Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 6 november 2012 Rapport vastgesteld te Tilburg op: 19 december 2012

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN Onderzoek naar de kwaliteitsverbetering bij SBO De Windroos Plaats : Hellevoetsluis BRIN-nummer : 13MH Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 6 november 2012 Rapport vastgesteld te Tilburg op: 19 december 2012 DEFINITIEF

2

3 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13

4

5 1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 6 november 2012 een onderzoek uitgevoerd op sbo De Windroos naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Scholen waarvoor de inspectie geen risicoanalyse kan opstellen omdat geschikte opbrengstgegevens ontbreken, worden in principe om de twee jaar bezocht. Het doel van dit onderzoek is eventuele tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs op de school vast te stellen. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Toezichthistorie Op 8 september 2011 vond het laatste onderzoek plaats op. Dit betrof een tussentijds kwaliteitsonderzoek (TKO), nadat een eerder onderzoek, op 22 juni 2010, als uitkomst een aangepast arrangement had opgeleverd. In 2010 werden zowel in de kwaliteit van het onderwijs, als in de schoolontwikkeling een aantal belangrijke tekortkomingen aangetroffen. De belangrijkste bevinding was, dat de planning van het onderwijs in onvoldoende mate aansloot bij individuele verschillen tussen de leerlingen wat betreft hun mogelijkheden en specifieke belemmeringen. In samenhang hiermee stelde de inspectie vast, dat de kwaliteit van de zorg en begeleiding onder de maat was. Bovendien bleek het onderwijsaanbod onvoldoende dekkend voor de voorgeschreven kerndoelen. Na uitvoering van een aantal ontwikkelingsactiviteiten kon de inspectie bij haar tussentijds kwaliteitsonderzoek (TKO) op 8 september 2011 vaststellen, dat er op alle toen onderzochte indicatoren inmiddels vooruitgang was geboekt. Deze verbeteringen waren echter nog niet op alle gebieden zodanig afgerond dat toen al tot het oordeel 'voldoende' kon worden overgaan. Als oorzaak hiervoor stelde de inspectie vast, dat de school veel verder was gegaan met haar ontwikkelingsactiviteiten dan strikt nodig zou zijn geweest. Het ingrijpend aanpakken van de onderwijskundige aanpak binnen de school vroeg (logischerwijze) meer tijd en energie dan bij een aanpak van alleen de tekortkomingen nodig was geweest. De conclusie die de inspectie heeft getrokken uit het TKO was dan ook, dat het onderwijs op onderdelen was verbeterd, maar toch ook nog belangrijke tekortkomingen vertoonde. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van jaardocumenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. pagina 5 van 13

6 Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd dan wel ter plekke heeft aangereikt. Schoolbezoek, waarbij in alle zes de groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Gesprekken met de directie, de intern begeleider en de orthopedagoog over de kwaliteit van de indicatoren. Gesprekken met leraren en leerlingen. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bestuur, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: de opbrengsten, het onderwijsleerproces, de zorg en begeleiding en de kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13

7 2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) In verband met het programmatisch handhaven heeft de inspectie daarnaast enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * (SBO) De resultaten van de leerlingen aan het eind van de speciale basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 5 pagina 7 van 13

8 Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat 4.7 Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. 7.3 * (SBO) De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast. 7.4 * (SBO) De school volgt of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. Naleving wet- en regelgeving NT1A De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO). NT3A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4A Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4B Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee pagina 8 van 13

9 2.2 Beschouwing Algemeen beeld Ten opzichte van de eerdere kwaliteitsonderzoeken op sbo De Windroos heeft de school zich duidelijk in positieve zin ontwikkeld. Dit resulteert dan ook in het toekennen van een basisarrangement. Niet alleen is de kwaliteit op de beide specifieke op het sbo gerichte indicatoren nu in voldoende mate op orde gebracht. Ook op enkele andere normindicatoren zoals het onderwijsaanbod en het didactisch handelen van de leraren, voldoet de school nu aan de gestelde kwaliteitseisen. Al met al constateert de inspectie een doorgaande, positief te duiden ontwikkeling binnen de school als geheel. Er resteren nog maar enkele indicatoren die nog niet de kwalificatie voldoende hebben gekregen. Dat betreft overigens wel enkele indicatoren binnen het aspect zorg en begeleiding, die eerder ook als onvoldoende werden gekwalificeerd. De reden hiervoor is dat de school vooral heeft ingezet op een systematiek van de zorg voor de langere termijn en zich te weinig focust op de specifieke begeleiding van de zorgleerlingen op de kortere termijn. De algehele kwaliteitswinst is gerealiseerd in een periode waarin de school, naast de noodzakelijke ontwikkelingsactiviteiten gezien het arrangement zwakke school, onder druk heeft gestaan (en deels nog staat) van andere contextfactoren. Zowel de verbouwing van de hoofdlocatie, als de recente ingebruikname van een dislocatie spelen hierin een rol. Daar komt nog de voorgenomen fusie met de sbo in Brielle bij. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting De opbrengsten van het onderwijs De Inspectie van het Onderwijs is op dit moment nog niet in staat om te beoordelen of de leeropbrengsten in lijn zijn met de mogelijkheden van de leerlingen. Zij geeft dan ook zelf nog geen oordeel over de resultaten van de school. Wel lijkt met betrekking tot de opbrengsten de uitspraak gerechtvaardigd dat de school uit de leerling haalt wat erin zit. De leeropbrengsten voor technisch lezen, spelling en rekenen-wiskunde lijken in behoorlijke mate overeen te komen met wat van deze groep schoolverlaters verwacht mag worden. Dat geldt in 2012 alleen niet voor het begrijpend lezen, als die gegevens worden afgezet tegen de eigen norm van de school. In de lagere groepen signaleert de school overigens zelf dat de resultaten op de vier belangrijkste onderdelen van het curriculum niet in overstemming zijn met de eigen normen. Die normen leidt de school af uit de opgestelde ontwikkelingsperspectieven voor alle leerlingen. Ook de uitstroom naar het vervolgonderwijs lijkt in voldoende mate in overeenstemming te zijn met de mogelijkheden van deze groep leerlingen. De inspectie baseert deze uitspraak op een grofmazige analyse van de uitstroomgegevens over het schooljaar en enkele jaren daarvoor, zoals die door de school zijn aangereikt. Gezien de beperktheid van de door de inspectie uitgevoerde analyse kunnen geen stevige uitspraken worden gedaan. Omdat de school pas haar eerste ervaringen heeft opgedaan met het gebruik van een instrument om de sociale competenties van de leerlingen in kaart te brengen, beoordeelt de inspectie de betreffende indicator nu nog niet. Bovendien hebben alleen nog de leraren de daarvoor bedoelde vragenlijsten ingevuld. Dit schooljaar zullen ook de leerlingen dat gaan doen. Dan zal wellicht ook een verklaring worden gevonden voor de tamelijk lage scores voor twee van de zes leerjaren. pagina 9 van 13

10 De kwaliteit van het onderwijsleerproces Voor verreweg de meeste onderdelen van de aan te bieden leerinhouden beschikte de school in 2010 al over voldoende methoden en programma's, waardoor het ook mogelijk is het aanbod tot en met groep 8 te realiseren. Als de school een definitief besluit heeft genomen over een nieuwe methode voor het taalonderwijs, dan is ook dat onderdeel nog beter geborgd dan op dit moment al het geval is. Voor de tussenperiode heeft de school er namelijk voor gezorgd dat het taalaanbod volledig is gebaseerd op de onderscheiden leerlijnen zoals die in de referentieniveaus zijn vastgelegd. In de groepen is ook terug te vinden dat die leerlijnen worden gehanteerd. Daarmee heeft de school de eerder vastgestelde tekortkomingen op dit punt weten weg te nemen. Uit de geobserveerde lessen komt naar voren dat de dagelijkse praktijk al in voldoende mate aansluit bij de door de inspectie gehanteerde criteria. In enkele lessen heeft de inspectie gezien dat de leraren de uitgangspunten van het model van de directe instructie volledig tot recht laten komen. In andere lessen was dat nog minder het geval. De leraren geven aan dat het nog tijd vraagt om het geleerde volledig in de vingers te krijgen en flexibel toe te kunnen passen. Ook de andere indicatoren van het didactisch handelen beoordeelt de inspectie als voldoende, hoewel ook hier geldt dat er verschillen bestaan tussen de leraren. Zo vraagt de inspectie enige aandacht voor het efficiënt en doelmatig benutten van de beschikbare onderwijstijd. Op het onderdeel afstemming is er sprake van een duidelijke verbetering ten opzichte van het eerdere onderzoek. Leraren weten hun instructie en verwerkingsopdrachten nu in voldoende mate af te stemmen op verschillen in onderwijsbehoeften. Daarbij spelen de groepsplannen een duidelijke rol. Een vertaling van die plannen voor de langere termijn naar de dagelijkse praktijk laat verschillen zien tussen de groepen, die op schoolniveau om aandacht vragen. Dat er binnen De Windroos ook sprake is van afstemming van onderwijstijd komt naar voren uit de extra onderwijstijd die de middag wordt uitgetrokken voor het leeronderwijs. De opzet en uitvoering van de zorg en begeleiding Voor de beide indicatoren die speciaal zijn gericht op het sbo (7.3 en 7.4) stelt de inspectie vast dat ze nu voldoen aan de gestelde criteria. Dat geldt zeker voor de eerste die gaat over het vaststellen van de ontwikkelingsperspectieven (OPP). Die was immers in 2010 al als voldoende beoordeeld. Ook voor de tweede sbo-indicator geldt dat de school op dat vlak voldoende inzichtelijk heeft gemaakt dat ze systematisch volgt of de leerlingen zich conform het opgestelde perspectief ontwikkelen. Daarbij leggen de leraren, in samenspraak met andere deskundigen binnen de school, relaties tussen de OPP's en de daar op te baseren groepsplannen voor de belangrijkste onderdelen van het onderwijsaanbod. Door de OPP's en dus ook groepsplannen met enige regelmatig bij te stellen, voldoet de school eveneens aan het criterium dat is gericht op het systematisch aanpassen van de doelen en inhouden, gekoppeld aan de potentie van een individuele leerling. De (curatieve) zorg voor de langere termijn voldoet hiermee in hoofdzaak aan de gestelde criteria. Dit geldt nog niet voor de zorg en begeleiding die is gericht op de meer specifieke (soms tijdelijke) problematiek van een kleiner deel van de leerlingen. Hier wreekt zich dat de school de invoering van de 1-zorgroute vrijwel over de hele linie heeft vertaald naar groepsplannen. Slechts voor een enkele leerling hanteert de school daarnaast nog individuele handelingsplannen. De school gaat daar toe namelijk alleen over bij leerlingen die naar hun oordeel wellicht beter thuis zouden zijn op een vorm van speciaal onderwijs. pagina 10 van 13

11 Vanuit de inspectie is er op gewezen, dat voor leerlingen die zich niet meer ontwikkelen volgens hun OPP eigenlijk ook een meer toegespitste werkwijze nodig is. Voor deze leerlingen zouden de analyses en de daarop te baseren diagnose van de achterliggende problematiek meer aandacht moeten krijgen. In de dossiers van de meeste leerlingen zijn dergelijke gegevens slechts mondjesmaat of niet terug te vinden. Vervolgens valt uit de meeste groepsadministraties ook te weinig af te leiden of de betreffende leerlingen de noodzakelijke, extra en toegespitste aandacht krijgen. Hierbij speelt het verschil tussen de preventieve en de curatieve zorg een duidelijke rol. Op het vlak van het groepsmanagement is dan ook de nodige verdere winst te boeken, waarbij beter (vooraf) wordt nagedacht en vastgelegd op welke momenten die extra zorg plaats zal vinden binnen de groep en welke concrete doelen daar aan gekoppeld worden. Er ligt dan ook een verbeterpunt op het vlak van het traject richting opbrengstgericht en handelingsgericht onderwijs. Niet voor niets heeft de school dit tot een speerpunt in haar eigen ontwikkelingstraject gemaakt. De kwaliteit van de kwaliteitszorg Op vrijwel alle onderzochte onderdelen van het aspect kwaliteitszorg komt de inspectie tot een positief oordeel. De school heeft zich in dit opzicht dan ook duidelijk ontwikkeld, gezien de eerdere bevindingen tijdens het onderzoek in Zowel de schoolleiding, als de teamleden geven aan dat er merkbaar sprake is van een duidelijke cultuuromslag binnen De Windroos. Die impuls weerspiegelt zich in de eerste plaats in beleidsnotities die in de loop van de afgelopen twee jaar zijn ontwikkeld of nog in voorbereiding zijn. Een tweede duidelijk waarneembare ontwikkeling is dat het team als geheel aangeeft dat ze trots zijn op wat ze inmiddels gezamenlijk hebben gepresteerd. De school kiest ervoor om de ontwikkelingen niet overhaast te laten plaatsvinden. Daarom ligt nu eerst de focus op de verdere implementatie en borging van de kwaliteitsimpuls in de zorg en begeleiding én het didactisch handelen centraal. Daarna komen andere trajecten in het blikveld, zoals de fusie met de school voor sbo in Brielle. Inmiddels heeft de school eerste ervaringen opgedaan met het analyseren en evalueren van de resultaten van de leelringen. Dat gebeurt echter nog te incidenteel, vanuit verschillende optieken en soms met ogenschijnlijk tegenstrijdige uitkomsten. Niet voor niets heeft de school op dit vlak specialistische, externe hulp ingeschakeld. De indicatoren 'evaluatie van het onderwijsleerproces', planmatig werken aan verbeteractiviteiten' en het 'borgen van de gerealiseerde kwaliteiten' zijn in 2010 al als 'voldoende' aangemerkt. Op dat vlak valt nu niets toe te voegen, ze zijn nog steeds op niveau. Op het vlak van het zich verantwoorden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit zijn weliswaar nog enkele opmerkingen te maken. Toch waardeert de inspectie deze indicator als 'voldoende', omdat de school aan de minimale eisen op dit vlak voldoet. pagina 11 van 13

12

13 3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan sbo De Windroos het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Ook bestaat niet meer de directe noodzaak de ontwikkelingen binnen De Windroos te monitoren. Het spreekt voor zich, dat het bevoegd gezag de ontwikkelingen richting de voorgenomen fusie met de sbo in Brielle intensief zal blijven volgen. Naleving De inspectie concludeert tevens dat de geconstateerde tekortkoming in de naleving van wet- en regelgeving op de onderzochte onderdelen inmiddels is opgeheven. Dit betrof het gegeven dat de ochtendpauzes in de meeste groepen namelijk werden uitgebreid tot een half uur, zonder dat daar voldoende extra onderwijstijd tegenover staat. pagina 13 van 13