JAARREKENING. Inhoudsopgave

Transcriptie

1 Jaarrekening 2010

2 Inhoudsopgave Waarderingsgrondslagen en grondslagen voor de resultaatbepaling.. 2 Balans... 3 Staat van baten en lasten... 4 Kasstroomoverzicht... 5 Toelichting op de onderscheiden posten op de balans... 6 Materiële vaste activa... 7 Vorderingen... 8 Liquide middelen Eigen vermogen Voorzieningen Kortlopende schulden Niet uit de balans blijkende verplichtingen Toelichting op de staat van baten en lasten Toelichting baten Toelichting lasten Verplichte toelichting Model G Model H Besteding Bruidschat Accountantsverklaring Gegevens over de rechtspersoon JAARREKENING 1 P agina

3 Waarderingsgrondslagen en grondslagen voor de resultaatbepaling Waardering van de activa en passiva Algemeen Bij het opstellen van de jaarrekening zijn de wettelijke voorschriften inzake de jaarrekening van het Burgerlijk Wetboek, titel 9, boek 2 en de Richtlijnen Jaarverslaggeving (RJ) toegepast. Voor zover niet anders vermeld zijn de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. De grondslagen voor de waardering van activa en passiva alsmede voor de resultaatbepaling zijn gedurende het verslagjaar niet gewijzigd. Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen kostprijs, verminderd met cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. De kostprijs van de materiële vaste activa bestaat uit de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. De lineaire afschrijvingen vinden plaats op basis van de verwachte economische levensduur en de eventuele restwaarde. De volgende afschrijvingstermijnen worden gehanteerd: a) OLP (onderwijsleerpakket) 8 jaar; b) Meubilair 20 jaar; c) Bureaustoelen 10 jaar; d) ICT apparatuur 5 jaar; e) ICT bekabeling 15 jaar; f) Gymzaal inrichting jaar; g) Speellokaal inrichting 8 jaar. Op de beginbalans 2010 is aan de activazijde per saldo de boekwaarde van alle activa aangeschaft voor 1 januari 2010 opgenomen met als tegenwaarde aan de passiva zijde van de balans het eigen vermogen ( bestemmingsreserve eerste waardering activa) van eenzelfde omvang. Dit is ook verwerkt in de vergelijkende cijfers De materiële activa die is aangeschaft vóór 1 januari 2010 wordt jaarlijks (tot het einde van de afschrijvingstermijn) afgeschreven waarbij tegelijkertijd eenzelfde bedrag uit de bestemmingsreserve eerste waardering activa via de resultaatverdeling ten gunste van de algemene reserve publiek wordt gebracht. Op deze investeringen wordt afgeschreven volgens de lineaire methode zonder restwaarde. Vorderingen De vorderingen zijn opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van eventuele voorzieningen van oninbaarheid. Voorzieningen Voorzieningen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Onttrekkingen vinden direct ten laste van de voorziening plaats. Dotaties en vrijval lopen via de exploitatie. Schulden De schulden zijn opgenomen tegen nominale waarde. Bepaling van het exploitatiesaldo Het exploitatieresultaat wordt ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking op hebben. Bij de bepaling van het resultaat wordt onder andere rekening gehouden met het voorzichtigheidsprincipe, het matchingprincipe en het realisatieprincipe. 2 P agina

4 Balans Realisatie Realisatie * Vlottende activa EUR EUR 1.2 Materiële vaste activa Voorraden Vorderingen Effecten Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa Passiva Realisatie Realisatie EUR EUR 2.1 Eigen Vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Totaal passiva * In verband met zowel de activering van de materiële vaste activa per 1 januari 2010 als de verschuiving van de voorziening niet declarabele kosten gebouwen (passiva) naar de voorziening wegens oninbaarheid (activa) zijn de vergelijkende cijfers van de realisatie 2009 aangepast. Bij de toelichtingen van de verschillende balansposten zullen deze aanpassingen worden toegelicht. 3 P agina

5 Staat van baten en lasten Realisatie Begroting Begroting Realisatie Baten EUR EUR EUR EUR 3.1 Rijksbijdragen Overige overheidsbijdragen en subsidies College-, cursus-, les- en examengelden Baten werk in opdracht van derden Overige baten Totaal baten Realisatie Begroting Begroting Realisatie Lasten EUR EUR EUR EUR 4.1 Personeelslasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige lasten Totaal lasten Saldo baten en lasten Financiële baten en lasten Totaal resultaat P agina

6 Kasstroomoverzicht Kasstroom uit operationele activiteiten EUR EUR Saldo Baten en Lasten Aanpassing voor: Afschrijvingen Mutaties voorzieningen Veranderingen in vlottende middelen: Voorraden - - Vorderingen Schulden Totaal Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest Betaalde interest Buitengewoon resultaat Totaal kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten EUR EUR Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen in materiële vaste activa - - Investeringen in immateriële vaste activa - - Desinvesteringen in immateriële vaste activa - - Investeringen in deelnemingen en/of samenwerkingsverbanden - - Mutaties leningen - - Overige investeringen in financiële vaste activa - - Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten EUR EUR Nieuw opgenomen leningen - - Aflossing langlopende schulden - - Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten - - Mutatie liquide middelen P agina

7 Toelichting op de onderscheiden posten op de balans 6 P agina

8 Materiële vaste activa Aanschaf Prijs Afschrijving cumulatief Boekwaarde Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Aanschaf Prijs Afschrijving cumulatief Boekwaarde EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR Gebouwen en terreinen Inventaris en apparatuur Andere vaste bedrijfsmiddelen In uitvoering en vooruitbetalingen Niet aan het proces dienstbare materiele vaste Materiële vaste activa Inventaris en apparatuur Onder inventaris en apparatuur vallen investeringen in meubilair en ICT Andere vaste bedrijfsmiddelen Onder andere vaste bedrijfsmiddelen vallen investeringen in onderwijsleerpakketten (OLP). 7 P agina

9 Vorderingen Realisatie Realisatie Vorderingen EUR EUR Debiteuren OCW/LNV Groepsmaatschappijen Andere deelnemingen Studenten/deelnemers/cursisten Overige overheden Overige vorderingen Overlopende activa Af: Voorzieningen wegens oninbaarheid Vorderingen Uitsplitsing Personeel Overige Overige vorderingen Vooruitbetaalde kosten Verstrekte voorschotten Overige overlopende activa Overlopende activa Stand per Onttrekking Dotatie Af: Voorzieningen wegens oninbaarheid Debiteuren Onder de post debiteuren zijn alle partijen opgenomen met uitzondering van de gemeentelijke instellingen en het ministerie van OCW Ministerie van OCW Onder de post Ministerie van OCW zijn opgenomen de vorderingen met betrekking tot de beschikkingen vallende onder de lumpsum financiering waarvan de gelden nog niet in zijn geheel zijn ontvangen Overige overheden De post overige overheden is ten opzichte van 2009 met (28%) gedaald door een actievere afhandeling van declaraties aangaande huisvesting bij de gemeente en voor een deel een afboeking van vorderingen op de Dienst OCW / Vastgoed van de gemeente Den Haag Overige vorderingen Deze post betreft hoofdzakelijk vorderingen inzake zogenaamd grensverkeer in het kader van WSNS ad en vorderingen inzake verzorgde cursussen aan derden ad en diverse overige vorderingen ad Overlopende activa` Deze post bevat een mengeling van vooruitbetaalde kosten en nog te ontvangen inkomsten. Onder de overlopende activa zijn onder andere begrepen de nog te ontvangen spaarrente ad , commerciële vergoeding verhuur gymzalen (BISP) ad en nog te ontvangen bonus Vervangingsfonds ad Daarnaast zijn hieronder begrepen vooruitbetaalde kosten inzake licenties ad en huur ad Tenslotte bevat deze post diverse overige vorderingen ad P agina

10 1.5.9 Voorziening wegens oninbaarheid In de jaarrekening 2009 is deze post nog gepresenteerd als een voorziening niet declarabele kosten gebouwen. Het betreft betwiste vorderingen inzake declaraties voor nieuwbouwprojecten bij de gemeente Den Haag en derhalve worden deze met ingang van de jaarrekening 2010 gepresenteerd als een voorziening wegens oninbaarheid. De vergelijkende cijfers voor de jaarrekening 2009 zijn hier voor aangepast. 9 P agina

11 Liquide middelen Realisatie Realisatie Vlottende activa EUR EUR Kasmiddelen Tegoeden op bank- en girorekeningen Deposito's Overige liquide middelen Totaal vlottende activa Tegoeden op bank- en girorekeningen In 2008 is door de Stichting de Haagse Scholen het Treasury beleid ingevoerd. Gelden die niet op korte termijn benut dienen te worden zijn op zogenaamde bonusspaarrekeningen weggezet bij de ING Bank en een spaarrekening bij de RABO-bank, waardoor er extra rente inkomsten gecreëerd kunnen worden. Het saldo op de ING bonusspaarrekeningen bedraagt per mln en op de RABO spaarrekening 2,5 mln Overige liquide middelen Dit betreft saldi op bank- en girorekeningen die door de scholen worden aangehouden. 10 P agina

12 Eigen vermogen Stand per Stand per Resultaat Eigen vermogen EUR EUR EUR Algemene reserve Bestemmingsreserve eerste waardering activa Bestemmingsreserve (publiek) Bestemmingsreserve (privaat) Eigen vermogen Uitsplitsing N Reserve Weer Samen Naar School Bestemmingsreserve (publiek) N Legaat Bestemmingsreserve (privaat) Het eigen vermogen van DHS is in het verslagjaar toegenomen tot 25,4 mln. Binnen het eigen vermogen van DHS kan er een onderscheid worden gemaakt tussen algemene reserve inclusief bestemmingsreserve eerste waardering activa en de bestemmingsreserves publiek en privaat. De belangrijkste wijziging in de omvang en samenstelling van de het eigen vermogen van DHS is de (nieuwe) bestemmingsreserve eerste waardering activa. Deze is het gevolg van de overgang op het systeem van activeren van de vaste materiële activa Algemene reserve (publiek) Binnen DHS kennen de scholen financieel zelfbeheer voor de aan hen toegekende budgetten. Voor het opvangen van schommelingen in het schoolgebonden exploitatieresultaat is het noodzakelijk dat scholen de beschikking hebben over een adequate schoolgebonden algemene reserve. Binnen DHS is er een aantal budgetten bovenschools georganiseerd, waarvan de totale exploitatie van de schoolgebouwen de omvangrijkste is. Ook voor de schommelingen in de bovenschoolse budgetten is een adequate algemene reserve wenselijk. De omvang van de algemene reserves van DHS bedraagt ultimo ,3 mln. In het verslagjaar 2010 heeft VOSABB op verzoek van DHS een onderzoek gedaan naar en een advies gegeven over de verdeling van de algemene reserves van de scholen en bestuurskantoor. Bij het opstellen van die adviezen is rekening gehouden met de aanbevelingen van de Commissie Don en de uitgevoerde risico-inventarisatie. Afronding van deze beleidswijziging zal voor de zomervakantie van 2011 plaatsvinden Bestemmingsreserve eerste waardering activa Als gevolg van de invoering van de methodiek van activering en de daarbij behorende eerste waardering van de aanwezige activa, heeft DHS per 1 januari 2010 bestemmingsreserve eerste waardering activa gevormd die in omvang gelijk is aan de boekwaarde van de vaste activa per die datum. Dit is dus een administratieve handeling waardoor DHS niet rijker wordt, maar die wel van invloed is op de samenstelling en omvang van het eigen vermogen. In 2010 is er vervolgens via de resultaatverdeling een bedrag vanuit deze bestemmingsreserve eerste waardering activa ten gunste van de algemene reserve publiek geboekt. Dit bedrag is gelijk aan de afschrijvingslasten van de activa per 1 januari Deze methodiek wordt gecontinueerd totdat dat de bestemmingsreserve eerste waardering activa nul is (respectievelijk de activa van voor 2010 geheel zijn afgeschreven). Deze bestemmingsreserve eerste waardering activa is dus geoormerkt en niet vrij inzetbaar. 11 P agina

13 De bestemmingsreserve eerste waardering activa is als volgt te specificeren: Stand per Stand per Resultaat EUR EUR EUR Bestemmingsreserve eerste waardering OLP Bestemmingsreserve eerste waardering Meubilair Bestemmingsreserve eerste waardering OLP ICT-hardware Bestemmingsreserve eerste waardering OLP ICT-bekabeling Bestemmingsreserve eerste waardering inrichting gymzalen Bestemmingsreserve eerste waardering inrichting speellokalen Bestemmingsreserve eerste waardering activa Bestemmingsreserves (publiek) Het resultaat dat door DHS behaalt op de ontvangen middelen voor het samenwerkingsverband Weer Samen Naar School wordt verrekend met de bestemmingsreserve Zorgbekostiging. Deze bestemmingsreserve heeft eind 2010 een omvang van 1,1 mln. In het kader van de maatregelen rond passend onderwijs worden er regionale samenwerkingsverbanden opgericht waar ons huidige samenwerkingsverband waarschijnlijk in op zal gaan. De huidige bestemmingsreserve Zorgbekostiging zal vooral worden gebruikt om de financiële effecten voor DHS van deze stelselwijziging op te vangen Bestemmingsreserves (privaat) Dit betreft een, in een ver verleden, ontvangen legaat. In 2010 is daar een bedrag aan ontvangen rente aan toegevoegd. 12 P agina

14 Voorzieningen Stand per Dotaties Onttrekkingen Stand per Kortlopend Voorzieningen deel<1 jaar Personeelsvoorzieningen Voorziening verlieslatende contracten Overige voorzieningen Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd om toekomstige kosten en risico s te dekken en/of om bepaalde kosten gelijkmatig over de jaren te spreiden (bijv. egalisatievoorziening groot onderhoud). DHS heeft in 2010 voorzieningen voor: Personeelsvoorzieningen Binnen de personeelsvoorzieningen wordt een onderscheid gemaakt tussen: Voorziening Spaarverlof: Binnen het onderwijs heeft het personeel de mogelijkheid om te sparen voor een extra lange verlofperiode. Op basis van een spaarcontract worden afspraken gemaakt over de spaarperiode en het tijdstip waarop het verlof opgenomen zal gaan worden. In de voorziening spaarverlof is het bedrag opgenomen dat DHS verschuldigd is om in de toekomst tijdens de opname van het gespaarde verlof het salaris door te betalen. Bij de vaststelling van de verplichtingen per 31 december 2010 bleek de voorziening te hoog en is een deel ( ) vrijgevallen ten gunste van de exploitatie. Voorziening toekomstige jubilea uitkeringen: Deze voorziening is in 2008 conform de richtlijnen van de jaarverslaglegging gevormd om alle toekomstige verplichtingen voor jubilea-uitkering van het personeel in vaste dienst te dekken. In 2010 zijn alle jubilea-uitkeringen ten laste van de voorziening gebracht. Per 31 december is vervolgens de (toekomstige) verplichting voor DHS berekend en vastgesteld op een bedrag van 0,9 mln. Voorziening Personele risico s: Het saldo per 31 december heeft (conform wet- en regelgeving) geheel betrekking op de personele juridische risico s die DHS loopt en dat risico heeft geheel betrekking op (toekomstige) claims van het Participatiefonds betreffende (het niet voldoen aan) de instroomtoets. Reorganisatievoorziening: Bij de jaarrekening 2009 is er ten behoeve van de reorganisatie van het facilitair bedrijf een reorganisatievoorziening gevormd. De reorganisatie is in 2010 afgerond en de kosten zijn ten laste van de reorganisatievoorziening gebracht zodat deze per 31 december 2010 nul is. Voorziening boventalligen: Deze is gevormd om de aanvullende FPU-verplichtingen van een aantal voormalig ambtelijk medewerkers tot aan hun pensioen te dekken. De omvang per 31 december 2010 is Overige voorzieningen Egalisatievoorziening planmatig onderhoud: In de loop van 2009 is er een meerjaren onderhoudsbegroting gemaakt voor de schoolgebouwen van DHS. Op basis van deze meerjarenbegroting is het gemiddeld jaarlijks onderhoudsbedrag vastgesteld. De werkelijke onderhoudskosten per jaar fluctueren rondom dat twintig-jaargemiddelde met soms uitschieters naar boven of naar onder. Om deze jaarlijkse schommelingen te elimineren lopen met ingang van 2010 alle kosten van planmatige (groot) onderhoud via de egalisatievoorziening planmatig onderhoud. Jaarlijks worden de werkelijke kosten ten laste van de egalisatievoorziening gebracht en wordt er een vast bedrag aan toegevoegd. Voorziening niet declarabele kosten gebouwen: Tot en met de jaarrekening 2009 werd deze post onder de overige voorzieningen gepresenteerd. Met ingang van de jaarrekening 2010 is deze opgenomen als voorziening wegens oninbaarheid (zie ook toelichting Vorderingen). 13 P agina

15 Kortlopende schulden Realisatie Realisatie Kortlopende schulden EUR EUR Kredietinstellingen Vooruitgefactureerde en -ontvangen termijnen OHW Crediteuren OCW/LNV Schulden aan groepsmaatschappijen Schulden aan andere deelnemingen Belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden ter zake van pensioenen Overige kortlopende schulden Overlopende passiva Kortlopende schulden Uitsplitsing Loonheffing Omzetbelasting Premies sociale verzekeringen Overige belastingen - - Belastingen en premies sociale verzekeringen Werk door derden Overige Overige kortlopende schulden Vooruitontvangen college-en lesgelden Vooruitontvangen subsidies OCW/LNV geoormerkt Vooruitontvangen investeringssubsidies Vooruitontvangen termijnen Vakantiegeld en -dagen Accountants- en administratiekosten Rente Overige Overlopende passiva Crediteuren De post crediteuren bevat een bedrag van waarvan in het verslagjaar opdracht is gegeven tot betaling maar waarvan het bedrag in 2011 van onze bankrekening wordt afgeschreven OCW/LNV Dit betreft de nog af te rekenen en overlopende geoormerkte subsidies per 31 december Deze post bevat zowel de nog af te rekenen subsidies ultimo 2009 (conform bijlage G van de jaarrekening 2009) als de af te rekenen en overlopende subsidies ultimo 2010 (conform bijlage G van deze jaarrekening). Daarnaast zijn de overlopende geoormerkte subsidies in het kader van binnenmilieu, bestemmingsbox Taal en Rekenen en een ESF subsidie in deze post opgenomen Belastingen en sociale premies Dit betreft verschuldigde betalingen inzake loonheffing, premies en omzetbelasting aan de Belastingdienst die in januari 2011 worden afgewikkeld Schulden ter zake van pensioenen Dit betreft verschuldigde pensioenpremie aan het pensioenfonds ABP die in januari 2011 wordt afgewikkeld. 14 P agina

16 Overige kortlopende schulden Deze post bevat nog niet geautoriseerde facturen in ons digitaal factuur verwerkingssysteem ( ), facturen die in 2010 geboekt zijn maar nog het autorisatieproces in moeten ( ) en in 2010 uitgezette opdrachten door het facilitair bedrijf ( ).Daarnaast bevat deze post nog af te rekenen subsidie beschikkingen met de Gemeente ( ) en overige subsidieverstrekkers ( ). Ten slotte bevat deze post diverse overige bedragen ( ) Overlopende passiva Deze post bevat de verplichting met betrekking tot opgebouwde rechten inzake vakantiegeld. 15 P agina

17 Niet uit de balans blijkende verplichtingen Contractuele verplichtingen Totaal < 1 jaar 1-5 jaar > 5 jaar Glasvezelnet Infotopics CSU Totaal Glasvezelnet De Haagse Scholen heeft met de Stichting Glaslokaal een contract voor afname van een glasvezelverbinding. Het contract is aangegaan voor 15 jaar en is aangevangen op en eindigt op InfoTopics Per 1 januari 2011 is met InfoTopics (de leverancier van ons managementinformatiesysteem Promis ) een licentie en onderhoudscontract afgesloten tot 1 januari CSU In juli 2008 heeft De Haagse Scholen na een Europese aanbesteding een 3-jarig contract afgesloten met daarnaast een optie van 2x een jaar met CSU ten behoeve van de schoonmaakwerkzaamheden op de scholen en het bestuurskantoor. In december 2009 is dit contract omgezet naar een vast contract met een looptijd tot juli P agina

18 Toelichting op de staat van baten en lasten 2010 Inleiding In het verslagjaar 2010 is er sprake van twee belangrijke financieel administratieve wijzigingen die invloed hebben op zowel de presentatie van de staat van baten en lasten als op het behaalde resultaat In het verslagjaar 2010 is DHS overgegaan op het activeren van en dus afschrijven op haar materiële vaste activa betreffende ICT, onderwijsleerpakketten en meubilair. Deze wijziging heeft een direct effect op de staat van baten en lasten en zal daar waar van toepassing worden toegelicht. Tegelijkertijd is de gemeente Den Haag per 1 januari 2011 overgestapt op subsidieverlening per boekjaar (dit was per schooljaar) en dat betekent dat in deze jaarrekening de afrekening van zowel schooljaar als de periode augustus december 2010 is verwerkt. Dit is eenmalig effect in het verslagjaar Vanaf 2011 zijn voor wat betreft de gemeentelijke subsidies de bekostigings- en verslagperiode aan elkaar gelijk. Financieel resultaat 2010 De Haagse Scholen heeft het boekjaar 2010 afgesloten met een positief exploitatiesaldo van 3,4 mln. Deze uitkomst ligt in lijn met de begroting 2010 en de realisatie Het positief exploitatiesaldo 2010 is toegevoegd aan het eigen vermogen van DHS. Hoewel het resultaat op totaalniveau in lijnt ligt met de begroting zijn er op onderdelen wel verschillen. De belangrijkste daarvan zijn: - Activeren; in de begroting 2010 was deze wijziging nog niet verwerkt en zijn de kosten van aanschaf ICT, onderwijsleerpakketten en meubilair daar voor een bedrag van 1,2 mln. opgenomen als onderdeel van de post inventaris, apparatuur en leermiddelen (overige instellingslasten). Door de overschakeling op activeren worden deze kosten nu als afschrijvingskosten gespreid over de levensduur van de inventaris en bedragen de afschrijvingskosten voor ,7 mln. Dit is dus een nadeel ten opzichte van de begroting 2010 van 0,5 mln. - Inkomsten grensverkeer; binnen het verzorgingsgebied van DHS zijn meerdere samenwerkingsverbanden (SWV) actief. Deze SWV verrekenen de kosten en inkomsten van onderlinge leerling-stromen via het zogenaamde grensverkeer. In het jaar 2010 heeft de definitieve verrekening plaatsgevonden voor een aantal schooljaren en dat heeft voor het SWV van DHS een extra post inkomsten grensverkeer van 0,4 opgeleverd. Dit had een positief resultaat op het resultaat van SWV en dus van DHS als totaal. - De post overige overheidsbijdragen (bruidsschat en lokaal onderwijsbeleid); in de realisatie is deze post 1,3 mln. hoger dan de begroting Dit verschil wordt geheel veroorzaakt door hogere inkomsten voor het lokaal onderwijsbeleid, waar voorzichtigheidshalve in de begroting alleen de zekere inkomsten zijn opgenomen. In de praktijk worden er ook gedurende het jaar nog extra subsidies toegewezen, waardoor de inkomsten toenemen. In 2010 ging het daarbij vooral om extra inkomsten voor het Leerkansenprofiel, Brede Buurtschool plus en Brede Buurtzones. Omdat de subsidies voor Lokaal onderwijsbeleid geoormerkt zijn, leiden deze inkomsten ook tot extra personele en materiële kosten en hebben zij geen direct effect op het uiteindelijk resultaat. - De (verwerking van) de 3e geldstroom; het saldo van baten en lasten van de 3e geldstroom is nihil en is in de begroting 2010 gesaldeerd opgenomen (baten en lasten beide nul). In de realisatie worden op basis van de wet- en regelgeving de baten en lasten van de 3e geldstroom wel apart opgenomen en leiden dus tot een toename van zowel de overige baten als de overige lasten met een bedrag van 1,6 mln. Dit heeft per saldo dus geen effect op het resultaat In vergelijking met de realisatie 2009 zijn naast de bovenstaande punten betreffende activering en de inkomsten grensverkeer SVW ook de aanpassing van de rijksbekostigingen en een kwaliteitsimpuls in de gebouwen belangrijke verklaringen voor de verschillen tussen de baten en lasten. Bij de toelichting van de desbetreffende posten zal nader op deze verschillen worden ingegaan. Bij het opstellen van de begroting 2011 is er nog vanuit gegaan dat in de staat van baten en lasten het saldo van afschrjivingskosten en vrijval uit de bestemmingsreserve eerste waardering activa zou 17 P agina

19 worden opgenomen. Tijdens het opstellen van de jaarrekening 2010 is gebleken dat deze werkwijze niet conform de richtlijnen voor de jaarverslaglegging is. Dit betekent dat in de realisatie 2011 de post afschrijvingen aanzienlijk hoger zal worden en daarmee het resultaat 2011 zal verlagen. Tegelijkertijd zal de vrij besteedbare algemene reserve publiek, op basis van een overboeking vanuit de bestemmingsreserve eerste waardering activa, toenemen. Vanaf de jaren 2012 en 2013 zullen de rijksinkomsten van DHS naar alle waarschijnlijkheid afnemen en zullen de financiële resultaten onder druk komen te staan. Daarbij heeft DHS dan wel het voordeel dat zij een eigen vermogen heeft, dat kan worden ingezet om de noodzakelijke maatregelen te bekostigen die nodig zijn om de effecten van deze bezuinigingen op te vangen. In het vervolg van deze toelichting zal nader op de verschillende posten van de staat van baten en lasten worden ingegaan en daar waar mogelijk zullen ook de gevolgen voor 2011 en volgende jaren in beeld worden gebracht. 18 P agina

20 Toelichting baten 3.1 Rijksbijdragen Realisatie Begroting Begroting Realisatie Rijksbijdragen EUR EUR EUR EUR Rijksbijdragen OCW/LNV Overige subsidies OCW/LNV Rijksbijdragen Uitsplitsing Rijksbijdragen OCW Overige subsidies OCW Geoormerkte subsidies Niet-geoormerkte subsidies Overige subsidies OCW Rijksbijdrage OCW De realisatie 2010 van de rijksbijdrage OCW is nagenoeg gelijk aan de begroting 2010 en in vergelijking met de realisatie 2009 is er sprake van een toename van 2,6 mln. Rijksbijdragen OCW * Realisatie 2010 Begroting 2010 Realisatie 2009 Personele bekostiging Lumpsum Personeels- en arbeidsmarktbeleid Materiële instandhouding Bekostiging impulsgebieden Zorgbekostiging (WSNS) Bestuur en management Totaal Verschil tussen realisatie en begroting 2010: Het belangrijkste en structurele verschil tussen de begroting en realisatie 2010 is het vervallen van de Bekostiging Bestuur en management per 1 augustus Het bedrag van deze bekostiging in de realisatie 2010 heeft dan ook alleen betrekking op de periode januari t/m juli Bij de overige rijksbijdragen is er sprake van relatief kleine verschillen tussen realisatie en begroting. Voor de komende jaren wordt een daling van de Rijksbijdragen voorzien als gevolg van de voorgenomen maatregelen op het gebied van Passend Onderwijs en een afname van het aantal achterstandsleerlingen binnen DHS als gevolg van een stijgend opleidingsniveau van de ouders (opleidingsniveau van de ouders bepaald binnen de rijksbekostiging de mate van achterstand van de leerling). Verschil realisatie 2010 en 2009: Het grootste deel van het verschil tussen de realisatie 2010 en 2009 wordt veroorzaakt door de bekostiging Impulsgebieden. Deze bekostiging is een compensatie voor de daling van de overige rijksbijdragen als gevolg van de gefaseerde stelselwijziging van de vaststelling van achterstandsleerlingen (opleidingsniveau van ouders i.p.v. etniciteit). Niet alleen is het bedrag per achterstandsleerling verhoogd van ( ) naar ( ) ook het aantal voor deze bekostiging in aanmerking komende leerlingen is per 1 oktober 2009 (de basis voor de bekostiging 2010 en ) gestegen als gevolg van de laatste fase van de stelselwijziging. 19 P agina

21 Bij de telling van het aantal (achterstands)leerlingen per 1 oktober 2010 is het aantal achterstandsleerlingen van DHS in vergelijking met de telling van met 6% gedaald. Dit als gevolg van een stijgend opleidingsniveau van de ouders. Dit effect heeft een direct dalend effect op de bekostigingen voor 2011 en Overige subsidies OCW De overige subsidies OCW zijn te splitsen in: Geoormerkte subsidies OCW De uitkomst van de geoormerkte rijkssubsidies is in lijn met de begroting Het verschil met de realisatie 2009 is het gevolg van de toekenning van de Bekostiging Impuls vroegschoolse educatie in dat jaar Niet-geoormerkte subsidies OCW De omvang van de post niet-geoormerkte subsidies OCW wordt in hoge mate bepaald door de subsidies voor leerling-gebonden financiering (ook wel rugzakfinanciering). Als gevolg van de eerste fase van de bezuinigingen op het passend onderwijs nemen deze inkomsten af ten opzichte van zowel de realisatie 2009 (-/- 0,5 mln.) als de begroting 2010 (-/- 0,2 mln.). Deze afname van de bekostiging leerling-gebonden financiering wordt in 2010 nog deels gecompenseerd door nieuwe inkomsten voor Studieverlof (lerarenbeurs), Rekenen en Taal en een eenmalige ESF-subsidie voor de realisering van een leerling-werkplaats voor de Piramideschool. Vanaf het schooljaar zullen de inkomsten van de LGF waarschijnlijk sterk af gaan nemen als gevolg van de voorgenomen maatregelen/bezuinigingen betreffende passend onderwijs. 3.2 Overige overheidsbijdragen en subsidies Realisatie Begroting Begroting Realisatie EUR EUR EUR EUR Gemeentelijke bijdragen en subsidies Overige overheidsbijdragen Overige overheidsbijdragen en -subs Bij DHS is er bij de post Overige overheidsbijdragen en subsidies alleen sprake van bijdragen en subsidies die via de gemeente Den Haag zijn verkregen. Het gaat daarbij om bijdragen in het kader van het lokaal onderwijsbeleid en de bruidsschatregeling. De omvang van de bruidsschat is in de realisatie en begroting 2010 telkens terwijl deze in de realisatie 2009 nog bedroeg. Ook voor de jaren 2011 en 2012 zal, conform de afspraken bij de externe verzelfstandiging, nog een bedrag van per jaar worden ontvangen. Het voordelig verschil in baten tussen de begroting 2010 en realisatie 2010 is dan ook geheel toe te schrijven aan de hogere bijdragen in het kader van het lokaal onderwijsbeleid. Bij het opstellen van de begroting worden door DHS voor het lokaal onderwijs beleid voorzichtigheidshalve alleen de dan bekende en zekere inkomsten begroot. In de praktijk worden er ook gedurende het jaar nog extra subsidies toegewezen waardoor de inkomsten in de realisatie toenemen. In 2010 ging het daarbij vooral om extra inkomsten voor het Leerkansenprofiel, Brede Buurtschool plus en Brede Buurtzones. Omdat de subsidies voor Lokaal Onderwijs Beleid geoormerkt zijn leiden deze inkomsten ook tot extra personele en materiële kosten en hebben zij geen effect op het uiteindelijk resultaat. 20 P agina

22 3.5 Overige baten Realisatie Begroting Begroting Realisatie Overige baten EUR EUR EUR EUR Verhuur Detachering personeel Schenking Sponsoring Ouderbijdragen Overige Overige baten Verhuur In de realisatie 2009 zijn de effecten van de destijds uitgevoerde inhaalslag met betrekking tot de contracten (omvang en prijs) zichtbaar en omdat het daarbij voor een deel om aanpassingen met terugwerkende kracht ging is de realisatie 2009 van de post verhuur eenmalig hoog. De realisatie 2010 is iets hoger dan de begroting 2010 en de verwachting is dat dit niveau in de komende jaren ook gerealiseerd kan worden. De begroting 2011 is der halve nog iets aan de voorzichtige kant Overige Deze post omvat een groot aantal verschillende baten variërend van fonds 1818, vervangingsfonds, externe samenwerkingsverbanden WSNS en bijdragen van de ouders voor schoolreisjes en overblijfgelden. Ook bij deze post geldt dat DHS in de begroting voorzichtigheidshalve altijd alleen de zekere inkomsten begroot. In de realisatie is deze post dus altijd hoger dan begroot. Het verschil tussen de realisatie en de begroting 2010 is als volgt te verklaren: - Derde geldstroom 1,6 mln. - Vervangingsfonds 0,5 mln. - Externe SWV/grensverkeer 0,4 mln. - Overig 0,2 mln. Het saldo van baten en lasten van de 3 e geldstroom is nihil en is in de begroting 2010 gesaldeerd opgenomen (baten en lasten beide nul). In de realisatie worden op basis van de wet- en regelgeving de baten en lasten van de 3 e geldstroom wel apart opgenomen en leiden dus tot een toename van zowel de overige baten als overige lasten met een bedrag van 1,6 mln. Dit heeft per saldo dus geen effect op het resultaat De regelgeving rondom het declareren van de loonkosten van de vervangers van zieke medewerkers is in de afgelopen jaren steeds verder aangescherpt en daarom heeft DHS in de begroting 2010 rekening gehouden met een verdere afname van de inkomsten vervangingsfonds tot een bedrag van 2,5 mln. Door enerzijds scherp te letten op de mogelijkheden om loon- en re-integratiekosten te declareren en anderzijds door een iets hoger ziekteverzuim zijn deze inkomsten uiteindelijk circa 0,5 mln. hoger dan begroot. Omdat alleen werkelijke (extra)kosten mogen worden gedeclareerd worden de hogere inkomsten van het vervangingsfonds dus gecompenseerd door een vergelijkbare toename van de kosten. Dit heeft per saldo dus geen effect op het resultaat. Binnen het verzorgingsgebied van DHS zijn meerdere samenwerkingsverbanden (SWV) actief. Deze SWV verrekenen de kosten en inkomsten van onderlinge leerlingenstromen via het zogenaamde grensverkeer. In het jaar 2010 heeft de definitieve verrekening plaatsgevonden voor een aantal schooljaren en dat heeft voor DHS een extra post inkomsten grensverkeer van 0,4 opgeleverd. Dit had een positief resultaat op het resultaat van ons eigen SWV en dus op dat van DHS als totaal. De post overige heeft betrekking op diverse, vaak kleinere, subsidies en bijdragen die de scholen ontvangen van bijv. Fonds 1818 e.d. 21 P agina

23 Het verschil met de realisatie 2009 is op hoofdlijnen: - Derde geldstroom 0,3 mln. - Vervangingsfonds 0,3 mln. - Externe SWV/grensverkeer 0,4 mln. Voor de komende jaren zal er zowel bij het vervangingsfonds (wordt mogelijk in 2012 of 2013 opgeheven) als bij het SWV (in het kader van passend onderwijs wordt de samenvoeging tot één regionaal SWV voorzien) sprake zijn van aanzienlijke organisatorische veranderingen. De financiële effecten van deze veranderingen voor DHS zijn op dit moment lastig in te schatten. DHS ziet wel kansen en voordelen bij de afschaffing van het Vervangingsfonds maar is op voorhand geen voorstander van de regionalisering van de SWV. 22 P agina

24 Toelichting lasten 4.1 Personele lasten De omvang van de personeelslasten wordt in hoge mate bepaald door het aantal medewerkers (in vaste of tijdelijke dienst van DHS of ingehuurd) die in de verslagperiode werkzaam zijn geweest bij DHS. Het aantal medewerkers in vaste of tijdelijke dienst van De Haagse Scholen heeft zich als volgt ontwikkeld: Omschrijving Gemiddeld aantal FTE Uitkomst Begroting Begroting Uitkomst De uitkomst 2010 van het aantal fte is in vergelijking met zowel de begroting 2010 als de realisatie 2009 iets lager. Deze afname in de uitkomst 2010 is o.a. het gevolg van het schrappen van de Bekostiging Bestuur en Management, de aanpassing van de groeibekostiging per 1 augustus 2010 en de dalende inkomsten LGF als gevolg van passend Onderwijs. Dit alles heeft ertoe geleid dat de scholen en bestuurskantoor voorzichtig zijn met het aanstellen/vervangen van personeel. De omvang van het ingehuurd personeel is niet in fte bekend, maar alleen in geld, deze post wordt toegelicht bij Personeel niet in loondienst. 4.1 Personeelslasten Realisatie Begroting Begroting Realisatie Personeelslasten EUR EUR EUR EUR Lonen en salarissen Overige personele lasten Af: uitkeringen Personeelslasten Lonen en Salarissen Realisatie Begroting Begroting Realisatie EUR EUR EUR EUR Brutolonen en salarissen Sociale lasten Pensioenpremies Lonen en salarissen De realisatie 2010 is aanzienlijk lager dan begroot en dat is nagenoeg geheel het gevolg van de van de lagere aantallen medewerkers (fte s). De gemiddelde loonkosten zijn in de realisatie 2010 slechts 0,86% hoger dan begroot en in vergelijking met de realisatie 2009 zijn de gemiddelde loonkosten gestegen met circa 1,41 % Een klein deel van de stijgende loonkosten in 2010 is het gevolg van de 1 e fase van invoering van de Functiemix waarbij hoger opgeleide leerkrachten (HBO+) onder voorwaarden (55% voor de klas) kunnen worden bevorderd naar een hogere salarisschaal. De effecten van de functiemix zullen in de komende jaren gaan toenemen waardoor de gemiddelde loonkosten verder zullen stijgen. 23 P agina

25 Er is in 2010 geen sprake geweest van een loonsverhoging op basis van een afgesloten CAO en de belangrijkste reden voor de 1,41% loonstijging ten opzichte van 2009 is een toename van de wettelijke sociale lasten en pensioenpremies. De stijging van de gemiddelde loonkosten ten opzichte van de begroting 2010 is het gevolg van hogere sociale lasten (met name WAO-premie). De stijgende pensioenslasten waren in de begroting al voorzien. Indexering van de personele bekostiging: Tot en met het schooljaar werd de Personele bekostiging van het rijk (nagenoeg) conform de loonontwikkeling geïndexeerd en had een toename van de gemiddelde loonkosten dus geen effect op het resultaat. Inmiddels heeft het Ministerie van OCW de loonindex voor 2010 en 2011 op nul gezet en dat betekent dat bijv. een stijging van de kosten van de pensioenpremie in die jaren niet meer wordt gecompenseerd. Er vindt nog wel een aanpassing plaats voor de effecten van de Functiemix maar zowel PO-raad als veel schoolbesturen (en ook DHS) zijn van mening dat die compensatie onvoldoende is en dat de werkelijke loonkostenontwikkeling als gevolg van de functiemix hoger is dan de aanpassing van de Personele bekostiging. In het 1 e jaar 2010 is er nog sprake van een klein verschil maar in de komende jaren kan dit tekort snel oplopen. DHS probeert in nauwe samenwerking met de PO-raad deze problematiek bij het ministerie bespreekbaar te maken, vooralsnog zonder succes Overige personele lasten Realisatie Begroting Begroting Realisatie EUR EUR EUR EUR Dotaties personele voorzieningen Personeel niet in loondienst Overig Overige personele lasten Dotaties personele voorzieningen Deze post betreft het saldo van dotaties en onttrekkingen aan de personele voorzieningen (jubileauitkeringen, spaarverlof, personele risico s). In de begroting gaat DHS er vanuit dat deze post per saldo nihil is, de realisatie is afhankelijk van de daadwerkelijk ontwikkelingen in de risico s en verplichtingen aan het personeel (spaarverlof en jubilea) Personeel niet in loondienst De kosten van ingehuurd personeel zijn in de realisatie 2010 in vergelijking met zowel de begroting 2010 als de realisatie 2009 hoger. In beide gevallen wordt dit veroorzaakt doordat er op de scholen sprake is geweest van extra inhuur van personeel. Het gaat daarbij o.a. om inhuur ten laste van de subsidies lokaal onderwijs beleid. Deze subsidies zijn vaak tijdelijke en daarom kiezen de scholen er in toenemende mate voor om deze activiteiten met ingehuurd personeel te realiseren. Daarnaast is er ook sprake van extra inhuur door de scholen op het gebied van de schoolbegeleidingsdienst (HCO) en schoolmaatschappelijk werk. De kosten van inhuur van personeel op het bestuurskantoor is in vergelijking met de realisatie 2009 met circa 1,0 mln. gedaald in het bijzonder als gevolg van de afronding van de reorganisatie van het Facilitair Bedrijf Overig De post overig bestaat o.a. uit reiskosten, opleiding en training, ontwikkeling personeelsbeleid enz. 24 P agina

26 In vergelijking met 2009 is de omvang van deze post gestegen tot nu 2,4 mln. en ook ten opzichte van de begroting 2010 is er sprake van een hogere uitkomst. De belangrijkste oorzaak zijn de toegenomen kosten voor de posten opleiding/training personeel en personeelsbeleid, de reden van deze stijging zijn de extra opleidingen en trainingen die worden gevolgd in het kader van de professionalisering van in het bijzonder het onderwijzend personeel Uitkeringen Dit betreft ontvangen vergoedingen van het UWV in verband met o.a. arbeidsongeschiktheid en langdurig ziek. In 2009 was er nog sprake van afrekeningen met terugwerkende kracht waardoor de realisatie toen eenmalig hoger was. Overigens wordt een groot deel van deze uitkeringen door het Ministerie van OCW gekort op de rijksbekostiging zodat het voordelig resultaat per saldo gering is. 4.2 Afschrijvingen Realisatie Begroting Begroting Realisatie Afschrijvingen EUR EUR EUR EUR Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Afschrijvingen In het verslagjaar 2010 is DHS overgegaan op het activeren van en afschrijven op de materiële vaste activa. Eén van de gevolgen daarvan is dat met ingang van dit jaar de post afschrijvingen zichtbaar wordt in de staat van baten en lasten. Omdat DHS in dit jaar is gestart met activeren heeft zij per 1 januari 2010 alle materiële vaste activa die voor 2010 (ten laste van exploitatie) is aangeschaft en nog een boekwaarde vertegenwoordigd op de activazijde van de balans opgevoerd. Vervolgens is alle materiële vaste activa die in de loop van 2010 is aangeschaft ook geactiveerd en ook daar wordt vervolgens op afgeschreven. 4.3 Huisvestingslasten De huisvestingslasten kunnen als volgt worden gespecificeerd: Realisatie Begroting Begroting Realisatie Huisvestingslasten EUR EUR EUR EUR Huur Verzekeringen Onderhoud Energie en water Schoonmaakkosten Heffingen Overige Huisvestingslasten Huur (gebouwen) De kosten voor de huur van gebouwen zijn in de realisatie 2010 conform de begroting De toename ten opzichte van de realisatie 2009 is het gevolg van de tijdelijke huur van een tweetal onderwijslocaties Onderhoud In verband met de reorganisatie van het facilitair bedrijf in 2009 waren de kosten voor onderhoud in dat jaar relatief laag. 25 P agina

27 In de realisatie en begroting 2010 is naast de kosten voor het regulier planmatig onderhoud een bedrag van 0,5 mln. opgenomen voor het verbeteren van het sanitair op de scholen. Dit succesvolle traject zal in 2011 een vervolg krijgen. De toename van de post onderhoud in de realisatie van 2010 is onder andere het gevolg van een investering van circa in de leerling-werkplaats van de Piramideschool (VSO) die gefinancierd wordt uit zowel een gemeentelijke als een ESF-subsidie. Daarnaast is in de loop van 2010 gebleken dat het bedrag voor onderhoud in de begroting 2010 te laag was geraamd. Met ingang van 2010 lopen alle kosten van het planmatig onderhoud via de egalisatievoorziening planmatig onderhoud. De werkelijke kosten van het planmatig onderhoud worden jaarlijks ten laste van de voorziening gebracht en jaarlijks vind er op basis van de meerjarenonderhoudsplanning (MOP) een dotatie plaats ten gunste van de voorziening. De kosten van die dotatie zijn onderdeel van de post onderhoud Energie en water Onder andere als gevolg van de koude winterperiodes in begin en eind 2010 zijn de kosten van het energieverbruik iets hoger dan begroot. In het jaar 2010 heeft DHS ondersteund door een extern bureau en in samenwerking met diverse andere schoolbesturen een Europese aanbesteding op de energielevering afgerond. De verwachting is dat door deze aanbesteding de kosten van de energie de komende jaren zullen dalen, daarbij wel bedenkend dat de prijzen van energie op de wereldmarkt sterk kunnen fluctueren Schoonmaakkosten Als gevolg van het resultaat van een Europese aanbesteding van de schoonmaak op basis van de bekostigings(londo)-norm zijn de kosten van de schoonmaak in de afgelopen jaren afgenomen. In de loop van 2010 is gebleken dat de toepassing van deze norm niet altijd tot een juiste schoonmaakkwaliteit leidt en derhalve zal er in 2011 een proef worden gehouden met een aantal extra schoonmaakactiviteiten. Dit verklaart de toename van de post schoonmaak in de begroting Heffingen Dit betreft in hoofdzaak de riool- en reinigingsrechten en de waterschapslasten Overige huisvestingskosten Dit betreft o.a. de kosten voor alarmopvolging, beveiligingscontracten en tuinonderhoud. De toename van deze post is het gevolg van voornamelijk een inhaalslag bij het tuinonderhoud (wat voor een deel ook is bekostigd door een projectsubsidie). 4.4 Overige lasten De overige lasten zijn als volgt te specificeren: Realisatie Begroting Begroting Realisatie Overige lasten EUR EUR EUR EUR Administratie en beheerslasten Inventaris, apparatuur en leermiddelen Dotatie overige voorzieningen Overige Overige lasten Administratie en beheerlasten 26 P agina

28 De uitkomst 2010 van deze post ligt in lijn met de realisatie van De lichte overschrijding ten opzichte van de begroting 2010 wordt vooral veroorzaakt door een sterkere toename van de post automatiseringscontracten, licenties dan verwacht. Deze stijging is mede het gevolg van het toenemend gebruik van educatieve software door de scholen voor onder andere digitale schoolborden Inventaris, apparatuur en leermiddelen De forse afname van deze post ten opzichte van de realisatie 2009 is het gevolg van de nieuwe methodiek van activeren. In het jaar 2009 zijn bij deze post nog de volledige aanschafkosten van onderwijsleerpakketten, ICT-hardware en meubilair opgenomen terwijl deze posten in 2010 worden geactiveerd en vervolgens afgeschreven (zie afschrijvingskosten) gedurende hun levensduur. Ook in de begroting 2010 was nog geen rekening gehouden met de effecten van het activeren en ook daar is dit de belangrijkste verklaring voor het voordelig verschil. In de begroting 2011 en volgende jaren zijn de effecten van het activeren wel meegenomen Dotaties overige voorzieningen Gelet op de inzichten die zijn verkregen bij het declaratieproces (richting de gemeente Den Haag) van (bijna) afgeronde nieuw- en verbouwprojecten is in 2008 een voorziening niet declarabele kosten gebouwen getroffen van 1,3 mln. voor het opvangen van de toenmalige risico s voor declaraties van schoolbouwprojecten. Met ingang van de jaarrekening 2010 is deze voorziening omgezet in een voorziening wegens oninbaarheid (zie ook toelichting op de balanspost vorderingen). In de loop van 2009 is er voor een bedrag van 0,7 mln. aan ondeclarabele kosten van de voorziening afgeboekt en in 2010 eveneens een bedrag van 0,7 mln. Op basis van de nu bekende inzichten met betrekking tot de risico s op openstaande declaraties moet de omvang van de voorziening per 31 december bedragen. Om dit saldo te verkrijgen is er in 2010 een dotatie van aan de voorziening toegevoegd. Het nieuwe saldo van de voorziening wegens oninbaarheid per ultimo 2010 wordt daarmee voldoende geacht voor de nog lopende risico s Overige In de post overige zijn o.a. opgenomen de lasten voor representatie, lidmaatschappen, culturele vorming en excursies, overblijf, schoolreis/werkweek enz. De realisatie 2010 is aanzienlijk hoger dan de begroting 2010 en dat wordt voornamelijk veroorzaakt door de derde geldstroom welke in de begroting 2010 gesaldeerd was opgenomen en waarvoor in de realisatie 2010 circa 1,6 mln. aan lasten en baten zijn geboekt. De omvang van de post derde geldstroom is in 2010 ook hoger dan in 2009 en dat verklaard grotendeels de hogere uitkomst Financiële baten en lasten Realisatie Begroting Begroting Realisatie Financiële baten en lasten EUR EUR EUR EUR 5.1 Rentebaten Rentelasten (-/-) Financiële baten en lasten Bij de externe verzelfstandiging van 1 januari 2008 heeft De Haagse Scholen voor het eerst de mogelijkheid gekregen om een zelfstandig Treasury-beleid te ontwikkelen. Het zelfstandig treasurybeleid van De Haagse Scholen heeft in de afgelopen jaren vorm gekregen en is in 2010 voortgezet. 27 P agina