'lan. rougcr. Schet8en. o e t. Grunnegerlaand DEVR J. DE GRAAF. IWEr rroordj"chklarllvc I. N...t:IJER'. VrrGEV~RSMAATSCHAPPIJ GRONINGEN PRUS (1.

Transcriptie

1 'lan rougcr Schet8en o e t Grunnegerlaand DEVR J. DE GRAAF IWEr rroordj"chklarllvc I N...t:IJER'. VrrGEV~RSMAATSCHAPPIJ GRONINGEN PRUS (1.25

2 ENIGE RECENSIES uit verschillende bladen over "VOLK OET GRUNNEGERLAANO" door J. de Graaf. Prijs. geb. f 3.25 Uitgave: J. NIEMEIJER'S UITGEVERSMIJ -- GRONINGEN De Eemsbode, 5 Dec. 1947: Met voldoening constatcren wi], dat nu en dan gocde bundels in ons Groninger dialect vcrschijnen. De auteur J. de Graaf uit Hilvcrsum. is de laatste jaren zeer produccicf P hij geniet daarom terecht een grociende belangstelling. Wat hij geeft is goed wcrk... Hct is geen roman, maar een verzamcling schetsen. zoals de titel reeds doet vcrmocden. Humoristischc en ernstigc verhalen met een diepe strckking. mcestal gebaseerd op hct volkseigcne van ons gcwest. In een 3O-tal goede typeringen tckent de schrijver Yolk oct Grunncgerlaand K. ter Laan schreef een aanbcvclend woord, waarbi] hij zcgt: "ik hoop dat dit bouk]c, veul, hailveul Grunncgcr lczers vinden zcl". Bclangstellenden kunnen Vo,'C deze bunclel aanbevelen. Nw. Provo Gron, Courant. 6 Dec. 1947:...het bcstc Gronings dat zich haast denken laat, doorspekt met vecl typcrende, en nu soms al bij de Groningcrs zelf nlct mccr vaak voorkomende woorden en rake uitdrukkingen Voar liefhebbers en kenners van het Grunneger volk en 't Grunncger laand een boek]e waarop zij trots zullen zijn. Het is. zoals de grate K. tcr Laan in zijn voorwoord zcgt: "Oat volk en dat laand taikent hai oct mit grode laifdc: zien haart is ter in. En doarom trekt eons as lczers mit. wie zain 't veur ons oqen qcbeuren". Het boekje is uitstckend vcrzorqd en in een heel aardig bandje gezet. De Noord-Ooster, 1 Nov. 1947: In een keurig bandje vonden wij mcer dan twee dozijnen schetsen in het Gronings, die er best mce door kunnen. In het bljzondcr viel ons de grate mate van consequcntie OPt die de schrijver heeft gehandhaafd ten aanzien van de schrijlwijze van ons Gronings dialect. Het bockje laat zich hierdoor prcttig lezen, het mist de vele foutieve spellinqen, die men zo dikwijls aantreft.... Al met al is hct cen boekske, dat zich prettig laat lezen en waarin cchtc Grunncgers vee! van zichzelf zullen terug vinden. Aan de uitvoering in een keurig qccartonnecrd bandje is bovendien aile m,ogelijke zorg besteed. H i I v e r S u III S C h eke r k bod e. 15 Maart 1947; Ooze plaatsgenoot J. de Graaf heeft ons weer verrast met een bundel Givningse schetsen. Hct lcven op het platteland van Grooingen wordt bijzonder goed getekend. Hier is gczonde humor en tcvens vaak aangrijpende ernst. De Graaf kent rpt land en de mensen en wcct smakelijk te vertellen. Men bespeurt in zljn bock, dat hij de Groningcrs lief hccft met hun dcugden en hun gebreken en dat hli hen hecft gadegcslagen in hun vreugde en in hun verdriet. We wensen de gcachte schrijver van harte geluk met zijn bock en hopen, d. hij kracht en lust rnoqe hebben om ons op het gebied van de Groningse taai nag rnecr te schenken. H. van de Elskamp. Dc Fivel, 21 Nov. 1947: Schrijvcr De Graaf is geen onbekende meer voor ons. Reeds hebben we ge.. noten,. van de..grunncgcr Bcclden", Thans lazen we "Volk oet Grunneqerlaand. Met groat gcnocgen hcbben we dit bock gclezen. We voelen zo echt het Grunnegcr volk hierin lcven. Diep gevoeld. Een 3D-tal taferelen krijgt ge voor ogene De Graaf is het Grunnegers goed mecster. Hij weet het op te heffen tot iets moois. Volkomen tot zijn recht komt het nog in,,'nrick bezuik. (Vervolg op pag. 3 omslag).

3 VAN VROUGER EN NOU SCHETSEN OET GRUNNEGERLAA ND DEUR J. DE GRAAF MET W OORDVERKLARING Prijs f 1.25 J. NIEMEIJER's UITGEVERSMAATSCHAPPIJ, GRONINGEN

4 BLADWIEZER Bldz. Noa fatteg joar. 3 't Olderlieke hoes. 6 Lubbe. 9 Gittj e.. 13 'n Engeltje16 01 Rinske 20 Oabel en Ebel 22 'n Fiks wief 24 'n Studintenstreek 27 Soeterge Freerk. 31 Aarme Raainer Jonker. 34 Neie moeke. 37 Torenbaauw 41 Eerste stain kwam nait. 43 Noar Amerikoa 45 Ain was genog 47 Woordverklaring 48 Recensies op de pagina's 2, 3 en 4 van het omslag. 2

5 NOA FATTEG JOAR Noa fatteg j oar is ter ja sikkom niks meer in 't ol loug, van wat ter dou was. 't Is apmoal aans. Allinneg grond en 't woater is 't aigenste bleven. En paardie hoezen, kerkentorens, wegen, poaden, hekken en bomen binnen nog aigensten van dou. Minsen binnen sikkom apmoal dood en dei der nog binnen, binnen nou hail aans as dou; moar laandj ebloumen, peerbloumen en keesbloumen lieken in dat stuk laand nog aigensten van dou. Hier heb ik voak mit mien zusterke lopen te bloumkes plukken. Mit 'n sierleke mooie kraans van laandjebloumen op heur kopke kwam ze din bie moeke. Moeke sloug hannen te hoop, zo mooi as 't wichje din was. Wat hemmen op dizze grindweg mien voader en moeke, mien bruiers en zusters en ik zulm 'n lopen doan! In dei boom heb ik as kwoajong zeten te maandjeperen schudden. Rondom mie tou villen ze bie tienen en twintegen tegelieks. Nog vuil ik de zeerte op mien kop, as ter zo'n dikke peer op mien hazzens vil. Op dat padje, doar bie dei heeg, heb ik voak lopen en din hoopte ik zo, dat dat laif wichje oet hoes komen mog, doar ik 't oog in kerk nait van ofhollen kon. Doar nou dei hoagedoorn staait, ston vrouger 'n fledderbos. Wat heb ik doar voak 'n knabbus oet sneden. En din moar knappen en schaiten! Nog heb ik smoak in mond van dat oetroavelde taauw, doar wie koegels van kaauwden. Oet dei ol ween, dei doar staait 'k loof bepoald dat 't aigenste nog is snee ik vrouger fluiten, flitsebogen en kaddepullen. Bruier aan 't fluiten, net zo laank dat moeke der maalkopt van wer. En ik aan 't schaiten mit raaiten op mien flitseboog en mit staintj es oet mien kaddepul. Ain keer het veldwachter mie kaddepul te hannen oet ropt. 3

6 Wat wil doe doar mit? zee e. Niks gain ondeugd", zee ik. Roeten diggeln", zee e. Mit nam e mie kaddepul of, brak horn in stukken en gooide stukkenbrokken in daip. 'k Was bienens op keerl. 'k Haar der zo'n waark mit had. Bie schoumoaker haar 'k 'n stukje leer kregen veur lap en bie vraauw Sander 'n stuk van titf lesslang veur gommestiek. Hier, op dit plaain, zatten wie voak te koeltjestuiten en schietbultjen, te riegjen en potj en, te tiepeln en siddeln. Wat kon dei Kneels Bonk vernieneg kniezen, as e ons boudel ofwonnen haar. Ze binnen hier beter as doar", zee e, en din wees e noar zien dikke boksembuus en noar mien lege knikkerpuut. 'k Vuil nog de moordlust, dei din in mie opkomen kon. Kiek, doar in dat stuk laand, doar laag 't destieds vol bonken. Wat heb we doar, en hier overaal om tou, 'n zuiken doan noar bonken. Berend dee in vodden, bonken en 61 iezer. Hai gaf 'n haaif stuver veur tien pond bonken. Wat duurde 't 'n zet, om tien pond bie nkander te kriegen! Veur en noa schoultied tot 'k wait nait hou loat wazzen wie aan zuik. Wie zochten op 't laand en in onderwaal van sloden, bie wierden en in toenen, in 't klaai van neis omplougd laand en in bragel van neisgroaven sloden. En woar nait aal? As wie zak vol haren, brochten wie ze noar Berend en 't vil ons aaltied of, dat wie der nait meer veur kregen, moar dat kwam ook omdat e der aaltied 'n haile rommel van votgooide. Dat wazzen minskebonken en dei wazzen niks weerd, zee e. Wat keken wie dei votgooide bonken sneu achternoa, wie haren der ja zo wies mit west. Boetendes wol ons 't nait bie, dat bonken van 'n minsk gammeler wezen zollen as van 'n daier. Hier op dit stee, bin 'k 'n keer k6p over oren in sloot koedeld. 'k Was aan 't pinksternakken trekken. Van aine was 't loof ofknapt en ik koppeltj ebuidelde achterover in sloot. 't Was 'n 61 jiersloot en ik stonk as

7 de moat. 'k Bin zo mit mien nadde kros in 'n schone sloot stapt. Dou in zun dreugen! Moeke is ter nooit wat van wies worren. Hier woonde vraauw Sander. As ik aan vraauw Sander dink, din wordt 't nog aaltied zo waarm in mie. Mit Suntermeerten kreeg wie bie gain ain zoveul lekkers as bie heur en 'n week of wat loater, as wie vrougen: Het Sunterkloas ook veur mie reden?" din kwam ze mit kouk en olwieven, sunterkloaskoukjes en stoetkeerls, 'n swoan in 't nust en 'n stuk toaitaais, peperneuten en ain of aander speuldingerais. Vraauw Sander, mit joen gul haart en joen laifde veur 't kind, vergeef mie 't, dat ik dou mainde dat ie 't deden, omdat wie joe zoveul gunden. Aal ons snoupsinten brochten wie ja bie joe! As ie din achter in schuur aan 't melken wazzen, ging winkelbel en din stoken wie kop even boven teunbaank oet en kommedaaierden van: Veur 'n sint slik". En din kon wie oetzuiken oet negerbalen, bekeetjes, sweepslag, lekkeris, doemkes of sousemandels. 't Laip voak op negerbalen oet, doar kon je op zoegen en aal klapscheet kreeg je 'n aander kleur. Veur 'n knikker, 'n piepstoal Of 'n mooi ploatje lait je aandern der om beurt 'n neie kleur oet zoegen. Vraauw Sander mit joen winkel vol slik, wat was ie in ons ogen 'n slim beweldoadegd wezen. 't Hoes staat ter nog netzo, moar vraauw Sander en hail heur hoeshollen is vot. Instee van slik verkopen lu dei der nou wonen klompen en taauw, linten en veters, faailen en bounders en aal zulk palteraksie. En zo is 't overaal; aal dat mooie vol kleur en fleur van dou is vot en doarveur is ter komen dat noakende, kolle, haarde van nou. 5

8 'T OLDERLIEKE HOES Kiek, doar staait mien olderlieke hoes. Iezern hek mit zien schaarpe punten, nog aigenste. Wat is aan 't uterlieke 'n beetje veraanderd in dei fatteg j oar, dou ik ter oetstapt bin. Peerboom staait nog veur 't hoes, doar ik as zo'n bungel zo voak inklommen bin. Stoup binnen stukken oet, moar 't is aigenste stoup nog. In 't midden is e oetsleten van vouten van bruiers en zusters, van voader en moeke, van grootvoader en ootje. Gezichten en veurdeur, 't is apmoal 't aigenste, allinneg mozzen ze aarmneudeg 'n kwasje hemmen. Wonen vrundelke lu in, ze loaten mie ales zain, van zoider tot kelder tou. Dit is ons binhoes. Op dat b ēr bin ik geboren en is mien voader sturven. In dizze koamer heb ik in 't waigje legen en over dizze flouer 't lopen leerd. Hier heb ik laagt en reerd, hier heb ik zongen en speuld, hier heb ik 't mooiste stuk van mien leven had. Dizze stap of kom ik in keuken; heden noa tou, wat ja moar 'n luk stapke; 't is mie net tou, of 't vrouger veul groter stap was. Ik was dou zoveul lutjeder en mien bainen korter; bie ieder druppel en ieder stoup en trap vernam ik dat van neis. In dizze schuur hemmen mien ollu mie voak opsloten, as 'k nait om 't liek wol. Op dizze zolder haar 'k kist mit bouken en ploaten, wat mog ik doar geern in snuustern. Oet dat dakroam bin 'k voak kropen. Op nok van 't dak aan 't pittjerieden. Keerl dat was wat! En vogelnusten oethoalen onder pannen! 't Regenwoater wer ja vies, en beschoten dak verrotte van dei vogels mit heur fies gedounte. En as ol vogels din jammerden en krazzen, omdat wie heur hoeskes verropten en heur vree versteurden, dat kon wie ook nait betern. Is zoveul te kieken in dat luk hoeske, ik kin 't hoast nait verwaarken en 'k bin blied, dat ze mie eerst op 'n kop kovvie nuigen. Hierzo veur dit roam zat moeke. Zundoags en ook wel 6

9 swarreldoags, as ze 't nait te drok haar, ston ik bie moeke's schoot. Wat kon ze mooi vertellen! En zingen! 't Was j a kaant, of ze 'n orgeltj e in keel haar. In dei horn zat voader, dou e aan 't kwienen roakte. Nob zai 'k zien moager gezicht op dat bēr. Doar het zien kist stoan en doar laans hemmen ze hom oetdroagen. Dou voader leefde, zeden ze, dat e 'n wiesneus was en dou e dood was, haar der nooit 'n beter keerl op twei bainen lopen in 't loug. In dei houk ston 't preekje, doar mien lutje bruier in zat te kraaien en te drēnzen, te rammeln mit zien korfke en te zoegen op zien lor. Voader dood, moeke dood, bruiers dood, zusters vot. Ik ben moar allinneg overbleven, om joe te vertellen hou 't west het. Doar hong haalfkaastklok en doar ston penduul op bozzem. Doar hong 'n ploat mit prins Willem der op en doar hong 'n schilderstuk mit keerls en vraauwlu in olderwetse klaaier. Wie haren knopstoulen; nou stoan der neimoudse. Wie haren vaarfde vlouer mit 'n swilk en 'n mat; nou ligt ter 'n kepet. 't Is apmoal zo bekind en toch is ter zoveul vrimds. Heden 't Is ja krekt, of deur open gaait. Moeke ropt te eten! Wie schikken aan! Moeke zet 'n bak mit neiskookte eerappels op toavel. Wie binnen aan hakken tou hol! Doarom het moeke 'n veurpruifke oetvonnen. 'n Eerappel daip onder dompeld in dat lekkere stip. Aandern mout wie eldindelk stippen en nait zo rij wezen.... Kiek, doar 't bloumtoentje! Doezenschoners, rozen, hortensioas, tudeltoanj es, lauwbekjes. Krekt as vrouger; 't zulfde zunneg oetkiek. Appel- en perebomen binnen rud. Aandern binnen der poot. Lutjeder en septieler. Aander hounder en 'n aander hok, moar nog op aigenste stee. 'k Mag lu nait langer ophollen. 'k Mout weer wieder! Nog ainmoal boudel bie laans, nog ainmoal dit bekieken en dat veur 't leste in mie opnemen. Nog ainmoal mout 7

10 ik oetkieken oet 't vinster. Aan mien linkerkaant, noast mie, op dat stee het mien waigje stoan en aan mien rechterkaant doarzo, op dat stee komt mien graf. Wat stoa ik hier stoef bie mien waigje en toch nog veul dichter bie mien graf.... Ik goa vot, moar ik mout nog ainmoal omkieken noar dat hoeske mit zien bliedschop en zunneschien en noar dat kerkhof mit zien vrede en rust. 8

11 LUBBE 't Is joaren en joaren leden, want mien grootmoekes ootje het 't aal verteld, dou grootmoeke nog moar 'n handeg wichje was. Doar aargens woar, bie Leermens doar om tou, woonde aaleer joaren 'n Lubbe. 't Was 'n doodgoie vint, moar zo dreug as 'n metworst, dei bie Noach in ark west haar. Hai haar 'n aibels kwoad wief en nog veul kwoaier snoarske. Haarmke, zien vraauw, en Jaantje, heur zuster, deden horn haile doagen niks as nittjen en naren, moar Lubbe zee gain boe of ba; hai bleef veurkomend en aaltied gelieke bedoard. Allinneg as ze horn in noadgoaten zatten, din dee e krekt of e ain op loop haar. Lubbe was aaltied slim miedsoam. Hai dee wat ze zeden; moar dou ze horn 't smoken verboden haren, dee e 't nog veul meer as e ooit doan haar. Vraauwlu gloeiend! Moar hou ze ook ragen, Lubbe smookte moar deur. Kop wer vraauwlu zo roeg, dat ze piep mit tebak en aal in kaggel gooiden. Hail bedoard kofte Lubbe vot weer 'n veul groter piep en 'n veul groter puut tabak. Ze hemmen horn 't nog 'n poar keer weer lapt en aalweer kwam der groter piep en groter puut vol van dei stinkboudel. In 't leste kwam e mit 'n piep in hoes, dei op grond stoan mos en doar hoast 'n haalf pond tebak in ging. As e doar oet smookte, din blous e rookwolken oet doar 't duuster van in koamer wer. Moar kiek, Haarmke en Jaantje wazzen der ook nog! As 't din nait in goudens kon, din moar in kwoadens; moar dat gesmook zol oet wezen! Jaantje stuupte Haarmke in, om 'n lepel vol rottenkruud in 't eten te doun, din was 't ja vot doadelk oet met dat gesmook en gedounte. 't Leek Haarmke vot kolesoal tou. Ze kon heur zulm wel veur kop haauwen, dat ze doar nait eerder om docht haar; wat haren ze din ja 'n drokte en 'n gezoes minder hemmen kind. Aal doag dee Lubbe 'n stapke deur 't loug hen. Intied dat 9

12 Lubbe der weer oet was, ging Jaantje noar koopman Smit, dei dee in bomzien en pilo, in viefschaft en boai, in Hoarlemmereulie en koorspillen en ook in rottenkruud. Jaantje koft 'n haile grode puut vol. 't Was om schik. 't Kostte moar 'n prikje. Ze haar heur bereken veul hoger had. 'n Zetje loater laip Lubbe veur Smits hoes laans. Smit ston in deur en winkte horn tou. Hai nuigde Lubbe in winkel en dee deur dicht. Dou vroug e, of Lubbe ook last van rotten haar. Welnee, keerl", zee Lubbe, hou komen ie doarzo op?" "Joen snoarske, Jaantje, zee 't; ze het hier 'n puut vol rottenkruud hoald". Och gommes doagen!" Dat was aal wat Lubbe zee, moar Smit wis genog. Moak die moar gain zorg Lubbe, 'k heb heur 'n grode puut vol fiene sukker doan, dou die der moar in te goud!" Lubbe zee niks, ging vot en dee krekt of e docht, as ie gain aander neis hemmen, din kin ie joe veur mien paart wel stil hollen. Smit keek horn schudkoppend noa; hai haar 't mit Lubbe te doun. Tegen etenstied kreeg Jaantje wel zo'n iezelke liefzeerde, dat ze opslag noar 't ber tou mos. En roar was 't, Haarmke haar pot mit ries en puut mit sukker nog moar net op toavel stoan, of zai kreeg zinkens en zeerte deur haile pokkel. Ze kon wel breken mouten, zo noar was ze. 't Muitte heur slim, moar ze mos doadelk aan kaant en ze kroop bie Jaantje op ber. Veur dat ze op 't ber stapte, wees ze nog noar sukkerpot en zee: Bruuk ter moar deeg van!" Lubbe vii op pot mit ries aan, als muggen op stroop. Hai was ja aan hakken tou hol. Vraauwlu gappen deur bergedienen hen. Ze stotten nkander aan en konnen 't knivveln nait loaten, as ze zain dat Lubbe haile sukkerpuut ondersteboven keert boven zien bord. Dou Lubbe pot leeg en zien bord oetslikt haar, lait e horn 10

13 mit 'n hail gepoest en gest ēn laankoet op deel valen. Doodstil bleef e liggen. Mit 'n roetsie sprongen vraauwlu te b ēr oet. Ze beknovvelden en deden hom. Joa, 't was zo! Hai haar 't ter dou doan! Aarms en bainen villen slap deel.... Moar hou nou mit de gort? As ze horn hier zo vonden, din konnen ze wel ais wat in loer kriegen. Haarmke kreeg zorg! Moar Jaantje haar 't aal laank kloar. Zigs dat doar in beun?" zee ze, en ze wees noar 'n gat, doar kaggelpiep deur mos. Doar loat ik dommit vot 'n dik taauw deur zakken. Doe dust Lubbe dat taauw om haals tou en din hangen wie horn zo op! 'k Heb taauw kloar liggen op beun, wacht moar eefkes". En zai vot. Even loater kwam der 'n taauw noar beneden zakken, deur 't gat van kaggelpiep. Haarmke dee Lubbe 't om strot tou. Dat wer Lubbe sip genog, want Haarmke was nogaal vraid, en taauw kneep horn slim. Lubbe was nait haitkiddelg, moar dou wol e 't wel oetbrullen; hai wer saangen blaauwbont om kop tou. Jaantje raip deur kaggelpiepgat: Nou most mie helpen. Ik kin horn allinneg ja nait rizzen!" Haarmke stubte schoet of; zaten verdold voazels van taauw aan; ie konnen mit zukswat nooit verzichteg genoeg wezen. Lubbe kon 't nait langer oethollen mit dei struup om haals. Gelukkeg ging Haarmke ledder op noar zolder tou en mit dat Haarmke te koamer oet was, dee Lubbe taauw van haals of en legde struup om klomkaggel tou, dei veur bozzem ston. Vraauwlu trokken kaggel omhoog. Wat is zo'n dooie keerl iezelk swoar", zee Jaantje. Hai geft niks tou, most reken", zee Haarmke. Nou is 't wied genog, haalfweg vlouer en beun, dat is 't beste", zee Jaantje en bon taauw aan hoanebaalken vast. Dou taauw goud vaast zat, gingen ze rerend noar boeten tou. Ze j ammerden: Lubbe! Och heden noa tou! Lubbe het hom ophongen!" In 'n ogenblik was 't hail loug op stelten. Ze haren 't ap- 11

14 moal mit dei stumper te doun: 't Is toch wat te zeggen: zn zond en zo dood en din op zoon menaier". Aal meer yolk kwam der bie, moar op 'n duur raip Meerten Kraai: Ie beroerde vraauwlu, woarom snieden ie horn din nait los?" Mit rukte hai deur open en stormde de haile mikmak te koamer in. Ze zagen kaggel aan zolder hangen en raipen: Woar is Lubbe?" In 'n horn zat Lubbe te smoken oet zien grode Duutse piep. Hai zee: Hier is Lubbe!" Meer niks en meer konnen ze ook nait wies warren van horn. Dou ze apmoal oet tied wazzen, het koopman Smit 't los loaten, hou dat kaggel aan zolder komen was. Moar meer as honderd joar loater heuren ie nog aalgedureg zeggen in Grunnegerlaand: Hier is Lubbe". Nou waiten ie, hou dei proat in wereld komen is. 12

15 GITTJE Gittje Hooghoes zit veur 't bēr van 61 Wiersum. Ze reert, want Wiersum het ter tou doan. Veur 'n vief ketaaier is e rust. 01 Wiersum was moar 'n proelderge, vranterge ol keerl. Veul wil het Gittje nait bie horn had. Moar ze het horn hulpen, hemmeld en rakt of 't heur aigen zeun was. Joa zeker, heur aigen zeun. Begriept ais aan, 'n ongetraauwde maaid van krapaan fatteg j oar dee mie doar krekt, aal dei joaren deur, of dei 61 keerl van viefentachteg heur zeun was. As e wat stroekel en bongelachteg was, kreeg e 'n vermoanen van Gittje, doar e 't mit doun kon. Din was e eerste tied zo mak as 'n laam. En 't duurde 't 'n haile rek, veurdat e weer mit 't maal vel omzeumd was. As 61 man wat greemde of kwielde, Gittje rakte horn as `n lutje potje en ze dee 't ook krekt mit zo'n zaachte haand as moekes heur lutje laivertjes doun. Joa, zekerwoar, ze dee din, of 61 Wiersum heur lutje potje, en din weer of e heur grode zeun was. Maar 't was mit 61 Wiersum krekt aansom as mit zo'n lutje wezentje. 'n Potje gaait ja aal doag 'n stapke veuroet. 't Wordt aal begriepelker e^z haandsoamer, aal laiver en makkelker, moar 61 Wiersum wer aal seupeler en knovvelger, aal bokkeger en vranterger. En toch zat de mouder zo vaastroust in Gittje, dat ze heur innerlieke mouderwezen oetleven kon bie dei oetleef de, maalkopte stēnboksem. En Gittje schraift. Och heden, wat het ze der tegenaan zain, tegen dizze tied. Ze haar 't ja zo best bie 61 man. Smorgens 'n tuutaai bie brug en smirregs vlaais en stip, zoveul as heur haart begeerde. Ofgevaal, schink, 'n basje Of worst, ze kon aaltied bie jeud oetzuiken. En singelier was 't, 61 man slikte hom om board, zo lekker von e 't aigenste, wat zai ook 't laifste haar. Gittje kon oet knip van 61 man oetgeven, krekt of 't heur aigen was; nou, doar was ook niks op tegen, ze gooide gain sint onnut over baalk. 13

16 En doar zit ze, ze het dei dooie, kolle haand nog in heurent. Zo as n' moeke bie 't liek van 'n luk laif keerltje zit, doar ze niks as wil van had het, zo zit Gittje bie 't ofsturven vel en bonk van 'n oetleefde mopperkoar van 'n keen.... Is ze horn nou haildaal kwiet? 't Is heur ja krekt tou, óf ze horn nog helpen mout, as e dommit wakker warren zel. Ze kin 't nait loven dat e dommit nait begunnen zel te roggeln en kwaalstern, en dat e nait mit stok, dei veur 't ber staait, steuten zel op vlouer, omdat ze mit kwispeidoor bie horn komen mout. Ze kin 't nait loven, dat ze dei buusdouk dei doar ligt, nooit weer bruken zel om zien mond en neus õf te wisken. Ze strikt vollen oet loaken en trekt deken omhoog. Zo is ze sliet wend dat ze horn waarm mout, nou e zo aldernoarste kold worren is. Dokter komt ter in. 't Is 'n jonge man. Hai nikt Gittje zo vrundelk tou. Gittje is blied, dat ter toch ain is dei heur begript en wait wat ze verloren het. Dokter beknovvelt en dut 61 man zien borst en ogen.... Dokter het zien geld aan horn verdaind. 't Is oflopen! Hai proat nog ain en ander mit Gittje, wanneer femilie der wezen kin; over begraftenis en zo, en din dut e deur dicht. Veur goud! Hail laank is Gittje nait allinneg. Doar komen ze aan! Bruier, zuster, neven en nichten. Ze hemmen 't stoer, want ze haren 't slim mit 61 man op. Dat moje heur ter ere noageven, ze hemmen Gittje hulpen mit woaken en doun, wat ze konnen. Gittje het 'n pozzie wil van heur had. Aans zol ze der ook ja bie onder vouten komen wezen. Want Gittje het 'n maal gebrek: ze verget aaltied heur zulm. Nait mit etendrinken, moar mit rust en dieverdoatsie, ze is aaltied aan 't pokkeln en knooien, poetsen en vrieven. Ze wait van gain oetschaaiden. En wat ook zo mooi van femilie is? Ze hemmen Gittje aaltied overaal mit geworren loaten. Ze hemmen nooit 14

17 over gain sinten ukkerd. Goud dat Gittje ales wait, aans zol haile boudel in toes 'open wezen. Moar as Gittje heur tromke mit effekten en hieptaiken doan het, en ze snuustern der wat in om, kriegen heur gezichten toch 'n hail aander oetkiek. Lip staait nait meer op daarde knoopsgat, moar ogen kriegen stoareg aan 'n aander oetdrukken, 't is ja krekt of ze inains 'n keer extroa overlakt binnen; of zol dat komen wezen van troanen, dei der veur 'n zetje oetvalen binnen? Ze binnen ja inains zo vrundelk en blied, moar ze proaten nog wel zuitjes vanzulm. 't Zol ook j a 'n schandoal wezen, bie 'n liek dei nog ins nait of legd is, zo'n gebeer te hemmen. Gittje is dankboar en blied, as ze in heur neie dainst gaait en weer 'n aander 61 man verzorgen mag. Femilie het 't best mit heur moakt. Ze hemmen heur 'n hail joar loon moarzo veur niks doan. Ze verdainde honderd gulden in 't j oar mit 'n meroakele beste kost en inwonen, en hemmen ze der verdold gain tweihonderd gulden van moakt? 15

18 'N ENGELTJE Jan en Mattje wazzen gelukkeg en riek. Ze haren 'n winkel in elwoar. Drei laive kinder. Olste van zes joar, was 'n dikke jong. 't Was 'n baries, wel 'n beetje hantammeg, moar biester kloar. Tweide was 'n slim bedoard makkelk jonkje, moar heur wichje van sikkom twei j oar, dat was 'n engeltj e van 'n kind. Joakobientje haitte ze. Ze haar krollen in 't hoar en koeltjes in waankjes. Ze laagde of kraaide, ze speulde of toaterde, nooit was ze kwoad of balstureg. Laiver wichje zagen ie naarns, dat zeden nait allinneg Jan en Mattje; moar aandern zeden 't ook. 't Was op 'n oavend in Junimoand. Mattje har lutjen aan kaant, ze zat te hozen stoppen in keuken. Winkeldeur wer open doan en klingel, klangel, zee schel. Blief moar!" raip Jan. Jan dee pak van de nek of, dei e mit 'n poar leren banden onder aarms deur, op zien rug vaastbonnen zitten haar. Blied laip e noar keuken en nikte Mattje vrundelk tou. Mattje laip noar bēr. Wipte bovenb ēr op en hil 'n etensbak tussen boven- en onderb ēr oet, dei ze in 'n handdouk would haar. Mit heur traauwen haren ze 'n stel b ērgoud mit levende gaanzeveren kregen en tussen dat b ērgoud bleef 't eten uren laank waarm. Ze volde haanddouk op, tilde bord van bak of en zette Jan 't veur. Jan keek ter nait maal tegenaan! Dat dik stuk ofgevaal, doar boven op 't boeskool, leek horn wat tou! Hai volde hannen, dee ogen tou en beedde. Onder 't eten deur, vertelde hai aan Mattje, dat e zo zegend was, dei dag. Hai haar bie boer Dam vaier el en drei vorrel bukskin verkoft en boetendes nog 'n vief tehaalf el viefschaft. Bie boer Nainhoes, drie el selas, vaier el simson en vaierdehaalf elf bevertien. 16

19 Hai haar onderweegs berekend dat e dei dag toch moarzo viefenfatteg stuver schoon geld verdaind haar. Joa, wicht, hoorn van overvloud lopt over", zee e. Hou hai 't haar, wis Jan nait, moar Mattje was aans as aans. Jan vertelde wat dizze en dei zegd haar en wat e hier en doar opdoan haar. Mattje lusterde wel en ze was ter ook wies mit, as e goud neis haar, moar hai was nog nait oetproat, of doadelk trok der weer 'n schaar over heur oetkiek. Zeker, Mattje had 't drok; drei kinder, hoeshollen en winkel, doar was hail wat mit te doun. En din moj e nait oetvegen dat ze op 't leste iaip. Dou Jan biebellezen en daankt haar, gingen ze mit heur baaiden in binhoes. Wenen kroakstoul mit mooie hoakte kuzzens, aine om der op te zitten en aine veur rug, ston op Jan te wachten. Jan haar 'n dikke schoft had, hai was muid en blied dat e zat. Nou vertel mie ais, Mattje, wat scheelt ter aan?" vroug e. Moar inains wer e verschrikt. Hai zaag, dat Mattje reerde! Din mos ter wel wat slims wezen! Dou ze weer wat op standoar komen was, vertelde ze, dat heur Joakobientje op stoup zeten haar veur 't hoes. Ze haar doar zeten te speulen en te zingen op heur aigen wieske; alderlaifst! Vrauw Willemsen was ter laans lopen mit vrauw Van der Veen en vrauw Willemsen haar zegd: Wat 'n engel van 'n kind" en dou haar 't heur krekt west, of ze inains 'n steken deur 't haart kreeg. En nog slimmer haar 't west, dou vrauw Willemsen van vrauw Van der Veen beschaaid kreeg van: Joa, zo is 't". En dou begon Mattje te jammeren; ze zee: Och Jan, ik bin zo baang, dat ons Joakobientje nait veur dizze wereld geboren is". Jan zee nog wel, dat 't schier zenen wazzen mit heur, en dat ze zulm j a sikkom aal doag engeltj e" zeden tegen dei laive schat van heur. Moar 't hulp niks; zai zee: Engel- 17

20 tjes binnen veur hemel en ik loof dat wie ons schatje nait hollen maggen". Op 'n mooie heldere waarme dag, in Julimoand van 't aigenste joar, binnen bie Jan en Mattje blinnen dicht. Duuster is 't in binhoes, stil en rusteg. Kinder binnen in toen aan 't speulen en Mattje is achter 't hoes aan 't wasken. Wat staait doar toch in dei aine horn? 'n Hail luk kisje, mit 'n swaarde douk ter overh ēn. Even kieken wat ter in zit: 'n pop, mit krollerg hoar, 'n blied gezicht en mit 'n wit klaidje aan. 't Is clop, doar 't engeltje in zeten het. Dop is eerst gammel worren, op 'n duur open borsten en kon engeltje der oet komen, en dou? Noar hemel tou, doar 't thoes heurde! Moar o, dat kwienen van dei dop, dat opengoan en oetloaten.... Wat was dat stoer veur Jan en Mattj e.... Joakobientje haar keelzaikte kregen. Ze kon nait sloeken en was haisterg. Ze haar zo'n pien in 't keeltje. Ze kreeg hoge koors. 't Piepte oet 't borstje en och heden, ze haar 't zo benaauwd. Dat wer aal slimmer en slimmer en don 't 'n dag of tien duurd haar, was 't nait meer om aan te zain... En dou op 'n duur 't lichoamke besweken en 't engeltje oetvlogen was, konnen ze God daanken. Dei dankboarhaid is Jan nooit kwiet worren. Hai zee: God het ons 'n engeltje geven en weer thoeshoald, zollen wie God doar nait veur loven en priezen?" Mit Mattje was 't aans, dei haar 't zo stoer, ze miste heur engeltje zo! Allinneg op begraftenis, dou bruier Haarm zee: Joakobientj e, seref ientj e! " zee ze: 't Zol hier te stoer veur heur wezen. Ze is nou op stee doar ze heurt". Moar 'n zetje loater kwam 't weer op heur aanbroezen. Din jammerde ze 't oet en zee: Och Heer! Woarom.... woarom.... Mien engeltj e.... mien laivertj e.... " En 't nije leven klopte aan, om in hoeshollen opnomen te worren. Mattje was te wied hēn om mit noar 't kerkhof te goan. 18

21 Moar mit 't oetdroagen van 't kistje, doar ze zo tegenaan zain haar, kreeg ze 't toch makkelk. Woorden van domie wazzen der bie heur invalen, as regen op 'n dreuge akker. Domie haar 't over Jezes' hemelvoart; hou dat discipels dou noar Jeruzalem goan wazzen mit grode bliedschop. Zo mos 't hier ook wezen, grode bliedschop mos ter wezen bie heur, nou heur engeltje veur aaltied bie Jezes was. Dei woorden hemmen heur aaltied tou troost en tou staarkte west. En anderdoags laag lutje Jobke in 't waigje. God haar ain nomen en ook weer ain geven en toch haar Mattje 't bie zetten zo stoer. Aal doag haar Mattje zorg, of dit ook weer zo'n engeltje worren zol. Nooit het Jan zien Mattje blieder zain, as dou Jobj e riekelk 'n joar old west haar. Hai haar in 't preekje zeten en heur aal aan schoet trokken; 't potje haar honger, kon je wel zain. Zai haar 't blikken bordj e mit potj ebuul op 't bred van 't preekje zet. Begereg haar e grepen noar 't potj ebuul en der wat van in mond stopt, moar gloeind kwoad haar e 't bordje deur keuken hen woepst. Maanje luste 't nait en was vergrēld. Hou dat ze hom zukswat veurzetten duzzen? Mattje was zo blied, dat ter wat ondeugd in zat. 't Was zunde vanzulm, moar ze hemmen horn nooit gain engeltje nuimd. 19

22 OL RINSKE 01 Rinske het ter tou doun. Ze is begroaven. Klok is net ophollen te luden. Leste keerls in heur swaart pakje goan noar hoes tou. Dat is 't leste. 't Is j a krekt, as klok joe nog oetluden mout, óf 't nog nait haildail oflopen is. Moar mit 61 Rinske is 't nou din zo wied. Ze hemmen heur wel eerd. Dat is te zeggen, wazzen 'n haile bult op 't kerkhof en achter liekkoets. 't Zol ook maal doun wezen, as 't aansom west haar. Rinske dei zoveul in 't loug boakerd het. Wat zellen der 'n bult achter kist lopen hemmen, dei ze as lutje prugeltje op schoot had het, dei ze schommeld en klokkerd het, dei ze hemmeld en rakt het, dei ze in douken would en verpleegd het, dei ze smolken slakken in sukker te eten geven het, as ze kinkhoust haren en dei ze 'n plak siepels om polskes bonnen het, as ze termienen haren. Ze kon drei dingen tegelieks doun, mit heur vout schommelde ze 't lutje potje in sloap, mit heur hannen vouerde en ze 't keerltje van 'n dik j oar en mit mond kommerdaaierde ze aander lutjen, as ze roezeg wazzen. Aaltied veur 'n aander kloar stoan, aaltied 'n aander helpen, zo was ze vrouger en zo is ze bleven.... Achter kist laipen wat neven en nichten en noaste femilie. Dei zellen nog wel roezie kriegen om dei mooie tinnen kovviepot, dei Rinske van Nainhoesvolk kregen het, omdat zie bie dag en nacht woakt het bie vrauw Nainhoes, dou dei in kroamkoorzen laag. Ze het heur pillen van rout geven en zekerwoar, aanderdoags haar ze 't red. Mattje Moathoes laip ter ook achter. Dei aigenste Mattje dei ais te doukspoulen zat bie sloot. Rinske zaag heur doar en zee: Wel mien laive tied Mattje, ze zeden dat doe bevalen wast". Guster, moar vandoag nait", zee Mattje. Wel gek noa tou, ain dag kroams, bizze gek, wilst wel as de deksel moaken dat op 't ber komst?" zee Rinske. Ie hemmen makkelk proaten, moar veur 'n boaker hemmen wie gain sinten". Wordt die niks vroagd! gain gezoes, op ber!", graauwde Rinske heur of. 20

23 Rinske is ter 'n dag of tien west veur niks en het boetendes eten-drinken veur Mattjes hoeshollen mitnomen, dou ze wis, hoe dat ter bie ston. En Luikje was ter ook. Dei zel wel weer ais docht hemmen aan vrouger joaren, dou ter bie heur veurston. Ze wis ja van niks. Rinske mos heur dudelk moaken, wat heur te wachten ston en hou dat 't komen was, ze wis van gain toeten of bloazen. 't Wicht ston riddersloagen, zo onkundegr was ze. Rinske het heur hulpen, of 't heur aigen dochter was en wat ze der veur kregen het, dat was 'n dankboar haart van 't stumperwicht, en wat bliedschop in heur zulm. 'n Riek leven het Rinske had; dat is nait aans. 21

24 OABEL EN EBEL Riekelk 'n j oar leden, binnen bie ons in 't loug, 'n poar ol lu komen te wonen, mit twei jonges, Oabel en Ebel. 't Is 'n roar span! Moar meroakel, zo as dei jonges mit heur baaiden aaiden en plougen kinnen. Ze lieken op 'n kander as twei druppels woater. Ze hemmen gelieke petten op, gelieke pakken, hozen en schounen aan. Joa, ze hemmen alderdeegs gelieke horlozies en ketten op zied. Aal noamirregs tegen drei, vaier uur uur, kuiern ze deur 't loug. 't Is 'n kiekje weerd! 't Binnen tweilingen. Zo te zeggen, dikke daartegers. Ze lopen aaltied gelieke stoareg, ain stapke en din weer 'n stapke, net of ze op aaier lopen. Bie elke stap dei ze doun hemmen ze gelieke meneuvels. Rechterscholler gaait noa veuren as rechterbain 'n stapke dut en linkerscholler as linkerbain aan beurt is. Nooit het 'n minsk heur haard lopen zain en nooit lopt ain van baaiden allinneg in 't loug. Zel we doar lopen, Oabel?" Joa, Ebel." Krieg wie schounen nait voel, Oabel?" Nee, Ebel". Worst al nat om vouten, Oabel?" Nee, Ebel". Nadde vouten krieg je liefzeerde van, Oabel! " Joa, Ebel." Liefzeerde en koespien kin zeer doun, Oabel." Joa, Ebel." Kiek ais, wat 'n mooi staintje, Oabel". Zel 'k horn kriegen, Ebel?" Joa, Ebel". Goud, Ebel". Minsen willen wel zeggen dat ze aalbaaide 'n slag mit meulenrou had hemmen. Joa paardie zeggen trankiel dat ze nait goud deeg binnen. Doar bin ik mit aan 't miemern roakt. 'n Poar jonges, dei mit ale minsen vree hemmen en dei overaal tevree en bliede mit binnen. Dei nait waiten van roezie óf oorlog óf boasspeulerij! Zukke goie beste jonges, dei zollen heur aal zeuven nait hemmen? En aandern. Dei kepot moaken, dat hail is, dei roezie moaken, doar 't vree is, dei apmoal boas speulen willen en 22

25 oet zied steuten, dat heur in weeg lopt, dei aandern vergeten en allinneg aan heur zulm dinken, zuks; joa zuks as wie binnen! Dei zollen heur kestaanjes goud bie 'nkander hemmen? Kiek ais in wereld rond, wat 'n gedounte! En woar lopt 't op oet. Dommit moakt ain aander weer dood en din gaait 't nait bie ainen, moar bie doezenden tegelieks! Minsen schrippen en schraben altied noar meer en dat meer wordt nooit vol. Minsen proaten van vree, moar ze doun der nait noa! Oabel en Ebel hemmen vree in 't h āart en dei doun der noa. Zeker as 'n kind; moar mout wie nait worren as 'n kind, veur dat wie kloar binnen veur 't Keunenkriek? Zol 't ook krekt aansom wezen as wie apmoal mainen? Zollen Oabel en Ebel heur kestaanjes goud bie nkander hemmen en zollen wie apmoal ain op loop hemmen? Ik roak ter bie zetten mit verbiesterd! Hou zit dat aigelk? 23

26 'N FIKS WIEF Komaan, Oalderk mien jong, nou mouwe der of. 't Is zo lekker fris". Lekker fris, zeest doe, Oabeltje, mien wicht? 't Vrust ja wel 'n bakstain dik!" Nou most 't nait te gorteg moaken, kolle is gezond." Hai, dei kolle winter; 't is joa aldernoarst. 'k Zai der kaant tegenaan, dat ik mie wasken mout in dat ieskolle woater." Komaan Oalderk, mien jong. 't Verstaand mout moar veurop en 't aander kin wel liggen blieven!" Mainst doe mie met dat aander? Doe stapst j a van 't b ēr Of en dekst mie nog weer tou!" Joa, doe bist 'n dikke kleumkeudel." Elks zien beurt. Zummers goa ik 't eerst van 't b ēr óf en swinters doe". Joa, doe hest 't nait maal veur, moar ik zel die wat housten! Kom der nou moar gaauw oet, din kinst kaggel aanbuiten! Most zorgen, mien jong, dat 't lekker waarm is, as ik de boudel hier dommit aan kaant heb. Komaan, nou nait langer omzoezen, van 'tb ēr 6f!" Goud, laiverd. Kiek, doar ben 'k aal! Veur dat doe kloar bizze, braandt kaggel aal as smeer, doar kins op aan! Hai, hai, wat is 't ja kold!" Joa, begunst aalweer te st ēnnen? Wie hemmen 't j a zo goud. Braand en dek, doe bist 'n eerste jeuzelgat, j dat bizze..." Ziezo, kaggel braandt. 'k Loof bepoald dat 'k gain vief j oar meer leef, want van dat kaggel aanbuiten wor 'k zo poesteg. Aldenoarst!" Wat is dat 'n rust veur mie, Oalderk!" Mooie stukken! 'n Rust veur die, dat ik gaauw dood goa?" Nee, 'n rust veur mie, dat doe kaggel aanbuitste." 'k Heb gain buusdouk in mien boksembuus!" 24

27 Dei was zo onnuur. 'k Heb horn bie 't voel goud gooid, krieg moar 'n neie. Goud, Oabeltje, mien wicht; bovenste zeker n ē." Joa, zo is 't, Oalderk mien jong; doe leerst ter aal mit aan!" Niks gain neis, zol je zo zeggen, dat Oalderk bovenste buusdouk kriegen mos, moar doar was toch eerst 'n stoere wies opgoan, om horn zo ver te kriegen. Dou Oalderk en Oabeltje vief en twinteg joar traauwd west haren, zee Oalderk: Heur ais, Oabeltje mien wicht, vief en twinteg j oar laang hest doe 'n schone buusdouk veur mie kloar legd, moar van aankom Zundag of aan wil ik nou zulm mien buusdouk kriegen." Heur ais, Oalderk mien jong", zee Oabeltje, vief en twinteg joar laank heb ik die buusdouk kloar legd, moar van nou of aan magst doe horn vief en twinteg joar laank zulm kriegen." Dat was 'n dik ding veur Oalderk. Hai haar 't ja nooit dinken kind, dat dei kou zo makkelk ofkaalven zol. Oabeltje haar blaauwe buusdouken veur heur zulm en Oalderk roden. Mooie grode rode buusdouken mit widde en swaarde stippen en ook gounent mit kriwweltjes. Oalderk von dei mit kriwweltjes veul mooier en beter en neier, moar aaltied legde Oabeltje dei verlepte dunne flaren mit stip veur horn kloar. En nou haar e moarzo zunder slag of steut 'n overwinnen hoald, hai mog zulm zien buusdouk kriegen. Eerstkomende Zundagmorgen dou Oalderk aankled was, stapte hai trankiel noar kaast tou. Dou pakte zo'n mooie buusdoek mit kriwweltjes. Oabeltje was aan 't hoar oet kammen, moar zat ook tegeliek op oetkiek. Ze keek deur heur laange swaarde hoar hen, dat ze veur 't gezicht hangen haar en zee: Heur ais, Oalderk, mien jong, magst mie der nait ain tussen oet roppen heur, din krieg ik de haile boudel ja halterkwalter deur nkander; mos mie beloven dat aaltied de bovenste krigst." Oalderk kreeg bovenste en dat was weer zo'n olle dunne 25

28 mit 'n stip, en aaltied laag der zo'n lelke, verlepte buusdouk bovenaan. 'n Keer of wat het Oalderk mit gl ēnne kop der ain tussenoet ropt, zo'n mooie neie mit kriwweltj es, moar din het zai hom in 't eldindelke bedud, dat stoapel weer schaif en schel ston, dei zai zo mooi opvlijd haar en dat e dat nait weer doun mog. Eerst het e der tegen hongen, moar op 'n duur laip 't vanzulm. 't Is 'n fiks wief, dei Oabeltje, en Oalderk is ter wat best mit oet. 26

29 'N STUDINTENSTREEK Geert Mulder het hail dag in stad omlopen te swantjen. 't Is smoorhait. Ie j kinnen mit stoatsie 'n tuutaai op stroatstainen bakken. Geert Mulder is 'n fikse keerl, aal doag mout e aanpokkeln en knooien; nooit is horn wat te veul en nou zol e verdold lammenoadeg worren van dat gegingel in dei ol stad. Dat nooit, ja! Hai wordt vranterg op horn zulm, omdat e doar zo klonterg lopt te sj oeksj akken en doarom zegt e tegen horn zulm: waist wat? Gaaist aan 't swemmen! Hai het wel gien swemboksem bie horn, moar wat let horn dat? Doar gunters achter aan 't Hoornze Daip binnen minsen nait zo ties. As e stad achter horn het, zicht e dat ter meer van dei zundoars binnen, dei in verboden woater swemmen, moar apmoal fersounlek in swempakken, doarom lopt e aal wieder en wieder. 't Is 'n hail ēn vot, as e swemmers verbie is en 'n rusteg houkje vonnen het, doar e horn mit schik oetklaiden kin. Spiersplinternoakend lopt e noar 't woater. 'n Poar studinten, dei noast nkander swemmen, zain horn zo lopen. Wat 'n kavver!" zegt ain. Zo'n ", moar wat aander zegt kin je nait heuren van 't gepolder dat e dut. As Geert Mulder in 't woater ligt, slagt e mit aarms en bainen, krekt of e mit 't maal vel omzeumd is. Och man, wat het e der 'n meroakels bie! Hai slagt mit hakken en moakt 'n lewaai as 'n olderwetse stoomboot. 't Woater is 'n beetje aan de lije kaant, dat haar wel wat frizzer wezen kind! Moar wat is 't helder en zuver; hier in de vrije netuur spiernoakend te swemmen, doar kin niks tegen aan! Bie zetten doekt e as 'n eendvogel. Hai swemt op rug, op zied en op 't lief. Hai sporrelt en sparrelt, hai haauwt en hai slagt, hai schopt en hai trapt; keerl op peerd, wat gaait horn 't noa zin. Moar aan ale lof zangen komt 'n end. Zat is e der op gain vinweegs noa van, moar zo stoareg aan mout e ook weer noar hoes tou. 27

30 Hai kropt ter veur 't leste nog even kop over oren onder en dut 't woater bedanken; din klaauwstert e bie waal op en lopt noar zien klaieroazie; mor as e op 't stee komt doar 't liggen mout, staait e stief van schrik en alteroatsie.... Ales is vot! Gain schou of gain veter, gain buusdouk of pet, gain bietje hemmen ze liggen loaten! Doar staait e; doodoetstuur! Hou mout e doar nou toch in goudeghaid mit aan? Hai wait horn ja gain leventege road! Ze mouten hom helpen, doar is niks aan te doun! Moar wel? Even teveuren was e baang, dat ze hom zain zollen zo in zien blode spits en nou was e blied dat e 'n keerl aankomen zaag. 't Was 'n haile meneer; moar hai dee vot zo lelk: Wat moet dat hier? Schaam jij je niet?" Och meneer, help mie! Ze hemmen aal mien goud stolen!" Ik ben van de politie, maar niet voor diefstal! Ik moet toezien op 't naleven van de zedewetten. 'n Groot schandaal, zo als jij der bij loopt!" Joa, 't muit mie! 'k Zel 't nooit weer doun; eerlieks woar! Moar veldwachter, agint, och help mie toch dat ik mien klaieroazie weer krieg!" Ik ben geen veldwachter of agent, maar een rechercheur. Die kleren van jou zal mijn collega morgen wel vinden in een of andere winkel van oude kleren, maak daar maar geen zorg over. Maar ik heb iets dat veel erger is voor iou. Ik moet je proces-verbaal maken! Je hebt gezwommen in verboden water; dit wordt gestraft met een dag hechtenis of vijftig gulden boete; maar zonder zwembroek in verboden water te zwemmen, dat komt je op een week gevangenisstraf of tweehonderd gulden boete te staan!" Och meneer de regelteur, moak mie nait ongelukkeg!" Ja, daar kan ik ook niets aan doen." Heb meelieden mit mien vraauw en kinder, zoveul sinten heb ik ja nait, doar is gain biekomen aan! En as ik in kaast mout, dat overleeft mien Jaantje nait!" En nu geen praatjes meer. Hier weg! 't Is geen gezicht. Vooruit! Jij gaat tot aan 't midden in 't water staan.... Ja.. zo is 't goed. Ik kom met ongeveer twee uur weer te- 28

31 rug met gevangeniskleren en neem je dan mee naar het politiebureau." Mit graauwe, verbilderde oetkiek kikt Geert Mulder polietsiekeerl noa. Hai staait te schudden op zien bainen van kolle en benaauwdhaid. Hai kon wel koors hemmen. En din 9 Vlak veur hom staait 'n meneer mit goud over zien aarm. Hai vragt: Is dit joen goud woar?" 't Is of Geert Mulder opains oet 'n benaauwde dreum wakker wordt en ropt: Joa!" Ik von 't doar gunters in onderwaal! Kom der moar oet!" Heb gain swemboksem aan!" Nou, wat kin dat schelen keerl; wie binnen ja aalbaaid van ain soort." Pelietsie komt mie dommit ophoalen!" Pelietsie? Apmoal schiet! Keerl, trek radjes dien goud aan. Ik zel die wel helpen!" In 'n tel is Geert Mulder oet 't woater en in 'n roetsie is e aankled. Niks is e kwiet: gain horlozie of knipmes, gain tabaksdeus of traainkoartje, joa, ale sinten het e nog in knip. As e aantrokken is en kaam deur 't hoar hoalt, zegt meneer: Lod moar nait, dat dei rechercheur die nou nog kinnen zol, as hom in muit laipst. Waist wel woar doe zo even op leekst?" Nee!" Op Oadam? En waist wel woar nou op liekst?" Nou?" Op Geert Mulder!" Wel verdold; hou kinnen ie mie?" 'k Heb die bie buzen zeten, man. 'k Mos toch zain, of ze die ook wat ofnasjed haren, en doar von 'k 'n pepier met dien noam. Komaan, goa nou moar mit! Kiek, dei male rechercheur lopt doar gunters nog. Doe bist saachs nog netzo gaauw bie traain as hai bie polietsieburo." Bie Eeldersingel laangt meneer Geert haand. Geert hoalt knip oet buus en laangt meneer 'n riekdoalder tou. 29

32 Meneer zegt: Dat was ja oareg van joe, Mulder, moar ik wait beter road: doar kopen ie nou 'n swembrouk veur". En mit zien rieksdoalder in haand kikt Geert dei vrundelke man noa.... 'n Poar hoezen wieder, om 'n houk, staait rechercheur op zien kammeroad te wachten. Ze schottern 't oet, as ze nkander zain. Rechercheur zegt: Aal doag ain goie doad! Veur vandoag binnen wie der mit kloar!" 30

33 SOETERGE FREERK Freerk was 'n soeterge keerl. As ie bie horn deur open deden, kwam joe aaltied 'n kwaalm in muit. Allinneg bie haarstdag din rook ter zo lekker noar appels en peren. Zien hoeske ston sikkom in appel- en perebomen bezied. Hai haar van dei lekkere vaalkappels, smerege vinnen, pootschillens en platj aanj es; dottjeperen; bergoansen maandj eperen. Aal dei appels en peren haar e din in binhoes in achterkoamer soort bie soort over vlouer h ēnliggen. Ie konnen hoast gain hak zetten, was ja moar 'n hail luk padje open h6llen. Zo smereg as e in hoeshollen was, zo ties was e op zien appels en peren. Aal appels dei duren konnen, vreef e mit 'n doukje of, net zo laank dat ze glommen as 'n ekk ^]. Dat doukje was zo graauw as 'n por en dee overaal dainst toll; as schuddeldouk en handdouk; as wasklap en buusdouk; as faail veur vlouer en as servet veur mond. Op toavel ston hutj emutj e de haile boudel halterkwalter deur nkander, pottenpannen, koppenschuddels, vorkenlepels, etensbakken en tellers, stroop- en sukkerpot, mosterd- en zoltpot. De haile mikmak haar e doar bie nkander stoan. Naarns huf e noar zuiken. Hai kon 't apmoal zittend berekken. Minsen kwammen der nait bie Freerk, moar muggen zoveul te meer, dei laipen bie horn in vetwaaide. Ze mouken 't wel wat onnuur, benoam bie stroop- en sukkerpot. Roege swienen dijen op 't beste, moar dat kon je mit Freerk nait zeggen, want hai was 'n aldernoarst hoamel en septiel keerltje. Ale schotten en muren haar e in 't hail hoes vol plakt mit schilderkes oet olle bouken en kraanten, tot alderdeegs zien thuussie tou. Freerk was 'n ainboar loslopend persoon. Hai schraabde zien aigen potj e. Haile hoeshollen dee e op zien allinnegj es. Nooit kwam der 'n vraauwminsk over vlouer. Mit minsen haar e 't nait op, hai laip laifst elk en ain oet 31

34 weeg. Allinneg haile lutje kinderkes, dei mog e nog wel ais 'n lekker appel of peer in hannen stoppen. 's Warreldoags mos Freerk der aal doag op oet. Hai dee vouermaantj ederij. Boetendes mos e Dinsdoags mit farrie noar stad tou, korenschippers haren horn veur vaast wonnen as snikjong. Zo'n keerl, dei haildaal allinneg leefde en mit gain minsk verslag hil, prout nooit van: Ik zel dit of dat doun", moar aaltied: wie zellen dit of dat doun". Wie goan hier of doar hen". Doaraan zol je zeggen, dat e nait zo allinneg was as 't leek. As Freerk smorgens sloap oet haar, nog veur dat e horn mit douk om kop wist haar en boksem en kamzool nog ins nait goud vastmoakt haar, ston e aal bie zien peerd. Peerstaal was aan aander kaant van schot op stee, doar Freerk zien b ēr oftimmerd was. Veur Freerk sloapen ging, prout e eerst nog wat mit zien peerd en as e sloapen wol, tikte hai tegen schot en w ēnsde 't peerd goie nacht tou en din vrēnsde 't peerd van bliedschop. En smorgens, as peerd wat bie deur rabbeln heurde, din keek e zo monter en din wazzen ze aalbaaid zo blied, dat ze nkander weer zagen, noa dat ze zo'n rek van nkander of west haren. Freerk prout mit gain minsk, as e der aits boeten tou kon, moar zoveul meer mit zien peerd. As e noar stad tou ree, boven op zien peerd, mit farrie aan lien, din mos je horn ais heuren: Dommit bie Koakhaim doar willen wie ons 'n beetje oetpoesten, din krigst 'n klontje, Geert". Hai haar zien peerd Geert nuimd noar zien bruier, dei jonk sturven was. Wie hemmen 't aans nog nait zo maal mit ons baaiden, Geert. Wie hemmen van morgen aal weer elks 'n boterham mit botter en kees had en doe 'n haile homstuk. Wie willen in stad ais kieken noar 'n neie tets veur die, mien jong. Wie willen ais weer 'n kiekje in dei winkel in Gelkenstroat doun, doar bin wie lezzent ook ja om schik aan 'n lien komen. Wie goan nait weer noar Kiekentjestroat. 32

35 Dei keerl doar is ons veul te jouker". Zo prout e in ain taim deur mit peerd en zekerwoar, peerd stook ter veul meer van op as paardie mainen zollen. Ain keer het 't peerd hail min west. Peerdokter haar der 'n swoare muts in. Aal doag kwam e van neis. Moar op 'n duur haar peerdokter 't wonnen. Dou was Freerk zo wies! Wat e nog nooit doan haar, dat dee e: hai het peerdokter op 'n kop kovvie neugd. Brud op toavel het e wat oet zied schoven. Aine horn van toavel het e wat' ofwist mit zien graauwe schuddeldouk. Peerdokter wol Freerk nait veur kop steuten, hai haar 't slim mit horn op kregen. Hai wis dat Freerk in gain twei doagen en nachten te peerstal oet west haar, dou ze aalbaai dochten dat 't peerd staarven zol. Freerk haar dou gain nat of dreug en gain wink in ogen had. Peerdokter is old, moar zo old as e is, nog nooit het e echte vrundschap zain; nou veur 't eerst; hierzo bie Freerk en zien peerd, nou wait e wat woare vrundschop is. Veur Freerk het e wat over en doarom knipt e ogen tou en mit ain sloek het e 't kopke leeg. 33

36 AARME RAAINER JONKER Raainer Jonker was aarm. Joa zeker, aarm! Minsen zeden wel dat e stoapel riek was, moar minsen tjaauweln zoveul! Hai haar 'n tromke vol effekten, ekten, dei deden ins gain rinte, kin 'k joe zeggen. Niks haar e der aan, as 'n hoop kopschraberij en 'n dik stuk verdrait. In zien brandkaast haar e 'n haile stoapel dei goie rinte deden, moar dei konnen dommit ook ja moarzo scheurpepier worren. Hai haar verschaaiden hoezen, moar och gommes doagen, wat was dat 'n kripsie. Din lekte 't hier en din was doar weer 'n vlouer vermeukt. Ze wollen der van ales aan doan hemmen, moar 't was ja nait te betoalen, minsen. Din kwam dizze bie horn mit 'n bek als 'n slop en din wol dei horn veur zien hazzens haauwen, as e nait radjes gaauw mouk dat ze vlouer oetstukt kregen, omdat ze der bie steden dwaars deurhēn stapt wazzen. Haile vlouer was gammel en verrot, haar keerl zegd. Moar Raainer zien aigen hoes was ja meer as schaauw din kon e boudel van dei koalopkaps toch nait noa 't bestek moaken loaten en boetendes, was ja gain biekomen aan! 't Was veur zien vrouw 'n groot kruus dat Raainer zo knieps was, ze kon nait tieren bie zien gejeuzel en gestēn. Dou ze nog moar 'n joar of drei traauwd west haren, har ze 't ter al tou doan. Dat muide Raainer nait zo hail bot slim; ze haar horn aaltied ja veul te rij slaif achteg west. Nee, wat dat aanbelangde, haar e 't mit zien hoesholderske veul beter roakt. Dei haar knup op buul. Ze gaaf niks onnut oet. Ze keek hom noar ogen. Ze dee ales krekt as Raainer 't hemmen wol. Ze stopte zien hozen, al wazzen der ook knollen ien as morgen hail dag. En toch lagen der 'n poar neien aal joaren in kamfer en tebak te wachten, wanneer of ze bruukt worren zollen. 34

37 As ze wat te dailen haven, 't dikste pozzie kreeg Raainer en lutjeste was veur heur zulm. Raainer haar nog nooit zo'n mooi leven had, want bie zien ollu wast haile doagen elf ogen en betrokken lucht en mit zien vraauw was 't hikhakkerij wat de klok sloug. En nou? Zien petovvels stonnen aaltied kloar en as e der op oet mos, stonnen zien schounen mooi opgepoetst noast zien loperspak, dei over stoul hong en doar gain pluusterke op te bekinnen was. Mit 't eten-drinken was ze wel wat aan de reie kaant en hai haar 't wel ais in kop had om doar gewag van te moaken, moar as e din weer zaag hou n' piezeltje beetje dat 't wicht zulm kreeg en dat ze 't lekkerste en 't mainste aal weg noar horn tou schoof, lait e heur der moar mit geworren. Hai roakte aan 't kwienen en hoesholderske het horn hulpen Of 't heur aigen voader was. Bie dag en nacht, in duustern en kolle, aaltied ston ze veur horn kloar. 't Was aans wel 'n haard gelag, as 't vroor dat 't kroakte en hai mit voesten tegen schot aan haauwde, omdat e weer 'n kwaalster in keel haar, dei e nait kwiet worren kon. 'n Grode koamer was haildaal mit swaarde douken of ze t. Neven en nichten wizzen hou 't heurde. En ze wazzen heur oom zo geern 'n eerboare begraftenis gund. In 'n horn van koamer ston 'n mooie aiken kist. In dei kist laag Raainer Jonker mit vollen hannen en ogen dicht. Moager was e as braanholt. Zien hoar was zo nuver oetkaamd en och, hai haar zo'n rustege oetdrukken over hail zien wezen. Hai vernam der ja haildaal niks van, dat zien neven en benoam zien nichten 't dik aan stok haren mit nkander, omdat ze mainden dat ze nog te kort kwammen aan dei aarvenis, dei heur aans zo hail bot slim touvalen was. Hoesholderske haar smorgens kuzzen zo nat as mis; zo haar ze liept, omdat Jonker heur ins nait bedocht haar in testemint. 35

38 Neven en nichten begrode 't ook. Ze wollen heur zo nait of zoltj en. Ze hemmen heur nog wat toustopt: 'n tinnen kovviepot, doar ze Jonker aaltied oet intapt haar en 'n kroakstoul, doar ze Jonker leste weken aaltied in- en oetsleept haar, dou e aal haildaal lebait was. 'n Mooi aandinken! Och joa, neven en nichten wollen hoesholderske best wat tou. Wat haren ze 't leste joaren benaauwd had, dat zai toch nog mit 61 man onder latten goan zol. Zai kon horn ja zo om lever tou goan. Moar 't wicht was beter as ze docht haren. Doarom wollen ze 't weer goud moaken, dat ze heur zo stoens behandeld haren, aal dei joaren. Doar deden kovviepot en kroakstoul nou dainst tou. Dat was ook 't ainegste, doar ze 't apmoal over ains wazzen. Och, och, wat was 't 'n hikhakkerij en wat was 't 'n gegraauw en gesnaauw, dou ze aan 't dailen wazzen mit aal dei mooie spullen van dei aarme Raainer Jonker. 36

39 NEIE 1VMOEKĒ Jans Bulthoes stubt horn of, trekt klompen oet, spijt sloatje oet, dut deur open en stapt 't winkeltje in. Op teunbaank staait tweibakstrom, strooppot en tromke mit slik. Graitje het 't zeker nogaal bandeg had, dat ze ins gain tied vonden het, om 't op zien stee te zetten. Op zien elvendaartegste dut hai't en zocht Graitje op. In koamer zit ze te hozen stoppen. As Jans stoul aantrekt, zegt ze: Hest 't neis aal heurd?" Snieder Pik zel alweer traauwen! En mit wel, dunkt die? Mit Mattje Mulder, dei oakster! Ze mouten aal moanden laank stiekom vrijerij had hemmen". Dei 't dut, mout 't waiten". Och doe! 'n Schandoal is 't! Vraauw nog moar net oet tied, of keerl vrijt al weer dat 't oetdoavert. 't Olste wichje mout kop over haals te 't hoes oet willen. Ze het schoon geliek; is mie dat ook 'n h ēnkomen?" Traauwd wezen is horn goud bevalen". Keerls binnen apmoal geliek; in tied dat hoge houd op begraftenis gaait, zocht pet aal weer 'n aander vraauw". Hest yolk had?" Joa, 't laip hailtied aan! Eerst kwam 61 Rinske met 't neis en aal dei loater kwammen, ze wazzen der apmoal mit in kun. Mattje mout lezzent liefzeerde had hemmen en dou het dei hampel van 'n snieder ales of struund om pepermunten te kriegen mit letter D.F. ter op, hai het hier ook west. Keerl op peerd, as ik dat ais dinken kind haar, dat dei pepermunten Mattjes liefzeerde weer betern mozzen, din haar 'k mie buus oet laagt. Vrouw Kremer haar tegen heur keerl zegt: As ik dood ben, magst wel driest weer traauwen, ast moar nait zo op riddel rakst as snieder Pik". Snieder Pik zit mit baaide bainen kruuslings onder 't gat op sniederstoavel. 37

40 'n Swaarde jas het e onder hannen. 't Is zien ål traauwjas, doar e veur 'n haalfstieg moand mit op begraftenis west het. Sniederknecht zit aan 'n boksem te foeken. 't Olste wichje komt ter in, mit twei ketoorskoppen vol kovvie. Ze het roodomraande ogen. Pik gooit jas vot, bainen van toavel en lopt Kee noa, als ze weer noar keuken gaait. Hou is 't mien wicht, hest 't weer zo stoer?" Hol toch op, mit joen gezoes!" Joa mien wicht, wie hemmen 'n bult verloren." Wie wel! Moar ie nait!" Woarom bist nou zo stiekelachteg? Most blied wezen, das hulp krigst! Kinst 't ja allinneg op gain stukken noa of en waist hou dat ik te moat komen bin mit dei hoesholderskes. Wees toch blied mit dien neie moeke, dei die in ales helpen wil." 'k Wil gain neie moeke hemmen! As ie traauwen willen, doar is toch niks aan te doun, moar as ie moar waiten dat ik dat vrimd minsk gain moeke" nuimen wil! 'k Zel der veur zorgen dat aandern 't ook nait doun. Gelukkeg dat Moeke nait wait, dat ie heur zo gaauw vergeten hemmen". Dei bin 'k nait vergeten!" Aalwoar!" Kee rakt aal meer oetstuur en schudkoppend gaait Pik noar zien waark. 's Oavens komt Mattje en as Pik heur vertelt van Kee, wordt ze stil. Noa 'n zetje zegt ze: Woar is Kee?" In heur sloapkoamerke", zegt Pik. Mattje let Pik allinneg, klimt ledder op, lopt over zolder noar Kee's koamerke. Kee moakt krekt aanstalten om aan kaant te goan. Ze kikt zo duuster as de nacht, nou ze dei vraauw, de aigenste, dei ze overaal ontlopt, bie heur zicht. k Wol geern even mit die proaten, mien wicht", zegt Mattje. 'k Heb niks te beproaten mit joe". 38

41 'k Wol proaten over dien moeke, Kee! Ie over mien moeke? Ie?" Doe hest zo veul verloren, mien wicht, en dien zusters en bruierkes ook". Moar pa nait, dei is moeke nou aal vergeten en dat is joen schuld". Pa het zo veul aan dien moeke verloren, hai proat ter aal doag over mit mie". Mit joe?" Joa zeker, mit mie! Kee, dou waist hou dat Pa leden het en dat e eerste tied te seupel was om zien waark te doun; doe waist hou iezelk dat 't ter heer ging, dou mit dei hoesholderskes. Pa zat haile doagen in 'n rond bultje en zol in kommer en ellinde om haals komen wezen. Haar dat beter west? Doe waist dat e van stonden aan opmonterd is, dou e wis dat wie nkander verder in 't leven tot hulp en steun wezen zollen. Hest doe ook te veul aan dien moeke en te waaineg aan dien pa docht, Kee? Doe bist nog moar naauw in dien zeuventiende j oar en hoeshollen is veur die veuls te swoar. 'n Hoesholderske of 'n aarbaidsvraauw wil heur deur die nait zeggen loaten. Kinder mouten laaiden hemmen. En doar is zo veul mien wicht, dat gain noam het. Zekerwoar, loof mie, 't is veur pa, en veur joe apmoal, beter, dat pa weer traauwt. Nait om mie, al wor ik ter ook gelukkeg mit! Doar mout zo aarm neudeg 'n moeke in dizze hoeshollen. 'k Wait 't wel, dat dei neie moeke nooit de echte moeke vervangen kin. 'k Wait wat ie verloren hemmen en nooit weerom kriegen. Aaltied en overaal zellen ie joen moeke misten, bie feest en bie bliedschop, bie nood en bie dood en netgeliek woar bie; naarns kin ain joen moeke vervangen! 0, heden, ik wait, dat ik nooit veur joe worren kin, wat j oen moeke veur joe was, moar al is 't mit nog zo'n gebrek, ik zel wezen veur joe wat ik kin, ik zel pebaaiern 'n moeke veur joe te worren. 't Kin wezen, dat 't mie 'n hail luk beetje lukt, benoam bie dei lutjekes. En nou mout mie nog wat van 't haart, Kee. Doe zeest zo net, dat 't mien schuld was, dat.39

42 pa moeke zo gaauw vergeten haar. Dat hemmen kwoaie tongen die in mond legd, mien kind. Doe waist nou al wel beter, moar doe waist nait, hou stoer mie 't valen is om in dizze hoeshollen to stappen. En nou is 't mit 'n week of wat aal zo wied. Kee, mien wicht, doe hest veur dei lutjekes as 'n moeke west, doe hest meer doan as konst, as 't zo deurgaaist, zolt ter bie beswieken. Wilt doe mie 'n luk beetje helpen en zel wie mit ons baaiden doun wat wie kinnen? Nou most nait reren, mien wicht, moar blied wezen en God danken, dat Dei ons bie nkander brocht het. Zelt doe dat doun?" Joa, Moeke!" Dou kwammen der troanen, moar doar wazzen ook troanen van bliedschop maank. 40

43 TORENBAAUW In n koamer mit widde muren, koale holten vlouer bie n olderwetse toavel zit n jonkje in n grode wenen stoul. Hai zicht ter snips oet, schaif en schēl is zien rug en zien baintjes steken as stommels noar veuren. Negen zummers en acht winters het e aal mitmoakt en toch mout Moeke horn nog droagen, van ain stee noar aander. Doar binnen gounent, dei nait lopen of stoan kinnen op dei older en doar gain wait van hemmen, omdat 't ain mit 't aander apmoal seupel en verfommeld is; moar zo gelukkeg is Haarm nait. 't Is ja krekt of zien hazzentjes 'n extroa pozzie kregen hemmen, wat baintjes en rug te kort komen binnen. Schaarp is zien oetkiek en helder zien ogen. Veur horn op toavel liggen holtjes en staintjes, deurkes en roamkes; hai baauwt n toren. Noast horn zit zien moeke te braaien. Braaischij het ze onder aarm, doar ze ain praim instoken het. Kiek moeke, doar binnen jongens en wichter aan 't bokje springen". Haarm tilt horn zulm in kroakstoul op, om 't beter te zain. Zien ogen schaiten vonken en in verbeelden dut e mit. Moar aal juchternd en belkend, schotternd en giebelnd komen ze oet Haarm zien kiek. Langsoam trekt ter aal meer en meer 'n schaar over zien zunneg oetkiek. Toerloos kikt e in boom veur 't hoes, krekt 6f e doar hail wat maals in zicht. Moeke wait van zien zeerte en dei braait wat ze kin. n Haile schof t is ter niks te heuren as 't tikken van praimen en 't tikken van klok. Din begunt Haarm: Moeke, ik wol zo geern mitdoun aan 't bokje springen, tiepeln en bezietjekroepen". Doar most nou moar nait over miemern, mien jong... Keerl, bist aan toren van Boabel baauwen? Wat 'n groot voutstuk, dat kin n hoge worren!" Woarom mout ik aaltied allinnig wezen, moeke? Ik kin ja naarns in mitdoun". Stil moar mien jong, most nait zo proaten... God antwoordt op zien doaden nait"... 41

44 Lezzent wazzen wie aan 't zingen in schoul. Apmoal stonnen ze rond om meester tou, moar ik zat allinnig op mien stee. Woarom kin ik nait mitdoun aan 't gimmestiek en woarom kin ik ploatsen nait aanwiezen op koat, as aandern 't nait waiten? Meester zee, dat God ale zunde straft, heb ik din zoveul kwoad doan, moeke? Is God kwoad op mie? Nee, mien laive jong, 't gaait apmoal tou dien aigen gouderbest. God het overaal Zien wieze bedoulen mit. Doe blifst nou veur hail veul kwoads spoard". Vertel ais moeke, hou is 't komen?" Doe wast zo'n lutje boksempovvertje, och zo'n wies keerltj e, dou kinderverlammen kreegst. Voader en ik, wie hemmen beed en smeekt, of doe weer beter worren mochst, moar 't het nait zo wezen magd". Vertel der ais meer van". Och mien jong, dat is. zo stoer. Wie hemmen doan, wat wie konnen en dokters hemmen ales oetfigelaaierd om die weer beter te kriegen, moar 't hulp apmoal niks. Boeren en borgers en apmoal hemmen ze mithulpen, tot alderdeegs 61 Jaantje in 't aarmhoes tou! En nou ook ja weer. Nou hemmen ze die aan 'n karechie hulpen". As ik dommit weer beter ben, zel ik zoveul verdainen, dat ik aal dat geld weerom geven kin, moeke h ē". Wat bedoulst doe, mien jong?" Ik wor ja weer beter!" Joa mien jong?" Zeker, ik heb Jezus vroagd. Dei het aal zoveul weer beter moakt! Bruierke Jans dei kin vlaigen, moeke hē. Dei het vleugeltjes van Jezus kregen en ik krieg baintjes moeke hē... Doar mouten ie nait om reren!... Wat doun ie nou te vrieven over mien baintjes? Dat helpt toch nait. Moeke, woarom zeggen ie nou niks? Moeke, ik wait dat ik neie baintjes krieg en oareg wis nog vleugeltjes der bie, krekt as bruierke Jans. En nou wil ik n toren baauwen... Moeke, nou mouten ie nait aan toavel steuten, dat mien haile mooie toren weer in nkander sakt". 42

45 EERSTE STAIN KWAM NAIT Mans Swaart en Gittje de Wit wazzen aan 't vrijen roakt. Mans was 'n kaalf van 'n vint en Gittje 'n kregei nuver wicht; boetendes was Gittje oet 'n goud nust, moar Mans zien voader was 'n hampel en zien mouder 'n hoksel. 't Huift joe gain nei doun, dat de Witsvolk dei vrijerij min noar 't zin was. Moar haildaal oetstuur wazzen ze, dou Gittje mit 't neis kwam, dat 't mis was mit heur. Gittje, dei eerst blind west haar veur Mans zien slaifachtege streken, kreeg doar inains kiek op! Dat wer van dei gevolgen, dat zai 'n potje deupen loaten mos, dei gain echte voader haar. Veur dat domie 't lutje deupte, mos Gittje heur zunde belieden. Domie haar bie de Witsvolk aaltied 'n hoeske van holaan had; hai haar 't slim mit heur te doun. Gittje kwam der nogaal makkelk of, moar Mans kreeg 'n iezelk swoare vermoanen. Hai was -der kepot van! Dat Gittje hom nait hemmen wol, was doar aan tou! Dei 't dut, mout 't waiten! Moar dat zien kwoad zo groot wezen zol, as domie zee, nee, dat haar e j a nooit dinken kind! Hai nikte en schudkopte moar, aal noa dat domie hom wat vroug, want och heden, het muide horn zo. Dou domie oetproat was, zee e, dat Mans aankom Moandag veur kerkenroad zien zunde weer vanneis belieden mos. Dat was 'n male praan; doar haar e 't ja haildaal nait aan tou. Moar hulp niks aan! 't Mos en 't zol. Kerkenroad haar hail wat mit horn te verhakstukken. Mans zat in 'n rond bultje en hai nikte en schudkopte van neis. Dou ze der mit kloar wazzen, zeden ze, dat e 't Zundag onder preekstoul nog ais weer overdoun mos veur haile gemainte! Mans zee niks, moar docht: 'k mag 'n bok wezen, as ik dat dou. Zundag ston stoul leeg onder preekstoul en kerkenroadsleden keken kander mit horns van ogen aan. Mans zat achter in kerk, krekt of e van gain toeten of bloazen ofwis. Dou domie preek oet haar, zee e: Mans Zwart, kom jij 43

46 even hier!" En dou wees e onder preekstoul. Mit 'n rooie dienderge kop laip Mans sloepsteertend noa veuren tou. 't Volk, dat doeknekt zeten haar te lustern noar preek, stak kop oet haals. Domie kreeg 'n sedeltje en leesde doar wat oet veur en 't was weer over de zunde, dei Mans doan haar. Mans mos zeggen van j oa", en minsen wazzen tevree! Dat dei Mans, mit zien schebelskop veur, van ledderom kreeg, dat was 'n best ding; moar woarom mos domie doar nou achteraan zeggen: Aal dei zunder zunde is, mout moar de eerste stain op horn gooien?" 's Oavends kuierde Mans tussen 'n koppel jonges deur 't loug. 't Was krekt, of jonges 't 'n beetje begrootte, dat Mans ter zo aan loven mos in kerk. Allinneg Pait Kloet, dei gooide der 'n bongel maank en zee: 't Is die zeker min bevalen onder preekstoul, Mans?" Kin 'k nait zeggen", zee Mans. Moar aankom Zundag komst doe onder preekstoul en mit die aandern apmoal, want 'k heb nog gainain stain op mien pokkel had". 44

47 NOAR AMERIKOA Willem en Oabeltje zitten op diek. Ze kieken in zee. 't Het roeg weer west. Hoge braide golven komen der aan broezen mit widde koppen. Storm is bedoard, moar zee bromt nog wat noa, omdat storm horn zo te pakken had het. Aal brommend zingt e zien laid aaldeur, is gain ho in. Ik zol wel ais kieken willen, hou ter aankom joar biestaait, doar gunters, Oabeltje". Dei zet is dienent, jong. Reken der moar steevaast op, dat die nog lelke swienen tegenkomen zellen doar in Amerikoa". Joa zeker, wat aans? Moar mooien ook!" Zol wie hier nog nait blieven kinnen, Willem? 'k Zai der zo alderiezelkst tegenaan!" 'n Boerderij hierzo? Is j a gain biekomen aan! Zit niks aans op. Willen wie veuroet komen en nog es 'n aigen gedounte hemmen, din wor wie dreven noar Amerikoa". Kin 't nait helpen, Willem, moar 'k zai der as 'n baarg tegenaan. 'k Heb hierzo laiver dreug brood as in Amerikoa mit botter en vlaais". As wie doar eerst binnen en in 'n nuver hoeske wonen; as din op 'n duur dat hoeske en 't laand apmoal onzent worren mag, wat zel doe din blied wezen, dat ik dit in mien kop kregen heb". Moan 't is doarzo ja apmoal zo vrimd en ik kin zo min van voader en moeke of". Oabeltje, mien wicht, kiek noar zee! Aan aander kaant van 't woater, doar mouten wie wezen, doar is ons waark. Zee dragt ons op zien rug noar dat mooie laand. En luster, zee ropt! Luster ais goud, hai zegt aalaan van neis: koom nououou.... koom nououou.... ". Lukst, ik heur ja niks. Zee dut ja krekt, of e slept en aibels swoar oam hoalt". Hou is 't toch in de wereld meugelk, dat doe dat nait heurst. 't Is ja zo dudelk, Oabeltje! Zekerwoar, zee ropt! Hai ropt die en mie. Heur nou toch ais aan!" 45

48 Ik heur niks as wat gepoest en gestēn, ik wor der baang van; 't is moar aalaan boe.. oe.. oe doe.. oe.. oe... Moar Oabeltje, bis doe doof worren? Zee ropt ons! Hai ropt...». Stil Willem! Hol die even bedoard! 'k Loof nou ook, dat en wat e ropt. Joa l 'k Heurt.... Net zo dudelk..... Hai zegt: Blie-ie-i-ef doa-oa-oar.... Blie i e ief doa oa oar..... Heurst 't din nait, jong? Zee woarschaauwt die en mie". En of Willem aal proat dat heur oren nait deugden, 't hulp niks! Hou hai zien best ook dee, om zien laive Oabeltje mit te kriegen, hai mos zunder heur over 't grode woater. Dou kreeg Oabeltje wēnst van heur Willem. Ze kaauwde koegels van 't eten en heur b ēr wer krekt 'n hondenust van heur gewoul en geschop. As ze moar even tied haar, ging ze noar diek; din lusterde ze noar zee en keek ze oet over 't woater. Doar gunters aan aander kaant, doar was heur Willem. En din docht ze, hou hai nou bie zien kammeroad inwonen mos. En din las ze zien braiven nog ais weer van neis. En aal meer vuilde ze heur ainzoam en allinneg. En din lusterde ze noar 't laid van de zee, dei aalaan moar zee van boe.. oe.. oe.. doe.. oe.. oe En weer kreeg ze 'n braif, dat hai zo verlangde noar heur en of zo nou overkomen kon. Ze konnen op 'n mooi spultj e komen, en as ze op 't iezer bieten wollen, konnen ze doar mit 'n joar of wat oareg wis aigener van worren. Hai haar zo'n w ēnst van heur en as zai din saachs w ēnsteg worren mog, din mos de botter moar geld kosten; wat 't swoarst was, mos 't swoarst wegen. Dou Oabeltje dei braif lezen haar, wer 't aans. Dou kreeg ze 't mit heur Willem te doun. Weer ging ze noar diek en weer lusterde ze noar zee en dou was 't netzo dudelk dat zee raip: Mieieien., wiiicht.. koom.. hieieier..". En dou zee ze: Joa, mien jong, ik kom bie die!" 46

49 AIN WAS GENOG Remke het 'n maal leven. 'n Kwoad wief! Iezelk! 't Is ragen en schēllen aal doag van neis. Dat verdrut horn vanzulm. Moar wat mout e der aan doun? Remke proat ter mit 'n haile wieze man over. Dei zegt: 't Wief is nait deeg. Ze is bepoald oet order. Proat ais mit dokter!" Remke het oren dicht aan kop. Dokters binnen duurgelders en kwakzaalvers waiten ja veul meer; doarom gaait e noar 'n kwakzaalver tou. Hai zegt: Kwakzaalver, heur ais, zo en zo is 't gesteld mit mien wief; wat is ter aan te doun?" Kwakzaalver, gloeiend glen vanzulm, dei let horn ja dokter tuddeln. Hai geft Remke twei katjewaaien aan zien oren. Geef dei moar aan dien vraauw, zelst zain dat 't helpt", zegt e. Dankboar", zegt Remke en hai noar hoes tou. Veur dag om is, is 't wief aalweer mit 't maal vel omzeumd. Moar midden in heur geraag krigt ze inains 'n labberdoedas tegen heur kop, dat ze zoesebolt. Ze zegt: Och heden, mien jong, hai, doar wor 'k ja oet stuur van. Wat scheelt ter aan? Nee! doe kinst 't ook nait helpen." En dou begunt ze te liepen der oet en der deur! Van dei dag of aan, kin Remke heur wel onder pet vangen. Zo mak is ze. Remke gaait noar kwakzaalver en zegt: Meroakel mart! Wat het joen medesien hulpen. Houveul kriegen ie van mie?" 'k Zel 't nait maal moaken", zegt kwakzaalver, veur ieder slag 'n stoter". Fiks ja", zegt Remke en telt tien sint mit 'n haalf stuver oet. Ho even", zegt kwakzaalver, dat is te min. Hest ja twei peuters had, keerl". Is ook zo", zegt Remke. Hier brin'k joe aander weerom. Ain was genog". Mit krigt kwakzaalver 'n bats mit zo'rl grovve slootgroaversklaauw, dat e verhilderd tegen schot aan tumeld. 47

50 WOORDVERKLARINGI L.S. Om de eenheid in de spelling te betrachten, heb ik mij gehouden aan de regels, voorgeschreven door het bestuur van de landelijke vereniging Grunnen". En gesteund door de redactie van het letterkundig tijdschrift,,groningen". Onderstaande woordverklaring heb ik, zoveel m,ogelijk, aan het Nieuwe Groninger Woordenboek" door K. ter Laan, ontleend. Enige woorden hiervan worden in de laatste jaren niet meer gebruikt; maar ieder persoon, boven de 50 jaar, welke in zijn jeugd heeft geleefd in de buurten van Appingedam, Loppersum en Stedum, zal al deze woorden en zinnen.-- oak die ik gebruikte in mijn andere schetsen --- meermalen hebben gehoord. J. de G. (bier) betekent: heeft oak een andere betekenis, in een andere zin. Bladzijde 3 Bladzijde 5 fatteg = veertig kros = 'n pak kleren (bier) sikkom = circa, bijna wies = te weten k,omen ( hier ) loug = kom van 't dorp Suntermeerten = Sint Maarten paardie = sommigen olwieven = anijskoek (hier) zeerte = pijn stoetkeerls = mannetje van wittebrood fledderbos = flierstruik knabbus = proppeschieter toaitaais = taai-taai ween = wilg slik = snoepgoed, lekkers ( hier) flitseboog = boog om te schieten negerballen = zwarte ballen, gekleurd van binnen maalkopt = slecht gehumeurd Bladzijde 4 bekeetjes = stroopballen diggeln = aardewerk of glas sweepslag = einden gestold aftreksel van zoethout breken bienens = driftig, erg kwaad lekkeris = pijpdrop van gestold titfles = zuigfles zoethout koeltjestuiten = knikkeren in een d,oemkes = stroopkoekjes in de kuil vorm van een duim schietbultjen = knikkeren op cen sousemandels = pinda's hoop faailen = dweilen riegjes = knikkeren op een rij palteraksie = rommel (hier) potjen = knikkeren in een pot Bladzijde 6 tiepeln = spel met twee stokken ootje = grootmoeder (bier) reerd = schreit siddeln = tollen (bier) lutjeder = kleiner vernieneg kniezen = vals lachen om 't liek = zo als 't moet boksembuus = broekzak pittjerieden = paardrijden knikkerpuut = knikkerzak bragel = modder op de bodem Bladzijde 7 van een sloot swarreldoags = werkdagen sneu = beschaamd, teleurstellend kaant = precies, bepaald (hier) wies = blij (bier) kwienen = kwijnen, ziekte (hier) gammel = minderwaardig, broos loug = kom van 't dorp (bier) preekje = kinderstoel koedeld = gerold lutje = kleine Pinksternakken = wilde wortel, drinzen = dwingend zeuren pastinaca lor = suikerdot 48

51 bozzem = schoorsteenmantel swilk = tafelzeil stip = saus ( hier ) eldindelk = netjes rij = royaal tudeltoanjes = afrikaantjes septiel = zwak Bladzijde 8 stoef bie = dicht bij Bladzijde 9 ootje = grootmoeder handeg = niet te groot en niet te klein aibels = zeer erg nittjen = plagen, tergen naren = sarren veurkomend = tegempetkomend noadgoaten zitten = wantrouwend napluizen ain op loop = niet goed bij miedsoam = bang om te kwetsen ragen = ruw schelden roeg = driftig, boos (hier) lapt = levert (hier) stuupte = aanzetten tpt verkeerde daden vot = dadelijk gezoes = gezeur (hier) Bladzijde 10 bomzien = bombazijn, voor werkbroeken pilo = Engels leer viefschaft = zwarte wollen stof voor rokken om schik = voprdelig prikje = kleinigheid nuigde = nodigde snoarske = schoonzuster liefzeerde = pijn in 't lijf zinkens = pijnlijke trekkingen zeerte = pijn pokkel = lichaam (zeer plat) aan kaant = op bed (hier) deeg = zaak (bier) gappen = gluurden (hier) Bladzijde 11 deel = vloer (bier) 'n roetsie = 'n snelle beweging beknovveln = ruw aanpakken ter tou doun = gestorven In loer = iets in 't pog krijgen (bier) beun = zolder sip = intiem (hier) haitkiddelg = kleinzerig saangen = lila stubte = stofte bozzem = schoorsteenmantel Bladzijde 12 mikmak = de hele boel oet sied = gestorven Bladzijde 13 reert = schreit hemmelt = schoongemaakt rakt = gereinigd van viezigheid krapaan = bijna, schraal stroekel = nors, stuurs bongelachteg = onhandelbaar 'n rek = 'n lange tijd 't maal vel omzeumd = behept met kwaadheid greemde = morste lutje potje = klein kind, baby haandsoam = handige werker seupel = zwak knovvelger = lomp aanpakken maalkopt = slecht gehumeurd 'n stinkboksem = 'n jammeraar tuutaai = kipei brug = boterham ofgevaal = afval van vlees schink = ham singelier = eigenaardig (hier) aigenste = 't zelfde Bladzijde 14 mopperkoar = mopperaar kwaalstern = fluimen opgeven sliet wend = vast gewend nikt = knikt beknovveld en dut = bevoelt en doet mit op = er van hpuden noageven = van iemand lets zeggen pozzie = veel onder vouten = onder aarde, begraven 49

52 dieverdoatsie = tijdverdrijf, ontspanning pokkeln = zware lichamelijke arbeid knooien = moeilijk werken oetschaiden = ophouden ukkern = praten toes = in de war Bladzijde 15 snuustern = snuffelen gebeer = luidruchtig Bladzijde 16 baries = stevige jongen hantammeg = overal met de handen bij biester = erg, buitengewoon balstureg = slecht te sturen woulen = om toe doen viefschaft = zwart wollen stof voor rokken selas = bont voor schorten simon = blauwe, sterke stof voor werkmansgoed Bladzijde 17 wies = blij ( hier) op standoar = tot gewone doen komen (bier) beschaaid kreeg = antwoord krijgen schier zenen = alleen de zenuwen Bladzijde 18 gammel = vermolmd (hier) zetje = poosje Bladzijde 19 potjebuul = meel in de pot gekookt preekje = kinderstoel woepst = smijten (hier) vergreld = kwaad, nijdig Bladzijde 20 tou doun = gestorven prugeltje = klein, nietig wezentje klokkerd = koesterd ( hier ) hemmeld = schoongemaakt rakt = van onreinheid ontdoen would = rondom inpakken siepels = uien termienen = stuipen lutje potje = klein kind roezeg = rumoerig ain dag kroams = een dag na de bevalling gezoes = gezeur (hier) graauwde = snauwde Bladzijde 21 bie heur veurston = toen ze bevallen moest riddersloagen = overdonderd Bladzijde 22 aaiden en plougen = goed opschieten kuiern = wandelen loug = kom van 't dorp stoareg = bedaard meneuvels = bewegingen (hier) liefzeerde = buikpijn (bier) 'n slag mit meulenrou -= niet goed bij zijn paardie = sommigen trankiel = vrijmoedig nait goud deeg = 't verstand niet in orde (hier) Bladzijde 23 schrippen = zwoegen schraben = met moeite geld verzamelen Bladzijde 24 gorteg = erg (hier) 'n dikke kleumkeudel = erge kleumer wat housten = nog liever aanbuiten = 't vuur aanleggen dommit = straks jeuzelgat = 'n klagelijk mens buusdouk = zakdoek boksembuus = broekzak Bladzijde 25 onnuur = vuil flaren = versleten goed (hier) trankiel = vrijmoedig kriwweltjes = figuurtjes (hier) halterkwalter = rommelig ( hier ) Bladzijde 26 glinne = gloeiend (hier) eldindelk = fatsoenlijk 50

53 Bladzijde 27 swantjen = zwerven, dwalen stoatsie = glans (bier) tuutaai = kipei aanpokkeln = zwaar lichamelijk werk lammenoadeg = dood op klonterg = imp sjoeksjakken = moeilijk lopen swimboksem = zwembroek let horn = hindert hem ties = kieskeurig mit schik = met fatsoen maal vel omzeumd = behept met het kwade meroakels = gebaren (bier) lije = laauwe (bier) op gain vinweegs noa = op geen stuk na (hier) Bladzijde 28 klaauwstert = klimpt alteroatsie = verward doodoetstuur = doodverlegen blode spits = naakt Bladzijde 29 verbilderd = ontsteld, in de war ofnasjed = gestolen saachs = op zijn minst (hier) Bladzijde 31 soeterg = vuil kwaalm in muit = walrn tegen sikkom = bijna bezied = verstopt ties = kieskeurig faail = dweil hutjemutje = slordig halterkwalter = overhoop, verward mikmak = mengelmoes onnuur = vuil benoam = voornamelijk dijen = dik worden hoamel = mager septiel = tenger alderdeegs = zelfs thuusie = geheime gemak Bladzijde 32 swarreldoags = werkdagen farrie = korenschip (boven open) boksem = broek kamzool = jas vrēnsde = hinnikte zo'n rek = zo lang koakhaim = kaakheim (bij Ten Boer) om schik = vpordelig Bladzijde 33 jouker = duur (bier) ain taim = zonder ophouden paardie = sommigen peerdokter = veearts brud = rommel Bladzijde 34 tjauweln = kletsen kopschraberij = hoofdbrekens vermeukt = vermolmd haauwen = slaan gammel = versleten (hier) koalopkaps = niets bezittende boetendes = bpvendien knieps = gierig gejeuzel = geklaag tou doun = gestorven rijslaaifachteg = verkwistend aanbeland = betreft (hier) knup op buul = zuinig, behoudend knollen = gaten (hier) Bladzijde 35 pozzie = deel ( bier) lutjeste = kleinste hikhakkerij = ruzie ( hier) reie kaant = royale kant piezeltje = nietig, klein 'n haard gelag = 'n moeilijke taak kwaalster = f luim Bladzijde 36 lebait = ziek (hier) onder latten goan = inpalmen om lever goan = vleien, zijn zin doen stoens = bokkig, nors Bladzijde 37 spijt sloatje oet = spuwt pruimpje uit 51

54 slik = snoepgoed, lekkers bandeg = druk hebben elvendaartegsten = langzaam hozen = kousen stiekom = in 't geniep kop over haals = met grote haast 'n h ēnkomen = 'n lot in kun = in kennis ofstruund = afgezocht driest = gerust ( hier) buus = zak op riddel = op loop (hier) Bladzijde 38 'n haalf stieg = tien stuks 'n boksem te foeken = broek te naaien gezoes = gezeur (hier) stiekelachteg = prikkelbaar (hier) te moat = te pas aan kaant = naar bed (hier) Bladzijde 39 seupel = zwak (hier) benoam = vpornamelijk lutjekes = kleine Bladzijde 40 zo wied = zo ver maank = tussen Bladzijde 41 snips = mager, spits schel = scheluw, scheef seupel = teer (bier) verfommeld = verkeerd (bier) braaischij = breischede juchterend = stoeiend belkend = schreeuwend giebelend = steeds lachend tiepein = spelen met twee stokjes beziedjekroepen = verstoppen zeerte = pijn 'n schoft = 'n poos (bier) Bladzijde 42 lezzent = laatst boksempoffertje = broekeman petfigelaaierd = uitgedacht Bladzijde 43 kregel = dapper boetendes = bovendien 'n hampel = 'n sul 'n hoksel = 'n lompe oetstuur = in de war Bladzijde 44 dienderg = opgezet sloepsteertend = sluipend doeknekt = 't hoofd tussen de schouders 'n sedeltje = 'n briefje schebelskop = masker van ledderom = voor de broek (hier) pokkel = plat woord voor lichaam Bladzijde 45 dienent = van jouw Bladzijde 46 wenst = heimwee saachs = allicht (bier) Bladzijde 47 nait deeg = in de war oet orde = ziekelijk tuddeln = titelen, bij achternaam aanspreken katjewaaien = klappen labberdoedas = 'n slag verhilderd = verschrikt 52

55 De Bedumer, 14 Nov. 1947: Heel beschciden noemt De Graaf zich bij de "sproaen en musken" en niet bij de.jicsters en nachtegoalen", als hij zichzelf een plaatsje moet toekennen tussen de lange rij van schrijvers over Groningen en de Groningers. Deze bescheidenheid ademen de mooie schetsen over het yolk uit deze pro... vincie ook. Deze schrijver houdt van het Groningse volk en daardoor schrijft hi] er zo smeuig, zo gen.oegelijk over. Lees eens "Oljoarsoavend 1945" en we zien en horen de Dude Doornbos denken in z'n kleine vertrek. Of lees de schets over Jan Neiboer en z'n gekwetste liefde. Het kan niet anders, of de rasechte Groninger voelt in deze bundel zijn eigen volk getekend. De Graaf is geslaagd. Hai "'"01 hom oetsjilpen, zee c. Nou, dat mout e moar meer doun. Hai ken 't, De Nieuwe Damster, 9 Dec. 1947: De heer De Graaf is een onvermoeid schrijver, die kans ziet naast zijn handelszaak grote aandacht te schenken aan het Groningerland. Hij is een geboren vertellcr, die steeds de goede toon weet te treffen en blijk geeft van grate kennis van zaken, zowel van de streek die hij beschrtjft als van de taal, die er gesproken wordt. Het is ondoenlijk am uitvoerig op zijn schetsen in te gaan; daarom kunnen wij alleen maar opwekken zelf te lezen en te genieten. Inderdaad: genieten, want dat doet men ongetwijfeld wanneer men zijn werk leest, zowel in de ernstige als in de luimige stukken. En wat is het Groninger dialect mooi, als het goed geschreven wordt, Wat een warmte en wat een mildheid komt er uit de typische woorden naar voren; wat wordt hier het verwijt van stijfheid en hardheid en geslotenheid, dat zo vaak de Noordeling naar het hoofd geslingerd wordt, gelogenstraft. Een volksgroep, die deze taal, deze woor.. den in het hart draagt en op de lippen neemt, verdient dit verwijt waarlijk niet. Het is goed, dat deze werkjes verschenen zijn. De heer De Graaf is een der toenaangevende personen, aan wie deze arbeld ten volle is toevertrouwd. DeW ins c hotere 0 U ran t, 17 Jan. 1948: Een bundel schetsen uit het volkleven van de bekende Groninger schrijver De Graa. die,over een vlotte pen beschikt, een rijke opmerkingsgave en een gevoelig sentiment. K ter Laan schreef een voorwoord voor deze schetsenbundcl, waarin hij o.m. zegt, dat De Graaf het Grunneger yolk en het Grunnegerlaand oettaikent "mit grode laifde; zien haart is ter in. En doarom trekt eons as lezer mit, wie zain het veur onze ogen gebeuren en wie heuren 't mit ooze oren: joa, zo is ons volk, mit zien deugden en mit zien gebreken, in zien staarkte en in zien zwakhaid, in zien vreugde en in zien verdrait. Ik hoop dat dit boukje veul, hailveul Grunneger lezers vinden zel", Daarmee is de inhoud van deze uitgave wei heel juist gekarakteriseerd. Ver... schillende in sobere taal vertelde gebeurtenissen, wekken bij het lezen ontroering op en dit getuigt ervan dat ooze "Grunneger toal" zich oak uitstekend leent, om 9P treffende wijze de ernst van het leven uit te heelden in een sobere en mede daardoor aantrekkelijke vorm. Do r pen S tad, Redactie J. H. Riddering en K. ter Laan, [uni 1947: Loa 'k begunoen mit te zeggen dat 'k d'r bliede mit bin, mit dit hundeltje. Schriever het zien vliet d'r op doan en 't stroomt over van laifde veur ons Grunneger yolk en ons Grunneger toai. Mensen bin noar 't leven taikend; sikkom in ale stukjes 'r Is ja goud Grunnens en 't gaait over ons aigen lu, al is 't din over 'n bepoald soorst rninsken. Maar van dei soort bin d'r hie ons ook genog. Wie kinnen nait aal de schetsen bespreken, moar d'r binnen jewailtjes onder. Zo is 't eerste levensecht en fris en 't tweide ook. "Maal Oafle" is 'n tikkeltje sentimenteel, moar doar mag wie Grunnegers ja geern over. Oat 't wief de boas

56 was, was wie wel, moar De Graaf het ons dat in zien schets:,,'t Wlef Is bobs" nog ais weer goud oet stro zet. Uutzuodems binnen d'r Ja nalt. as 't knipt en weer knipt. "Jobjes eerste grade raals" is net zo as '0 kind dat beleeft, da's gaud waark. Sums het De Graaf 't nog aal stoer mit "rerende u manlu. Doar mag 'k nait geern over, moar ja... 't kin veurkomen en wie mouten ons d'r moar in schlkken, as manlu ook aan 't liepen sloagen. Ze kinnen 't ook la wei ais sum stoer hebben.,,'n Rick bczuik' is goud van inholt: "Bic boer Dlckcmoa' is weer leaden mit goie Grunneger humor. Wie kleken mit velangen oct noar aander waark van De Graaf. A. M. J. Deelman. un e d e r I and", TijdschriEt gcwijd aan de culturele en handelsbelangen van Nederland, Oost- en West-Iridic. in Zuid..Afrika. Redactcur J. v, d. Wal. De schrijver. van wic binnenkort een dcrde pubjicatie verschljnt, geeft in een reeks van schetsen, gcschreven in hct Gronings. een aantrekkelijke reeks futsen o1t het lcven van het volk rondorn de Martinitoren. Het voorwoord werd ge... schreven door K. ter Laan en wi] menen, samen met Ter Laan, udat dit boukje veul, hail veul Grunneqer lczers vinden zel". De schrijver is een van de ver... dienstelijke jongcren onder de Groninger schrijvers. Nict in jaren, maar wei op het gebied van publicatics. Hij woont te Hilversum. Dr Jan Ploeger, Pretoria. us tad en Lan de", culturccl en sociaal-economisch maandblad voor Grcnlngen, Mel Uitgave: N.V. Erven van der Kamp, Groningen. Zo ook Init De Graaf oct HiJversum:...zlen gedachten binnen weer op 't Hoqelaand, bie de wagels van 't 61 datp, am mit Gccrt Teis te spreken, dij 't ja net zo, pcrsics net %0 goad is.,...din duur ik zeqqen, dat hai ons aigen laand en volk oettaikent mit grade laifde, Hai schildert 't Hoqelaandstcr dorpslcven, net zo as 't was in zien jonge joaren, dat is net zo as 't in wezen nou ook nog is. En zo het hai 'n haile rieg van petretten moakt, van bocren en borqers en aarbaiders, van Hoqelaand... sters dij e kind het. zo as Rieternoa dat oetdrokt, ain van ooze aander talkenmeesters. Klaain volk veur 't merendail, -- groten bin oak ja betuun bie ODS, Manlu. maar vraauwlu oak, [oa, bcnoam 't vraauwluvolk. fienen en grovven, dommen co lozen. mit aal hcur zorg en verdrait, mit heur deugden en heur gebreken. Zo kin ik wcl deurgoan. De schriever het wei goud oct zlen oqen keken en benoam gaud lustcrd. Leest dat klaaine stokje ais, as de baaide olderllnqen op hoesbezuik goan, 6f aans dat aander van,,'t Fattegjoareg Feest' van 0] Doomnec. 't Bloud kropt, doar 't nait goan kin; ook as 't over hoesbezulk en over kerk en over doomnees gaait. de Grunnegcr humor kikt tech om horn. En 't gaait bie De Graaf nog al cs over de haailege dinqen: hai is aan de swoare kaant, %0 te reken. Doar is e niks betcr om, moar toch zckcr ook nait minder. Zp din, aaltemoal volk van ons volk; zo binnen wie. En dat %0 leventeg veur joe te hoalen, %0 dat ie ze touknikken kinnen. 'n Mooi ding is oak, dat de toal van dizze stokken zo meroake] zuver Grun. negers is De Hogelaandster toal is ricker in \\'oorden, het oak veul meer oct.. drokkens bewoard, dij op t Kcnoal oldcr\\'cts kjinken. En as dij woorden en spreekwiezen nog leven as 'n haart, din is 't juust gaud ze oak in schrift te gebruken. Bie cht..grunneger v61k" paast het Grunneger woord. K. ter Laan.