Het radicaal verwijderen van de prostaat. Afdeling Urologie

Transcriptie

1 Het radicaal verwijderen van de prostaat Afdeling Urologie

2 Het radicaal verwijderen van de prostaat Robot geassisteerde Laparoscopische Radicale Prostatectomie Onlangs werd bij u de diagnose prostaatkanker gesteld. Uw arts heeft de verschillende behandelingsmogelijkheden met u besproken. U heeft gekozen voor een operatieve behandeling in de vorm van het volledig verwijderen van de prostaat. Ook wel een radicale prostatectomie genoemd. Het volledig verwijderen van de prostaat is nodig om betere lange termijn resultaten te bereiken. In de urologie wordt de robot steeds meer gebruikt voor het verwijderen van de prostaat. Door gebruik te maken van het davinci robotsysteem heeft de arts een beter zicht op het operatiegebied en kan hij nauwkeuriger opereren. Hierdoor is de kans op bloedverlies, bijwerkingen en complicaties kleiner vergeleken met de open chirurgie. Bijwerkingen van een prostatectomie zijn eventueel (tijdelijke) urine incontinentie en erectiestoornissen. In deze folder vindt u meer informatie over de Robot geassisteerde Laparoscopische Radicale Prostatectomie (RALP). Normale werking van de prostaat De prostaat is een klier die de grootte en de vorm heeft van een tamme kastanje en die gelegen is aan de uitgang van de blaas, rondom de plasbuis. De plasbuis loopt van de blaas tot aan het uiteinde van de penis. Urine vloeit door de plasbuis naar buiten. De prostaat scheidt vocht uit. Dit vocht komt tijdens een zaadlozing samen met de zaadcellen naar buiten. Sperma (ejaculaat) is een combinatie van zaadcellen met prostaatvocht. Indien u Radicaal verwijderen prostaat 1

3 gesteriliseerd bent bevat het ejaculaat geen zaadcellen meer. De prostaat wordt beïnvloed door hormonen. Met name het mannelijke hormoon testosteron, gemaakt in de teelballen (en bijnieren), stimuleert de groei van de prostaat en de vorming van prostaatvocht. Prostaatkanker Een kwaadaardige aandoening van de prostaat heet prostaatkanker of prostaatcarcinoom. Over de oorzaak van prostaatkanker is weinig bekend. Wel is bekend dat het veel vaker voorkomt in westerse landen. Het is dan ook waarschijnlijk dat voedingsstoffen en milieufactoren een rol spelen bij het ontstaan van prostaatkanker. Bij 5-10% van de prostaatkankerpatiënten is sprake van een erfelijke vorm van prostaatkanker. Prostaatkanker is bij mannen in de westerse wereld de meest voorkomende vorm van kanker. In Nederland wordt dit enerzijds veroorzaakt door de vergrijzing van de bevolking maar anderzijds ook doordat prostaatkanker steeds vroeger ontdekt wordt. Voorbereidingen voor de operatie Een prostatectomie vraagt om een goede voorbereiding. Een aantal onderzoeken ter voorbereiding op de operatie worden al tijdens de polikliniekbezoeken verricht. Dit zal de arts of verpleegkundig specialist met u bespreken. De anesthesioloog Anesthesie betekent letterlijk gevoelloosheid: het wegnemen van pijn. Er zijn verschillende vormen van anesthesie, zoals algehele anesthesie (narcose), waarbij u slaapt. De arts die zich op het gebied van de anesthesie gespecialiseerd heeft is de anesthesioloog. Een anesthesioloog doet meer dan u alleen maar in slaap 2 UMC Utrecht

4 maken. Tijdens de operatie worden belangrijke lichaamsfuncties bewaakt en eventueel bijgesteld, zoals de ademhaling, de bloedsomloop, de temperatuurregulatie en de samenstelling van het bloed. Na de operatie regelt de anesthesioloog onder meer de pijnbestrijding of zorgt hij voor u op de uitslaapkamer (verkoeverkamer of recovery). Vóór de operatie bezoekt u de POS-polikliniek (Polikliniek voor Pre-Operatieve Screening). Dit is verplicht, omdat de anesthesioloog moet beoordelen of u gezond genoeg bent om de operatie te ondergaan en u krijgt uitleg over de anesthesie die u zult ondergaan De ochtend van de ingreep U mag tot 6 uur voor de operatie nog eten (licht ontbijt bestaande uit een beschuit of cracker met jam of suiker).tot 2 uur voor de operatie mag u helder vloeibaar (thee, eventueel met suiker, geen melk; water of aanmaak limonade) drinken. U mag geen alcohol drinken of drugs gebruiken 24 uur voor de operatie. De anesthesioloog heeft met u besproken welke medicijnen u wel en niet in mag nemen voor de operatie. Houdt u zich aan de afspraken en ga nooit op eigen initiatief medicijnen wel of niet innemen, want dit kan schadelijk voor u zijn. Uw medicijnen mag u met water innemen voor de operatie (dit mag zelfs tot vlak voor de operatie). De verpleegkundige van de afdeling zal u een speciaal operatiehemd en elastische kousen bezorgen. De kousen bevorderen tijdens en na de operatie de bloedsomloop in de benen en helpen de vorming van bloedstolsel (trombose) te voorkomen. Deze kousen dient u tijdens en kort na de operatie te dragen. Zodra u weer voldoende uit bed en in beweging bent, is het niet meer nodig om de elastische kousen te dragen. Indien bij u ook lymfeklieren verwijderd worden zal de operatieduur toenemen. Gedurende de operatie krijgt u dan naast elastische kousen ook masserende drukmanchetten om de onderbenen om de bloedsomloop extra te stimuleren. Als u klaar bent brengt de verpleegkundige u naar het operatiecomplex. Radicaal verwijderen prostaat 3

5 De operatie In de verschillende operatietechnieken is er de laatste jaren veel veranderd, zo ook bij het verwijderen van de prostaat. Er wordt gestreefd naar technieken die de ingreep zo klein mogelijk houden. De laparoscopie, of ook wel kijkoperatie genoemd, heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld. De operatiewonden zijn kleiner, het bloedverlies is minder en na de operatie hebben patiënten over het algemeen minder (pijn)klachten. De weg naar herstel en werkhervatting verloopt veel sneller. De robotchirurgie voegt een nieuwe dimensie toe aan laparoscopische chirurgie. Voor alle duidelijkheid, deze robot voert geen enkele beweging zelfstandig uit. De uroloog neemt plaats achter een console waarbij hij via joysticks de camera en de instrumenten van de robot dirigeert. Door gebruik te maken van robotchirurgie kunnen bewegingen van vingers, handen en pols perfect worden nagebootst. Bewegingen van de uroloog kunnen in de robot worden aangepast waardoor deze herleid kunnen worden tot microbewegingen van de robot in de patiënt. Trilbewegingen van de uroloog kunnen volledig worden weg gefilterd. Bovendien wordt het operatiegebied tien maal vergroot en driedimensionaal weergegeven. Op deze manier kan zeer nauwkeurig worden geopereerd. De ingreep bestaat uit het verwijderen van de volledige prostaat (en daarmee het gedeelte van de plasbuis dat door de prostaat loopt), een deel van de zaadleiders en de zaadblaasjes. Indien nodig worden lymfeklieren rondom het 4 UMC Utrecht

6 prostaatgebied ook verwijderd. Om de tumor in zijn geheel te kunnen verwijderen, is het soms nodig de zenuwen die verantwoordelijk zijn voor erecties (deels) weg te nemen. Vervolgens wordt een nieuwe verbinding gemaakt tussen de blaas en de plasbuis. Er wordt een catheter geplaatst om de gemaakte verbinding optimaal te kunnen laten genezen. Aan het einde van de ingreep wordt eventueel nog een drain geplaatst om wondvocht naar buiten te leiden. Het weggenomen weefsel wordt opgestuurd voor nader microscopisch onderzoek (pathologisch onderzoek). Dit onderzoek duurt ongeveer 10 dagen. De uitslag hiervan wordt met u besproken door de uroloog of de verpleegkundig specialist. Na de operatie Na de operatie wordt u wakker op de uitslaapkamer. Als het goed met u gaat, wordt u naar de verpleegafdeling gebracht. U zult een aantal kleine wondjes hebben op de onderbuik. Deze wondjes zijn gesloten met zelf oplosbare hechtingen. In het geval er een drain is achtergelaten, zal in de dagen na de operatie beoordeeld worden wanneer deze drain verwijderd kan worden. Meestal is dat de eerste of tweede dag na de operatie. Tijdens de ingreep is er een urinecatheter geplaatst. De catheter zorgt ervoor dat de verbinding tussen de blaas en de plasbuis goed kan genezen. Tevens kan de urine via de catheter uw lichaam verlaten. Om de urine op te vangen, zal de verpleging een zakje aan uw been bevestigen. Hierdoor bent u niet beperkt tijdens het lopen. In principe kunt u ongeveer 1 á 2 dagen na de operatie al naar huis. Radicaal verwijderen prostaat 5

7 Om na te gaan hoe het thuis met u gaat wordt u in de periode tussen het ontslag uit het ziekenhuis en het verwijderen van de catheter, thuis opgebeld door de verpleegkundig specialist. De catheter zal na ongeveer 10 dagen verwijderd worden. Indien nodig wordt vóór het verwijderen van de catheter een controle foto gemaakt. Indien er geen bezwaren zijn wordt de catheter verwijderd en gekeken hoe het plassen gaat. Als de uitslag van het weefsel onderzoek bekend is, wordt dit met u besproken. Dit alles gebeurt in het ziekenhuis en neemt een paar uur in beslag. Bijwerkingen en/of complicaties Ondanks de kleine wondjes in de buikwand, blijft de radicale prostatectomie een grote operatie. Verschillende bijwerkingen en/of complicaties kunnen zich voordoen. Op enkele daarvan willen wij hieronder ingaan. Ongewild urineverlies (incontinentie) Na een radicale prostatectomie kan, in meer of mindere mate, ongewild urineverlies optreden. Meestal is dit urineverlies van voorbijgaande aard. Dit urineverlies kan opgevangen worden door speciaal hiervoor bestemd verbandmateriaal. Indien nodig kunt u doorverwezen worden naar onze continentieverpleegkundige. Zij neemt met u de mogelijkheden door van adequate middelen bij urineverlies passend bij uw situatie. Ook kunt u doorverwezen worden naar een bekkenbodem fysiotherapeut. Deze fysiotherapeut zal u helpen met speciale oefeningen voor uw bekkenbodemspieren waardoor u leert uw urinelozing beter te controleren. 6 UMC Utrecht

8 Een jaar na de ingreep blijken nog ongeveer drie tot vijf procent van de patiënten last te hebben van ongewenst urineverlies. Voor deze patiënten kunnen nog andere behandelingen overwogen worden. Mindere kwaliteit van erecties Tijdens de operatie zullen de zenuwen die verantwoordelijk zijn voor erecties, zo goed mogelijk gespaard worden. Deze zenuwen lopen erg dicht tegen de prostaat. Uw uroloog heeft voor de operatie met u besproken of het mogelijk is deze zenuwen te sparen omdat dit in sommige gevallen niet veilig is. De grootste zorg moet zijn om zoveel mogelijk tumorweefsel te verwijderen. Bovendien zal tijdens de operatie blijken of een eerste opzet van zenuws parend opereren ook daadwerkelijke uitgevoerd kan worden. In alle gevallen worden de zenuwen geraakt tijdens de ingreep. De meeste patiënten hebben hierdoor vlak na de ingreep geen erecties meer. Bij een goede zenuwsparende ingreep, komen die erecties meestal spontaan terug na drie tot twaalf maanden (soms zelfs langer). De genezing van deze zenuwen verloopt traag en het uiteindelijke resultaat is erg afhankelijk van de situatie van erecties vooraf aan de ingreep. Zaadlozingen zullen altijd achterwege blijven na de operatie, maar er is nog wel mogelijkheid tot het krijgen van een orgasme na seksuele stimulatie. Vernauwing van de plasbuis Zoals eerder vermeld wordt er een nieuwe verbinding gemaakt tussen de blaas en de plasbuis. In het genezingsproces daarvan is het mogelijk dat er een vernauwing optreedt van die verbinding. Het risico op deze vernauwing ligt tussen de drie tot vijf procent. Bij een vernauwing in de plasbuis zal de urinestraal minder krachtig zijn. Uw arts zal hier tijdens uw controlebezoeken aan de polikliniek steeds naar vragen. Bij een eventuele vernauwing zal uw arts de behandelingsmogelijkheden met u bespreken. Radicaal verwijderen prostaat 7

9 Na ontslag uit het ziekenhuis Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u meerdere afspraken mee. Één telefonische afspraak kort nadat u ontslagen bent om te controleren hoe het met u gaat. Één afspraak voor een dagopname en een afspraak voor de na-controle. Tijdens de dagopname wordt uw catheter verwijderd en zal gekeken worden of u daarna goed kan plassen. Indien mogelijk wordt tijdens deze dagopname ook de uitslag gegeven van het weefselonderzoek. Indien de uitslag van het weefselonderzoek nog niet bekend is volgt een vervolgafspraak op de polikliniek. Het is prettig als u tijdens het bezoek aan het ziekenhuis een vertrouwd persoon meeneemt. De komende jaren wordt u intensief gevolgd. Bij een goed verloop wordt de frequentie van de afspraken afgebouwd. De uroloog en verpleegkundig specialist werken nauw samen om u adequate zorg te verlenen. U zult hen beiden zien tijdens uw afspraken op de polikliniek. Meer informatie Mocht u na het lezen van de informatie nog vragen hebben, dan kunt u contact opnemen met de verpleegkundig specialist van de polikliniek Urologie, bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van tot Het telefoonnummer is Divisie Heelkundige Specialismen Afdeling Urologie UMC Utrecht, Heidelberglaan 100, Postbus 85500, 3508 GA Utrecht T , UMC Utrecht februari 2016, HHCH

10 Bezoekadres: Heidelberglaan CX UTRECHT Postadres: Postbus GA UTRECHT T. +31 (0)