Uitvoeringsplan duurzame energie

Transcriptie

1 Uitvoeringsplan duurzame energie gemeenten Regio West-Brabant Pieter Klep Kees aan de Wiel Theo Voskuilen Rapportnummer: /PK/ BV, Delft, 30 augustus 2011

2 COLOFON B.V., Delft Postbus 2960, 2601 CZ Delft Oude Delft 49, Delft Telefoon: Telefax: Internet: Projectnummer: Projecttitel: Uitvoeringsplan duurzame energie Opdrachtgever: Milieu en Afval Regio Breda Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, elektronisch op geluidsband of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van BuildDesk Nederland BV.

3 Samenvatting Voor u ligt het Uitvoeringsplan duurzame energie voor de gemeenten Aalburg, Alphen- Chaam, Baarle-Nassau, Breda, Drimmelen, Etten-Leur, Geertruidenberg, Oosterhout, Werkendam, Woudrichem en Zundert. Dit uitvoeringsplan is het resultaat van een proces dat bestond uit de volgende fasen: 1. Inventarisatie: Huidig energieverbruik; Gerealiseerde duurzame energieprojecten; Duurzame energieprojecten in de pijplijn; Potentiëlen van wind- en bio-energie en gebouwgebonden duurzame energieopties; 2. Visie op duurzame energie; 3. Uitvoeringsplan duurzame energie. Elke fase is vervat in een afzonderlijke rapportage waarvan dit rapport de derde fase, het uitvoeringsplan duurzame energie, betreft. In de regionale visie op duurzame energie is vastgesteld hoe de Regio West-Brabant de doelstelling 20% duurzame energie in 2020 wil realiseren. Daarbij is een verdeling gemaakt in subdoelen voor de opties: Bio-energie Windenergie Gebouwgebonden duurzame energieopties De verdeling voor de deelnemende gemeenten uit het verzorgingsgebied van voormalig MARB is weergegeven in de figuur hieronder. i

4 Om deze subdoelen te realiseren zijn de volgende acties en projecten geformuleerd. BIO1 Mestvergisting BIO2 Optimalisatie aanbod snoeihout uit buitengebied t.b.v. energieopwekking BIO3 Optimalisatie bedrijfsvoering groenafval BIO4 vergisting van VGI stromen BIO5 Slibvergisting RWZI s BIO6 Energieteelt op gemeentegronden WIND1 Vervaardigen kaartmateriaal WIND2 Verbinden van locaties WIND3 Ondersteunen initiatieven GGO1 Beleid voor zonnecellen GGO2 Stimuleren WKO GGO3 Regionaal beleid woningverbetering naar label B LDEB Verkenning en haalbaarheid Lokaal duurzame energie bedrijf COMM Opstelllen en uitvoeren communicatieplan Een aantal projecten draagt direct bij aan de opwekking van duurzame energie. Andere projecten creëren randvoorwaarden voor de realisatie ervan. De projecten zijn zo opgezet dat een te formeren projectteam (vaak volstaat zelfs één persoon) het gros van de werkzaamheden verricht waarbij de inzet van de individuele gemeenten minimaal is. De taak van de individuele gemeenten beperkt zich tot zaken als aanleveren van gegevens, meelezen van stukken en voorbereiden van besluitvorming binnen de gemeente. Op het moment dat het projectteam zijn werkzaamheden heeft voltooid en een project voor een gemeente concreet wordt, valt dit onder de reguliere (kern)taak van de gemeenten zelf. ii

5 Inhoudsopgave Samenvatting... i 1 Inleiding Aanleiding Een korte terugblik Uitvoeringsplan Organisatie Taken en verantwoordelijkheden Communicatie en voorlichting Organisatie Regio West-Brabant WB11-gemeenten SLoK-werkgroepen Provincie Noord-Brabant Agentschap NL Monitoring en verslag Monitoring Verslag Bio-energie Kenschets Aanpak en acties Aanpak Acties Windenergie Kenschets Aanpak en acties Aanpak Acties Gebouwgebonden opties Kenschets Aanpak en acties Aanpak Lokaal duurzame energiebedrijf Definitie Actie 1: Verkenning lokaal duurzame energiebedrijf Communicatie Aanpak Acties Actie 1: Opstellen en uitvoeren communicatieplan Dwarsverbanden Acties per gemeente Financiën Planning i

6 Bijlagen Bijlage 1: Samenstelling SLoK-werkgroepen Bijlage 2: Overzicht windenergieprojecten Bijlage 3: Verdeling regionale doelstelling WB11 en WB ii

7 1 Inleiding 1.1 Aanleiding In de Verklaring van Dussen hebben de 18 West-Brabantse gemeenten en de Zeeuwse gemeente Tholen vastgelegd dat zij gezamenlijk zullen bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelen van het Rijk. Deze doelen zijn: jaarlijks 2% energiebesparing tot 2020; 20% duurzame energie in 2020; 30% minder CO 2 -uitstoot in 2020 (ten opzichte van 1990). Deze doelen zijn in de verklaring niet nader gespecificeerd. Binnen de gemeenschappelijke regeling Milieu en Afval Regio Breda (MARB) hebben 11 deelnemende gemeenten een gezamenlijk projectenprogramma opgesteld waarmee wordt gewerkt aan de realisatie van de doelstelling in de Verklaring van Dussen. De financiering van het projectenprogramma is mogelijk geworden mede dankzij de SLoK 1 -regeling. Het programma bestaat uit negen regionale projecten, waaronder het project Regionaal uitvoeringsplan duurzame energie. Inmiddels is de gemeenschappelijke regeling Regio West-Brabant (RWB) een feit. In de nieuwe Strategische Agenda van RWB komt de Verklaring van Dussen als zodanig niet meer voor. Wel zijn de doelen erin opgenomen. Deze krijgen ook hun beslag in het uitvoeringsdeel van de Strategische Agenda. 1.2 Een korte terugblik Het project Regionaal uitvoeringsplan duurzame energie bestaat uit twee delen: Deel 1: Opstellen regionaal uitvoeringsplan duurzame energie Deel 2: Implementatie regionaal uitvoeringsplan duurzame energie Deel 1, het opstellen van een uitvoeringsplan, is opgebouwd in drie fasen: 1. Inventarisatiefase; 2. Formuleren regionale visie op duurzame energie; 3. Opstellen uitvoeringsplan. De eerste twee fasen zijn afgerond en vervat in twee afzonderlijke rapporten. Hierbij zijn alle 19 gemeenten van de Regio West-Brabant betrokken. Hierna volgt een overzicht van de activiteiten en resultaten van de eerste twee fasen. Fase 1: Inventarisatie De volgende inventarisaties zijn gedaan: het huidige energieverbruik; de huidige energieopwekking uit hernieuwbare bronnen; de pijplijnprojecten; de potentiëlen van de grootschalige duurzame energieopties gebouwgebonden opties, bio-energie en windenergie. 1 Stimulering Lokale Klimaatinitiatieven 1

8 Het huidige energieverbruik voor de regio West-Brabant bedraagt 78 PJ. Daarvan wordt 3,2 PJ opgewekt met duurzame energiebronnen. Dit komt overeen met 4,16%, net iets beter dan het landelijke gemiddelde. Het totaal aan pijplijnprojecten bedraagt ongeveer 9 PJ. Houden we rekening met slaagkans, dan hebben de pijplijnprojecten een te verwachten opbrengst van 4,7 PJ. Dat is absoluut niet voldoende om de 20% duurzame energiedoelstelling te realiseren. Het potentieel voor de drie opties daarentegen is ruim voldoende voor het realiseren van de doelstelling. Dat betekent dat een groot deel van het beschikbare potentieel nog niet wordt benut. Fase 2: Regionale visie op duurzame energie Het hebben van een doelstelling is één. Vervolgens komt de vraag hoe gaan we, als samenwerkende gemeenten, deze doelstelling bereiken? Om deze vraag te beantwoorden is een visie op duurzame energie ontwikkeld. Dat is gedaan aan de hand van de volgende vragen: Wat hebben we al gedaan? Wat is nog nodig? Wat kunnen we? Wat is realistisch? Wat gaan we doen? De eerste drie vragen kunnen worden beantwoord met de resultaten van de inventarisatie. Wat hebben we al gedaan? De hoeveelheid opgewekte duurzame energie wordt jaarlijks met de DE-monitor gemeten. Voor de inventarisatie is uitgegaan van het nieuwe protocol van Agentschap NL. Er blijkt al 3,2 PJ in de regio te worden opgewekt. Wat is nog nodig? Om te weten hoeveel duurzame energie moet worden opgewekt in 2020 is een voorspelling gedaan van het energieverbruik in Daarbij is rekening gehouden met economische groei, verbetering van rendementen van energiecentrales en energiebesparing. Opwekken van duurzame energie kan niet los gezien worden van energiebesparing. De relatie blijkt uit de figuur hiernaast. Op basis van het voorspelde verbruik in 2020 is de doelstelling gekwantificeerd. Van de doelstelling 20% duurzame energie in 2020 is al een deel gerealiseerd. Een tweede deel wordt landelijk georganiseerd (wind op zee en concentratiegebieden bij wind op land). Blijft over, regionaal te realiseren: 6,55 PJ. Wat kunnen we? Daarvoor zijn de potentiëlen van windenergie, bio-energie en gebouwgebonden opties bepaald. Opgemerkt wordt dat het om het theoretisch potentieel gaat. Reden waarom ook de volgende vraag relevant is. 2

9 Wat is realistisch? Hierbij spelen vele facetten een rol. Denk hierbij aan betaalbaarheid, draagvlak, beschikbaarheid en dergelijke. Ook projecten die al in de pijplijn zitten zijn bij deze vraag betrokken. Aan de hand van genoemde facetten en de pijplijnprojecten is voor de drie grootschalige duurzame energieopties een scenario uitgewerkt. Het energiescenario voor West-Brabant is als volgt te kenmerken: Bio-energie: vol voor gaan Windenergie: ingezette trajecten afmaken en opschalen van bestaande parken Gebouwgebonden opties: maximaliseren met beleid Het energiescenario is op 7 december 2010 door de Stuurgroep Duurzame Ontwikkeling van de West-Brabantse Vergadering vastgesteld als de West-Brabantse visie op duurzame energie In deze visie gelden de volgende uitgangspunten: De Verklaring van Dussen, met daarin de doelstelling 20% duurzame energie in 2020 en 2% energiebesparing per jaar. Landelijke ontwikkelingen zoals windenergie op zee en de majeure opgave wind op land zijn naar rato van het energieverbruik verrekend in de regionale doelstelling. De behoefte aan duurzame energie zal na 2020 toenemen. Energiebesparing heeft hoge prioriteit (trias energetica). Binnen de beschikbare opties heeft windenergie naar verhouding van het potentieel relatief de laagste ambitie. De doelstelling moet daadwerkelijk haalbaar zijn. Daarom wordt alleen rekening gehouden met (zo goed als) bewezen technieken. De figuren 1 tot en met 3 visualiseren de visie. Figuur 1: Duurzame energiedoelstelling (WB19) 3

10 Figuur 2: Verdeling regionaal (WB19) doel: 6,55 PJ Figuur 3: Toename duurzame energieopwekking Wat gaan we doen? Deze vraag beantwoorden we met dit document: het uitvoeringsplan duurzame energie. Dit uitvoeringsplan is bedoeld voor de 11 gemeenten Aalburg, Alphen-Chaam, Baarle- Nassau, Breda, Drimmelen, Etten-Leur, Geertruidenberg, Oosterhout, Werkendam, Woudrichem en Zundert, hierna aangeduid als WB Uitvoeringsplan Dit uitvoeringsplan beschrijft de projecten en de organisatie voor de periode Het is tot stand gekomen in samenspraak met MARB en de WB11, vertegenwoordigd door de werkgroepen bio-energie, gebouwgebonden opties en windenergie die in het kader van de SLoK-aanpak zijn opgericht. Het uitvoeringsplan bevat zowel kortlopende als langlopende projecten. Het ontwikkelen van windenergie bijvoorbeeld loopt nu eenmaal gemiddeld langer dan vier jaar. Dit uitvoeringsplan heeft de intentie om vooral projecten in gang te zetten. Sommige activiteiten zoals communicatie en voorlichting zijn (het best) structureel. De projecten zijn zo opgezet dat de werkzaamheden zoveel mogelijk door een projecttrekker of een projectteam worden uitgevoerd. De werkzaamheden voor de individuele gemeenten beperken zich zo tot zaken als het aandragen van (nadere) gegevens, het lezen en becommentariëren van adviezen en concept-beleidsdocumenten. De meeste projecten komen zo doende pas bij de individuele gemeenten op het moment dat het om reguliere taken gaat. Deze taken zijn bijvoorbeeld: Vergunningverlening Ruimtelijke Ordening Gebiedsontwikkeling Gebouwenbeheer 4

11 Het realiseren van de doelstelling 20% duurzame energie in 2020 is uitsluitend mogelijk in samenwerking met de maatschappelijke partners. De gemeenten kunnen zelf het goede voorbeeld geven. Verder komt het vooral neer op het stimuleren en faciliteren van de maatschappelijke partners. Ook het bijdragen aan maatschappelijk draagvlak met goede communicatie is van belang. De maatschappelijke partners worden betrokken bij de projecten. De gemeenten initiëren de projecten en hebben vooralsnog een trekkersrol. Op enig moment kan die rol bij de maatschappelijke partners komen te liggen. Naar verwachting ligt dat moment buiten de looptijd van dit plan. Doelstelling WB11 De visie op duurzame energie met bijbehorende verdeling in subdoelen heeft betrekking op de WB19. Splitsen we ten behoeve van dit uitvoeringsplan de doelstelling van 6,55 PJ duurzame energie in een deel voor de WB11 en een deel voor de overige gemeenten van de regio West-Brabant (WB8), dan levert dat het volgende beeld. WB11 WB8 WB19 Bio-energie 1,88 1,52 3,40 Windenergie 0,62 1,07 1,68 GGO 0,86 0,60 1,46 Totaal 3,36 3,19 6,55 De verdeling is gemaakt naar rato van de uitgangspunten die aan het energiescenario ten grondslag liggen (inwonersaantal, (dak)oppervlakte, woningaantal, arbeidsjaren, windenergieprojecten met slaagkans >=70%). In de hoofdstukken 4, 5 en 6 waarin de drie thema s worden behandeld, zal nader op de onderbouwing van deze verdeling worden ingegaan. Figuur 4: Verdeling DE-opties WB11 aandeel (3,34 PJ) 5

12 2 Organisatie In dit hoofdstuk beschrijven we de organisatie en onderlinge rolverdeling van de overheidsinstanties die binnen het werkgebied van de regio West-Brabant betrokken zijn bij duurzame energie. Het gaat om de volgende instanties: Regio West-Brabant (gemeenschappelijke regeling); Regiogemeenten (WB11); SLoK-werkgroepen; Provincie Noord-Brabant; Agentschap NL. Zij zijn vertegenwoordigd in het CADO 2 -overleg, dat vier keer per jaar bijeenkomt. Voor het SLoK-programma worden daarnaast afzonderlijke overleggen ingepland. 2.1 Taken en verantwoordelijkheden Dit uitvoeringsplan maakt deel uit van de regionale SLoK-aanpak die bestaat uit negen regionale projecten. Dit uitvoeringsplan is onderdeel van SLoK-project 1: Regionaal duurzame energieplan. De basisgedachte bij het opzetten van de regionale SLoK-projecten is dat regionaal producten en aanpakken worden voorbereid en dat deze producten en aanpakken lokaal worden toegepast. De regionale SLoK-aanpak biedt de volgende voordelen: Meer efficiëntie: projecten en maatregelen hoeven maar één keer bedacht te worden. De schaalgrootte: komt de efficiëntie in de uitvoering ten goede en kan financiële voordelen opleveren door grotere volumes. Betere benutting van aanwezige kennis en capaciteit in de regio, door uitwisseling en elkaar helpen. Gemeentegrensoverschrijdende gebieden en doelgroepen in één keer benaderen met eenzelfde boodschap. De WB11 hebben op basis van het regionale SLoK-programma ieder individueel een aanvraag gedaan bij het voormalige Ministerie van VROM. De regionale projecten vormen de basis voor de SLoK-uitkering. De gemeenten zijn dus primair verantwoordelijk voor het toepassen van de producten en/of de uitvoering van projecten. De WB11 gemeenten hebben hun SLoK-bijdragen met een aanvullende bijdrage overgemaakt in een regionaal fonds en daarbij RWB (MARB) opdracht gegeven om het regionale SLoK-programma te regisseren. 2.2 Communicatie en voorlichting Communicatie is tweerichtingsverkeer. Voorlichting is eenrichtingsverkeer. Communicatie houdt de betrokken partijen bij de les en is nodig om problemen in de uitvoering uit de weg te ruimen. 2 ContactAmbtenarenDuurzame Ontwikkeling 6

13 Met voorlichting wordt de buitenwereld geïnformeerd over bereikte resultaten. Persoonlijk contact werkt het beste binnen de communicatie; daarom zullen de mensen van RWB regelmatig op pad zijn binnen de regiogemeenten en er 'op de koffie' gaan. Op die manier krijgt men werkelijk zicht op (de oorzaken van) eventuele knelpunten. Met maatwerkoplossingen kan vervolgens hulp geboden worden. Bij voorlichting kan gedacht worden aan de website van de regio West-Brabant ( en de gemeentelijke websites, nieuwsbrieven en publieksversies van jaarplannen/jaarverslagen. De vorm en inhoud van de communicatie en voorlichting geschiedt in overleg met de regiogemeenten en de medewerkers van de Regio West- Brabant. In de beschrijving van de projecten wordt steeds aangegeven of en zo ja welke communicatieaspecten bij de betreffende projecten spelen. Daarnaast zijn er ook binnen de thema s bio-energie, windenergie en gebouwgebonden opties specifieke communicatie- en voorlichtingsprojecten uitgewerkt. In het volgende onderdeel beschrijven we de organisatie waarbij we per partij de taken en verantwoordelijkheden weergeven. 2.3 Organisatie Regio West-Brabant De gemeenschappelijke regeling Regio West-Brabant (RWB) is ontstaan uit de bundeling van een aantal langer bestaande samenwerkingsverbanden, waaronder de gemeenschappelijke regelingen SES, KCV, MARB en het Regiobureau. Bij de vormgeving van de gemeenschappelijke regeling Regio West-Brabant is het uitgangspunt geweest dat het algemeen bestuur van de regeling zich uitsluitend bezighoudt met de strategische agenda. De vormgeving van een aantal specifieke terreinen vindt plaats in bestuurscommissies. Het lopende SLoK-programma van de WB11 hoort bij de Bestuurscommissie Duurzaamheid. Een aantal van de overige gemeenten heeft over SLoK-projecten individueel afspraken gemaakt met de Regionale Milieudienst West- Brabant. De regio werkt kader stellend, maar heeft geen beslisbevoegdheid WB11-gemeenten Het SLoK-programma is opgezet binnen de gemeenschappelijke regeling Milieu en afval regio Breda. Hoewel deze regeling formeel niet meer bestaat is afgesproken onder andere door de gekozen financieringsvorm (een gemeenschappelijk budget met een looptijd tot 2013) dat de WB11-gemeenten de SLoK-projecten afronden. 7

14 De WB11-gemeenten: Aalburg Alphen-Chaam Baarle-Nassau Breda Drimmelen Etten-Leur Geertruidenberg Oosterhout Werkendam Woudrichem Zundert Taken en verantwoordelijkheden: Verantwoordelijk voor de uitvoering van eigen gemeentelijke projecten. Actieve deelname aan ambtelijke en bestuurlijke bijeenkomsten. Regiogemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de gemeentelijke projecten, al dan niet in samenwerking, evenals de verantwoording van de verkregen SLoK-subsidie. De financiële verantwoording vindt plaats richting de gemeenteraad. De in 2020 te behalen regionale doelstelling (zoals vastgelegd in de Verklaring van Dussen) is een gezamenlijke verantwoordelijkheid: de regiogemeenten zullen elkaar bij de les moeten houden. Successen, maar ook problemen moeten met elkaar gedeeld worden SLoK-werkgroepen Voor de realisatie van de regionale SLoK-projecten zijn werkgroepen samengesteld. Het project Regionaal duurzame energieplan is onderverdeeld in drie trajecten: Bio-energie Windenergie Gebouwgebonden opties (GGO) Daarvoor zijn drie afzonderlijke werkgroepen opgericht. De samenstelling is te vinden in bijlage 1. Taken en verantwoordelijkheden De taken van de werkgroepen zijn de volgende: Inhoudelijke begeleiding van het SLoK-(deel)project; Aanspreekpunt voor regiogemeenten voor het specifieke onderwerp; (Mede) uitvoeren van het uitvoeringsplan duurzame energie Provincie Noord-Brabant De Provincie Noord-Brabant heeft in oktober 2010 met de Energieagenda Noord-Brabant nieuw energiebeleid vastgesteld. Daarbinnen zijn enkele speerpunten gekozen: Biobased economy ofwel bio-economie (groene grondstoffen); Elektrisch rijden/slimme netwerken; Zonne-energie (onderzoek). Relevant voor West-Brabant zijn de bio-economie en windenergie. Windenergie is weliswaar geen speerpunt van de Provincie, maar de mogelijkheden die de Provincie Noord-Brabant ziet als bijdrage aan de rijksdoelstelling, liggen in West-Brabant. 8

15 Taken en verantwoordelijkheden De Provincie heeft binnen de regeling Stimulering Lokale Klimaatinitiatieven afspraken gemaakt met het Rijk. De Provincie is verantwoordelijk voor het nakomen van die afspraken. De Provincie faciliteert innovatieve clusters voor de gekozen speerpunten. De Provincie stimuleert met een kapitaalfonds. De Provincie creëert experimenteerruimtes voor onder andere woningbouw. De Provincie faciliteert gemeenten en regio s bij de uitvoering door expertise bijelkaar te brengen en kennis te delen Agentschap NL Agentschap NL is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Taken Agentschap NL faciliteert gemeenten en provincies bij de uitvoering van het Klimaatakkoord tussen Rijk en Gemeenten en het Klimaat- en Energieakkoord Rijk en provincies. Het programma Lokale en Regionale Klimaatinitiatieven voor gemeenten en provincies richt zich op de intensivering van lokale en regionale klimaatbeleid en op de samenwerking met marktpartijen met klimaatambities. Dit gebeurt door de opzet van themateams en regionale netwerken. Daarnaast beheert Agentschap NL meerdere subsidies, waaronder de decentrale uitkering Stimulering Lokale Klimaatinitiatieven (SLoK). Verantwoordelijkheden Agentschap NL fungeert als kennismakelaar tussen allerlei partijen, zoals brancheorganisaties, gemeenten, provincies, ministeries en milieudiensten. Agentschap NL heeft een stimulerende rol en heeft als 'buitenstaander' tot nu toe een positieve invloed gehad op het bestuurlijk agenderen van het onderwerp klimaatbeleid in de regiogemeenten. In de uitvoering van het SLoK is Agentschap NL betrokken als adviseur en kennismakelaar. 9

16 3 Monitoring en verslag Monitoring is een essentieel onderdeel van de beleidscyclus. Door de resultaten te meten en te beoordelen kan worden gestuurd op het bedenken, plannen en uitvoeren van maatregelen. 3.1 Monitoring Vanaf 2006 is binnen MARB-verband de jaarlijkse duurzame energieproductie gemeten. De laatste twee jaar is deze DE-monitor voor de gehele regio West-Brabant uitgevoerd. De monitoring zal op dezelfde manier worden voortgezet. Daarbij is een aanpassing van de monitoringsystematiek nodig zodat monitoring volledig aansluit bij de regionale visie op duurzame energie en dit uitvoeringsplan. Door de potentiëlen en regionale doelstelling te vertalen op lokaal niveau zal de monitoring de lokale prestaties in beeld brengen, afgezet tegen de lokale doelen/potentiëlen. Het geheel maakt inzichtelijk of regionale afspraken worden nagekomen en of daarmee de doelstellingen binnen bereik blijven. 3.2 Verslag MARB maakt tweemaal per jaar voortgangsrapportages voor de deelnemende gemeenten van regio West-Brabant. Ook deze werkwijze kan ongewijzigd worden voortgezet. Het ligt voor de hand om de SLoK-werkgroepen een actieve rol te geven in het vergaren van de benodigde informatie. 10

17 4 Bio-energie 4.1 Kenschets Het doel voor de WB11 bedraagt 1,88 PJ. Dit doel kan bereikt worden door de technieken vergisten (mest, reststromen voedingsindustrie, slib) en verbranden (snoeihout) nog beter en meer toe te passen dan nu gebeurt. Een fors deel van het doel zal worden ingevuld door de inzet van biobrandstoffen voor vervoer. Omdat dit een autonome ontwikkeling is (rijksbeleid), is deze niet meegenomen in de acties. De inzet van GFT-afval voor vergisting en nacompostering is ook niet meegenomen in de acties, omdat ook dit een autonome ontwikkeling is. Attero zal proberen zoveel mogelijk van het GFT-afval in te zetten voor vergisting. Rijk De energietransitie in Nederland richt zich op zeven thema s. Daarvan hebben vier thema s betrekking op bio-energie: duurzame mobiliteit (o.a. biobrandstoffen); groene grondstoffen (bijvoorbeeld houtchips, maar ook bioplastics); nieuw gas (bijvoorbeeld groen gas afkomstig van mestvergisting); duurzame elektriciteit (bijvoorbeeld door verbranding van houtchips en omzetting in elektra via warmtekrachtkoppelingen). Het Rijk stuurt aan op een zogenaamde bio-economie, waarbij groene grondstoffen zo goed mogelijk benut worden in de keten. Een bio-economie, ofwel groene economie, is een economie waarin bedrijven zoveel mogelijk economische gebruikswaarde uit biomassa halen voor niet-voedseltoepassingen. Uiteraard moet de voedselproductie daarbij gewaarborgd blijven. Door inzet van nieuwe technieken en samenwerking tussen ondernemers uit verschillende sectoren kunnen we de diverse bestanddelen van biomassa, inclusief reststoffen, optimaal gebruiken en hergebruiken, zoals: Productie van bioplastics uit reststoffen van aardappelverwerkende industrie Raffinage van gras voor hoogwaardige toepassingen (eiwitten voor veevoer, vezels voor papier, suikers voor biobrandstof). Energie- en kunstmestproductie uit vergisting van mest Provincie Noord-Brabant De Provincie Noord-Brabant heeft in 2010 met de Energieagenda Noord-Brabant nieuw energiebeleid vastgesteld. De bio-economie is daarbinnen een speerpunt. In de provincie is veel aanbod van (agrarische sector: mest, maïs, suikerbiet, restafval) en ook vraag naar (industrie: Cosun, Suikerunie; chemie: Shell, DOW, Total) groene grondstoffen. Een aantal van deze bedrijven heeft zich verenigd in het programma Biobased Innovations Zuidwest Nederland. Zij hebben de ambitie om de regionale ontwikkeling te versnellen tot een leidende (concurrentie) positie in Europa op het gebied van duurzaam grondstoffengebruik, productie van halffabricaten uit natuurlijke gewassen en reststromen via bio-raffinage. 11

18 Brabant kenmerkt zich ook vanwege de vele veeteeltbedrijven. De mest die daar vrijkomt, kan nuttig worden ingezet. De agrariërs zetten al volop in op de ontwikkeling om de mestkringloop regionaal sluitend te krijgen (mesttransitie). De opbrengst van de gerealiseerde duurzame energie-installaties in de provincie bedraagt 13 PJ, ofwel 3 % van het huidige energieverbruik van Noord-Brabant. Van deze productie is 80 % afkomstig van de bijstook van biomassa in de Amercentrale. Het grootste deel van de biomassa voor de Amercentrale wordt geïmporteerd. Import is in de regionale visie buiten beschouwing gebleven. Het ECN heeft berekend dat in 2020 in Brabant in totaal circa 21 PJ aan hernieuwbare energie kan worden opgewekt door vergisting, vergassing en verbranding van groenafval, organisch huishoudelijk en industrieel afval en mest. Om dat potentieel te benutten, zijn nog veel nieuwe vergisting- en verbrandingsinstallaties nodig. Regio West-Brabant Het merendeel van de huidige elektriciteitsopwekking met bio-energie in West-Brabant vindt verspreid over het hele gebied plaats. Bekende projecten zijn bijvoorbeeld de kippenmestverbrander van DEP in Moerdijk en de Amercentrale in Geertruidenberg. Er zijn verschillende projectinitiatieven, zoals een aantal mestvergisters en houtgestookte warmtekrachtkoppelingen (bijvoorbeeld uitbreidingswijk Teteringen in Breda). 4.2 Aanpak en acties Veel voorkomende knelpunten bij bio-energieprojecten zijn: Vergunningverlening (speelt bij alle type projecten); Beperkte/ slechte afstemming tussen actoren; Afstemming van vraag en aanbod van grondstoffen; Warmteafzet (speelt vooral bij verbranding); Gebrek aan ambtelijk en bestuurlijk draagvlak. De aanpak is erop gericht om deze knelpunten weg te nemen Aanpak In de huidige situatie zijn er fors wat initiatieven, zowel voor vergisting als voor verbranding. Ook zijn er veel verschillende organisaties actief. De aanpak is erop gericht om de juiste partijen met elkaar in contact te laten komen. De aanpak op hoofdlijnen: a) bestaande projectinitiatieven versnellen; b) de resterende potentieel benutten. Om dit te kunnen bereiken is afstemming nodig tussen Regio West-Brabant, de gemeenten en organisaties zoals REWIN en ZLTO. Ook is afstemming met lopende projecten zoals EnergieConversiePark (Interreg) en Benutting reststromen West-Brabant Oost (Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij). Voor de bio-economie is nog veel onderzoek en ontwikkeling nodig. Veel verwachtingen zijn er voor algenkweek. Dit staat los van de gekozen stromen in de regionale visie. Vooralsnog is alleen voor het benutten van VGI stromen voor energieopwekking afstemming met de ontwikkelingen rondom de bio-economie nodig. 12

19 4.2.2 Acties Actie 1: Mestvergisting 1 BIO1 Mestvergisting 2 Doelstelling kwantitatief GJ (ca ton mest goed voor ca. 4 vergistingsinstallaties) 3 Doelstelling kwalitatief Het benutten van de potentie van energie uit mest. Een aantal projecten zit al in de pijplijn. Doel van dit project is om de uitvoering van deze projecten te versnellen. Daarnaast is het doel om de resterende potentie te benutten. Hierbij sturen op efficiënte projecten, waarbij geproduceerde warmte benut wordt (koppeling met een warmtevrager). 4 Werkwijze A. Verdieping inventarisatie. Van de bekende projecten (zie inventarisatierapport) wordt een beter beeld gevormd van de betrokken partijen, mogelijke partners en knelpunten (zoals vergunningverlening). B. Gesprek met mogelijke partners, identificeren van belangen. C. Strategie bepalen aan de hand van de ondersteuningsbehoefte. D. Uitvoering met waar nodig maatwerkondersteuning per initiatief. 5 Lokaal/regionaal Regionaal. Eventuele projectinitiatieven binnen een gemeente lokaal oppakken. 6 Projecttrekker Door werkgroep bio-energie te bepalen 7 Betrokken partijen Alle gemeenten, Regio West-Brabant, partners: ZLTO, REWIN, Provincie Noord-Brabant 8 Communicatie Vergroten draagvlak nodig 9 Tijdbesteding Projectteam Stap A, B en C: 60 uur (voor 1 persoon) Stap D, schatting 20uur per initiatief, totaal 100 uur Tijdbesteding gemeente 4 uur, voor aanleveren informatie in stap A en meedenken bij stap C. 10 Financiën Geen, alleen uren 11 Planning Start in 2011, uitvoering in 2011 en Monitoringindicatoren Bij voorkeur op basis van werkelijke productie installatie (GJ). Anders op basis van input (ton/jaar) installatie, rendement en energiewaarde brandstof. 13

20 Actie 2: Optimalisatie aanbod van snoeihout uit buitengebied t.b.v. energieopwekking 1 BIO2 Optimalisatie aanbod van snoeihout uit buitengebied t.b.v. energieopwekking 2 Doelstelling kwantitatief GJ (gemiddeld 300 ton per gemeente) 3 Doelstelling kwalitatief Doel is om zoveel mogelijk snoeihout uit het buitengebied beschikbaar te maken om (liefst regionaal) in te zetten voor energieopwekking. 4 Werkwijze A. Ervaringen (van bestaande inzamelstructuren) in en buiten de regio in beeld brengen B. Polsen van interesse onder gemeenten en eventuele andere partijen C. Strategie bepalen D. Uitvoering (aanbesteding) 5 Lokaal/regionaal Regionaal 6 Projecttrekker Door werkgroep bio-energie te bepalen 7 Betrokken partijen Regio West-Brabant, alle geïnteresseerde gemeenten en eventuele andere partijen (bijvoorbeeld een natuur en landschapsvereniging, ZLTO, loonwerkers, Treeport Zundert) 8 Communicatie Vergroten draagvlak nodig 9 Tijdbesteding projectteam Stap A, B en C maximaal 80 uur Stap D is 300 uur Tijdbesteding gemeente 6 uur voor fase B, C en eventuele werkzaamheden voor besluitvorming 10 Financiën Geen, alleen uren 11 Planning Start in 2011, uitvoering in 2011 en Monitoringindicatoren Bij voorkeur op basis van werkelijke productie installatie (GJ). Anders op basis van input installatie, rendement en energiewaarde brandstof. 14

21 Actie 3: Optimalisatie bedrijfsvoering groenafval De vaste contractperiode eindigt in mei 2012, daarna kunnen de deelnemende gemeenten besluiten om tweemaal 1 jaar te verlengen. In CADO-verband is besloten om (individueel) 1 jaar te verlengen. In het najaar 2011 wordt bekeken of er onder de (8 of 11 of 19) gemeenten interesse bestaat om opnieuw aan te besteden. Bij de huidige verwerking wordt nog een aanzienlijke houtfractie gecomposteerd. Er kan waarschijnlijk meer dan nu houtfractie aan het proces worden onttrokken zonder het composteringsproces geweld aan te doen. Dit is mogelijk door het verbeteren van de scheiding bij inname en door het vergroten van het volume. 1 BIO3 Optimalisatie bedrijfsvoering groenafval 2 Doelstelling kwantitatief GJ (ca. 500 ton hout per gemeente) 3 Doelstelling kwalitatief Doel is de opwekking van energie uit groenafval (nu via Van Iersel) te continueren en optimaliseren 4 Werkwijze A. Analyse huidige situatie 1. Zijn gemeenten tevreden over Van Iersel 2. Zijn er verbeteringen mogelijk, bijvoorbeeld extra groenafval aanleveren, of snoeihout beter scheiden 3. Zijn er argumenten om opnieuw aan te besteden 4. Wat zijn de alternatieven en hoe is het draagvlak bij gemeenten 5. Is er interesse onder de andere West-Brabantse gemeenten om deel te nemen in een aanbesteding B. Strategie bepalen met (voormalige) werkgroep C. Optimalisatie bedrijfsvoering (altijd uitvoeren) twee bijbehorende acties: het beter/meer scheiden van groenafval betrekken snoeihout uit bestekken van hoveniers/loonwerkers D. Uitvoeren Europese aanbesteding (bij positief besluit) 5 Lokaal/regionaal D is regionaal. C maatwerkondersteuning, dus lokaal. 6 Projecttrekker Door werkgroep bio-energie te bepalen 7 Betrokken partijen Aalburg, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Drimmelen, Geertruidenberg, Werkendam, Woudrichem, Zundert, Regio West-Brabant, Inkoopbureau West-Brabant. Bij nieuwe aanbesteding ook eventueel andere gemeenten. 8 Communicatie 9 Tijdbesteding projectteam Stap A en B: 40 uur (1 persoon). Stap C schatting: 40u (1 persoon) Stap D, schatting: 40u p.p. (2 personen), totaal 80 uur Tijdbesteding gemeente Meelezen, besluitvorming: 6 uur 10 Financiën Inhuren kennis voor aanbesteding in stap D Planning Stap D start 1 e kwartaal 2012, looptijd 9 maanden Stap A, B, C2 Start 4 e kwartaal Monitoringindicatoren Bij voorkeur op basis van werkelijke productie installatie (GJ). Te relateren aan extra houtvolume door deze actie. 15

22 Actie 4: Vergisting van VGI-stromen 1 BIO4 Vergisting van VGI-stromen 2 Doelstelling kwantitatief GJ 3 Doelstelling kwalitatief Doel is om zoveel mogelijk reststromen uit de Voedings- en Genotmiddelindustrie (VGI) in te zetten voor energieopwekking 4 Werkwijze A. Inventarisatie In de inventarisatiefase zijn geen projecten met VGI-stromen gevonden. Daarom wordt gestart met een inventarisatie van praktisch beschikbare VGI-stromen. Te denken valt aan bedrijven zoals HAK (Woudrichem); SVZ International (Etten- Leur) en Ardo (Zundert). Voor de inventarisatie is lokale kennis vereist en gaat daarom in samenspraak met de gemeenten. B. Vervolgens worden gesprekken gevoerd met eigenaren van de VGI-stromen. Daarbij worden mogelijkheden, belangen, knelpunten en randvoorwaarden verkend om de VGI-stromen beschikbaar te krijgen voor energieopwekking (of anderszins i.h.k.v. de bio-economie). C. Als de inventarisatie en verkenning daartoe aanleiding geven wordt gezocht naar toepassingen waarbij naast de opwekking van elektriciteit ook de vrijkomende warmte wordt benut, bijvoorbeeld binnen de inrichting van een VGI-bedrijf zelf. D. Als tussenstap kan in het geval er meerder toepassingsmogelijkheden blijken te zijn een afwegingsdocument worden opgesteld waarbij voor en nadelen per toepassing uitgewerkt worden. E. Als een toepassing gekozen is kan een business case worden uitgewerkt. 5 Lokaal/regionaal Regionaal. Businesscase: lokaal 6 Projecttrekker Door werkgroep bio-energie te bepalen 7 Betrokken partijen Provincie Noord-Brabant, REWIN, gemeenten Breda, Oosterhout, Woudrichem, Etten-Leur en Regio West-Brabant. VGI-bedrijven als mogelijke aanbieders. 8 Communicatie 9 Tijdbesteding projectteam Stap A, B, C en D ongeveer 150 uur Stap E is vooraf niet in te schatten Tijdbesteding gemeente 6 uur voor Stap A, meelezen en voorbereiden besluitvorming 10 Financiën Inhuur kennisondersteuning ,- (A t/m D) 11 Planning Start 2 e kwartaal Uitvoering Monitoringindicatoren Bij voorkeur op basis van werkelijke productie installatie (GJ). Anders op basis van input installatie, rendement en energiewaarde brandstof. 16

23 Actie 5: Slibvergisting RWZI s 1 BIO5 Slibvergisting RWZI s 2 Doelstelling kwantitatief GJ (2 slibvergisters: Nieuwveer en Dongemond) 3 Doelstelling kwalitatief Doel is om slib van RWZI s ter plekke te vergisten en te benutten voor elektriciteitsproductie, warmte en groen gas 4 Werkwijze A. Inventariseren RWZI s die nog niet in het project Energiefabriek zijn opgenomen. B. Bespreken mogelijkheden om uitvoering project de Energiefabriek te versnellen voor alle regionale RWZI s. De koppeling van de RWZI Nieuwveer met de biomassacentrale in Breda is een goed voorbeeld. C. Bepalen ondersteuningsbehoefte voor gemeenten en waterschappen D. Faciliteren realisatie en maatwerkondersteuning 5 Lokaal/regionaal Regionaal en lokaal 6 Projecttrekker Door werkgroep bio-energie te bepalen 7 Betrokken partijen Regio West-Brabant, Waterschappen Brabantse Delta en Rivierenland, de gemeenten Breda, Oosterhout, 8 Communicatie Via Waterschappen 9 Tijdbesteding projectteam Stap A, B en C: 50 uur Tijdbesteding gemeente D betreft voornamelijk vergunningverlening: reguliere taak 10 Financiën Geen. Maatregelen zijn in beginsel lonend voor de waterschappen. 11 Planning Start 4 e kwartaal 2011, uitvoering in Monitoringindicatoren Bij voorkeur op basis van werkelijke productie installatie (GJ). Anders op basis van input installatie, rendement en energiewaarde brandstof. 17

24 Actie 6: Energieteelt 1 BIO6 Energieteelt op gemeentegronden 2 Doelstelling kwantitatief 2000 GJ (ca. 50 hectaren houtteelt) 3 Doelstelling kwalitatief Doel is om teelt van biomassa (wilg, populier, miscanthus) op gemeentelijke (braakliggende) gronden toe te passen. De oogst wordt ingezet voor productie van duurzame energie in bio-energiecentrales. 4 Werkwijze A. Onderzoeken mogelijkheden van energieteelt in relatie tot grondsoorten en beschikbare tijd dat de gronden gebruikt kunnen worden. Hiervoor kan een marktconsultatie worden gehouden. B. Inventariseren van 1. braakliggende gemeentelijke gronden 2. standpunt van gemeenten om deze gronden voor een bepaalde periode te benutten voor energieteelt. C. Strategie bepalen: zelf doen of aanbesteden?. D. Uitvoering. Na fase A en B zal een besluit genomen moeten worden voor een GO of NO GO. Als er bijvoorbeeld te weinig grond beschikbaar is kan dit een reden zijn voor een NO GO. Ook is het standpunt van de gemeenten belangrijk. Wanneer blijkt dat er geen of te weinig draagvlak is kan dat reden voor een NO GO zijn. Een marktconsultatie geeft inzicht in de bereidheid van marktpartijen. Ook zullen daarbij eventuele randvoorwaarden van marktpartijen duidelijk worden. 5 Lokaal/regionaal Regionaal 6 Projecttrekker Door werkgroep bio-energie te bepalen 7 Betrokken partijen Provincie Noord-Brabant, Regio West-Brabant en alle gemeenten 8 Communicatie Projectresultaten zijn geschikt om over te communiceren 9 Tijdbesteding projectteam Stap A, B en C bedraagt maximaal 100 uur. Stap D afhankelijk van keuze: zelf doen PM, aanbesteding 100 uur. Tijdbesteding gemeente 8 uur voor beoordelen documenten en voorbereiden besluitvorming: 10 Financiën Kennisondersteuning 6.000,- 11 Planning Start 3 e kwartaal 2012, eventuele uitvoering in 2012 tot 2 e kwartaal 2013 (i.v.m. planttijd) 12 Monitoringindicatoren Bij voorkeur op basis van werkelijke productie installatie (GJ). Anders op basis van input installatie, rendement en energiewaarde brandstof. 18

25 5 Windenergie 5.1 Kenschets Het regionaal doel (WB19) voor windenergie bedraagt 1,68PJ. Dit wordt gevormd door een opsomming van lopende projecten met een slaagkans van 70% of meer. Het totaal van die projecten op het grondgebied van de WB11 bedraagt 0,62PJ. Dit deel komt dus voor rekening van dit uitvoeringsplan. Het merendeel van de huidige elektriciteitsopwekking met windenergie in de hele Provincie Noord-Brabant vindt plaats in West-Brabant. Het gebied in West-Brabant leent zich door zijn ligging en openheid goed voor windenergie. De huidige situatie is als volgt. Rijk Het Rijk heeft zich ten doel gesteld om in 2020, MW opgesteld vermogen op land te hebben. Het voormalige ministerie van VROM is een traject gestart om dat vermogen te realiseren. Een onderdeel van het traject is het Ruimtelijk perspectief wind op land. Daarin is opgenomen dat MW windenergie in tien concentratiegebieden kan worden gerealiseerd, ook wel majeure opgave genoemd. Dit voornemen is nimmer bestuurlijk vastgesteld. Het kabinet Rutte houdt echter vast aan de doelstelling van MW op land. Ten tijde van de vorming van de regionale visie op duurzame energie is de majeure opgave (in tien concentratiegebieden) beschouwd als een rijkstaak. Dit laatste is niet meer het geval. Het zijn de provincies en gemeenten die de doelstelling moeten realiseren. Het Rijk zal daarbij faciliteren en bij parken van meer dan 100 MW optreden als bevoegd gezag. Rijksstructuurvisie wind op land De minister van I&M is voornemens een rijksstructuurvisie voor wind op land te maken Deze structuurvisie borduurt voort op het Ruimtelijk Perspectief Wind op Land. Het idee van concentratiegebieden, vrijwaringsgebieden en inpassingsgebieden komt daarin terug. Provincie Doelstelling De provincies hebben in het kader van de MW doelstelling het Rijk een gezamenlijk bod gedaan waarmee de provincies de doelstelling denken te kunnen realiseren. In dat bod is per provincie een te realiseren vermogen aangegeven. De Provincie Noord-Brabant wil met 320 MW een bijdrage leveren aan de rijksdoelstelling. Verordening Ruimte De Provincie heeft 17 december 2010 de Verordening ruimte Noord-Brabant 2011 vastgesteld. Op 1 maart 2011 trad deze in werking. 19

26 Ten aanzien van windenergie is de benadering tweeledig. Er wordt onderscheid gemaakt in stedelijk concentratiegebied enerzijds en buiten bestaand stedelijk gebied anderzijds. Voor het buiten bestaand stedelijk gebied is een zoekgebied voor nieuwe initiatieven voor windenergie vastgesteld (zie figuur 5). Daarbij is bepaald dat een project uit minimaal 8 turbines bestaat die een minimale ashoogte van 25 meter hebben. Figuur 5: Zoekgebied voor windenergie uit Verordening Ruimte Provincie Noord-Brabant Voor het stedelijke concentratiegebied geldt dat windturbines mogen worden gebouwd op of aan (middel)zware bedrijventerreinen met een oppervlakte van minimaal 20 hectaren. Een project bestaat uit minimaal 3 windturbines met een ashoogte van minimaal 25 meter. Daarnaast kent de Verordening een overgangsregeling voor lopende trajecten die wel aan de oude regels voldoen, maar niet meer passen binnen de nieuwe regels van de verordening ruimte. In een overgangsregeling is bepaald dat een bestemmingsplan dat de bouw van windturbines mogelijk maakt, uiterlijk 1 juli 2011 moet zijn vastgesteld. Bij geen van de lopende initiatieven is het mogelijk gebleken binnen de gestelde termijn hiervan gebruik te maken. Regio West-Brabant Ruimtelijke visie West-Brabant 2030 In de Ruimtelijke Visie West-Brabant 2030 zijn drie gebieden aangewezen voor concentratie van windenergie. Figuur 6 toont deze drie concentratiegebieden (rood gemarkeerd). Het overige deel van de regio is aangeduid als vide. Lopende projecten worden beschouwd als bekende toekomst en kunnen bij wijze van overgangsregeling worden afgerond. Daarna zal het aankomen op concentratie van windturbines in de aangewezen gebieden. 20

27 Figuur 6: Zoekgebieden uit de Ruimtelijke Visie West-Brabant 2030 Visie op duurzame energie 2020 Voor de realisatie van de duurzame energiedoelstelling is voor de hele regio West- Brabant aan de hand van het energiescenario een verdeling in subdoelen gemaakt. Windenergie vertegenwoordigt 26% van de regionale duurzame energie doelstelling, gelijk aan 1,67 PJ. Dit komt neer op 100 MW ofwel 33 moderne windturbines van 3 MW. Het aandeel voor de WB11-gemeenten bedraagt 0,62 PJ ( GJ) ofwel 13 turbines van 3 MW. In bijlage 2 staat een overzicht van de projecten waarop het aandeel voor de WB11- gemeenten is gebaseerd. De tabel in bijlage 2 is de foto die ten tijde van het formuleren van de regionale visie op duurzame energie is gemaakt. Geen onderwerp is zo dynamisch als windenergie. Een aantal vermelde projecten is dan ook door ontwikkelingen achterhaald, bijvoorbeeld omdat de termijn van de overgangsregeling in de Verordening Ruimte van de Provincie is verlopen. Een van de acties in dit uitvoeringsplan betreft het actualiseren van het overzicht. In de regionale visie op duurzame energie 2020 is de rijkstaak van MW op land in tien concentratiegebieden, waarvan West-Brabant wordt beschouwd als één van de zoekgebieden daarvoor, naar rato van het regionale energieverbruik in mindering gebracht op de regionaal te realiseren hoeveelheid duurzame energie. Nu duidelijk is dat het Rijk de majeure opgave niet meer als een taak voor zichzelf ziet, moet dat aandeel weer worden betrokken bij de hoeveelheid regionaal te realiseren windenergie. Wat betekent dit voor de regionale doelstelling? De MW in tien concentratiegebieden komen overeen met 1,5% van het landelijke energieverbruik. Vertaald naar het regionale energieverbruik gaat het om 1,09 PJ ofwel 22 turbines van 3 MW. Tussen Regio West-Brabant, de Provincie en het Rijk vindt sinds dit voorjaar structureel afstemmingsoverleg plaats over de realisatie van het rijksdoel voor windenergie op land. 21

28 Aan dit overleg neemt ook Drimmelen deel omdat in de oksel van de A59 en A16 kansen worden gezien voor realisatie van windturbines passend binnen het nieuwe beleid van de Provincie. Het aandeel van de majeure rijksopgave waarmee de duurzame energiedoelstelling was gecorrigeerd, blijven we daarom beschouwen als een (deel van een) concentratiegebied dat ergens in de regio gestalte moet krijgen. Aangezien het overleg daarvoor bovenregionaal is, blijft dit buiten het uitvoeringsplan. Wel is onderlinge afstemming nodig. De regionale doelstelling voor windenergie ziet er samengevat als volgt uit: WB11: 37 MW (13x3MW, te behalen met pijplijnprojecten, bijlage 2) WB8: 63 MW (22x3MW te behalen met pijplijnprojecten, bijlage 2) WB19: 66 MW (22x3MW, met een concentratiegebied) Totaal 166 MW Gemeenten Binnen de uitgangspunten van de regio (ruimtelijke visie) en de Provincie (Verordening ruimte) concentreert windenergie zich op enkele WB11 gemeenten. Het gaat om: Gemeenten met gronden binnen de regionale zoekgebieden (ruimtelijke visie); Gemeenten met gronden binnen het provinciale zoekgebied; Gemeenten met bedrijventerreinen (middelzwaar tot zwaar) vanaf 20 hectaren. De regionale visie is vastgesteld met de wetenschap dat windenergie dé optie is om tegenvallende resultaten bij de andere opties, waarbij de ambities hoog zijn, op te vangen. Dit onderstreept het belang van windenergie voor de duurzame energiedoelstelling. De gekozen subdoelstelling voor windenergie moet daarom worden gezien als het absolute minimum. Voor dit uitvoeringsplan is gezien het belang van windenergie de volledige (te actualiseren) lijst met pijplijnprojecten relevant. De ervaring leert dat zelfs projecten met een slaagkans boven de 70% nog kunnen sneuvelen. Bovendien zal na 2020 de roep om duurzame energie alleen maar zijn toegenomen waarbij windenergie nog steeds een hele belangrijke rol zal hebben. Daarom geldt voor dit uitvoeringsplan: meer is beter. 22

29 5.2 Aanpak en acties Aanpak De huidige situatie met regels en uitgangspunten en alle lopende initiatieven is complex. De aanpak is erop gericht om in eerste instantie duidelijkheid te bieden in uitgangspunten en mogelijkheden om vervolgens knelpunten vast te stellen en daarna maatwerkondersteuning per locatie te kunnen bieden. De aanpak is als volgt. Actualiseer de lijst met initiatieven en breng deze in kaart. Geef in de kaart de beleidsuitgangspunten/zoekgebieden van de regio, de Provincie en het Rijk weer. Breng de stand van zaken van de actuele initiatieven en hun knelpunten in beeld. Nagaan waar locaties kunnen worden verbonden (naar één concentratie worden gebracht), zowel binnen de regio als daarbuiten. Bepaal de ondersteuningsbehoefte aan de hand van de knelpunten. Het bieden van maatwerkondersteuning voor de initiatieven; Als rode draad door het gehele proces is communicatie en voorlichting voor het verkrijgen van draagvlak van groot belang Acties Actie 1: Vervaardigen kaartmateriaal 1 WIND1 Vervaardigen kaartmateriaal 2 Doelstelling kwantitatief Geen 3 Doelstelling kwalitatief Inzicht in initiatieven, uitgangspunten en kansen 4 Werkwijze A. Verzamelen al aanwezig (digitaal) kaartmateriaal (energieagenda provincie, ruimtelijke visie regio) B. Verzamelen beleidsuitgangspunten/zoekgebieden C. Actualiseer overzicht lopende initiatieven D. Verwerken geheel tot kaartmateriaal, waarbij gegevens in lagen kunnen worden in/uitgeschakeld. Hiermee zijn de mogelijkheden en prioriteiten voor de regio vast te stellen 5 Lokaal/regionaal Regio West-Brabant 6 Projecttrekker Door werkgroep windenergie te bepalen 7 Betrokken partijen WB11, Provincie, RWB, Rijk 8 Communicatie Nvt 9 Tijdbesteding 20u 10 Financiën 3.000,- 11 Planning Z.s.m. 12 Monitoring-indicatoren Datum oplevering kaart 23

30 Actie 2: Verbinden van locaties Verbinden van locaties 1 WIND2 Verbinden Locaties 2 Doelstelling kwantitatief Geen 3 Doelstelling kwalitatief Alle lopende/voorgenomen initiatieven zijn bezien op mogelijkheden voor opschaling/combinatie 4 Werkwijze A. Voor de actuele locaties worden door de SLoKwerkgroep windenergie, de mogelijkheden voor combineren en opschalen van locaties beschouwd. B. In een gezamenlijk overleg met RWB, de betrokken gemeenten en provincie worden de locaties vastgesteld. 5 Lokaal/regionaal Regionaal 6 Projecttrekker Door werkgroep windenergie te bepalen 7 Betrokken partijen Gemeenten in het zoekgebied van de provincie 8 Communicatie N.v.t. 9 Tijdbesteding projectteam 20 uur 10 Financiën Nihil 11 Planning Aansluitend op actie 1 12 Monitoring-indicatoren Gezamenlijk overleg plaatsgehad: Locaties voor opschaling/combinatie bepaald Actie 3: Ondersteunen van initiatieven 1 WIND3 Ondersteunen van initiatieven 2 Doelstelling kwantitatief GJ (13x3MW) 3 Doelstelling kwalitatief Wegnemen van knelpunten bij de ontwikkeling van initiatieven 4 Werkwijze A. Inventariseren ondersteuningsbehoeften B. Prioriteren locaties op basis van behoefte C. Maatwerkondersteuning aan de specifieke windlocaties in WB11. De ondersteuning kan technisch inhoudelijk zijn of betrekking hebben op draagvlakvergroting (bijv. presentaties of excursie voor gemeenteraad) 5 Lokaal/regionaal Regionaal 6 Projecttrekker Door werkgroep windenergie te bepalen 7 Betrokken partijen Gemeenten Breda, Drimmelen, Oosterhout 8 Communicatie Zowel specifiek voor locaties maar ook als onderdeel van algemene communicatie over duurzame energie 9 Tijdbesteding projectteam Stelpost: 400uur Tijdbesteding gemeente Geen, anders dan reguliere taak 10 Financiën Stelpost ,- voor externe ondersteuning 11 Planning Aansluitend aan Actie 2: verbinden van locaties 12 Monitoring-indicatoren Vergunde MW s 24

31 6 Gebouwgebonden opties 6.1 Kenschets De gebouwde omgeving is een belangrijke maar tevens complexe sector als het gaat om het thema energie. De gebouwde omgeving is belangrijk omdat: Het potentieel groot is (35% van de totale energievraag) en grotendeels onbenut is. Het aantal huishoudens toeneemt, maar de grootte ervan afneemt. De hoeveelheid apparatuur in huis alsmaar groeit (comfort steeds belangrijker). Ondanks het besef dat het om een belangrijke sector gaat, komt een verduurzaming van de energiehuishouding in de praktijk nauwelijks van de grond. Hoe dat komt? De volgende factoren spelen daarbij een rol. Het aanbod aan energietechnieken is groot en neemt toe. Dat maakt de keuze moeilijk. De gebouwde omgeving kent een diversiteit aan marktspelers (projectontwikkelaars, woningcorporaties, adviseurs, leveranciers, bouwbedrijven, installatiebedrijven). Nederland is een typisch gasland. De gasvoorziening is diep geworteld. De gebouwde omgeving ligt dicht bij de consument. Energie wordt voor de consument steeds belangrijker. De consument wil echter vasthouden aan keuzevrijheid en kiest liever voor comfort zoals de vakantie of de nieuwe keuken. In Nederland is geen sprake van een gelijk speelveld voor fossiel en duurzaam. Fossiele energie ontvangt een veelvoud aan steun in vergelijking met duurzame energie. 3 Zekerheid van energie is voor bedrijven belangrijk. Toch heeft een transitie naar een duurzame energiehuishouding voor de bedrijven geen hoge prioriteit. Bedrijven hanteren korte terugverdientijden. Nederland kent wel stringente energieregelgeving voor de nieuwbouw, maar voor de bestaande bouw zijn regels vrijblijvend. Het steeds maar wisselende (subsidie)beleid van de rijksoverheid met tegengestelde signalen (duurzame energie willen, toch de bouw van kolencentrales toestaan). Kortom, van een brede maatschappelijke acceptatie van duurzame energie en energiebesparing is nog geen sprake. In de regio bestaat een aantal aanknopingspunten voor de gebouwgebonden opties. Informatiecentrum Duurzaam bouwen SLoK-projecten Figuur 7: 3 zie: 25