Archief van het Bureau Servicetaken Onderwijs, Bureau Schoolactiviteiten en Commissies Esthetische Vorming

Transcriptie

1 Archief van het Bureau Servicetaken Onderwijs, Bureau Schoolactiviteiten en Commissies Esthetische Vorming Jannie Stegeman Algemene kenmerken Toegangsnummer: Periode: Archiefvormer Bureau Schoolactiviteiten; Schoolkunstcommissie Bureau Schoolactiviteiten; Muziekcommissie Bureau Schoolactiviteiten; Museumcommissie Bureau Schoolactiviteiten; Jeugdcommissie Bureau Schoolactiviteiten; Commissie ad hoc voor de Esthetische Vorming van de Schooljeugd Bureau Schoolactiviteiten Bureau Service Onderwijs Inleiding In het archief van het Bureau Servicetaken Onderwijs, rechtsopvolger van het Bureau Schoolactiviteiten, ondergebracht bij de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, werden de archieven aangetroffen van verschillende commissies die zich bezig hielden met het geven van adviezen op en organiseren van kunstzinnige vorming voor de (school-) jeugd. Het gaat om elkaar gedeeltelijk opvolgende en gedeeltelijk in tijd overlappende commissies; te weten: - de Jeugdkunstcommissie, de Schoolkunstcommissie, de Commissie ad hoc voor de esthetische vorming van de schooljeugd, de Museumcommissie, de Muziekcommissie, Ook werden er archiefbescheiden aangetroffen die betrekking hadden op de uitvoering van taken op het gebied van zwemonderwijs en verkeersonderwijs. Organisatie van het onderwijs esthetische vorming Het initiatief tot het organiseren van museumrondleidingen voor schoolklassen uit het primair onderwijs in Amsterdam is al voor de Tweede Wereldoorlog genomen. De eerste stappen werden gezet door Van Gool, een amateurkunstschilder die destijds voorzitter was van de Ouderraad, het overkoepelend bestuur van de oudercommissies van de Amsterdamse Openbare lagere scholen. Hij werkte samen met de toenmalige wethouder Boekman. Na de oorlog bracht Van Gool zijn plannen voor museumrondleidingen ten uitvoer en deed daarvan verslag aan de wethouder van Onderwijs De Roos. Het museumrondleidingsproject ging later Kunstkijkuren heten en werd ingebed in een groter geheel van esthetische vorming (1). Kunstonderwijs werd georganiseerd vanuit de Dienst Onderwijs Instellingen van de gemeente Amsterdam. In 1952 was door de gemeenteraad van Amsterdam, met het oog op het ambtenarenreglement, besloten om de gezamenlijke onderwijsinstellingen, ressorterende onder de afdeling Versie augustus

2 Onderwijs, formeel in één dienst, de Dienst Onderwijs Instellingen, onder te brengen en de directeur van de afdeling Onderwijs van de Secretarie aan te stellen als hoofd (2). De afdeling Onderwijs riep voor de Esthetische Vorming en voor een aantal eveneens moeilijk in het reguliere lespakket in te bouwen activiteiten, een Bureau Schoolactiviteiten in het leven (3). Vanaf 1981 werd deze dienst door het instellen van de stadsdelen steeds verder afgeslankt. In 1989 verzorgde de dienst nog slechts de personeelszorg voor de Muziek- en Museumcommissies, alsmede twee functionele commissies; in totaal 40 personeelsleden, 16 formatieplaatsen. Op 24 november 1989 werd daarom besloten om het restant van deze dienst op te heffen. Het personeel werd vanaf 1 januari 1990 overgeplaatst naar de hoofdafdeling Cultuur, Educatie en Recreatie van de Secretarie. Het aanbod esthetische ontwikkeling (zoals het kunstonderwijs werd genoemd) was als volgt georganiseerd. Museum- en muziekdocenten, belast met het geven van esthetische vorming, waren aangesteld bij de Dienst Onderwijs Instellingen. Zij gaven series museum- en muziekluisterlessen voor de klassen 5 & 6 van de lagere scholen die zich hiervoor aangemeld hadden. Tevens bezochten deze groepen musea respectievelijk voorstellingen: concert, opera of ballet. De organisatie van de museum- en muziekluisterlessen, van de museumbezoeken en de afsluitende voorstellingen en van het daartoe noodzakelijke schoolvervoer vond plaats door de afdeling Onderwijs. De deelname van de scholen was circa 85%. Overige taken Bureau Schoolactiviteiten Naast de esthetische vorming organiseerde het Bureau Schoolactiviteiten ook het schoolzwemmen en het verkeersonderwijs. Het organiseren van verkeersonderwijs was een taak die overgenomen was van de Onderwijsverkeerscommissie (zie voor het archief van deze commissie, toegangsnummer 30403). Over de organisatie van het schoolzwemmen en het verkeersonderwijs zijn enkele overzichten en verslagen bewaard gebleven. Het Bureau Schoolactiviteiten had ook leerlingvervoer tot taak. Daarvan zijn geen bescheiden aangetroffen in het archief. Reorganisatie naar Stadsdeelraden Met de instelling van de stadsdeelraden kwam ook de vraag naar voren wie verantwoordelijkheid moest dragen voor de subsidieverlening inzake esthetische ontwikkeling. In de Nota inzake afronding en verdeling van taken en bevoegdheden tussen centrale stad en stadsdelen voor de sector Onderwijs werd een en ander beschreven. Het voorstel was: decentralisatie van de (subsidie)verantwoordelijkheid en aanbod tot centrale dienstverlening en lopende verplichtingen in verband met esthetische ontwikkeling van de schooljeugd. In het besluit is gekozen voor decentrale verantwoordelijkheid van de subsidies per 1 januari 1990 (4). De taken op het gebied van esthetische vorming, schoolzwemmen, verkeersonderwijs en leerlingvervoer werden nog steeds wel centraal uitgevoerd Versie augustus 2016

3 Gerelateerde archiefinventarissen In de inventaris van het archief van de Secretarie; afdeling Armwezen en Onderwijs, sinds 1863 Afdeling Onderwijs over de periode (toegangsnummer 5191) is geen verwijzing naar esthetische vorming te vinden, wel bevat deze inventaris archiefgescheiden over het zwemonderwijs. In de inventaris van het archief van de afdeling Onderwijs over de periode en de Commissie voor het Onderwijs over de periode (toegangsnummer 5473) zijn evenmin stukken te vinden die betrekking hebben op de esthetische vorming. Toelichting op de archiefonderdelen Alle archieven zijn incompleet, maar de archieven die betrekking hebben op esthetische vorming, geven door de aard van het materiaal een aardig beeld van de samenwerking tussen de gemeente en het werkveld. 1. Over de organisatie van het Bureau zijn pas stukken te vinden vanaf Over het schoolzwemmen zijn vanaf 1985 jaarverslagen bewaard gebleven. Over het verkeersonderwijs zijn o.a. enkele cijfermatige overzichten vanaf 1949 aanwezig. Daarnaast enkele verslagen en besluitenlijsten uit de periode vanaf Archief van de Jeugdkunstcommissie, Uit de notulen valt op te maken dat de commissie op 25 april 1948 voor het eerst bijeenkwam. Het doel van de Commissie was de esthetische vorming van de schooljeugd en de overdracht van cultuur te bevorderen. De Commissie had een keurende, organiserende, stimulerende, adviserende en experimenterende taak. De commissie bestond voor het grootste deel uit ambtenaren van de afdelingen Onderwijs en Kunstzaken van de Secretarie. Op 22 maart en 27 april 1949 werd de reorganisatie van de Commissie besproken. Een nieuwe, breder samengestelde Commissie werd ingesteld, met o.a. vertegenwoordigers van het bijzonder onderwijs. Inmiddels had de commissie ook al een subcommissie voor het museumbezoek ingesteld (5). Archief van de Schoolkunstcommissie, Op 13 september 1949 kwam de Schoolkunstcommissie voor het eerst bijeen. Zij was de opvolger van de Jeugdkunstcommissie. Haar taak was het uitbrengen van adviezen aan het Gemeentebestuur omtrent de esthetische vorming op pedagogische grondslag van de schooljeugd van de openbare en bijzondere scholen. Archief van de Museumcommissie, De aanwezige serie notulen begint op 24 februari Uit deze notulen valt op te maken dat de commissie al eerder bijeen is geweest. Deze commissie had ook een organiserende taak. De commissie hield zich onder meer bezig met het leggen van contacten met kunstenaars die rondleidingen konden verzorgen. Veel van de aanwezige verslagen zijn dan ook verslagen van besprekingen met de rondleiders. In de notulen zijn van 30 oktober 1974 is sprake van een reorganisatievoorstel van de commissie. Het voorstel zèlf ontbreekt. De laatste notulen zijn van november Over de periode is relatief veel bewaard betreffende de kunstkijkuren. Archief van de Muziekcommissie, Versie augustus

4 Uit de verslagen is duidelijk op te maken dat dit een commissie is die in ieder geval ook met uitvoering van het werk belast was. Het eerste verslag dat bewaard gebleven is, dateert van 23 juni 1983 het laatste van 21 november Deze serie is incompleet. Er zijn ook verslagen van de docentenvergaderingen van de muziekcommissie aangetroffen. Deze beslaan de periode van 4 februari 1982 tot en met 30 november Er is ook een collectie onderzoeksverslagen, meest verslagen van stagiaires uit verschillende perioden en hier en daar wat losse stukken over programmering e.d. Uit de Nota inzake afronding verdeling taken en bevoegdheden tussen centrale stad en stadsdelen voor de sector Onderwijs uit 1989 blijkt dat er op dat moment een Museum- en (een) Muziekcommissie bestaat, die toezien op de uitvoering van kunstkijkuren en muziekluisterlessen (6). Enkele overkoepelende onderdelen Behalve het organisatorische gedeelte uit de periode rond 1990, zijn er ook uit die tijd stukken bewaard gebleven over de organisatie van de Kunstschooldagen in 1989 en Noten Samenvatting van paper van Letty Ranshuysen, Universiteit van Nijmegen Verwijzing naar besluit dd 26 juni 1952, nr. 297 Gemeenteblad 1952, afd. 1, blz. 421) (geciteerd in: Raad inzake opheffing Dienst Onderwijsinstellingen) Op basis van hoofdstuk 2 De Amsterdamse Kunstkijkuren. Raad, Besluit: voor kennisgeving aangenomen. Gemeenteblad 1989, afd. 1, nr Zie rapport van de Subcommissie voor het museumbezoek s.d. Gemeenteblad 1989, afd. 1, nr Inventaris 1 Organisatie van het bureau 1 Stuk betreffende het jaarverslag over 1988 van Bureau Schoolactiviteiten Stukken betreffende de organisatie van het onderwijs esthetische vorming na de decntralisatie naar stadsdelen Stukken betreffende de nieuwe taken- en bevoegdhedenverdeling in de sector Onderwijs vanaf Informatie van Buro Servicetaken Onderwijs, sektie algemene servicediensten Jaarverslagen van Buro Servicetaken Onderwijs over 1991 en Jaarverslag over Jaarverslag over Schoolzwemmen 7-11 Jaarverslagen schoolzwemmen over 1985 t/m 1993, met hiaten Jaarverslag over 1985/86 8 Jaarverslag over 1989/ Versie augustus 2016

5 9 Jaarverslag over 1990/91 10 Jaarverslag over 1991/92 11 Jaarverslag over 1992/93 3 Verkeersonderwijs 3.1 Verslagen en notities 12 Besluitenlijsten van besprekingen examencommissie verkeersonderwijs Jaarverslagen theoretische verkeerstesten over Uitvoering 14 Overzichten deelnemers verkeersexamens Stukken betreffende de fietstest Stukken betreffende verkeerslessen en verkeersexamens Organisatie van de esthetische vorming Begrotingen betreffende esthetische ontwikkeling over 1986 t/m 1990, met hiaten Begroting over 1986/ Begroting over Archief van de Jeugdcommissie, Notulen Jeugdkunstcommissie 04/ / Archief van de Schoolkunstcommissie, Notulen Schoolkunstcommisssie 09/ / Notulen Schoolkunstcommissie, met notulen van de regelingscommissie, januari 1950, verslag bespreking met Rob Geraerds, maart 1950 en verslag bespreking Scapino, december / / Notulen Schoolkunstcommissie 12/ / Informatie betreffende de Schoolkunstcommissie 23 Rapport van de subcommissie voor het Museumbezoek; tevens bevattende richtlijnen voor de naaste toekomst, Waarschijnlijk uit Rapport betreffende jeugdrondleidingen in de musea voor beeldende kunsten in de periode Archief van de Commissie ad hoc voor de esthetische vorming van de schooljeugd, 1957 Versie augustus

6 25 Nota betreffende richtlijnen voor de verdere ontwikkeling van de esthetische vorming van de schooljeugd te Amsterdam Archief van de Museumcommissie, Notulen Museumcommissie, met bijlagen 02/ / Notulen Museumcommissie, met diverse gespreksverslagen, o.a. met rondleiders en kunstschilders 02/ / Notulen Museumcommissie, met het verslag van de museumcommissie over / / Notulen Museumcommissie, met verslagen van de docentenvergadering, november 1972 en verslagen van lunchbijeenkomsten, / / Notulen Museumcommissie, met bijlagen 12/ / Notulen Museumcommissie, met bijlagen 04/ / Stukken betreffende kunstkijkuren en museumlessen Instructies voor docenten, Waarschijnlijk jaren Krantenberichten en foto s van kunstkijkuren Schoolkinderen in het museum, een onderzoek naar de invloed van museumlessen 01/01/1959 ca. 35 Rapport Vragen bij het kijken naar Kunst van de afdeling Onderwijs Verslagen vergaderingen docenten kunstkijkuren 06/ / / / / / Stukken betreffende het jubileum betreffende de kunstkijkuren Stukken betreffende de taak en samenstelling van de Museumcommissie Jaarverslagen kunstkijkuren over 1989 t/m Jaarverslag over 1989/ Jaarverslag over 1990/ Enquêtes betreffende kunstkijkuren Interne opiniepeiling kunstkijkuren Enquête Enquête 1991/ Enquête 2 e serie januari-april Versie augustus 2016

7 46 Enquête 2 e serie december maart Stageverslag van B. Helmink over kunstkijkuren Archief van de Muziekcommissie, Notulen Muziekcommissie 06/ / Verslagen docentenvergadering Muziekcommissie 02/ / Notities over muzikale vorming, met gegevens betreffende deelname Contacten met verschillende muziekinstellingen en muziekgezelschappen Materiaal over voorstellingen en muziekmateriaal Instructie aan de docenten muzikale vorming, verslagen van uitvoeringen en evaluaties Subsidieaanvragen op het gebied van muzikale vorming Kunstschooldagen Stukken betreffende de organisatie van kunstschooldagen Kunstschooldag Kunstschooldag Documentatie 57 Rapport De Esthetische vorming van de schooljeugd te Amsterdam in opdracht van de Amsterdamse Kunstraad uitgevoerd door het Bureau van Statistiek, 1960, en samenvatting van Rapport Opzet en Effecten van de Amsterdamse Kunstkijkuren en Materiaal van de museumlessen en muziekluisterlessen, betreft voornamelijk kindertekeningen Map 1 59 Map 2 60 Map 3 61 Map 4 62 Map 5 63 Map 6 64 Map 7 65 Map 8 Versie augustus

8 66 Map 9 67 Map Versie augustus 2016