. * * ^ Izegrim gong 't eerst aan kloagen Hai gong stoan mit vrund en moagen Veur de vorst en zee: O, Heer, Bie joen edelhaid en eer, Vroag 'k noa recht en oet genoade: Ontfaarm joe over aal de schoade, Dei mie Reinoard voak het doan; Over aal wat 'k heb deurstoan, Groot verdrait en groode smoad... Straf veural dei minne doad, Dat-e Vrouw Hersinde onteerde, En de klainen zoo begleerde En bevoelde, woar zai lagen, Dat twei van heur nooit meer wat zagen. Ook loater legd'e mie zien loagen, Wol eerst in eemst vergeven vroagen, Plechtig zien belofte geven, 57

60 Schuld bekennen, in vrede leven! Moar dou men d'hailge beelden brocht, Haar Reintje zuk ientied bedocht; Was in stilt noar hoes tou goan En lait ons veur schaande stoan Keunink! d' allerhoogste heren Kennen 't joe veur woar bezweren, Al was aal 't loaken paarkement, Dat ze moaken nou in Gent, En 'k schreef doarop, hou hai mie kwelt, Dan was 'k nog laang nait oetverteld. Doarom zwieg 'k van d' aanner kuren, Moar wat Hersinde mos verduren, Dat blift toch nait ongewroken? " * * * Dit is 't begun van 't olle Middel-Nederlandsche epos. 't Het eerst ien 't Moandblad stoan en doar mog dit stukje van overnomen worren. Loater is 't haildaal oetgeven ien rejoale prachtbaand bie Erven B. v. d. Kamp ien Stad. Red. 58

61 Zummerspul. Zai stoan moar in zoo'n kluusterke, En 't gruin waait as zoo'n pluusterke Doar even boven oet: Drei hoeskes mit de grieze meulen, Doar is de wind wat mit aan 't speulen, Kameroaden in ain kloed'. Hai is wat eelsk; hai vloait en flustert; Hai danst, stait stil weer, lokt en lustert, Of vragt e: dou 'k 't nait mooi? Dan gaait e moar weer wieder voaren, Hai snoft in 't heu of wuilt in d' oaren, Moar holt nooit recht de rooi. Dan gaait e aan de vledderstroeken Mit daipe oamen 't zuite roeken Bie 't leege, rooie dak; Kloar wit besneid ben blaik en hegen, Dei aal dei bluisels van hom kregen, Of 't nait op 'n doezend stak. En wordt e mui van aal 't gejuchter, Dan heur ie 'n daipe zucht... er Glidt wat om ons tou Hai poest zok oet en noa het speulen Rust ook de olle, grieze meulen, En zet in 't kruus zien rou

62 len de hondsdoagen. Soo'n summerdag ken wiek as butter wezen, As er doar lienig ien zien sunschien left; Dan liekt er rond, van eigen sappen rezen, En sat en swoar van riepte en weligheid. De dunnerschoer, die hoog ien 't blauwe schuumde, Met witte raand ien 't schamplicht ston, Bandiesde soo, dat ales veur hem ruumde, Woar dat er moar met stroalen swiepen kon! Soo liep er leeg. Nou dreigt er nog met dreunen, Soo slap as een, die 't riek veurgoed verloor; Nou moet er lam op wolkenbaanken leunen: Van sien geweld bleef niks as 'n dampend spoor. Het stippelt stoarig noa. Het licht deur woater Leit glad op a al wat dreug was en verlept. De dag krigt vree. Stil ien hem sulf nog proat er... Niks dat 'm meer verrept. 1) De dag die slept ) Zich beweegt.

63 't Gerucht deur SIEN JENSEMA. Griet ston midden op grin'weg, mit soepenbrijkoem ien haand. As ze heur der hen poot hadden, haar ze der nait stiever en stiller stoan kend, as ze nou dee. Tot soepenbrij heur over toonen laip, dou kreeg ze besef over uur en tied weerom. En wel zol 't nait net zoo goan wezen as Griet? Haar soepenbrijkerel nait net vout weer op tree had en zien ol kid mit tets tegen de billen aansloagen, dou e tegen postlooper raip: Thoom's het hom ophongen! " Jao wis? " raip postlooper weerom. En net of der ien haile wereld niks gewoner was, as dat Thoom's horn ophongen haar, ree soepenbrijkerel 't loug ien en tjingelde, net as altied ale ol-vrouwluu te thoes oet. Postlooper gooide kranten ien deur en vroug naarns noar tekst of oetleg. En doar ston Griet nou, mouderzail allinnig mit 't haile geval. Wazzen der moar meer wichter bie west, dei 't heurd hadden, den konnen ze der teminnend over proaten en kon ain nog gauw achter soepenkaar aanrunnen en vroagen noar hou en wat! 61

64 Griet zette ain vout veur aander: kneien wazzen heur stief worren van 't stoan. Ien keuken wischte ze heur schoet oaf, mit schuddeldouk: Hai, wat 'n boudel, dat dei ol Thoom's hom ophongen haar! Allernoarst veur zoo'n hoeshollen. Wel haar dat ooit van horn docht. Moar zoo is 't altied: woar ie nait omdenken, dei doun 't juust. En dat kerel dat ook net op Zoaterdag doun mos, drokste veurmiddag van hail' week: 'n vlaigerij van mouspot noar stroat en weerom. Was ie goud en wel aan 't schrobben, den haar ie gain rust of duur of pot ook aanbraandde en zetten ie 't op tweide gat, den wiz ie weer nait of 't wel goud deur sokerde en bleef ie bie pot stoan, den wer noaberske kwoad, dat ie noa tied nog woater deur heur schoone geut smeten. Ain keer haar Trien heur der aal ien gain haalf j oar goui'dag om zegd. Stroat schrobben, docht Griet, doar komt meer bie te pas as enkeld moar mit woater gooien en mit emmers balderen! Dou bedocht ze heur, dat ze doar moar wat hen ston te diedelomdatj en en dat wichter nog naarns wat van wizzen. Ze heurde 't gerappel van emmers op stroat: ze mos der ook j a neudig midden maank! Eerst nog wat sprikken en holtj es onder mouspot stoppen en 'n poar turven der achteraan, den haar ze doar teminnend vot gain omkieken weer noar. En 't duurde moar eefkes, of der ston 'n troepke ol wichter om Griet tou. 62

65 Och, och, zoo'n Thoom's toch, h ē! zee Trientje, ik wor der glad k ēl van wicht. 't Is net as doe zegse, woar ie nait op verdacht bennen, dei leveren 't joe j Nou, nait op verdacht", zee Oaltje-van-Paiter, nait op verdacht, dat ken'k nog krekt nait zeggen. Hai was aans as 'n aaner. Altied 'n beetje oarig bie mie." Dat heb ik ook zoo", zee Stientje Rip, gewoon was e nait, hai keek zoo dr ēl te zien kop oet." Aal kiek ie drēl te joen kop oet, den huif ie joe toch vast zeker nog vot nait ophangen. Nee heur, 't is allernoarst!" zee Kloaske Gort. Elk haar heurend der nou toezegd en fundamenten laggen kloar, woar op votbouwd worren kon. 'n Ongewone ainsgezindhaid was der dei Zoaterdagmorn onner aal ol vrouwluu. Dat sjouwde moar mit bragelige klompen over kanders stroatj es h ēn, of 't niks was, wat toch op ale aander doagen 'n begun van roezie en hoat wezen kon, tot ien verre noageslachten. Aalmoal hadden ze heur kachels volstopt mit turf en tolholtjes, want wel wol nou aal noar dei ol mouspot loopen. En 't genot gluide heur op gezichten en brandde heur te oogen oet. Van hail ol Thoom's, dei dag veur tied nog 'n onbesproken kerel west haar, bleef gain stuk hail of goud. 'n Nei leven wer der van hom schoapen, woar e zulf boeten ston, moar dat wezeleker wer, as zien aigen leven ooit 63

66 worren kon. Aal 't ol ontuug, dat ien houken en horns van dei ol vrouwluu heur gemoud leefde, wer horn toudaild mit dubbelde moat.... horn en ook zien vrouw. Zai dus der veur heur trouwen ook wel wezen." Wel haar 't zegd? Gain ain dei 't wis, moar 't was 't begun van 'n nei kapiddel, nog verniender en feller as over Thoom's zulf. Ze flusterden kander woorden moar haalf tou, moar aal hadden ze 't ook ien 't hebreeuwsch zegd, den hadden ze kander nog wel verstoan. Kerel het nog zooveul schuld nait had," zee Kloaske Gort. Mond was heur muid van 't havvelen. As ie alles goud waiten en begriepen, den kiek ie der toch hail aans tegen aan," zee Oaltj e- van-paiter. Noa dei verzachtende tousproak gooide ze, meer oet gewoonte as oet besef van wat ze dee, heur emmer over stroat leeg. Dou 't neis, dat Thoom's horn ophongen haar, bie soepenbrijkerel zien vrouw belandde, sloug dei handen ien 'n kander en raip: Laive toetpot, wat zel Kneels wel nait zeggen, as e 't heurt! " En ien dei tusschentied ree Kneels mit zien soepenkaar, ien ale onschuld velden en wegen oaf. 't Was mooi frisch weer en wereld was horn braid noar 't zin. Wel kon 't ook mooier hemmen 64

67 as hai achter zien ol kid op melkkaar. tn doar kwam j a nog bie, dat 't Zoaterdag was, Zundag ien 't veuroetzicht, moar veuraal Zoaterdoagsche mouspot lokte horn zoo aan en mouk horn 't gemoud zoo blied. En haar e zien Oalt nait mit 'n schuddel vol zwienribkes deur thoes h ēn loopen zain, krekt veur dat e votging? Ja.... zien Oalt wis wel wat horn mondj ede! Hai haar 't toch moar roakt mit zien wief: potkoken as ze kon, zunig as ze was, en zindelijk.... hom wel ais te schoon, mit aal dat geschrob en gesmiet mit woater. Moar af ij n, dat was heur oaf dailen! Zoo zat e op zien kaar te tuureluurtjen en brocht zien woar bie klanten laangs en vertelde overaal, dat 't mooi weer was. Tegen middagstied was e der kloar mit en ging 't weer op 't loug aan. Moag begon horn ook aal nuver te rommelen en 't woater laip horn deur mond h ēn, zoo voak as e aan mousschuddel docht. Even veur eerste hoezen kreeg Kneels 'n branderige lucht ien neus. Woar 't wel vandoan kwam? 't Eerste hoes of 't tweide? Moar hou wieder hai kwam, hou slimmer 't wer, hai wis nait meer: was 't veur hom, was 't achter horn? 't Was net aanbraand eten en nou e ais beter snof f elde, kwam 't horn der wel noar veur, dat 't aanbraande mous was. Zeker haar ain of aander reudelkoar heur tied verproat en boudel aanbraanden loaten. Moar op 'n duur kwam 't horn der noar veur, dat 5 65

68 't haile loug ain aanbraande mouspot was. Hai haar aal glad hartkloppens over zien zwienribkes. Dou e zien haim op ree, zag e emmers en schrobbers midden ien 't pad stoan. Heden, docht e, vrouw het 't waark ja nog nait aan kaant. Moar overaal, woar e ook keek om horn tou, was 't net zoo, 't was krekt of ale ol-vrouwluu haalfweg schrobberij 't stoaken der tou doan hadden. Kneels dee keukendeur open en ās der ien 't haile loug nog ain mouspot nait aanbraand was, den wis e dou wel, dat dat ziend nait was. Oalt ston ien volle dook bezied boven heur etenspot en hai heurde, dat doar onder ien wat sisterde en knapte en ieder keer as Oalt der mit slaif 'n hoal deur hen dee en der woater bie gobbelde, was 't net, of Vesuvius begon te waarken. Kneels ston te kieken, of e 'n slag veur kop kregen haar. Moar wat nog hoast 't allerslimste was: Oalt ston der bie, mit 'n gezicht, net of haile boudel veur heur plezaier doar onder aan boom vaast zat. Hei' nou toch wel ooit!" raip Kneels op 'n duur. Hest ook aal heurd, jong?" Heurd, wat heurd. Niks heb 'k heurd, moar zooveul te meer heb 'k roken! Wat hez' mit mouspot om aans had! " Mouspot, mouspot, wel prakkezaiert nou nog 66

69 over mouspot! Kneels, jong, Thoom's het horn ophongen! " Oalt gierde woorden der hoast oet en mit slaif ien haand ston ze veur Kneels, wat dei doar nou van zeggen zol. Kneels ging der bie zitten. Hai haar honger, hai was kwoad en nou nog: Thoom's het horn ophongen". Zien hazzens, dei leste tied allinnig kaant van mouspot oet aarbaaid hadden, mozzen eerst haaidaal omzwaaien. Hai schoedelde op stoul hen en weer en kraabde horn op kop. 't Was net, of Oalt hom oet 'n daipe sloap wakker raip, en zai ston doar moar veur horn mit slaif ien haand te siddelen en te draaien net as 'n jonk wicht. Hai hil zien kop mit baide handen vaast. Thoom's, Thoom's... 'k ben van morn nog bie horn west mit soepenkaar. Niks aan hail kerel vernomen. Net zoo monter as altied. En 't eerste wat e mie vertelde dou 'k horn zag, was: Kneels, jong," zee e, 'k heb horn ophongen!" Och, wicht!" Kneels sprong ien 't ēn en hai raip zoo haard, dat ze horn op grin'weg heuren konden. Thoom's het hond ophongen, dei smeerlap, omdat e horn aale kukens dood beet! En doe hampel, dei e bizze, die hemmen ze der mit aan loop stuurd, dat Thoom's horn ophongen haar! " Nou was 't net, of Oalt 'n slag veur kop kreeg. Ze ston nait meer veur heur Kneels te siddelen, moar ze zat op stoul net zoo slap as 'n schuddel- 67

70 douk. 'n Oogenblik was 't stil ien keuken, damp sloug nog te paan oet, moar boudel sisterde nait meer. Oalt kon wel schraiwen van kwoadighaid: doar lag nou heur mooie Zoaterdagveurmiddag ien diggels en 't ainige, wat der van overbleef, was 'n aanbraande mouspot en 'n maalkopte Kneels. As doe 't den aalmoal zoo goud waize, vertel mie 't den," snauwde ze, en kiek nait te kop oet, of se mie aanvlaigen wille". 'k Wol dat Thoom's opvloog mit zien hond, dat wo'k," grauwde Kneels weerom. Hou 't tougoan is? Menschen worren allernoaste maal mit stom goud, as ze gain kiender hemmen. En zoo ging 't vrouw van Thoom's ook mit heur laif, mooi hondje. 't Was Doedeltje veur en Doedeltje noa. Doedeltje kreeg melk as e 't hemmen wol en as e 't nait hemmen wol, lait e 't stoan. Doedeltje kreeg keeskorstjes mit haalv' Edammer der nog aan en hai kreeg spekzwoerdjes mit 't haalve zwien der nog aan. En dat ging net zoo laank, tot dat daier oet zuver tiepelzinnighaid ol hounder kop oaf beet. Dou wer 't boer te gek, moar vrouw nog lang nait. 't Was heur laif, mooi hondje van 'n Doedeltje ja. En zoo trokken ze aalbaai aan 'n ēn. En ik zee: boer wordt boas en krigt hond op 'n duur bie nekvel en hangt horn op. En postlooper zee: dat dut e nait, jong, want vrouw is boas, woarom wedden. Moar ik zee: wedden wi'k nait, moar 'k 68

71 duur toch wel wedden, dat Thoom's horn ophangt as kop horn roeg wordt. En dou ik vanmorn op ploats kwam, was 't eerste wat e zee: Kneels zee e 'k heb hem ophongen aan peerstaaldeur, wat zol e wel mainen! Nou en dou ik postlooper tegen kwam, dou was 't eerste wat ik raip: Thoom's het horn ophongen, want ik haar 't j a altied aal zegd. Moar hou menschen der ien goudighaid bie kommen, dat Thoom's horn ophongen het dat gait mien verstand te boven! 't Duurde 'n zetje veur Oalt dat aalmoal ien heur kop kloar stommeld haar. Bainen wazzen heur muid, kop dee heur zeer en ze was kwoad, kwoad op haile wereld en elk en ain. Zol e ook nog ais aanschikken!" nuigde ze Kneels. Kneels snee wat zwaarde kanten en ranten van zien zwienribkes oaf, moar noa 'n poar happen smeet e vork deel en zee: Vrouwluu, ze m6uten der wezen en ze k ēnnen der hoast nait wezen!" Dou kreeg e kraant en zee gain woord meer. Oalt keek stief noar boeten. Dat was nou aalmoal goud, dat Thoom's horn nait ophongen haar, moar ain ding ston vast ien heur hazzens: hai was en bleef zooas e dei veurmiddag oetschilderd was, doar zol zai wel veur zorgen en heur kammeroadskes mit heur. 69

72 Dei gedachte gaf heur moud en heur narrighaid begon aal nuver te zakken. Ze zette schuddels ien 'n kander. Dou bedocht ze heur, dat tegen aale regels en wetten van 't hoes, zai 't leste woord nait had haar. Kneels," zee ze, ik zeg die, aal het Thoom's hom nait ophongen, 't is toch 'n minne mieterd! 70

73 Op Roege Horn" deur JAN BOER. Olj oarsoavend. Dood ligt 't leege ruskenlaand, wit van snei, ien glēnsterende, steernhellere winterroemte. Roegvroren wilgenstommels stoan as doeknekte grieze ol kereltjes bie sloot en turen ien 't licht van moan. Klaiweg is iensneid. Allain 't hooge rait ligt as 'n duustere laange lien over 't widde en dudt 't pad aan veur de vremde, dei hier laans komen mot. Ainzoam ligt 't lutje Roege horn" as 'n grauwe stip ien de groode widde vlakte. 't Moanlicht schient over 't lichte dak, over 't lutje stookhutj e en deur de rieptakken van boomen ronnom. Sneiwiend jagt over vorst van schuur, deur zulveren ellernheeg, poest en stoft, dat iestapkes deelsiddelen op haardvroren grond, oet 'n kanner stoeven en votslisteren over 't ies van graacht. Ien 't binhoes van 't ploatske zit ol boer Lammert ien kroakstoul veur 't glaas. Hannen op kneien, haalf oede piep ien houk van mond. 01 miemert en tuurt noar dei zee van steerens en noar 't sneilaand, dat zien tweiduuster horntj e oplicht. 71

74 Deur van klomkachel stait op gloep en vlammende holtblokken luchten ien 't waarme koamerke, knappen en knitteren en brengen Olj oarsgedachten. Olj oar! Is dat nait de tied, dat ollen en jongen, van wied en zied thoes komen, ien horn van heerd, vertellen van heur leven, kanner weer zain ien binhoes, lustern, as Moeke vertelt van vrouger? Lammert schikt op ien stoul, piep is oetgoan. Tja, zoo is 't, moar. Allain.... Joaren laank het 'e schript en knooid op 't toaie ruskenhoukje, dei leege, oftichelde klaihorn, woar ienertied gain ain op bieten wol. Zwoar pokkeld veur zien lutje hoeshollen noast zien kaant wiefke, dei aaltied braandzuneg was. Mit 'n kanner haren ze aanspand, stief en strak volhollen, en stoareg aan veuroetkropen noar 't endje tou: Roege horn" vrij en aigen. Nõ is 't zoo wied. Moar doar was moar ain, ain van baaiden, dei dat beleven mog. Hai zulf, Lammert! Zien Jaantje, 't olle sloofke, haar schript en scheurd, moar stoef bie 't ēn mos ze 't opgeven. Winter was ook zoo venieneg aankomen, dat 't saptiele wief ke d'r bie onner vouten kwam. Zwoare kolle, longontsteken en... oet was 't west. 01 boas kikt noar boeten... 't olle gezicht vol vollen loert duuster over 't laand hen: 72

75 Mienend, aal mienend, mien aigens, en wat heb 'k no nog? Kop zakt veurover tusschen kneien, piep trilt hom ien hannen. Gain ain meer. Jaantje vot en 't kiend vot..." Jong ook vot? Wait 'e nait. Maag nog wel leven, mag ook al wel dood wezen. Dei komt nait weer thoes. Wol nait op 't iezer bieten, nait mit ien 't haarde kret, dei het 't gat tegen ploug aansmeten en is votgoan, oetvlogen, de wiede wereld ien. Onner dainst ien 'n Hoag, 'n makkelk leventj e; doar trauwd en doar bleven. Dei het vot stok bie deur kregen, mog nooit weer ain vout op 't haim zetten! En dou Jaantje reerd haar om heur kiend, heur ainegste jong, haar 'e zegd: Stil doe, nait doun! Dei nait mit waarken wil, heurt hier nait thoes. Wie doun as aibers. Slappen motten te 't nust oet. Mags d'r vrij om denken, moar dit zeg ik die, over proaten nooit ain woord weer." En zai haar heur goud hollen. Zai mos ook ja wel zien woord was wet op Roege horn", doarnoar ging alles vot. Allain op 't allerleste haar ze 't woagd: En ons kiend, Lammert? " Dou haar hai heur op 't staarfb ēr stief aankeken en hannen ien zienend hollen: Dei is vot en blift vot, mien ol, nee tou, doar gain kopzeerde meer over." 73

76 Zoo was ze hengoan, hai haar gain woorden meer van heur had. Stief holt 'e leunens van stoul vast, knipt ze ien zien grovve hannen. Jaantj e, doe ook vot? Wat mout ik nou? " Moar den komt d' olle boer weer boven. Maag hai luddek wezen, hai, dei haile Roege horn" bie 'n kanner schripte, mit zien nuvere staal zwaartbloarden, dat aal zienend is, zienend allain? Hulp? Bruier Kloas, dei tiedels bie horn komt, haar 't gusteroavend over 'n hoeshollerske. Botweg ofsloagen haar 'e 't nait. Kon 'e ook ja nait, want hoeshollen mos toch ook zien beslag hemmen. Moar zoo'n hulp allain was nait genog. Mit mos ze, mit noar 't laand, rieten en scheuren, melken en aarbeiden zunner ain hulp tou. 'n Tweide Jaantje, zol dei d'r wezen? Kloas zol vanoavend komen mit dei neie vrau, nõ op Oljoarsoavend. 't Was horn eerst nait noar 't zin west, moar Kloas onneerde, 't kon hoast nait anners. Dou haar 'e tougeven. As 't spul weer loopen mos, den moar zoo gauw meugelk. Moar haildaal zooas vrouger, zol dat kennen? Hai lustert... Net of 'e boeten wat heurt, 't rabbeln van 'n woagen, 't klappen van 'n zweep... doar is proaterij. Stoaregaan, nog haalf ien gedachten, stekt 'e schienvat aan om Kloas op schuurdeel bie te luchten. 74

77 Boeten ien snei op 't haim holt 'n woagen stil. 'n Kerel springt d'r oet, smit peerd dek over en holt horn bie kop. Achter oet woagen komt 'n vrauenstem. 't Jonkje ien woagen loaten, wat dunkt joe?" Joa wicht, da's beter, ducht mie. Slept 'e?" Joa." Loat horn den moar! En nõ nait baang wezen domt, hur. Zeggen woar 't op stait. As hai nait wil, dut niks, den koms bie mie, bie ons. Zel nog zachts 'n stuk brood veur dei wezen. Stil, ik heur holm" Voutstappen ien schuur, baalk wordt van deuren oftild en Roege horn" gait open. Heller schient lanteeren noar boeten over 't haim. Kloas schoft bedoard woagen ien schuur, biendt peerd aan, onnertied dat Lammert horn bielucht en deuren dicht dut. Jonge vrau is te woagen oetstapt en stait op deel noar manluu te kieken. Lammert holt schienvat op en lopt op heur of. Goi 'n oavend. Wil ie moar mitgoan?" Zai wil nog wat zeggen, moar Kloas schudt mit kop en zunner dat er ain woord praot wordt, goan ze noar boven, achter boer aan, dei veurlucht. Ien 't binhoes zet 'e schienvat op toavel. Mie docht, wie kennen 't bie 't lutje licht wel of, nē? Gain licht vergraimen, is mie aaltied leerd! Goat zitten. Wat woltoe, Kloas?" 75

78 Och, ie mouten 't moar allain beproaten, 't bin dien zoaken j a... ik zel mie zoolaank wel vemuveren op achterdeel... Hou gaat 't mit ol Witkop? Nou, minder wordt 't juust nait. Moar goa moar es hen. 't Lutje schienvat staat wel ien puthorn." As Kloas vot is, wordt 't stil ien binhoes. Klok ken'j duudelk heuren, 't vuur ien open kachel gluit op en licht op 't jonge vrauengezicht, ien muts en douken bezied. Lammert is weer ien horn kropen, ien zorg, nemt heur op, hannen tusschen kneien... Kloas het mie verteld, dat ie oet dizze streek geboorteg binnen. Is dat zoo?" 't Jonge gezicht, dat nog aal ien 't vuur stoarde, kikt hom aan. Veur 't eerst heurt Lammert heur stem: Joa boer, oet Sauwerd." Stil is 't weer. Hai doar ien kroakstoul nemt heur schaarp op. Enne den wait ie zeker ook wel wat Roege horn" was, en wat'j n6 is, en wat hier doan worren mout. Haard waarken en doem op puut. 'k Wol 't eerst allain deurzetten, moar meschain is dit beter." Joa, meschain..." 't Stoekt weer. Ook twei gelieke neturen dei olle kerel en dat wicht, stil, denken meer as ze 76

79 zeggen... Toch mag Lammert heur wel, hai het niks op mit luu, dei 't op tong hemmen. 't Vernoamste is vanzulf verdainste. Houveul vroag ie?" Ik? Gain geld. Ik wil mie redden zooas... zooas joen vrau dat dee. Mit niks meer. en niks min er!" Dus..." 01 gait ien 't ēn. Stief en holtereg lopt 'e op heur tou. Dus den boat wie 't doarbie." Mie best, boer." Ie haiten Jannoa, nē?" Joa boer." Jannoa, den is 't ien odder. Hiernoast ien keuken is dien ber. Doar kens dien goud henbrengen." Veur 't eerst geft 'e heur 'n haand. Zooas ze doar stait, liekop en steveg, haar 'e horn zien neie hulp veursteld. Dei open oogen, dei trotsche hollen doun horn goud. Hai vuilt dat zai horn stief aankikt en schaarp opnemt. Haar ie nog wat? " Joa boer. Ain ding heb 'k joe nog te zeggen. Kiek..." En den ken ze heur nait laanger goud hollen. Reerend komt 't er oet, dat ze traud west is, dat heur man 'n zoeperd was en heur achterlait. Dus ie binn' traud west." Joa, moar nuim mie zien noam nooit weer. Woar 'e is, wait ik nait, en wil 'k ook nait waiten." Stil moar, wicht! Dat binn' van dei dingen, 77

80 dei het elk en ain, ik ook. 'k Heb ook 'n zeun had, wol nait om 't liek, dei was te goud veur Roege horn", moar 'k heb horn votj agd... te 't nust oet. Vot d'r mit! God maag 't waiten." Voader!" Wat.. w.. w.. wolt doe!" Voader!" Jannoa! Wat scheelt die? Wel bis doe?" Langzoam gait binhoesdeur open en Kloas stait op drubbel, schienvat ien aine haand, 'n groot pak op d' aarm. Hier, Lammert, hier jong. Pak aan! Neemt 't aan van heur en zorg d'r veur of diens aigens 't was." Voader." Zai gript 't lutje aan en dut douken los. Trillende stekt ze horn 't tou: Voader, stoa ie joen bod nog... vergeef ie mie?" En d' olle, oogen stoef omdeel, begript nou. Wat zegd is, blift zegd. Kom hier, wicht, loat mie 't zain. Dei ken 't nait helpen, en doe ook nait... moar hai, dei wie baiden vervlokt hemmen. Korn hier dichterbie. Ik zel die gain kwoad doun." Bie 't licht van schienvat holt 'e zien klainkiend omhoog, 't lutje, dat horn baang aanglopt en aarmkes noar Moeke oetstekt. Kloas komt dichterbie en legt horn haand op aarm. Lammert, is 't nait beter jong, dat zai eerst aan zied gait? Zai is muid, ofraisd van 'n Hoag." 78

81 Joa moar.... Neen, morn jong, morn. Vanoavend nait meer. Dat is te stoer veur heur." Zaacht tilt 'e 't lutje schoap op ien zien roege hannen en drukt 't zaachte kopke tegen zien gezicht. Naacht, mien jonkje. Naacht, wicht." Voader!" Stil moar ol! Morn, eerst sloapen. 't Komt aal terecht j 't Peerd stait nog aanbonnen ien schuur, net zoo as ze hom stoan laiten. Lammert holt 't licht omhoog as bruier deur opendut en woagen oetschof t. K1oas!"»?????» Doar hes goud aan doan jong. Dat haar j a nait beter kend. Moar hou wistoe...." Loater, kerel! Doe moz nou ook op bēr. Ik kom wel weer, morn, om joe 't Neij oar of te winnen. 'k Heb 't doan veur die. No hestoe dien tweide Jaantje. Ik kon 't wicht, wis dat ze goud was, moar 'k wol d'r nooit over proaten. Dien olle joar zol goud wezen." Doar dees goud aan, Kloas... dus tot morn den. Goie rais, jong." En hoog holt 'e zien licht ien haand, dat 't over 't haim henschient en 't pad wist, tot aan klaiweg tou. Eerst as woagen wied weg is, dut 'e deuren 79

82 weer dicht en gait noar aachterdeel. Doar hangt 'e schienvat op 't olle stee en gait tegen schot aan op schoamel zitten. 't Soest horn ien kop, aal vroagen en wonnerlieke dingen: hou 't goan zel, hou 't komen is; moar toch ook dat rustege gevuil. Zai is 'n goud wicht, hai mog heur nait versteuten. 'n 01 kou gait ien 't ēn en nuunt. Joa jonges, 'k zel joe nait vergeten. Boer verget joe nait, heur! Ie kriegen joen oljoarsoavendpraan nog; stil moar ik kom aal." Hoog lucht 'e ze bie en as 'e 't weer zigt, 't mooie staalje vei, dei zes gladde zwaartbloarden, den kikt 'e blied ien 't rond en gript vork om heur of te vouern. Hier, pak aan, jonges! Morn komt d'r nog ain op aachterdeel en wint joe 't neij oar of. Morn... krieg ie joen Vrau weerom."... Godnogtou, wel haar dat docht!! 80

83 Gedichten van Jan doer. ONS VOLK. Ons yolk is brokkel, stroef en kold, Net as zien haarde kloeten. Moar 't beste is noar binnen void, De roegste kaant zit boeten. Ons yolk is moar wat sloom en sloer, Nait gauw op gang te kriegen, Het proaten vaalt ons hail slim stoer, Wie kennen beter zwiegen! Ons yolk is nochtern, stoef aan grond, Het stait op baide bainen, Is liekoet, recht en toch ook rond, Het let zuk naarns tou lainen. Ons yolk is lompend, vaierkaant, Ien proaten en bewegen, Is enkeld thoes op aigen laand, Doarboeten stil, verlegen.... Ons yolk is waarkzaam, doem op puut, Nait borgen, vot betoalen, Zwoar schrippen veur 'n schiere huut En zoo moar 't endje hoalen

84 Ons yolk is toai as noagelholt. Ien dizze stoere tieden Krigt het nait gauw de vouten kold; Het ken 'n knovvel lieden! Ons yolk leeft meer noar binnen tou, Goan ie doarien aan 't plougen, Den zai je doar zien groote trouw Aan laand en yolk en lougen. Hou wieder weg van 't olle stee, Hou wēnsteger ze bennen! Doarom den, yolk van overzee, 1) Kom weer! Zo gauw ie kennen!!! 1) Bestemd veur de Gronnegers ien Indi ē. P.H.O.H.I., Jan

85 Wad. Ain braide lap bragel, Ain slichte lap sliek, Zo grauw as 'n bagel, 'n Zaarkhof geliek. 'n Fris streekje kweller D'r dwaars tussendeur, Nog evenkes heller En verder ain kleur! Ain grauwege flouer Van woater en grond, Aal nauwer en nauwer, Mit Book dicht ien 't rond. Zoo zeldzaam verloaten, Zoo doods en zoo aarm, Dat, 't is om te hoāten 'n Stee om te staārm!!... 83

86 Boer. As boer zoo op zien stukken stait Mit doemen hoog ien 't vest, Den roeskert het deur 't roege rait: Dit-het-aal-woater-west".... En as 'e noar zien koren kikt, Dat willeg wolft ien wiend, Dat braid horn bie de borst opstrikt, Den denkt 'e: Nou 's 't aal miēnd!" En as 'e noar zien volkje zigt, Dat hauwt ien 't hoaver om, Dat zwit en schript ien 't zwoule licht, Den aarbaidt dat ve ūr hom!" Sums wordt horn 't wel ais mooi tou en Den stapt 'e stil noar diek En kuurt zoo deur oogen hen En schoedelt horn zoo riek. 84

87 Zichters. Rits rits rits! Het blinkt ien 't licht Doar zingt de zicht En riepe oaren valen slicht, Zwoargeel Omdeel. Ain twei drei, Drei kerels, stom, Mit schollers krom, Dei hauwen doar ien 't zoad ienom, Ien dauw Van 't bouw. Leeg aan lucht Verschient de schief Van zun, dei stief Roodboaien hemden dreugt op 't lief, Opdiend Deur wiend. Zzzing zzzing zzzing! De strekel gait! Zien heller laid Waait wied weg over 't hooge rait, Dat schikt En knikt

88 Waark, mens, waark! Wees op dien post, 't Gait veur de kost, Doe kens nait kaizen, man, doe most! Aan slag! 't Is dag. Drievers. Boeten Ligt het leger kloeten 't Grauwe leger, kold en bloot, Dood! Nauwer Wordt de wereld, grauwer Sleepen sluiers over grond Rond. Koppel Drievers scheuren stoppel, Woulen daip deur stommels gaarst, Haarst! 86 Oogen Deel, veuroverbogen, Poazen peerdepooten deur.. Sleur!

89 Tetsen Van de drievers kletsen Over bloote vel en bot, Vot!!. W1e er!! Muid of wēnsteg, wieder!! Of 't ook stoer deur kloeten klauwt 't Mout!!! Zeewiefkes. Weelderege wiefkes Mit joen lichte liefkes En joen zaachte hoaren, Woar ben ie geboren? Het ons Laimeneerke Op 'n goie keerke Joe oet wiend en wolken En wat woater molken? Om verdwoalde mannen, Dei op 't Wad belannen, Wied van aigen wieven Noar joe tou te drieven? 87

90 Oetjoagers. De lije lucht Het 't laand bevrucht! Nou weltert hai deur wilg en waal En r6pt aan deur van duustre staal: Huila ien 't ēn! Mit noar ol yen! Ze nuigt joe boeten, fris en jong! Korn koien, rommel aan de rong!" Het jonkgoud jaal aan ket. Boer kraabt hom nog ais onner pet, Loert stief omhoog, mit doem ien 't vest En morrelt den op 't laange lest: Korn, kom ais wat, Bedoar, bedoar! Ben ie 't zoo zat? Nou... tou den moar!" Op stel en sprong Ropt hai zien jong. Dei drift heur oet heur dompeg hok En kiddelt heur mit drieversstok: Hom kou, hom kou, Noar boeten tou, Noar 't lichte doar Van 't veuj oar!" 88

91 Ze stoan op 't haim en zain ien zun, Moar gain van alen gait aan run... Ze zwoien wiedbains, oogen dicht, En doeken doezeg deel veur 't licht... 'n Rimpel riddelt over 't lief Ze stoan stoef stil, mit staarten stief!... Moar kiek, doar schut het ain ien kop, Hai zogt de lauwe lijte op, Vuilt wat gekriebel daip ien long En wordt maaldaarten dut 'n sprong Kop komt ien 't ēn En doar gait 't hen! Hai naait d' roet, haildaal allain, Let aner heukels hakken zain!... Hai bentert brollend over 't haim! Dat stekt de annern as 'n praim, Ze stoan op sprang, Ze zetten gang, En klaiteren deur klaimze grond! De kloeten stoeven wied ien 't rond! Mit neuzen kruld en oogen dicht, Zoo vlaigen ze noar 't voile licht! En over gracht De venne wacht. Nog ligt ze sloapend, zuit en jong... Den komt er ain mit schotse sprong, Slagt tong om 't gras En smoddert, of 't schier botter was. 89

92 Nou komt dei haile rieg te gast Ze zetten zwoar de pooten vast, Moar 't blift bie hol en stoer gest ēn.. Den komen koppen liek ien 't ēn En staart ien krul, Vooruit mit 't spul, Gait haile koppel weer aan rul. Jong zit op daamspoal, striedewiets, Hai pakt zien pet en zwoit horn zwiets Omhoog, wied tusschen laand en lucht, Dat laiwerk ien de wolken vlugt: Kiek, kiek es hierrr, Wat 'n vertierrr, 'n Mallemeulen lierelierrr! 01 gekke koien goan aan zwierrr!" Boer komt nou stoareg noaderbie Hai gruilt, hai lacht, verdikkemie, Stekt piep aan ja, nou wai 'k wel wis, 't Is Hoogelandster kerremis! 90

93 Gedichten van Hans Elema. Ale doagn Zunner ēn Reegn in vloagn Laans of vēn. Ik zit en kiek Zo veur mie hen En aal mor liek Over al vēn. HAARFST. I. Widde miwn Komm van zee Reern en schriwn Ontevree. Of saks ains 'n moal Wat neis gebeurt... Mor 't blift aingoal Krekt of 't zo heurt. II. Haarstwind om 't olderliek stee, Nevels van zee. Nadde boomm, aal hoast koal Treurn alemoal. Hier bē'k toes en toch Wat non nog? Dei miwn doar, heur Schriwn aal deur! Wat? Och, 't one laid: Verdrait... verdrait. 91

94 Wenst. 't Is oavmd, 't wordt aal nacht en ik zit aan 't roam... Hou laang is dat leedn en hou was dei noam? En ik kiek wat noar boomm en noar steerns, hou dei stoan En noar wolkn, dei zuitjes vergliedn over moan. 't Wordt aal stiller rondom en non ben'k weer toes, 'k Stoa op brukje over sloot, enkel 'n fleddermoes Strikt nog veurbie en oet swaarde gracht Vlugt 'n eendegeschriw wied weg deur de nacht. En den sloap 'k in mien ber op 't olderliek stee En ik wait weer in ains wat moeke zee, Aans ze laans mie laip en noar deurn keek En sums nog 's eevm over 't loakn hen streek. Nachtwind zet aal op en ale bloarn Proatn mit mekoar en wiln nait bedoarn. En ik zit veur 't roam, kiek noar wolkn en moan.. Wat wil-ze nog jong, 't is j a laang aal vergoan. 92

95 Laidje veur mien zeun. Geef mie dien haand en wees nait baang. Wat mensn doun, dat duurt nait laang. 'n Weerld gait onder in bloud en vuur, Mor boetn woult en wast noatuur. En aal duurt wat doe bouws ook doeznd joar, 'n Storm zet op en alles is kloar. Kom mor mien jong, en geef mie dien haand, Den wandeln wie baidn wied over 't laand. De mensn... dei roupm en 't is aal vergoan Noatuur waarkt in stilte en dat blift bestoan. 93

96 Bibliografie. J. R i e t e m a, redacteur Maandblad Groningen", geboren 9 Jan te Leens, woont thans te Bilthoven. Dial. proza. Vanaf 1918 in 't Maandblad. Bundels: Pluustergoud" (Uitg. J. C. Mekel, Winsum) en Van 't Hoogelaand" (Uitg. P. Noordhoff, Groningen). Nederlandsch pyoza in de Gids" } de Nieuwe Gids", Groot Nederland", Onze Eeuw", Nederland". Bundels: Uit Wad en Polder" (Uitg. Bruna, Utrecht), Zij n tweede vrouw" (idem). De laatste uitgave is uitverkocht. J. D ij k s t r a, redacteur Maandblad Groningen", geboren 7 Juli 1879 te Grijpskerk, woont thans te Groningen. Dial. proza en gedichten in 't Maandblad vanaf Ook onder verschillende schuilnamen, o. a. Nikl. Griep." Verder in 't Noorden in Woord en Beeld" en in 't Nieuwsblad v. h. Noorden". Verzen voor koorliederen en zangspelen: As de hoagdoorn bluit" en Mit noar koakhaim" in samenwerking met B. H. de Graaff en Frieso Molenaar. 94

97 In boekvorm Van de Vos Reynaerde" (vertaling uit het Middel-Nederlandsch in 't Old. Dialect). Uitg. Erven v. d. Kamp, Groningen. Nedeylandsch: Proza in, Groot-Nederland", de Gids", de Groene Amsterdammer", Vrij e Arbeid", Eigen Haard", N. Rott. Crt." en Provinciale bladen. Po ēzie in Groot Nederland". Verzen voor Koor- en Kinderliederen (composities van Frieso Molenaar, Kor Kuiler en B. J. Douwes). Cantates: Een Vacantiekinderfeest", Een zomerfeest in de stad" en Aileen op de wereld". Bundels voor school- en koorzang: Daar was ereis" (J. B. Wolters), Leven" ( J. B. Wolters), Robinson Crusa" (Noordhoff) en Een kransje om het jaar". Mej. S. Jensema, geboren 10 Oct te Stedum. Woont thans in Den Haag. Proza en gedichten in 't Maandblad. Ter perse: Berend Kopstubber", novelle in boekvorm (Uitg. van Gorcum). J. Baer, geboren 8 Juli 1899 te Rottum. Woont thans in Groningen. 95

98 Proza en gedichten in 't Maandblad en het Nieuwsblad v. h. Noorden". Bundels gedichten. Nunerkes" en Vonken van 't Verleden" (beiden in de Libellenserie van Bosch en Keuning, Baarn). Dr. J. Elema, geboren 30 Juni 1904 te Leermens. Woont thans in Zierikzee. Proza en gedichten in 't Maandblad. Dissertatie: Stil und poetischer Charakter bei Detlev von Liliencron". 96

99 Mede verscheen bij Van Goycum &- Cornp. UIT DE GESCHIEDENIS DER ZEILVAART: DE GRONINGER ZEEVAART IN DE TWEEDE HELFT D ER 1ge EEUW door D r P. J. van Her w e r den. Dit rijk geillustreerde boek beschrijft de in die tijd hoogst belangrijke scheepsbouw en zeevaart, het kanalenstelsel in de provincie Groningen en geeft bovendien een stuk geschiedenis van de stad Groningen, van De1fzijl en van de Veenkolonien, In h 0 U d: I. De Weg naar zee - II. De scheepsbouw - III. Het zeevaartkundig onderwijs - IV. Zeeman en vaart, Prijs /2.25. Een in vele opzichlen belangrijke 'ltitgat'e, die men in uele andere handen an alle~n die der specialistcn zou toensen. (De Telegraa.) Goed gedocumenteerd en tevens ulot en prettig geschreuen, verlucht met goede Photo's van Groningse seeschepcn van uoorheen. en ihans, (Algemeen Handelsblad.) illet belangstelling grepen wij naar het bock van dr van H erwerden en toen wij erin begannen te lezen groeide die interesse. (Nieuwsblad v, h. Noorden.) Een in de beste zin van het tooord populaire studie. (Groninger Dagblad.) HET OLDAMBT Rechtshistorische opstellen met bijlagen, door Pro f. M r A. S. deb 1e C 0 u r t. Van geen der onderafdelingen der provincie Groningen is historisch en rechtshistorisch zo weinig bekend als van het Oldambt. Men zal in dit werk verhandelingen vinden over de wijze waarop de Stad aan het gezag in het Oldambt is gekomen, over de rechterlijke organisatie, speciaal over de z.g, oldambster warven, over de oldambster hoofdelingen en de eigenerfde geslachten, over het oud-oldambster en Reiderlander landrecbt en over bet gebied, waar dit ook na 1618 heet te zijn blijven gelden. Voorts over enkele onderwerpen van privaatrecht. Prijs 17.90'