...En denken! Bildung voor leraren

Transcriptie

1 ...En denken! Bildung voor leraren Maandag 25 juni t/m woensdag 27 juni. Aanvang maandag uur, eind woensdag uur. Locatie: Internationale School voor Wijsbegeerte Dodeweg RD Leusden Routebeschrijving: zie De Faculteit Educatie van Hogeschool Utrecht en de Internationale School voor Wijsbegeerte organiseren een bildungsweek om persoonlijke groei docenten en studenten te bevorderen. Bildung is een proces van persoonlijke vorming, gebaseerd op een brede kennismaking en beschouwing van culturele en maatschappelijke verworvenheden en uitingen. Persoonlijke vorming als wezenlijke dimensie binnen het onderwijs: daar gelooft de Faculteit Educatie van Hogeschool Utrecht in! Daarom organiseert de Faculteit Educatie van 25 juni tot en met 28 juni 2012 de bildungsweek. Aan de hand van lezingen, workshops, forumdiscussies, opera en een boekpresentatie maken docenten en studenten kennis met het proces van persoonlijke vorming, gebaseerd op een brede kennismaking en beschouwing van culturele en maatschappelijke verworvenheden en uitingen. De komende jaren profileert de Faculteit Educatie zich als dé educatieve faculteit in Nederland, die echt werk maakt van bildung. De faculteit heeft recent met de Internationale School voor Wijsbegeerte een samenwerkingscontract gesloten om intensief en duurzaam samen te werken op de thema s bildung en praktische filosofie. Deze samenwerking heeft als eerste resultaat een boek over bildung opgeleverd. Dit boek is bedoeld als aanzet tot debat en discussie voor het opnemen van bildung in het generieke competentieprofiel van de lerarenopleider en de leraar en de implementatie ervan in de curricula van de opleidingen. Aan het einde van de bildungsweek op donderdag 28 juni wordt het boek in Slot Zeist gepresenteerd. De Faculteit Educatie hoopt door de samenwerking meer academisch denkende en cultureelmaatschappelijk geschoolde leraren voor het beroepenveld op te leiden. De Internationale School voor Wijsbegeerte zet haar kennis en netwerk maximaal in om het streven van de Faculteit Educatie te ondersteunen. Hieronder een kort overzicht van sprekers en onderwerpen. 1

2 KORT PROGRAMMAOVERZICHT MAANDAG 25 JUNI 2012 Thema: Wijs zijn met met jonge mensen : de filosofische dimensie van bildung. Dagvoorzitter: Marion Reulen (docent Instituut Theo Thijssen) Programmaonderdeel uur: Opening en toelichting programma uur: Lezing: En denken, Bildung voor leraren uur Discussie in groepjes en terugkoppeling uur: Lezing: Lesgeven zonder antwoorden. Filosoferen met kinderen. Sprekers Dick de Wolff (directeur Faculteit Educatie); Albert Smit (senior beleidsmedewerker FE). Gerard van Stralen (adviseur FE) + René Gude (filosoof ISVW) Ed Weijers (voorzitter van het bestuur van r Centrum Kinderfilosofie Nederland uur: Lezing: Bildung en levenskunst voor jonge mensen uur: Workshop: Filosofische levenskunst voor adolescenten uur: Lezing: Durven reflecteren met open einden uur: Lezing: Levensbeschouwelijke vorming in de praktijk uur: Forumdiscussie rond normatieve professionalisering. Beroepsethiek van de (aanstaande) leraar. Prof. Joep Dohmen (hoogleraar wijsgerige en praktijkgerichte ethiek aan de Universiteit voor Humanistiek en betrokken bij het vormingsinstituut van het Humanistisch vormingsonderwijs). Gerrie Strik (studieleider Bernard Lievegoed College of Liberal Arts). Cok Bakker (hoogleraar levensbeschouwelijke vorming UU en aankomend lector normatieve professionalisering FE). Edwin van der Zande (docent Levensbeschouwelijk Onderwijs bij Instituut Theo Thijssen FE/HU). Cok Bakker, Dick de Wolff, Jeroen Lutters (rector Bernard Lievegoed College of Liberal Arts), Edwin van der Zande en Anouk Zuurmond (docente filosofie FE); o.l.v. van Erno Eskens (filosoof ISVW). 2

3 DINSDAG 26 JUNI 2012 Thema: De cultuurfunctie van de leraar: de historische en culturele dimensie van bildung Dagvoorzitter: Erno Eskens (filosoof ISVW) Programmaonderdeel uur: opening en toelichting programma uur: Lezing: Agora als model voor bildung Sprekers Erno Eskens René Gude (filosoof en algemeen directeur ISVW) uur: Lezing: De bildungspotentie van theater Ab Gietelink (filosoof, regisseur, acteur en producent) uur: Schoolvoorbeeld: Vathorst College te Amersfoort uur: Elly Loman (rector Vathorst College) en Astrid Weijnands (docent Instituut Archimedes, FE). Programma 1: De historische dimensie van bildung (Van Eedenzaal) Lezing: De historische vormingsballon wordt matig gevuld + discussie uur: Lezing: Hoe vormend kan geschiedenis zijn? Aansluitend discussie uur: Workshop over de betekenis van kunsten voor persoonlijke vorming Albert Smit (ex-hogeschooldocent geschiedenis FE). Arie Wilschut (lector didactiek van de maatschappijvakken en hoofddocent geschiedenis Hogeschool Amsterdam Studenten bachelor lerarenopleiding geschiedenis FE: Noela de Goede, Maurits Kok en Johan Teuben. 3

4 uur: Programma 2: Bildung en techniek. (Mennickezaal) uur: Lezing: Wat computers doen met de hersenen van leerlingen uur; Workshop technologische geletterdheid Mark Mieras (wetenschapsjournalist en auteur van het boek Ben ik dat?). Arien Bekker (ex-hogeschooldocente leraar techniek) uur:. Lezing: waarom we de digitale technologie niet moeten integreren in ons onderwijs uur: Forumdiscussie over de driehoeksverhouding tussen onderwijs, bildung en techniek. Wim Veen (hoogleraar educatie en technologie aan de Technische Universiteit Delft). Met o.a. Wim Veen, Arien Bekker, Huub Huijs (voorzitter vedotech, vereniging voor docenten techniek. Onder leiding van Dirk van de Veen (hogeschool docent geschiedenis HU) 4

5 WOENSDAG 27 JUNI 2012 Thema: Jonge burgers laten groeien: de maatschappelijke en politieke dimensie van bildung Dagvoorzitter: Peter Linschoten (regiomanager Seminarium voor Orthopedagogiek) Programmaonderdeel uur: introductie uur: Lezing: ver het maatschappelijke nut van vorming + discussie uur: Workshop Democratisch burgerschap uur: Lezing: De leraar als betrokken intellectuele gids voor de leerling uur: Lezing: Onderwijs aan kinderen van verschillende ethische achtergronden Film Sistema + discussie Afsluitende borrel Sprekers Peter Linschoten Frans Leijnse (expert onderwijs en voormalig senator). Nicolien Montessori (hogeschool docent Instituut Archimedes FE) en Feiko Kuiper (directeur Trajectum College). Leo Lenssen (lector maatschappelijk ondernemerschap Hogeschool In Holland). Barbara Oomen (hoogleraar sociologie van de mensenrechten UU en dean van de Roosevelt Academy Inleiding door Peter Linschoten op fragmenten uit El Sistema, een Venezolaanse film over de civiliserende invloed van muziek op achterstandskinderen. Bespreking hiervan met o.a. Leo Lenssen, Nicolien Montessori en Barbara Oomen. 5

6 TOELICHTING BIJ PROGRAMMA Maandag 25 juni 2012 Dagthema: Wijs zijn met jonge mensen: de filosofische dimensie van bildung. Dagvoorzitter: Marion Reulen (docent ITT). Ochtendprogramma maandag 25 juni uur uur: opening van de bildungsweek door Dick de Wolff, directeur Faculteit Educatie en toelichting van het programma door Albert Smit, senior beleidsmedewerker Faculteit Educatie uur: Lezing En denken. Bildung voor Leraren (Gerard van Stralen en René Gude). Gerard van Stralen werkte meer dan veertig jaar in het onderwijs in een grote verscheidenheid van functies. Tot vorig jaar was hij interimdirecteur bij het Seminarium voor Orthopedagogiek van de Hogeschool Utrecht en lid van het Sector Advies College (SAC) van de HBO-raad. Hij is voorzitter geweest van de adviesgroep speciaal onderwijs van de PvdA en actief geweest als vakbondsbestuurder (AOB) en bestuurder van scholen en samenwerkingsverbanden. Op dit moment is hij adviseur bij de Faculteit Educatie van de Hogeschool Utrecht. Hij is samen met René Gude, directeur van de Internationale School voor Wijsbegeerte, hoofdredacteur van de bundel En denken. Bildung voor Leraren, die aan het einde van de bildungsweek wordt gepresenteerd. In zijn lezing, die gebaseerd is op zijn voorwoord in deze bundel, geeft hij een eigen synthese van een aantal opmerkelijke en vernieuwende opvattingen over bildung in het onderwijs uur: Aansluitend (groeps)discussie aan de hand van een aantal prikkelende stellingen. Maandagmiddag 25 juni 2012: Aan het denken zetten uur: Lezing: Lesgeven zonder antwoorden. Ed Weijers over filosoferen met kinderen in het onderwijs Ed Weijers studeerde wijsbegeerte aan de Rijksuniversiteit Leiden en volgde de eerstegraads lerarenopleiding aan de Universiteit Utrecht (1990). Hij was tien jaar docent levensbeschouwelijk onderwijs / filosoferen met kinderen aan de pabo Hogeschool Alkmaar. Sinds 1991 is hij betrokken bij Centrum Kinderfilosofie Nederland, waar hij vanaf 2006 voorzitter is. Tevens is hij penningmeester Europese Stichting SOPHIA for the advancement of doing philosophy with children. Hij werkt ook als senior adviseur voor Actis Advies. 6

7 uur. Bildung en levenskunst voor jonge mensen (prof. Joep Dohmen) Prof. Joep Dohmen is hoogleraar wijsgerige en praktijkgerichte ethiek aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht en betrokken bij het vormingsinstituut van het Humanistisch Verbond. Hij studeerde filosofie in Utrecht en Leuven. Hij promoveerde in 1994 op het proefschrift Nietzsche over de menselijke natuur. Speciale aandachtsgebieden: cultuurfilosofie, wijsgerige antropologie en normatieve ethiek. Wijsgerige thema s: autonomie, authenticiteit, levenskunst, waarden, zin. Programma: bevordering van individuele autonomie en geestelijke weerbaarheid uur. Workshop: Minor Liberal Arts, Filosofische Levenskunst voor Adolescenten(Gerrie Strik) Heb je weleens geprobeerd om pregnante ervaringen uit je leven in een eigen verhaal vorm te geven? Heb je wel eens geoefend in het vertellen van een dergelijk verhaal? Ben je in staat om de verschillende motieven in de verschillende wereldverhalen te verbinden met je eigen levensloop? Heb je wel eens een samensmelten ervaren van je grootste nietigheid en je grootste grootheid? Welke middelen van de kunst hanteer je zelf in je leven? Hoe druk jij je kern uit? Ken je de ervaring dat passie in de zin van diep lijden en in de zin van groot enthousiasme samenvallen? Steeds opnieuw sta je in je leven momenten waarin jouw mens-zijn in het geding is. Deze momenten vragen om aandacht, bewustzijn en inzet. De Minor Liberal Arts helpt je je persoonlijke keuzes en vragen te verbinden met de grote vragen waarop onze tijd drijft. We schrijven en herschrijven kernfragmenten uit onze biografie, we brengen die in dialoog met de grote filosofen van onze tijd, tot daarin iets mee gaat klinken wat tegelijk diep persoonlijk en diep intersubjectief is. De Minor Liberal Arts biedt een persoonlijke benadering van universele vragen. In het gesprek met filosofen, kunstenaars en wetenschappers dagen we je uit je eigen leven en werk te plaatsen in een ruimtelijke, historische, politieke én transcendente horizon. In de workshop laten we je iets ervaren van de Minor Liberal Arts van het BLCLA. Gerrie Strik is studieleider Masters aan het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts te Driebergen. In haar promotieonderzoek Het geheim van de imaginatie onderzoekt zij het oeuvre van Hella Haasse door de lens van de filosoof Gaston Bachelard. 7

8 Maandagavond 25 juni 2012: Als leraar wijzer worden? uur: Durven reflecteren met open einden. Cok Bakker over levensbeschouwing in het onderwijs. Cok Bakker is theoloog en onderwijskundige, en als hoogleraar Levensbeschouwelijke Vorming verbonden aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht. Hij geeft als lector (pro tempore) leiding aan de kenniskring Normatieve Professionalisering van het Kenniscentrum Educatie van de Hogeschool Utrecht uur: Presentatie Geloof je het zelf? door Edwin van der Zande Edwin van der Zande is docent Levensbeschouwelijk Onderwijs bij Instituut Theo Thijssen FE/HU en verzorgt de gelijknamige minor. Hoe kan je jonge mensen prikkelen om vragen te stellen en verder te kijken dan hun neus lang is door hun in aanraking te brengen met wat mensen levensbeschouwelijk, filosofisch en spiritueel beweegt? uur: Forumdiscussie rond normatieve professionalisering. Beroepsethiek voor de (aankomende) leraar Gesprekspartners zijn: Cok Bakker, Dick de Wolff, Jeroen Lutters (rector Bernard Lievegoed College of Liberal Arts) Edwin van der Zande en Anouk Zuurmond (docent filosofie Instituut Archimedes). Het gesprek vindt plaats onder leiding van Erno Eskens. Hoofdvraag bij de discussie: Is het wenselijk of zelfs noodzakelijk dat gedurende de lerarenopleiding samen met de student gericht en aantoonbaar wordt gewerkt aan zijn levensbeschouwing en zijn normatieve professionalisering of kan of moet je dit gewoon aan de student zelf overlaten? Kan of moet je hem/haar hierop beoordelen alvorens hij/zij bevoegd onderwijs gaat verzorgen? 8

9 Dinsdag 26 juni Dagthema: De cultuurfunctie van de leraar: de historische, culturele en technologische dimensie van bildung Dagvoorzitter Erno Eskens Ochtendprogramma: De culturele dimensie van bildung uur: Opening/toelichting thema en programma van de dag (door Erno Eskens) uur: Lezing. René Gude over de agora als model voor bildung. De agora, de centrale publieke ruimte in alle stadstaten in de Oudheid, was tegelijk het marktplein, het parlement, de rechtszaal en de plaats om nieuws te horen. Deze levensgebieden werk, recht, politiek en media vormen nu, net als toen, nog de kern van onze samenleving. Wie zich energiek in deze gebieden beweegt, ontplooit zichzelf. Rondom de agora werd in meer besloten verzamelplaatsen, een veelheid aan burgerdeugden beoefend: filosofie in de academie, kunst in het theater, sport in het stadion en religie in de tempels. Die civilisatieprogramma s waren een soort vrijetijdsbeschavingsoffensieven. René Gude betoogt de huidige relevantie van het agora model voor bildung. René Gude studeerde filosofie in Amsterdam en Utrecht. Tot 2001 was hij hoofdredacteur en uitgever van Filosofie Magazine. Nu is hij directeur van de Internationale School voor Wijsbegeerte. Naast talloze artikelen voor Filosofie Magazine, Trouw, NRC Handelsblad en De Groene Amsterdammer schreef hij Leven in de risicosamenleving (2001), De morele staat van Nederland (2006) en Gude s CD-box Geschiedenis van de filosofie (2010) uur: Lezing De Bildungspotentie van theater in het onderwijs. Ab Gietelink over theater en bildung. Onder het motto: Ter lering ende vermaeck zou theater een vast onderdeel moeten worden binnen het onderwijs. Dat bepleit Ab Gietelink. Theater is belangrijk voor de geestelijke ontwikkeling van jongeren. Volgens hem heeft de moderne leraar een theatraal probleem Ab Gietelink is auteur, regisseur, acteur en producent. Na zijn studie rechten en filosofie richtte hij in 1984 de stichting Nomade op om zijn theaterprojecten en de research naar experimentele theatervormen een productionele basis te geven. Theater Nomade werd in de meeste gevallen uitvalsbasis voor zijn projecten. Hij ging de afgelopen decennia met vele culturele organisaties samenwerkingsverbanden aan uur: Presentatie: Een schoolvoorbeeld van cultuurbewust omgaan met leerlingen: Het Vathorst College te Amersfoort. 9

10 Het Vathorst College te Amersfoort is een school voor vmbo-, havo en vwo. Als je op het Vathorst College rondloopt, merk je al snel dat het anders is. Het bruist van kunst en cultuur. De leerling krijgt naast de gewone vakken ook dans, theater, muziek en beeldende vorming en ontdekt door zijn actieve deelname zijn sterke kanten. In de eerste drie leerjaren wordt de lesstof in thema s aangeboden. In achttien cultuurhistorische thema s worden de kerndoelen van de verschillende vakken. Daardoor krijgt de leerling zicht op de samenhang tussen de vakken. Hoe gaat dit alles in zijn werk? De presentatie wordt verzorgd door Elly Loman, rector van het Vathorst College samen met Astrid Wijnands, hogeschooldocente Instituut Archimedes. Dinsdag 26 juni 2012 Middagprogramma N.B. Er worden twee verschillende middagprogramma s aangeboden: De historische dimensie van bildung (Optie 1). Bildung en techniek (Optie 2). Optie 1) De historische dimensie van bildung uur: Lezing De historische vormingsballon wordt matig gevuld. Albert Smit over geschiedenisonderwijs en bildung. Geschiedenisonderwijs kan bijdragen aan bildung o.a. door de ontwikkeling van het vermogen tot gecontroleerd inleven in mensen in andere tijden, plaatsen en omstandigheden en door de ontwikkeling van historisch bewustzijn. Inadequaat geschiedenisonderwijs kan juist averechts werken en, bewust of onbewust, vooroordelen van het eigen heden bevestigen. De geschiedenis is lijnrecht afgekoerst op het heden en heeft hierin haar hoogtepunt bereikt. Het is amusant om toeristische uitstapjes te maken naar het verleden als naar een vreemd land, maar in het heden hebben we het beter, weten we het beter en zijn we beter. Deze misvatting lijkt vooral onder jongeren wijdverbreid en staat bildung in de weg. Albert Smit studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. Hij verzorgde jarenlang onderwijs aan de lerarenopleiding geschiedenis van Hogeschool Utrecht en haar rechtsvoorgangers, onder andere in de historiografie en de theorie der geschiedenis. Sinds 1998 is hij beleidsmedewerker bij de Faculteit Educatie van Hogeschool Utrecht uur: Lezing Arie Wilschut: Hoe vormend kan geschiedenis zijn? 10

11 In de negentiende eeuw, de eeuw waarin de Bildung zo ongeveer is uitgevonden, dacht men dat geschiedenis zeer vormend kon zijn. De filosoof Friedrich Nietzsche stelde zich in zijn niet bij de tijd passende beschouwing over nut en nadeel van de geschiedenis voor het leven afstandelijk op tegenover dat verschijnsel: geschiedenis kon antiquarisch en monumentalistisch zijn, maar geschiedenis moest ook kritisch zijn. Het is interessant deze drie functies van geschiedenis te houden naast functies van onderwijs, zoals ze door een Canadese onderwijskundige in kaart zijn gebracht in drie categorieën: ambachtelijk leren, academisch leren en zelfontplooiend leren. De eerste manier van leren richt zich op aanpassing aan het bestaande, de tweede op kritische beschouwing daarvan en de derde richt zich geheel op de eigen persoon. Hoe passen de drie genoemde functies van geschiedenis daarbij? En wat is eigenlijk het meest echt historisch? De wijze waarop geschiedenis vormend kan zijn blijkt in onze tijd een heel andere te zijn dan men zich in de negentiende eeuw voorstelde; Al zijn sommige politici van tegenwoordig het negentiendeeeuwse stadium nog niet te boven gekomen. Arie Wilschut is lector didactiek van de maatschappijvakken en hoofddocent geschiedenis aan Hogeschool Amsterdam. Hij is co-auteur van Geschiedenisdidactiek. Handboek voor de vakdocent (2004) en publiceerde recent Beelden van tijd. De rol van historisch tijdsbewustzijn bij het leren van geschiedenis (2011) uur: Workshop: Studenten over de betekenis van kunst en cultuur voor eigen vorming en onderwijs. Deze workshop wordt verzorgd door een drietal studenten van de bachelorlerarenopleiding geschiedenis, Noela de Goede, Maurits Kok en Johan Teuben, die in het kader van hun opleiding in het voorjaar van 2012 deelnamen aan een vanuit de opleiding georganiseerde excursie naar Florence. Wat betekende die excursie voor hun vorming? Wat willen ze zelf met kunst en cultuur gaan doen bij hun onderwijs? Optie 2: Bildung en techniek uur: Lezing Mark Mieras en aansluitend discussie. Mark Mieras bespreekt onderzoek dat aantoont dat we op de verkeerde weg zijn met het onderwijs. Op scholen hoeven leerlingen steeds minder te weten en te reflecteren (ze mogen steeds meer opzoeken op internet). Longitudinale studies in Amerika laten een dalende trend zien voor vaardigheden als creativiteit en reflectie. Kennis en inzicht ontstaan door informatie en ervaring in je eigen hoofd te verteren. Er zijn prachtige experimenten die laten zien hoe individueel en onbewust dit proces verloopt. Cultuureducatie vormt een sterk model voor wat er nodig is om een dijk op te werpen tegen de groeiende narratieve armoede, afstandelijkheid en leeghoofdigheid uur: Workshop: Werken aan technologische geletterdheid (Arien Bekker) 11

12 Een technologisch geletterd persoon is niet alleen in staat om iets te doen met techniek of iets te maken met techniek. Die persoon begrijpt ook wat techniek is, hoe het tot stand komt, hoe het de samenleving verandert en omgekeerd welke invloed de samenleving heeft op technologische innovatie. Zo n persoon begrijpt dat techniek niet alle problemen op kan lossen en zo n persoon is ook niet onnodig bang voor de technologische vooruitgang (ITEA, 2007; Gerald van Dijk, hogeschooldocent bij de opleiding leraar techniek). In de workshop wordt duidelijk gemaakt hoe kan worden gewerkt aan technologische geletterdheid. Arien Bekker-Holtland werkte tot voor enige maanden bij de Hogeschool Utrecht bij de opleiding leraar techniek als vakdidacticus. Zij heeft in nauwe samenwerking met de Stichting Lerarenopleidingen (SLO) een actieve rol gespeeld in de vormgeving van het schoolvak techniek, van het didactiekboek 'Techniek in de basisvorming' en diverse andere projecten om techniek te promoten. Dinsdag 26 juni 2012 avondprogramma: De driehoeksverhouding onderwijs, bildung en techniek uur: Lezing: Waarom we de digitale technologie niet moeten integreren in ons onderwijs. Wim Veen over technologie en onderwijs. Het gebruik van computers en het internet heeft op elke school inmiddels zijn plek gekregen. Daarmee is het onderwijs erin geslaagd nieuwe technologieën in te passen in een bestaand onderwijssysteem, dat niet is ontworpen voor een digitale samenleving. Het zwarte schoolbord is vervangen door een wit interactief bord, maar het primaire proces in scholen blijft hetzelfde. Scholen reflecteren in essentie niet de kenmerken van een gedigitaliseerde wereld. Maar de technologie staat niet stil en zal in de komende decennia de druk op het onderwijssysteem voor een grondig herontwerp verhogen. Docenten moeten een proactieve rol spelen in het duiden van de betekenis van de digitale revolutie. Wim Veen (1946) studeerde ruimtelijke wetenschappen aan de Universiteit van Utrecht. Hij is hoogleraar educatie en technologie aan de Technische Universiteit Delft. Hij ontwikkelt nieuwe concepten voor leren en opleiden. Eerder werkte hij als didacticus in de lerarenopleiding van de Universiteit van Utrecht, waar hij onderzoek deed naar educatieve toepassingen van ICT. Daarnaast schreef hij Homo Zappiens, leren, leven en werken in een digitaal tijdperk : Forumdiscussie: De driehoeksverhouding onderwijs, bildung en techniek. De discussie vindt plaats tussen Wim Veen, Arien Bekker en Huub Huijs, onder leiding van Dirk van der Veen). Hoofdvraag bij de discussie: volgens Wim Veen is het de opdracht van de docent om zich niet alleen op de huidige technologische ontwikkelingen te oriënteren, maar ook de betekenis ervan op maatschappelijk en cultureel gebied te duiden en een zelfstandige visie daarop te ontwikkelen. In men het hiermee eens? Hoe kunnen de lerarenopleidingen hieraan bijdragen? 12

13 Woensdag 27 juni 2012: Dagthema Jonge burgers laten groeien.. De maatschappelijke en politieke dimensie van vorming). (Programma 3). Dagvoorzitter Peter Linschoten Ochtendprogramma uur: Opening/toelichting thema en programma van de dag Thema: bildung en sociale integratie van groepen met een achterstand. De taak van de lerarenopleidingen en scholen In het huidige onderwijsbeleid staat opbrengstgericht onderwijs en een gerichtheid op toetsbare resultaten centraal. Een gevolg ervan is dat de focus en de hoeveelheid beschikbare tijd voor het realiseren van een brede culturele- en maatschappelijke vorming van leerlingen in scholen minder vanzelfsprekend is geworden. Met name jongeren afkomstig van gezinnen uit achterstandsituaties worden daarvan de dupe en dreigen daardoor minder ontplooiingskansen te hebben. Dit heeft gevolgen voor een goede integratie en de ontwikkeling van deze jongeren tot betrokken en kritische burgers. Het is van belang dat lerarenopleiders en leraren authentieke, cultureel-maatschappelijk en politiek breed geïnteresseerde professionals zijn die de context waarin hun leerlingen opgroeien betrekken in het onderwijs. Pas dan kunnen zij als bruggenbouwer voor het realiseren van sociale integratie gaan functioneren uur: Lezing en aansluitend discussie. Frans Leijnse over het maatschappelijk nut van vorming. In het bildungsideaal van de kennismaatschappij is het technisch vakmanschap, de professionaliteit in enge zin, steeds dominanter geworden. Brede algemene vorming wordt binnen het onderwijs geridiculiseerd als een verzameling tegeltjeswijsheden, maatschappelijke zingeving, roeping en culturele verheffing zijn naar het tweede plan verschoven. Leerkrachten zelf reflecteren bijzonder weinig op hun bredere vormingsopdracht, hun eigen bagage en hun functie als maatschappelijk rolmodel. Het is aan de lerarenopleidingen om de wederopbouw van de algemene vorming in het onderwijs ter hand te nemen. Frans Leijnse studeerde algemene en macrosociologie aan de Rijksuniversiteit Leiden en promoveerde aan de Technische Universiteit Twente op bevordering van deeltijdarbeid. Hij werkte aan de universiteiten van Groningen, Leiden, Nijmegen en Rotterdam, bij de Sociaal Economische Raad, was lid van de Tweede Kamer voor de Partij van de Arbeid en vice-voorzitter van de fractie. Na een periode als decaan van de Faculteit Bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit werd Leijnse in 1998 voorzitter van de HBO-raad, vereniging van hogescholen. 13

14 Leijnse was van 2001 tot 2007 bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, en daarna hoogleraar Onderwijs en arbeidsmarkt, in het bijzonder het Leven Lang Leren aan de Open Universiteit Nederland, alsmede parttime-lector aan de Hogeschool Utrecht. Van 2003 tot 2011 was Frans Leijnse lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal uur: Workshop : Democratisch burgerschap. Tien procent van alle vmbo-leerlingen functioneert moeizaam en dreigt uit te vallen. Het Academieteam burgerschap van Instituut Archimedes probeert daar wat aan te doen, met participatief onderzoek op het Trajectum College. HU-onderzoekers en -stagiaires werken daar samen met vmbo-docenten én leerlingen. Wat werkt, en wat niet? Nicolien Montessori, trekker van het academieteam en hogeschool docent Spaans, wil samen met partners van het Trajectum College, Feiko Kuiper (directeur), Koos Schadee (coördinator en Sofia Orta (docent) proberen een antwoord te geven op deze vraag. Woensdag 27 juni Middagprogramma uur: Lezing: De leraar als betrokken en intellectuele gids voor de leerling door Leo Lenssen. Bildung als permanente opdracht voor de moderne leraar is niet de geïsoleerde opgave voor een individuele leraar. De school is geen bedrijfsruimte, waarin educatieve professionals zich als zzp er verhuren, maar een organisatie die een pedagogisch en maatschappelijk doel en missie heeft. Het bildungsvraagstuk is een kernvraagstuk van de school als waardeorganisatie, die voortvloeit uit de primair pedagogische en vormende opdracht van de school. De vraag is met welke maatschappelijke en institutionele context de school van doen heeft als het gaat om het realiseren van die bildungsopdracht. Met het antwoord op die vraag raken we de kern van het moderne leraarschap. zijn autobiografie. Leo Lenssen was leraar Nederlands, en werkzaam in leidinggevende en bestuurlijke functies in het onderwijs. Hij beëindigde zijn bestuurlijke loopbaan in 2004 als voorzitter College van Bestuur van ROC ASA. Sinds 2006 is hij lector maatschappelijk ondernemerschap aan de Hogeschool INHOLLAND. Hij promoveerde in 2011 met het proefschrift Hoe sterk is de eenzame fietser, over de invloed van het onderwijsbestel op de onderwijsloopbaan van het individu op basis van uur: Lezing Barbara Oomen: Onderwijs aan kinderen van verschillende ethische achtergronden. Barbara Oomen is hoogleraar Sociologie van de Mensenrechten aan de Universiteit Utrecht en Dean van de Roosevelt Academy. Zij is lid van de Staatscommissie Grondwet en de Adviesraad Internationale Vraagstukken. 14

15 uur: El Sistema Peter Linschoten presenteert de Venezolaanse film El Sistema over de impact van muziekonderwijs aan achterstandskinderen. José Antonio Abreu zag een betere wereld voor zich: een Venezuela zonder geweld, en combineerde sociaal werk met klassieke muziek kinderen en jonge volwassenen namen inmiddels deel aan het zeer succesvolle muziekproject El Sistema. Nabespreking hiervan met Leo Lenssen, Barbara Oomen en Nicolien Montessori uur: Afsluitende borrel 15