GRUNNEGER MOLLEBONEN

Transcriptie

1 GRUNNEGER MOLLEBONEN DOOR J. BARKMAN, G. R. JAGER EN K. TER LAAN ZUTPHEN - W. J. THIEME & CIE Prijs.. f 1.25

2

3 Grunneger M6llebonen Leesboekje in de Groninger Volkstaal voor School en Huis SAMENGESTELD DOOR J. BARKMAN, G. R. JAGER EN K. TER LAAN in opdracht van het Hoofdbestuur der Vereniging Groningen" Geillustreerd door M. WI TT EVE EN ZUTPHEN W. J. TH IEME & CIE MCMXXXIX

4

5 VOORWOORD. Nu de Wet toelaat, dat er op school ook aandacht besteed wordt aan de volkstaal, bieden wij hierbij een leesboekje aan voor de hoogste klasse van de Lagere School en voor het U.L.O. De stof is ontleend aan onze beste dialektschrijvers en aan de overleveringen en volksverhalen. Onze dank aan de schrij - vers en uitgevers voor het verlof, deze stukjes hier af te drukken. Wij hebben de spelling zoveel mogelijk in overeenstemming gebracht met de regels, opgesteld door de kommissie, daartoe aangewezen door het H. B, van de Landelijke Vereniging Groningen en door de redactie van het Maandblad van dezelfde naam. Wij hebben er naar gestreefd, de verschillende streken van de provincie tot hun recht te doen komen. Wij zijn er niet geheel in geslaagd, tot overeenstemming te komen in zake de spelling. Zo vindt men meestal Grunneger geschreven, doch bij enkele schrijvers Gronneger. Ook het Hollandse woordje maar zal men bij sommigen gespeld vinden als mor, terwijl anderen de vorm moar verkiezen. Dan is er nog de sw in woorden als swaart, swoan, swoul; dit is de gewone uitspraak, doch sommige schrijvers geven de voorkeur aan de zw.., De een schrijft drij, de ander drei en zo is er meer. Moge dit bundeltje een goed onthaal vinden bij de onderwijzers. Zij zijn immers bij uitstek in staat, naast de liefde voor het Nederlands, belangstelling te kweken voor de yolkstaal, waarvoor op school tot heden nooit iets is gedaan en die toch ook zo rijk en zo mooi is. Voor de school alzo is dit boekje bestemd. Daarnaast moge het zijn bescheiden plaats innemen in het huisgezin.

6

7 INHOUD. Biz. 1. *Grunnens Laid Geert Teis Pzn 't Laikster toekje Volksverhalen 2 3. 't Bozzemstok Mw. Huizenga-Onnekes 3 4. *Elsie Germ Elst 4 5. *Pollerlaand Jan Boer 5 6. De verkledde rover Mw. Huizenga-Onnekes Roadsels Volksverhalen 7 8. De vair bruirs E J. Huizenga-Onnekes 8 9. Grunneger Sprekwoorden Peerd in sloot Geert Blas *Neie Kolonies Geert Teis Pzn *Liek om liek Jan Piepke Old biegeleuf Noar Oomke T K E. de Haas-Okken *Riemkes 'n Heks ien Garwerd Mej. B. Huizinga Hai haar 't roaden Hans Hannekemaaier *De sloot ien 't veujoar Jan Boer *Ons Klok H Janssonius Oet Loppersom E J. Huizenga-Onnekes Jan Mosterd.. H. H. Hindriks *Scheuvellopersplezaier J. Legger *Scheuvellopersverdrait J. Legger 'n Poar Grunneger Woorden... K. ter Laan Dubbelde Oarend van de Maiden. Overleveringen De pot mit geld Volksverhalen *Neijoarswens Gortlikker *Schoulfeest H Janssonius Op Ennemoaborg Mw. Huizenga-Onnekes *Haarstlandschop T Hagedoorn *Reken P J. Werkman Stiefzinneg Maye Kees Klokluden in 'n Daam Overleveringen 40

8 VI 34. 't MiddAsommer Klokkenspul. Overleveringen 35. *Ploatsverskes 36. Piepedoppen moaken Hm. Kraai 37. Ogen oetsteken Overleveringen 38. Dikke boom Overleveringen 39. *'t Slochter Bos P Groen 40. 't Riepster licht Overleveringen 41. De Juvvertoorns Overleveringen 42. Oorlog Overleveringen 43. Hou kwam dat wel zo? Volksverhalen 44. Richterroadsels Haarm en Martje 46. *Hou 't er in hoes heergaait 47. De riekdom van de Grunneger toal 48. Woarom swienen ien grond vrouden 49. De Schoemerd 50. *Leugenlaidjes 51. De Boer 52. *'n Laidje, meer as honderd joar āld 53. Rot ien 't klooster 54. Meester zaik 55. Male tieden 56. Franzen en Kezakken 57. Dij d'r 't eerste ienkomen 58. Gronneger Lijttien 59. Poatriotten 60. De Ploemp 61. Bruun de Beer 62. Dreikeuningen 63. 't Grunneger Ras 64. De Parreplu 65. Snouk en Snik Overleveringen T K E. de Haas-Okken... A. J. Smith K. ter Laan Jan Boer G Zij lma Nij sverteller J. Rietema Geert Blas Mr A. S. de B lēcourt Mr A. S. de B lēcourt is... G. Zijlma Mr. S. Reijnders. Mw. Huizenga Hans Hannekemaaier J Dijkstra J. H. Neuteboom. B J. Douwes Geert Teis Pzn.. Volksverhalen Blz

9 1. GRONNENS LAID. G. TEIS Pzn. G. R. JAGER. 1 = G I 1.0 Van Lau - wer - zee tot Dol - lard tou, Van Dren - to tot aan 't Wad, 3 I I Doar gruit, doar bluit ain won - der - laand I 5.0 I. Rond om ain won - dre stad. 5 I Ain Pronk - je - wail in gol - den raand Is Gron - nen, Stad en Om - me - laand, 1 I Ain Pronk - je - wail in gol - den raand 3 I I 1 Is Stad en Om - me - laand!

10 2 Doar broest de zee, doar hoelt de wind, Doar zoest 't aan diek en wad, Moar rusteg waarkt en wuilt het yolk, Het yolk van Loug en Stad. Ain Pronkjewail... enz. Doar woont de dege degelkhaid, De wille, vast as stoal, Doar vuilt het haart, wat tonge sprekt, In richt- en slichte toal. Ain Pronkj ewail... enz. 2. 'T LAIKSTER TOEKJE. As 't winter is, en de daipen dicht liggen, din goan de i ongelu op scheuvels noa de Laik, uren en uren wied weg. Mit haile troepen komen ze der aan, plaaistern der even, zorgen dat ze 'n Laikster toekje mit kriegen, 'n liekeblom zeggen de Vraizen der tegen, en din gaait 't weer op hoes aan. 'n Mooier tocht op 't ies kinje nait bedinken. Binnen wel gounent, dij joaren loater nog heur Laikster takje bewoard hebben. Dat is op zok zulf 'n ding van niks ; 'n bont bloumke van pampier. Ie kinnen ze in Stad ook wel kopen, dat is wel zo makkelk. Mor wel het doar nou oareghaaid aan? Van olds was 't Laikster toekje ook nait van pampier, mor was 't 'n hulzetak, dij ze achter de Laik oet 't bos huilen. Dat was nog in dij doagen, dat ze op kouribben luipen in stee van op iezern scheuvels. Der was dou 'n hail groot bos aan aander kaant van de Laik, en doar midden in dat bos, doar ston 'n dikke hulzeboom. Dat was 'n haailege boom, doar de olle haaidens midden in de winter heur grootste feesten bie vierden. Vanzulf heurt doar de hulzeboom bie ; as aal aander bomen heur bloaden verloren hebben, din het hai ze aaltemoal nog. Onze olle haaidenze veurzoaten ovverden aan heur goden midden in 't bos, en benoam ovverden ze doar aan de Iesgod.

11 3 Van oost en west, van noord en zuud kwammen ze doar bie nkander, aaltemoal over 't ies. In dij kontraainen stop aal 't laand 's winters blaank, en zo gaauw as 't vroor dat 't knapte, din konden ze der over. En din mit zoo 'n hulzeboske weerom! Din haren ze gain gevoar op 't ies ; ze wazzen vaaileg. En as ze in hoes kwammen, bewoarden ze 't boske, dat heur beschaarmde, de haile laange winter deur, net zo laank dat de zummergoden der weer wazzen, dij in 't koorn zitten. 011e Rieke, dij de Laikster toekjes moakt, het zulf verteld dat ter veur joaren 'n moeke mit heur baaide dochters van 't Hogelaand kwammen over 't ies, om 'n Laikster takje te hoalen. Ze binnen zo wied nait komen; op 't meer binnen ze verdronken. As ze mor 'n Laikster toekje bie heur had haren, was 't nait gebeurd. (Gron. Volksverhalen.) 3. 'T BOZZEMSTOK. In de Fledderbospolder bie Gaarmwol staait 'n boerenploats ; 't veurinne is nog oet de Franze Tied. 't Is 'n mooi, roem binhoes mit dikke baalken, 'n beschilderd schot, en 'n hail mooi bozzemstok. In de Franze Tied was ter 'n ofsier inketaaierd, dij der al haildal thoes heurde en dij ieder geern lieden mog. Hai was van hoge ofkomst, haar van ales leerd, en kon ook meroakel schildern. Mor der was wat mit hom gebeurd; hai kreeg bie de Franzen lang de eer nait dij horn toukwam. Doarom was e zoveuls te blieder, dat ze horn op ploats zo goud opnomen haren. Dou der in dat joar net 'n nije ploats zet wor, schilderde hai oet dankboarhaid 't bozzemstok, dat nog in wezen is. 't Is de ingel, dij de apostel Petrus oet 't gevangenhoes bevrij dt. Dou de Franzen wegtrekken mozzen, was de schilderij nog nait kloar. De Fransman wol hom in de puntjes hebben, en is ook net zo laank bleven. Ieder verwonderde zok ter over, dat e nait mit de aandern muik dat e vot kwam, en 't was gevoarlk ook dat Kezakken horn in handen kregen. Mor 't is zeker goud oflopen. (Mw. E. J. HUIZENGA-ONNEKES. )

12 4 4. ELSIE. Elsie lopt in de lien' en wordt blaauw om de Up Van 't trekken en 't rieten; moar 't schut hoast nait op; d'011e taaske ligt daip en de vliemschaarpe wind Snidt deur polterge kl ērtjes van 't moagere kind. Elsie hangt in heur zeel; 't ribbekassie, zo smaal, Knipt zok tou; en heur aarms, dai bongeln aal H ēn en weer; Up doeknekt, handen kraampeg en krom, Griepen studdie de diggels van 't joagpad sikkom.

13 5 Elsie staait.... Even maor,.... en zai snoft en zai poest As 'n scheepsjoagerspeerd.... 't Steerterg hoar waait heur woest Om de Up.... H ē 9 Zai zingt in zuk zuls 9 d'011e deun: O, Suzannoa, wat is 't leven wonderboar scheun. " (GERM ELST, d.i. G. STEL.) 5. POLLERLAAND. Doar ligt het roeme pollerlaand, Ain wiedte, slicht en liek, En vaaileg om dei ainzoamhaid De hoge boetendiek. De ploatsen en de schuren stoan Ien open leegte, glen Ien voile zun, mit hoast gain boom, Dei koulte bringen ken. En laange, rechte wegen goan, 'n Enkle stroek aan kaant, Aintoneg, aal moar liek veuroet Deur dit verloaten laand. Toch is doar leven, vruchtboarhaid, Want overaal ien 't rond Schut staail het jonge zoad omhoog Oet zaachte zoaielgrond. De sloden stoan mit pommelblad, 1 ) Mit zulteblom 2 ) en raait ; As den de guile wiend van 't wad Wied over 't laand hen waait, 1) Lisdodde. 2) Holl. ook zulte: aster trifolium. Lijkt sprekend op de herfstaster in de bloemtuin.

14 6 Din golft ien grode boaren aal Dei riekdom over 't laand; Din staait op diek de pollerboer En wist joe mit zien haand Op 't volk, dat doar zien laand verzorgt, Op vruchten, zien gewin, Dat laand, doar eertieds 't woater was, Doar is hai Keunink in! JAN BOER. 6. DE VERKLEDDE ROVER. Ainmoal is 't gebeurd, dat ter 'n ruter-op-peerd aan 'n roverstroep vervol. Mor zien peerd was zo biederaand, dat e heur nog net ontkwam, en bie 'n boer aankloppen kon om onderdak. Dou ze rusteg bie nkander zatten te proaten in horn van heerd, kwam der nog ain bie deur. 't Was 'n aarme vraauw, dij nait wieder kon. Boer haar medelieden mit heur en luit heur der in ; zai kon in schuur nog wel sloapen. De ruter loerde heur aan, en docht : doe bist ain van dij bandieten, doar ik mit in stried zeten heb. Dou de boer aan 't ofvouern gong, gong de ruter mit, en hai zee tegen boer, dat ze mit dat wief verzichteg wezen mozzen. Hou wor we dat gewoar? zee de boer.. Ie mouten 'n korfke vol appels mitnemen in binhoes, zee de ruter, en gooien elk doar ain van tou. As 't 'n man is, din dut e knijen noa nkander tou ; 'n vraauw vangt de appel in 't schoet op, en dut knijen aaltied oet nkander. Boer dee net zo as de ruter zegd haar. 't Wief mit heur schoet veur dee knijen noa nkander tou! Dou begreep de boer wel, dat ter onroad was, mor de ruter zee: loat mie moar begoan. Hai zee: ik blief bie mien peerd; geef mie moar n ploatske in 't stro; dij aarme vraauw kin ja veul beter in kooi sloapen ; zai is zo swak en zo muide. 's Nachts om twaalf uur sprong de rover in vraauwlu-

15 7 klaaier der al veur. Nou haar e 'n dik mes in haand, en luip vot liek op de ruter tou; dij zol der 't eerst aan. Mor dij haar in oorlog west en schoot de rover in ain slag dood. Dou hebben ze ales bie horn bevonden, woapens, inbrekersra if, en 'n flo itj e, om 't heer bie nkander te kriegen. Dat komt ja mooi oet, zee de ruter; doar zel ik vot es op bloazen; din kommen der no g we l meer. Zo gebeurde 't ook; de rovers laggen al op loer. Ze konden der mor zo in; deur ston al open! Mor de boer en zien volk wazzen nou staark genog; ieder dij der in kwam, wor overmeesterd. Aanderdoags wor de haile troep aan 't gerecht overleverd. (Mw. E. J. HUIZENGA-ONNEKES. ) 7. ROADSELS. 1. Achter de blaauwe diek Bin ale boeren riek, Behaalve blaauwe Jan, Dei het niks om of an, Het gain houd, gain hoar of wol, Kin nog haarder schraiwen as 'n twinterbol. 2. Ain troep kraaien vloog d'aander veurbie. Ze zeden: goundag joen honderd!" Dij zeden: wie binnen gain honderd; moar ins zoveul, en haalf zoveul, en voddels zoveul, en din nog aine, din binve honderd. 3. Ain zee: 'k wol dat 't dag was, Aander zee: ik wol dat 't nacht was, Daarde zee: 't kin mie niks schelen, ik mout toch altied aarbaiden.

16 4. Als ze komen, din komen ze nait, Moar as ze nait komen, din komen ze. 5. Boer, mag 'k joen rikkerak lainen? ik wol 't toezemoes hoalen, eer striedewied komt. 6. Juffraauw Tin is ter aaltied in, Juffraauw Toet is ter aaltied oet, Juffraauw Turelureluur gaait 't haile hoes deur Achter in mien voaders hof Doar staait 'n boom mit kralen, Dij aal dij kralen tellen kin, Dij is de boas van alen. Antwoorden : 1. Toorn. 3. B ēr, toavel, klok. 4. Vogels en aarten. 5. Hail old roadsel; rikkerak is de woagen; toezemoes is 't heu; striedewied is regen. 6. Lepels en vorken, rook oet schostain, koamerbezzem. 7. Steerns. 8. DE VAIR BRUIRS. Doar wazzen ais 'n voader en 'n mouder, dei vair jongens haren, twei keer tweilings. Dou ze twaalf joar wazzen, zee e : ze zellen deur oet, 'k wil der nait langer veur aarbaiden, want ze doun gain mieter. " Anerdoags goan ze mit heur vairen aan raais. Ze komen bie 'n kruusweg en doar staait 'n boom. Olste zee :,,elk 'n kaant op ; ieder mout moar zain dat e wat viendt; met 'n joar zellen wie hier ale vair weer wezen bie dizze boom. De eerste komt op zien weg 'n joager tegen. Kin je mie bruken? vragt jong. Goa mor mit mie, den zel ik die 't joagen leren. Doar haar de boas 't wel mit ien 't zin ; schaiten mog e geern. De tweide komt 'n snieder tegen.,,kin je mie bruken?" vragt j ong. Goa mor mit mie, 'k zel ik die 't sniederken leren. De daarde komt 'n steernkieker tegen.,,kins mie bruken?" vragt jong. Goa mor mit. 'k Zel die 't steernkieken leren, den kenze zain wat er op eerde en ien hemel gebeurt. De vairde kwam 'n daif tegen.,,kins mie bruken?" vragt jong. Goa mor mit mie, den zel ik

17

18 10 die 't stelen leren. ",,Dat wait 'k nait, dat's zo verachtelk. ",,Moar as doe zo stelen kens as ik, dat ontdekt gain minsk." Schutter het zien waark oetstekend leerd ; hai krigt van zien boas 'n buks, doar ken e ales mit roaken. Snieder het zien waark oetstekend leerd ; hai krigt van zien boas 'n naal, doar naait e mit deur haard en vaast, al mout e der ook mit deur 't holt. Hai ken der ales mit vaast naaien. Steernkieker krigt van zien boas 'n verrekieker, doar kine ales mit zain. Daif krigt niks mit, mor hai het 't stelen goud leerd. Noa 'n joar komen ze bie nanner onder boom van kruusweg en mit nanner goan ze noa voader en mouder.. Doar vertēllen ze wat ze leerd hemmen. 01 zegt : 't heurt mie wat tou, mor 'k loof 't nog nait. 't Is 'n boudel van niks, mor morn zel 'k joe ais perbaaiern." Anerdoags ropt e zien jongs :,,kom hier es heer. Doar boven ien boom zit 'n nust van 'n baauwmantj e, houveul aaier zitten doar in? ",,Vair, " zegt steernkieker.,,daif, doe kens stelen?" Joa voader. Baauwmantje zit op 't nust; mos aaier stelen, dat 't vogeltje 't nait vernemt. Hai gaait hin en hoalt ze der oet. Vogeltje het er niks van vernomen. Zie zo mien jong, op ieder horn van toavel 'n aai en nou ale vair middendeur schaiten mit ain schot". Schutter schut ter op en alemoal binnen ze krekt ien 't midden stukkend. Snieder, doe mit dien wonnernaal, doe mos mie de aaier weer an nkanner zetten. " Hai naait ze weer an nkanner. Daif brengt ze weer ien 't nust. En doarom hemmen alle baauwmantjes nog 'n wit steeke veur borst, want doar het schutter ze kortschoten en snieder ze aanzet mit naal. (Mw. HUIZENGA-ONNEKES. ) 9. GRUNNEGER SPREKWOORDEN. 1. Aander lu bin ook lu. 2. Wat helpt 't, as kou n emmer vol melk geft en hai schopt 't weer om? 3. Hai wil poesten en 't meel in de mond Wien. 4. Kroakende woagens voaren 't laankste. 5. Rieke lu zaikte en aarme lu pankouk roeken wied.

19 11 6. Net berekend gelag! 't heu op en de kou dood. 7. Hou stiller hou beter, haar 't ol wief zegd, en ze zat mit heur achterste in de brannekkels 8. Wordt minneg zak toubonnen, dij nait vol is. 9. 'n Swoan het zien veren net zo goud neudeg as 'n musk. 10. 't Meer is nooit vol. 11. Wat verbie is, kopen gain kremers. 12. Ie kinnen n loes nait meer benemen as 't levent. 13. Achternoa koakeln hounder. 10. PEERD IN SLOOT. Vrijdaggenoavend, 't was al 'n beetje boat en zo duuster as rout, dou komt Jans vaarver bie ons in hoes stoeven en ropt :,,Geert! Geert! snieder! Is Geert ook thoes, Minoa? " Mien git! wat is d'r te doun?" ropt Minoa tou koamer oet. Hai ligt d'r toch nog nait?" ropt Jans weer. Nee," zegt Minoa. Hai is nog nait op ber.,,zo! " zegt Jans.,,Loat horn wat votmoaken. Is verlet om horn!",,wat mout hai din?" vragt Minoa.,,Meneer Lamsen zien peerd zit in sloot. Dei mout d'r weer oet." Dou ik dat heurde, was ik in vief tellen kloar en mit Jans op pad, om boas smid ook te hoalen, dei beter tou peerden wend is as wie. Wie luipen, wat wie konden, want wie wollen aal baaiden meneer Lamsen geern 'n dainst bewiezen, omdat 't zo'n alderbeste meneer en 'n goie klant van ons baaiden is. Smid was ook doadelk rezelvaaierd en onnaaierde, dat 't schienvatje mos moar mit, omdat 't zo glende duuster was. Ook nam ol 'n hail bult taauwen en zelen en toakelderij mit. Want zo'n peerd is 'n dik baist, doar heurt wat tou, om dei weer op waal te kriegen. En dou d'r op Of.,,Zel wie koeper ook aanhoalen? " vroag ik.,,worden wie niks voddelker van," onnaaiert smid.,,mit handen in bunts en mit wat proatjes moaken krieg ie gain peerd ton sloot oet. Loat dei wiesneus moar stil bie kaggel b lieven. " Grunneger Mallebonen. 2

20 12,,Ook goud, " zegt Jans.,,Vooruit den moar. " Dou wie aankwammen, doar 't peerd in sloot zat, dou stonden doar net 'n poar jonge jonges over 't gevaal te rezenaairen. Dei konden ons mooi 'n haandje helpen.,,ziezo, j zegt smid,,,nou 't jak moar oet. Speit joe moar ais goud in handen, want 't komt ter nou op aan, heur! ",,Zel ik 't schienvatje vasthollen?" zeg ik. Dei Col snieder zocht altied 't makkelkste boantje oet," zegt Jaans varver.,,zo! " zeg ik.,,doar mout toch ain veur wezen! Ie mouten toch bielicht worden, aans kin ie ja niks begunnen.",,'t Is mie goud, " zegt smid. Nou en smid was nou ainmoal ons aanvuurder, doarom ging 't ook aan vanzuls. Dou hemmen zai 't ol peerd in tetsen en zelen bonden, en Jans, dei iezelke vraid balderen kin, mos hom bie kop hemmen, en dou mit man en macht aan 't trekken en toakeln. Jans dei pittjede 't ol daier mit geweld aan, om oet zok zulm ook mit te waarken. En dou.... brook 't taauw en 't haile steltje trekkers rolde over 'n bult, boven op mie en mien schienvat, en 't peerd korrelde weer in 't woater.,,das ja schaande! " bromt of smid. Weer van neizen Of aan! " En zai nemen wat dikker taauw en trekken weer aan, en Jans weer aan 't pandiezen tegen zien ol peerdekop! Tou snieder, doe most beter lichten!" ropt smid, ofschoon ik d 'r op neus bie ston in onderwaal. 't Gong nou aan. 't Peerd haar veurpoten al op waal, en Jans dei reet zo gloepend aan en schrauwde zo haard, dat 't datier wol d 'r net oetstappen. Ik haar al 'n dikke kloet modder in haand, om 't peerd doar mit tegen 't gat aan te gooien, dat hai d'r oetspringen zol. Moar dou op ins zegt smid: Ho ais, j Nee! Nait ho ais! " moar,,vot ais! " ropt Jans vaarver niedig. Nee, nee, nee!" ropt smid.,,nait noar Jans lustern, jongs! Jans dei is altied verbraand mit zo wat. Ze'k joe ais zeggen, jongs? Ik wait hail wat moois. Loat 't ol peerd eerst moar weer sakken. ",,En wie hemmen hom d'r zo te zeggen oet! " zegt Jans.,,Dut nait!" zegt smid en geft 't peerd 'n dovvel, zodat

21 13 dei van schrik en benaauwdhaid weer in sloot tumelt. Ik heb nooit zok onwiezenwaark zain," zegt Jans. Is die 't nou haildal in kop sloagen, Col smid? Wilst doe ons hier hail nacht in schrip hollen? Ik kin nou al hoast gain geluud meer geven van aal dat belken en roupen. En wat het ons 't nog hulpen? Net niks ja. Binnen nou nog gelieke vordelk as dou wie begunden. " Hol die stil, doe teut-bie-'t yonder!" zegt smid tegen Jans. En dou tegen ons almoal :,,Heur ais, jongs! Wie wazzen haildal verkeerd aan gaang, moar 't is mie gelukkig nog net op tied in 't zin schoten. Ik heb lezzent ais in ons smidskraant leesd....,,wat? " bromt ol Jans.,,Hemmen ie smeden ook al 'n kraant? Grote toetpot en nog wat! ",,Nou ja! " zegt smid.,,ie hemmen ook toch wis 'n vakblad! En woarom wie smeden din nait?" 0,"zegt Jans,,,dat is mit ons 'n hail aander zoak. Wielu vaarvers wie ouven 'n kunst oet. Wie binnen ainlieks kunstenoars en nuimen ons doarom ook schilders. Moar ie smeden binnen almoal gelieke knooiboksems. Wat dou ie mit 'n kraant? " Loop doe rond, doe kletsmaaier! " zegt smid. Nee moar, jongs! In ons smidskraant doar ston in, dat ie mozzen nooit aans 'n peerd tou sloot oettrekken, as den mos ie zo doun, en z o en den zó. As ie 't aans deden, den wor 't peerd d'r haildal verkeerd oettrokken. Doarom, wie willen hom d'r nou net zo oettrekken as 't heurt. Wat zegst doe d'r van, Geert?" zegt hai tegen mie.,,liekt mie best tou, " zeg ik. En din mout dat nou vot moar wezen, dunkt mie. " Ons gekraab in duusteren begunde mie dik te vervelen; ik verlangde slim noar mien stoul bie kaggel. Zoo 'n kerwaai as doar wie mit aan gaang wazzen, dat komt joe ainlieks boven joen zat, zai je, en doarom zee ik tegen Jans, terwiel dat ik hom 'n por in zied geef: Och, loat smid nou moar geworden! Loat hai zien zin nou moar hemmen!". (GEERT BLAS, d. i. B. H. DE GRAAFF. )

22 NEIE KOLONIES Tou 'k nog zoo 'n handege jong was, was 't nog ain haaidegrond, Ain roege broene verte, moar goud veur schoap en hond; En hier 'n toeke rusken en doar 'n vaals moeras, 't Was net of bie de schepping dat laand vergeten was; Dom- kwammen in rooie boantjes En onderboksems in blaauw 'n Riege swoare kerels Mit schoppen en gedou, Zai rudden de rusken en toesten, Dei kerels mit knoesten. Dat bonkte en braandde en gruif, en zaaide in d'haide aaske, Dat splitte en sluig en huig en loadde in tjaalk en taaske, En snee de grond aan torven en bagelde 't moeras, 't Was net of nou de schepping pas aan 't begun hier was. Dat deden dei rooie boantjes, Dei onderboksems in blaauw, Dei roege swoare kerels Mit schoppen en gedou, Mit swaiten en mit poesten, Dei kerels mit knoesten.

23 15 Zai nou dat parredies doar! Woar is nou veen en zaand? Doar wagelt ain zee ja van zulver, doar golft 't ja van gold over 't laand; Wel moakte van haaide klaaigrond en waaide van 't moeras?.. Dei aigenliek de schepper van dit nei Eden was: En dat wazzen dei rooie boantjes, Dei onderboksems in blaauw, Dei roege swoare kerels, Mit schoppen en gedou, Mit ielt aan vingers en voesten, Dei kerels mit knoesten! GEERT TEIS Pzn. 12. LIEK OM LIEK. Boer Kloassens zat 'n moal ien traain, Noast horn de Hoge Zieden, Mos op begraftenis meschain En houd mog mit horn rieden. 'n Stadsmeneerke mit veul hoast En mit 'n swoare kovver, Dei kroop veur 't lest nog gaauw d'r noast, En houd dei kreeg 'n dovver. Boer Kloassens mouk niks gain gebeer, Hai kaauwde op zien sloatje En lusterde noar Stadsmeneer ; Dei hil 'n hail fien proatje: Pardon, Meneer, ik zag het niet! Wilt U mij excuseren?" Moar Boer dei dochte : Ja, aal schiet, 'k Zel die wel aners leren." Wilt U, dat ik de scha vergoed? Ik zal het graag betalen. " Moar Boer zee niks, was gl ēn ien hoed En lait zien handstok valen....

24 16 Ik weet een zaak:,,au Bon Marche," Daar mag U wel een kopen. " Moar Boer dei schudde stief van nee, Lait 't mooie aanbod lopen. Man, zeg dan wat?! Wat wil je dan?! Hier is toch niets te vitten!" Dou keek Col boer horn liekoet aan: 'k Wil ook op dienent zitten!" JAN PIEPKE. 13. OLD B IE GELEUF. As ie in 'n winkel stoan, en de koopman geft goie moat en wicht, din kin 't joe gebeuren, dat ie in ains heuren : nou boas, ik zai wel, ie willen der ook nait weer lopen! Onbewust komt 'n stokje old volksgeleuf boven ; 'n koopman dij gain.^=',y'''3^` -.. ^ - -- ''"" ^` : ' ^ `^^^ ^-. wicht gaf, kon noa zien dood. '^`'^ - nait rusten. er eder bot Zo komen spo der ieder -%' : ^^ ;,^ ^,.^... ^ ^_ t ^, ren van zokke olle gedachten, ``^ `^ ~^ ``"1 ti I ^^ veur in in de tegenwoordige toal. Over veurlopen wik hail nait spreken ; dij binnen nog aan ieder bekēnd. Zo ook de waarken k l opgais ten, de heksen en spouken. Onze veurolders wazzen overtuugd, dat de locht en de velden, de stromen en de bozzen vol zatten van alderhande wezens. De roggemouer was de koorngaist; dij mos 't kaimende en gruiende gewas beschaarmen. Mor ale goie gaisten binnen in de tied van 't Christendom in kwoaien veraanderd: nou is de roggemouer 'n maal daier, doar ze kinder mit baang moaken, dat ze nait in 't koren lopen zellen : pas

25 17 op, pas op, roggemouer pakt die! Zo as ze op 't Hogelaand zeggen: Pas op, hur! graauwkes kroepen onder heeg weg! Deur de haile provinsie hin spoukte 't Widde Vool of 't Wit Peerd : Goa ik veur horn langs, din bit e mie; goa ik achter horn langs, din haauwt e mie; dij der op zitten gaait, komt nooit weerom. Nog veul meer aalgemain wazzen de Widde Wief kes, Widde Wieven of Widde Juvvers, lochtgaisten in de gedoante van vraauwlu mit laange, widde klaiden. Ze kwammen vanzulf allinneg moar bie oavend of nacht, op wierden, kruuswegen of kerkhoven. Ie konden ze aantrevven op Westerwolle en bie Hoaren, op 't Hogelaand en ook in 't Wold en overaal. As ie in hoes komen, binje dood op; 't haart slagt joe. Moar ie hebben nooit heurd, dat ze minsken wat doan hebben. * * * Biegeleuf van 'n aander soort is oorzoak van verschaaiden olle gebruken. Woarom staait 't hoeslook op schuur? Woarom zel nooit gain staarveling 'n swaalfke of 'n aaiberd kwoad doun, en woarom mout 'n kad-oel der aaltied aan geleuven? 'n Evertaaske en 'n poet -oal binnen verniend; 'n laimeneertiekje bringt gelok aan ; 'n geloksbonkje oet 'n schelviskop helpt sekuur bij 't kiewietsaaier zuiken. Hoeslook op 'n boerenschuur weert dunder of. 't Is haildal zoo'n wonder gewas; 't gruit mor zo op 'n dakpaan, en het sikkom aan regen allain genog. As ie woaten hebben, vrief ie ze in mit sap oet de dikke bloaden ; tegen swellen is 't ook goud, en benoam tegen rinkvuur. Honnemies gaait ter vot van weg ; liekdorens kinnen der ook nait tegen. Meroakel zo as 't ook helpt as 'n iem of 'n weps joe stoken het. 't Is letterliek overaal goud veur, veur 'n ontstoken keel net zo goud as veur braandwonden.

26 NOAR OOMKE. Op 'n bovenwonen in Stad woonden ze. Voader en Moeke en heur jongtje van acht joar, heur oogappel, heur Albert. 0, wat haren ze leste weken in schrik en zorg zeten, joa, want Albert haar longontsteken had en slim ook.,,heb je geen familie buiten?" vruig dokter,,,dat kind moet de stad eens uit." Dat was 'n stoer ding. Femilie, ja -a-a dat haren ze wel, moar dat was 'n slim aindoarege man, 'n Oomke van 'n stuk hen seuventeg joar. Dei woonde mit 'n olle knecht en 'n olle maaid en haar 'n beetje boerderij. Doar gong in dei hoeshollen aallens zo persies noar klok en op zien elvendaartegste, doar konden ze zoo'n wildepoest toch hoast nait h ēnbrengen, en duzzen ze 't ins wel vroagen? Ja, en zol Oomke hom 'n zetje hebben willen, 't was moar veur 'n zetje en doarom.... Moar as 'n nou ais rekende, dat Oomke 't wel lieden wol en ol-geert en Betje haren d'r gain zinneghaid aan, den gong 't nog over, steevast, want zo ston 't doar geschoapen, Geert en Betje zatten mit in road, zai wazzen doar ook ja mit heur dreient old worden, zo te reken.,,zai kinnen nooit meer as nee" zeggen, " zee Voader,,,ik goa hen en vroag 't. Oomke zel toch ook nait lieden willen, dat ons jongtje hailendal verkwenen wordt." Nou, Oomke heurde zo slim op en kon d'r eerst hailendal nait bie, schoof pet wat van 't aine oor op 't aander, legde piep ais oet mond en kreeg hom ais weer en begunde endling:,,dat joen kind deur mie kepot goan zol, dat wol ik veur 't geld van haile wereld nait. Moar ik heb niks mit kinder op, en ik wait ook nait, hou dat ik mie d'r mit aanstellen zel, en 't stekt mie gloepend naauw, dat elk ding op zien aigen stee blift, main ik, en steuren kin 'k mie d'r ook niks aan." Weer 'n poar dikke hoalen aan piep en 'n kopke vol kovvie leeg drinken en dou kwam d'r :,,Zo staait 't 'r nou akkeroat veur mit mie en goa nou hen, om Geert en Betje heur goaven te heuren, en as dei d'r nait aal te veul op tegen hebben, nou den ne -e -e zo 1 ik zeggen, dat 't,e -e -e ja hoast nait aans kin. Moar nog

27 19 's weer, ik mag gain kinder lieden, en doarom mout ie zulf waiten, of ie 't ter op woagen willen." Nou Geert zee : Ik heb dat lutje goudje aaltied wel lieden magt, zoo'n jongtje is net 'n voo ltj e bie mie, en om mie mag hai moar driest komen, wat mien paart d'r aan is, dat neem ik op mie. Moar din leek mie 't slim oareg tou, as ie hom nait brochten, zet ie horn in 't spoor, 't is ja moar 'n luk endje, den hoal ik hom met peerdenwoagen en den kin wie op slag tou nkander wennen en Betje nam 't woord.,,'t Gaait mie toch zeker ook mit aan, n ē? doe kenst wel wat zeggen, Geert, moar mainste drokte komt op mie deel, en zoo'n kindermaal heb ik nooit west en nou din-ne-e voele vouten en zo, en meugelk slim hantammeg en overaal inzitten, dat -e -e -e, ik veur mie.... moar doe en Fransen zulf hebben ja al haalf en haalf,,joa" zegd en doarom helpt 't mie ja zeker ook niks, al zee ik van nee en doarom zeg ik den, nou in vredesnoam den. Moar as ons 't nou nait voldut? " * * * 'n Haile zet loater, joa dou mos Albert weer in hoes komen in stad. Van dei tied of zat Fransen stil h ēn en miemerde mor aal vot, en hond dee niks as zuiken overaal en snuvveln.... Doodstil was 't ter, en zai konden zok nait begriepen, hou dat zai der aan w ēnnen zollen, om in zoo'n oetsturven hoes te verkeren.... En in Stad konden Voader en Moeke heur ogen nait leuven, dou ze 'n braif van Oomke kregen, doar in ston: Zo gaauw en zo voak as ter gain schoul is, bringt ons din joen j weer. (Mw. DE HAAS-OKKEN. )

28 RIEMKES In 't doageliekse leven mag der geern 'n riemke tussen. 1k zel mor mit 'n sprekwoord begunnen: Beter 'n kwoaie loop As 'n kwoaie koop. Van thoesblieven h ēie niks; zoaken worden onderwegens doan: 'n Lopende hond Vaalt aaltied w āt in de mond. Woarschaauwens op riem bin der ook: Maandegoud, Schaandegoud! 'n Beetje gekhaid is dubbeld oareg, as 't ook nog riemt. Ie zain ain aan 't waark, dij nait oet 't stee komt; de vroag is op joen lippen: Is 't dat joe de loierd stekt, Of is 't dat joe de macht ontbrekt? En as zoo'n kerel 't nog 'n beetje goudmoaken wil tegen dat 't oavend wordt : As de zun schient in 't Westen, Binnen de Mien de besten! Spotten op riem, dat gaait ons wonderbest Of: Aalmenak en kraant De grootste leugnders van 't laand. De boeren van de klaai scheren de Woldjers de gek aan: Hou lichter laand, hou lozer lu. Dij weerom: Hou swoarder klaai, Hou dikker ozzen! Doar heuren wis ook de spreukjes op 't weer bie: Meert dreug, Maai nat, Veul heu, zoad zat.

29 21 Om drijmoal rad achter nkander op te zeggen: Ik en snok gongen over 't meer: Snok bleef weg, en ik kwam weer. Dit is 'n old spreukje om snok te besweern. Oet de olle dens is ook: Tussen 01 en Nij-joar ien Is alle wodder wien, geliek as 't op 't Hogelaand nog aan de kinder verteld wordt. *** Van zulf binnen der in 't boerenleven ook verschaaiden riemkes, dij betrekken hebben op 't waark in de schuur, de staal of op 't laand: Dag is nooit zo nat, Of zun schient aaltied wat. Zo is 't mit zun en regen. Gain minsk zo gek Of hai het 'n go ie trek. Zo is 't met minšken. Mor zo kin ik wel aan de gaang blieven. OLD GRUNNEGER RIEMKES. Stad. Zeuven poorten, dij noa 't laand tou goan, Zeuven stroaten, dij aan 't Vismaart stoan, Zeuven daipen, dij tou stad oet komen, Zeuven piepen over de wotterstromen, En aan Metinikerk vief deuren, Dat binnen de olle vief maarken, Dij bie de Stad van Grunnen heuren. * * *

30 22 't 011e Woapen. Op hoge peerden rieden, Blanke sweerden aan de zieden, Tinnen schuddels aan de waand, Dat is 't woapen van Grunnegerlaand. 16. 'N HEKS. Doar woonde vrouger ien Garwerd 'n haile kwoaje heks. Koatje haitte ze. Hou ze meer haitte, bin 'k vergeten. Dei haar ook van alens bie 't ēn. Zai kon deur 'n sleudelgat bie aner mensken ien hoes komen en doar van alens oetrichten. Zai beteuverde mensken en daiern.

31 23 Ik ben mainste meroakels van heur al weer vergeten, mor mien moeke zol joe d'r hail wat van vertellen kinnen, as ze nog leefd haar. Koatje kon heur ook veranern ien 'n kat en zo het zai ais op 'n oavend bie 'n Boer west, dei net oogst ien hoes had het. Doar mozzen ze ja vanzulf plezair van hemmen. 's Oavends lekker eten en sukkeloa drinken. Vrauw het paan mit sukkeloa op grond stoan, om of te koulen en zai zag er 'n kat bie zitten te drinken, 'n vremde kat. Zai geft horn 'n flinke klets. Even loater la1p Koatje mit 'n douk om Up. As dat nou nait dudelk is, din is der niks weer dudelk op were ld! Verteld door Mej. B. HUIZINGA, Bedum. 17. HAI HAAR 'T ROADEN! Hans Hannekemaaier haar 't maaien aannomen bie 'n Boer. Hai aarbaidde der mit 'n knecht. Dou ze honger kregen, gongen ze noa de Bakker, mor dij haar niks aans meer as twij stoetjes, airs van 'n dubbeltje en airs van drij stuver. Ze mozzen der din mor om, roaden, wel de beste hebben zol. Hans huil de stoetjes achter zien rog en vruig: wel zelt doe hebben, de dikste of de lutjeste? De dikste! zee de knecht. Doe radst 't ook aaltied! zee Hans. 18. DE SLOOT IEN 'T VEUJOAR. Het morrelt onner 't roege roet; Het brobbelt, 't leeft, het wil d'r oet! Het waarkt en wummelt daip op boom, Het wuilt noa boven, lompend, loom; Het schoedelt zuk omhoog noa 't licht, En doezeg nog, de ogee dicht, Komt overaal oet grieze tilt Van 't glidderege, voale vilt 'n Kikkerkop en knipt ien zun: De sloot wordt wakker! 't Is 't begun! JAN BOER.

32 ONS KLOK. Boven op staait Atlas, Dei dragt het wereldrond, Aan de kaant stoan ingels, Bezunen in de mond. Din 'n schilderstukje Blaauw en rood en wit, 'k Leuf verachteg, dat er Ook grujin en geel op zit! Ereplaots in 't midden Het de wiezerploat, Laange is van korde De beste kammeroad. Mit heur baaid' aindrachteg Wiezen zai de tied, Schoeven van de toukomst 't Dicht gedien op zied. Onderaan vol stoatsie Hangen de gewichten, Stoareg en bedachtsoam Dounen dei heur plichten. Din aan 't end, deur 't glaske Zai 'k verachteg leven! Slinger mout aan 't uurwaark Orde en regel geven! Nou, nou wordt 't nog mooier, Oren hemmen hom toet, Klok begunt te sloagen! Nou, nou schaai 'k maor oet! H. JANSSONIUS. 20. OET LOPPERSOM.,,De Roos" is 'n olle haarbaarg in Loppersom. Nou denk ie zeker aan rozengeur en moaneschien, mor 'k loof dat ie 't mis hemmen. De jonge Lopsters oet olle tieden, dou men hier overal nog schutterswedstrieden en optochten haar, schoten doar noar de roos, zo as ze dat ien stad noar de doelen deden. Nog zigt men sums hier bie de minsken zulvern komforen of koppen of aander dingen, dei op 'n schutterswedstried wonnen binnen. Nou wie ien Loppersom binnen, komt mie weer wat ien 't zin. Noast de olle harbaarg De Roos" ston vrouger de gaalg, en doarom dink ik, dat 't van olds het rechthoes was. Doar ien de jachtwaaid was 'n stainen vlour. Op n keer zol er ain ophongen worden. 't Was nog 'n jongkerel en hai zee, dat hai onschuldeg was, mor de rechters geloofden horn nait. Ien zien wanhoop smeekte hai

33 25 God, om 'n taiken te geven van zien onschuld. Onder 't beden begon hai oet neus te blouden en druppen kwammen op de stainen vlouer terecht. Zai hemmen horn toch ophongen, mor kort doarnoa kwam aan 't licht dat hai onschuldeg was. De drei blouddruppen konden ze mit gain meugelkhaid weer vot kriegen. Doar ien de buurt kin men ook de boerderijen Spriknust",,,Vreetop",,,Leegschuddel" en,,volhaand" vienen. Doar is ook nog 'n mooi verhoaltje van ien omloop. De Schooiers - rais" hait dat. Doar mouten vrouger ais drei schooiers, van Loppersom oet, te schooien goan wezen. Ze kwammen eerst op 'n ploats, doar 't er mor wat hoaveloos oetzag, 't was ter mor 'n vervaaln boudeltje. Dat is 'n spriknust," zeden ze,,,dat geft hier niks, " en ze gingen veurbie. Dou kwammen ze op Col borgmeester Wennegers ploats bie horn van weg, doar woar nou Wiersemoa woont, mor doar haren ze de haile boudel 's middags opeten. Dat is,,vreetop " zeden ze en ze gingen deur noar Douwe Huzengoa's ploats, mor dou woonde doar nog 'n aander. Doar haren ze krekt de schuddel leeg!,,leegschuddel" nuimden ze dei boerderij. Mor op ploats woar Eenkemoa nou woont, kregen ze volop eten. De Volhaand" zeden ze dou tegen dei ploats. Mw. E. J. HUIZENGA-ONNEKES. 21. JAN MOSTERD. Veur joaren woonde in de Sleeminderstroade bie Droapoorde 'n wedevraauw. Zai Naar mor airs jong, 'n grode slongel van 25 joar. Mor aarbaiden kon e goud en scheuveln nog veul beter. Der was gain airs, dij tegen horn op kon. As 't winterdag was en ales lag dichtvroren en Jan kwam om twaalf uur in hoes om te eten, din zee zien Moeke tegen horn : Jan, most nog even veur 'n sint mosterd hoalen, din zel ik ondertied eerappels opzetten. Goud moe, zee Jan, nam 't komke veur de mosterd, pakte zien scheuvels, gong noa 't Houndaip bie de Slingerij op 't ies en din even noa de Laik om mosterd. As e din weeromkwam, stonnen eerappels goar op toavel. Dat dee gain airs

34 26 hom noa, en Jan haar in de haile noaberschap ook gain aander noam meer as Jan Mosterd. Op 'n oavend kwam e om negen uur eerst van 't waark in hoes. Hai zee tegen Moeke, dat hai nog 'n zetje op scheuvels wol. Lopt ja gain ain weer op 't ies, zee zai. Mor Jan gaf 't nait over. 't Was zok mooi moanschienweer

35 27 en hai wol nog even om stad tou. Hai greep zien scheuvels, gong op Droapoortengracht op 't ies, kwam op Heerpoortengracht, op Stainpoortengracht,.... en dou e op zied keek, was ter ain noast horn, 'n swaarde gedoante was 't! Jan streek wat haarder op; hai wol gain aander noast horn waiten. Mor hou haarder dat e scheuvelde, hou haarder luip dij swaarde keerl noast horn ook. Dij bleef mor aal tegen horn. Hai vloog ter over, aal haarder en haarder, Ebbenpoortengracht over, Botternpoortengracht over.... en dat aal mor deur, rond om Stad toil. Jan wol 't ja nooit overgeven en hai kon toch gain stap veurkomen. Houveul moal dat e om Stad tou komen is, het gain minsk ooit waiten. Aanderdoagssmorns vonnen ze horn bie de Kruusstroade dood liggen, aan 't ies vaastvroren, van onder tot boven bedekt mit iezel. Zo haar e swait. Ze zeden, 't zol de duvel wel west hebben, dij noast horn lopen haar. Mor der is gain duvel; 't was zien aigen schaar, doar e tegen lopen het, 't was ja lichtmoan. H. H. HINDRIKS. 22. SCHEUVELLOPERSPLEZAIER. Scheuveln! Scheuveln! Aalmoal op 't ies! d'aine is jonk en de aander is gries, d'aine is krom en de aander is recht, d'aine is boas en de aander is knecht, d'aine is aarm en de aander is riek, Moar op de scheuvels bin z'aalmoal geliek; En of ze nou koal binnen of fien in de klaier, Ze hebben toch aalmoal meroakel plezaier. Scheuveln! scheuveln! Man, wat mooi waark! d 'Aine is slap en de aander is staark ; d 'Aine is baange en d 'aander het moud, d'ain is 'n hakkenkruk, d'aander ridt goud ; d 'Aine dei draait en dei swaait en dei swiert, d'aander dei kraabt en dei fokselt en sliert ; Moar och, de kraber, de swierder, de draaier, Ze hebben toch aalmoal meroakel plezaier. J. LEGGER. Grunneger Mallebonen. 3

36 SCHEUVELLOPERSVERDRAIT. Van morgen was ik aal vroug op de bain En mos vot ais even tou 't venster uutzain, Moar och, laive tied! Wat 'n triesterg gezicht! Ik kneep van d' aalt'roatsie mien ogen boast dicht. 'k Haar vaast docht dat 't vroor, wel 'n bakstaine dik, Moar nou drupt de geude :,,tik-tik, tik-tik. " En guster dou was het zo fien, zo fien, Dou reden wie nog in de moaneschien! Het vroor dat het knapte, de locht was zo kloar En nou liekt 't in ainmoal zo noar, zo noar! De locht is zo donker, zo gries en zo dik En de geude dei drupt moar:,,tik-tik, tik-tik." Het regent moar aalweg in aindernood deur, Ons hounder dei bin der ook glad van in treur ; Aans binnen ze om dis tied aal ruierg en drok, Moar nou kroepen z' aine veur aine in 't hok. De hoane dei gaait 't alderleste op 't rik En de geude dei drupt moar :,,tik-tik, tik-tik." J. LEGGER. 24. N POAR GRUNNEGER WOORDEN. Der is wel gain ding, dat zo simpel is, en dat tick zo persies bie ons laand heurt as 'n vring op 'n daam. Mor woarom hait dat nou juust 'n vring? Ain zel zeggen: dat komt omdat e zok om de draaipoal vringt; dat kinje ja moar zo begriepen. Aander prakkezaaiert es even, en zegt: zeker omdat ie joe zulf der voak om tou vringen mouten. Moar dat idee van vringen, dat komt, omdat dit ding nou ainmoal vring hait. 't Volk wil de woorden begriepen en bringt van zulf 't onbekinde in verband mit bekinde dingen. 't Onbekinde, dat is bier 't olle woord vreding, ik zel 't mor op zien Hollands schrieven, dat zoveul betaikende als 'n ofschutten.

37 29 Van dij gevalen bin.nen der bie ons hail wat. Doar h ēie oet de nije tied de leghoorns. Ieder zel joe vot vertellen, dat dit hounder binnen, dij meroakel goud leggen. Hoorns zitten der wel nait aan, mor zo sekuur kinje 't weer nait nemen. Doar prakkezaaiert gain ain wieder over; 't idee is ter: 't binnen beste leggers. Mor in wezenliekhaid binnen 't hounder dij van Livorno komen, hail oet Itoalie. En dat dij stad op zien Ingels Leghorn hait, dat kin ook ieder en a in nait wa iten. Van de hounder noa de appels. Ie kinnen apmoal de zieden hemkes ja wel. Is ter mooier noam, dij der beter bie paast? Ze binnen ja zo zaacht as ziede ; ie zollen der op sweren. Beter van nait. 't Is alweer net aansom, en weer het 'n Ingelsman schuld ; dat was 'n meneer Sydenham. Dij het zien noam der aan geven. Zo is ter hail wat meer, dat 'n beetje aans is as 't eerst liekt. Vanzulf het Losdorp niks te moaken mit /6s; dat haitte in ol tieden Lutsdorp, dat is lutje dorpke ; nou kinje 't aan de noam nog heuren. En woarom zol Zuurdiek zoereghaid in zien noam hebben? 't Het in ol tieden aan de Zuderdiek legen ; dat is aal. Zo het 'n regenspraid niks mit regen te moaken. Bie n olderwetse begraftnis sluigen de vraauwlu zok 'n spraid am van swaart loaken. Dat was 't ree (uw )spraid, dat is letterliek 't doodklaid. 't Woord ree of reeuw binnen wie kwiet ; mor regen vaalt ter nog genog, en zo dochten ze in loater tied, dat 't n spraid tegen regen was. n Heksebiel is vanzulf 'n biel, woar ze heksen mit doodhuigen. Men zol zeggen, dat ze doar juust zoo'n dikke veur neudeg wazzen, mor ol heksen hebben zeker toai west. Och nee, zo was 't weer nait. Ook in ons provinsie hebben der heksen genog touhollen, nog in 1597 binnen der drij touglieks verbraand in Wedde, en vief swoar pienegd. Vair doomnijs stonden der bie en gavven der road tou. Mor 'n biel was ter nait tou neudeg. 'n Biel haitte vrouger 'n akse, loater 'n aksebiel. Dou kwam de tied dat 't woord akse nait meer begrepen wor ; heksen wazzen der nog genog; kloar was de nije noam. Heksen wazzen nait allinneg slim toai, ze wazzen ook loos. Ze konden zok allerdeegs in vlinders veraandern. Zoo'n

38 30 vlinder gong din bie n aandermans batter om dij te beheksen. Zo haiten ze nou nog aaltied botterheksen ; ze vlaigen ook bie oavend en ontied; wor 't nait beter van. Der binnen wel gounent, dij ze nog aaltied 'n beetj e schaauw aankieken. Aandern van dij vlinders haren 't ook wel op noabers batter verzain, mor 'nait zozeer om dij te beheksen. Ze zopen de melk op, en ook doar is nag de noam van over; dij haiten op 't Hogeland nog aaltied roomslak, dat is zo veel te zeggen as roomslikker. Ze binnen der slim onschuldeg aan, mor ze hebben nou ainmoal de noam. 25. DUBBELDE OARND VAN DE MAIDEN. Ales was dubbeld, wat ter aan hom was. Zien handen, zien scholders, zien nek, ales was ains zo dik as bie n aander. Hai was wied genog de staarkste ; gain ain dij hom aan kon. Mor dat zol aans warden, zo gaauw as e mor traauwd was. 't Was mor 'n septiel wiefke, hai kon heur ja wel moaken en breken, doar zat hom 't nait in. Zai was hom haildaal de boas, komdaaierde hom as 'n hond en laagde hom nog oet ook. Oarnd haar wel begrepen, dat e maanje-minst was, mor 't zol nag slimmer warden. Op 'n morn gong ze der op oet; dij aigenste oavend kwam ze mit heur voader en moeke weer over. Dij zollen bie heur in. Kin 'k nait verdainen, zee Dubbelde Oarnd. Most mor haarder aarbaiden, zee 't lutje wiefke. Hai dee 't, mor 't zol nog mooier warden. Zai huil nou ook nag aal heur bruiers en zusters, wichter en jonges, dikken en lutj en, zowat 'n haalfstieg mit nkander. Kin 'k nooit verdainen, zee Dubbelde Oarnd. Bist staark genog, zee zai. En hai knooide der tegen aal wat e kon, net zo laank dat op 'n oavend, dou Oarnd in hoes kwam, 't fiene wiefke dood was. Ze was van ledder ofvalen. Ja, nou was hai weer de boas. Op toavel!" zee e tegen Voader en Mouder en 't haile brud.

39

40 32 Vot din mor weer!" zee Oarnd, dou ze der apmoal opzatten, en hai druig ze, doar ze heerkomen wazzen. 'n Vraauw komt ter nooit weer in!" Hai leefde nou haildal appaart, haar gain minsk in de weerld neudeg. Belasten betoalen wol e ook nait. Deurwoarder mos ter heer, en dij nam veldwachter mit. Mor dou ze dicht bie zien hoes wazzen, binnen ze mit heur baaident weeromgoan. Dat kon zo nait. Dou zee de Keunink, dat hai zol zulf es komen, luit vot de golden koets aanspannen, eņ juig in ain stok deur noa de Maiden. Net is ter 'n boer aan 't plougen. Kinje mie ook zeggen, woardat Dubbelde Oarnd woont? zee de Keunink, ik mout hom es even te woorde, van hai wil gain lasten betoalen. Kiek, zee Dubbelde Oarnd, en hai tilde ploug bie staart tou vurg oet, en wees ter mit noa zien hoes : kiek, doar woont Dubbelde Oarnd, en hier staait e! Keunink het niks wieder vroagd, en het ook nooit gain doit van Oarnd kregen. 't Is laank leden, dat kinje wel begriepen. * * * Dubbelde Oarnd trok in tied van 't inhoalen, as ter peerden te min wazzen, zulf 't vouer koorn deur 't laand, allerdeegs deur dwaarsgeuten hin. Op 'n keer was woagen wat hail slim swoar; 't peerd kon hom nait veuroet kriegen. Gain wonder, of stumper!" zee Oarnd, ik mout mie der zulf ook bie verweren. " 'n Miswoagen kon e mit gemak over zied zetten. Zes mud koorn kon e touglieks droagen; twij op scholders, twij onder aarms, en twij in handers. (Maiden = Wieremer Maiden, bie Widdewierum ; doar is Oarnd nog bek ēnd. )

41 DE POT MIT GELD. 'n Snieder van Griepskerk dreumde ale nachten en aaltied weer over 'n pot mit geld. Ieder bod was 't de aigenste dreum ; hai zag de pot ale nachten dudelk veur zien ogen ; 'n grode haardbakken pot, zo swoar dat ie hom nait droagen konden. Moar hai wos nooit, woar dat e zat. Is 't wonder dat e ale doagen van dij pot vertelde, doar e ale nachten van dreumde? Vraauw wor de kop ter hoast gek van. Moar 't wor nog veul slimmer. Op 'n nacht dreumde, dat hai mos noar Amsterdam raaizen : doar zol hom zegd worden, woardat zien pot met aal dat goldgeld touhuil. Wat was de snieder bliede! Hai wol vot op raais. Mor dat kinj e net begriepen ; vraauw wol horn gain geld geven vanzulf.. Hai zol laiver op zien toavel zitten blieven en zien waark doun, as geld vermalen op zien raais hail noar Amsterdam. Zai haar geliek, mor hai kon nou ainvoudeg nait meer zitten. Dat Amsterdam zat horn boven in de kop ; hai haar gain rust of duur meer. Dou het vraauw hom 't geld geven, dat ter in hoes was, al was 't ook mor allain dat e van zien male zinnen 'of komen zol ; 't was gain levent langer. De raais noar Amsterdam was in dij doagen hail wat aans as tegensworeg, mor, om kort te goan, hai kwam der toch. Hai wos nait, woar e wezen mos en dou luip e eerst mor wat in 't ronde. Net zo laank dat e op 'n brog kwam. Hai hong mit aarms over de leunen, keek in 't wotter en spijde kringtjes. Dou kwam doar 'n Amsterdammer, dij hong ook mit aarms over leunen, keek ook in 't wotter en spijde ook kringtj es. Dat duurde 'n zetje. Gain ain dij wat zee. Dou kwam de Amsterdammer 'n beetje dichter bie, en nog 'n stap dichter bie en zee : Ie binnen hier zeker vremd?

42 34 Joa, ik kom hail oet Griepskerk heer. Din heb ie zeker zoaken? Joa, zoaken en ook gain zoaken. Ie maggen 't ook wel waiten. En dou vertelde snieder ales wat e dreumd haar. Och man, moak joe de kop toch nait gek! Ik heb juust dreumd, dat in Griepskerk 'n snieder woonde, dij haar 'n peerboom in zien toen en doar zat 'n pot mit geld onder. Nou dat treft, moie mor es kieken of ie hom vinden kinnen. Ik loop ter nait achteraan! Ik wel, docht Snieder, en hai muik dat e weer tou Amsterdam oet kwam. Nou wos e genog! Hai klapte zok zulf op 't gat, zo wies was e ; gong vot noar hoes ; gruif 's oavends mit zien vraauw 'n groot gat onder peerboom en von doar zien Keulze pot, boordende vol golden Willemtjes. Nou wazzen ze riek, en as ze nait eerder sturven binnen, din leven ze nog. Volksverhalen. 27. NEIJOARSWENS. Poepen, Torken van 'n Andel, 'n Damster knol mit veul vertoon, 'n Auwerder kat of peerdeviller, Of 'n Grunneger molleboon ; Koarekrooiers doar van Bavveld, Kreuzekrabers in 't ol' Beem, Beester dikke knollentrekkers, Of 'n stieve kop van Steem ; Haideschoapen van Boertange, Krabbers, Krabers van Delfsiel, Ainerommer dode-stekers, 'n Potjebuul van Pieterziel; Sappemeester aanbraaid' hozen, Neuzebieters van Midwol', Vedde ozzen van Noordloaren, Gladde hakken, hoog en hol, Zo as ie z' in Winsom vinden ;

43 35 Peperkoppen van Zieldiek, 011erommer rooie neuzen, Vlintehippers, aarm moar kwiek; Ook Gruupskerker smale ruggen, Ale lu mit 'n schink van holt, Zolte herens van O1-Pekel, Kraaiekoppen van Oostwold ; Paiterboerster klep-ien-nekken, 'n Lutjesoaksemer nachtegoal; Menskeweerder gloazetikkers, Klokkedaiven, hail bretoal; Slochter wilde gaanzeroppers, Blaauwe boksems gun' in Spiek, Oethoestermeister kedelschieters, Nonnen van Rottum aan de diek ; Vraiskelooster eendekukens, 'n Schaarmer vinkie in het raait, Winschoot mit zien tellerlikkers, Veur ā āl dei in klinkt hier mien laid; Dei 'k nait bie zien bienoam nuimde, Dou 'k toch zeker gain verdrait? Aaierleggers van de Maiden,.... Och, ik kom mit aal nait kloar.... Doarom, goie Gronn'ger vrunden; Aal veul zegen in 't Neijoar! GORTLIKKER. 28. SCHOULFEEST. Ons schoul dei is zo mooi versierd Mit slingers en mit blommen! En meester zee, dat Pa en Moe Dei moggen ook wel kommen. Ons Trientje, dei is ook verzocht Om sukkeloa te schinken, Ik neem mien aigen komke mit, Doar mag 'k mie zat oet drinken!