Regio West-Brabant. Regionale duurzame energiedoelstelling in termen van bruto eindverbruik

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Regio West-Brabant. Regionale duurzame energiedoelstelling in termen van bruto eindverbruik"

Transcriptie

1 Regio West-Brabant Regionale duurzame energiedoelstelling in termen van bruto eindverbruik

2 Opdrachtgever Regio West-Brabant Kristie van Damme Postbus AM Etten-Leur Uitgebracht door INNAX bouwkundig adviseurs Pieter Klep Postbus AK VEENENDAAL T F Locatie Regio West-Brabant Projectnummer Rapportnummer 1 van 1 2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Substitutiemethode versus bruto eindverbruik Oorspronkelijke regionale visie op duurzame energie Bruto eindverbruik Doelstelling Doelstelling Conclusie

4 1. Inleiding Eind 2007 hebben de portefeuillehouders milieu van de West-Brabantse gemeenten de Verklaring van Dussen getekend. In de Verklaring van Dussen conformeren de gemeenten in West-Brabant zich feitelijk aan de klimaatdoelen uit het Kyoto-verdrag. Dat betekent voor duurzame energie dat de inspanningen van de regio erop gericht zijn om in 2020 een aandeel van 20% duurzame energie te bereiken. In 2010 heeft de Regio West-Brabant een visie voor duurzame energie geformuleerd op basis waarvan uitvoering wordt gegeven aan de doelstelling in de Verklaring van Dussen. De visie kent een taakstelling voor windenergie, bio-energie en gebouwgebonden opties (GGO). In Europees verband zijn voortvloeiend uit het Kyoto-verdrag afspraken gemaakt met de lidstaten. Dit zijn resultaatsverplichtingen. Voor Nederland is bepaald dat in 2020 minimaal 14% van de benodigde energie afkomstig is uit duurzame bronnen. Van belang is te weten dat bij deze doestellingen verschillende bepalingsmethoden worden gehanteerd. De 20%-doelstelling is bepaald met de substitutiemethode (uitgedrukt in vermeden primaire energie) De 14% duurzame energie in Europees verband wordt bepaald met de bruto eindverbruikmethode Inmiddels is er het Energieakkoord. In het energieakkoord is de duurzame energiedoelstelling als volgt geformuleerd: 14% hernieuwbare energie in % hernieuwbare energie in 2023 Volledig duurzame energiehuishouding in 2050 Uitganspunt hierbij is de bruto eindverbruikmethode. 2. Substitutiemethode versus bruto eindverbruik Bij de substitutiemethode wordt gekeken naar welke fossiele techniek door de duurzame energievoorziening wordt vervangen (substitutie) en wat daarmee aan fossiele primaire energie wordt bespaard. Dit wordt uitgedrukt in vermeden primaire energie. Voorbeeld: zonnecellen. Zonnecellen wekken stroom op welke ter plekke wordt benut of het elektriciteitsnet ingaat. Deze stroom hoeft niet in een energiecentrale te worden opgewekt. Het opwekken van stroom in een energiecentrale gaat gepaard met verliezen (opwekkingsrendement en transport). Het verlies van een gemiddelde Nederlandse energiecentrale bedraagt maar liefst 58%. Om 1 kwh uit een stopcontact te krijgen moet in een centrale 2,38 kwh worden opgewekt. 1 kwh zonnecellen vervangt dus 2,38 kwh. Dit omgerekend naar primaire energie (Joules) geeft de bijdrage aan de duurzame energiedoelstelling in termen van vermeden primaire energie. In bruto eindverbruik is de opwekking van 1 kwh met zonnecellen tevens de bijdrage aan de duurzame energiedoelstelling. Ook deze wordt omgezet naar primaire energie (Joule). De bijdrage van duurzame elektriciteit verschilt in beide methoden aanzienlijk. Om te bepalen wat het aandeel is moet de totale duurzame opwekking worden afgezet tegen de totale energievraag. Ook daarbij zijn beide methoden verschillend. Bij de substitutiemethode is de vraag een optelsom van alle benodigde energie aan het begin van de keten (wat gaat de energiecentrale in) dus inclusief alle verliezen. Bij de bruto eindverbruikmethode wordt het totale verbruik bij alle eindverbruikers opgeteld (kwh en en m 3 gas). 4

5 Op basis van voorgaande wordt duidelijk dat de substitutiemethode en de bruto-eindverbruikmethode onderling moeilijk zijn te vergelijken. Om enig gevoel te krijgen is eerder dit jaar de DE-monitor van 2012 omgezet naar bruto eindverbruik. De regionale visie op duurzame energie is nog altijd gebaseerd op vermeden primaire energie. Om inzichtelijk te krijgen hoe de taakstelling welke is gekozen bij de huidige doelstelling, scoort in de bruto eindverbruikmethode, is deze omgerekend naar bruto eindverbruik. Omdat bij de bruto eindverbruikmethode geen rekening gehouden wordt met verliezen draagt bijvoorbeeld windenergie en opwekking van duurzame elektriciteit in het algemeen, relatief minder bij dan de voorzieningen waarmee duurzame warmte wordt geproduceerd (bijvoorbeeld biomassa verbranding). Hoeveel minder? Dat wordt pas duidelijk als ook de doelstelling wordt uitgedrukt in bruto eindverbruik. Als eerste is de oorspronkelijke visie op duurzame energie met bijbehorende taakstelling anno 2010 een-op-een vertaald naar bruto eindverbruik. Vervolgens is de energievraag bepaald. Daarmee wordt duidelijk welk aandeel de huidige taakstelling heeft in de 14% doelstelling. Het resultaat maakt duidelijk dat de huidige taakstelling niet volstaat om de 14% doelstelling in 2020 te realiseren. In deze notitie wordt een voorzet gedaan op de wijze waarop de doelstelling wel kan worden gehaald. Daarnaast wordt ook de situatie 2023 in beeld gebracht met een voorzet op welke wijze de doelstelling kan worden gerealiseerd. 3. Oorspronkelijke regionale visie op duurzame energie De visie welke voortvloeit uit de Verklaring van Dussen is in onderstaande grafiek uitgebeeld. Deze visie is geheel gebaseerd op vermeden primaire energie. Figuur 1: Visie op duurzame energie (dd 2010) 5

6 Om deze visie een-op-een om te zetten naar bruto-eindverbruik is het nodig de onderliggende uitgangspunten te beschouwen. In 2010 is geïnventariseerd wat tot dat moment regionale aan duurzame energie is opgewekt. Het resultaat is 3,23 Petajoule (het donkerblauwe blok in de grafiek). In dit cijfer zitten alle opties verwerkt. Samengevat zijn de volgende voorzieningen gerealiseerd. Windenergie: 80 MW verspreid in de regio (Moerdijk, Halderberge, Etten-Leur, Breda, Bergen op Zoom) Bio-energie: bijmenging biobrandstof, afvalverbrandingsinstallatie (biogeen aandeel in huishoudelijk afval), openhaarden, diverse vergisters, rioolwaterzuivering, houtsnippers, duurzame energie uit pluimveemest. Gebouwgebonden opties: 2800 warmtepompen in woningen, 30 utiliteitsgebouwen met WKO en warmtepompen, 2500 zonneboilers en 5100 m2 zonnecellen. Bij de inventarisatie is het totale energieverbruik van de regio bepaald. Aangezien er wordt gewerkt aan de realisatie van windenergie op zee als bijdrage aan de nationale duurzame energiedoelstelling, is het redelijk om een evenredig deel daarvan toe te rekenen naar de regio. Wind op zee levert met een doelstelling van 6000 MW in 2020 een aandeel van 5% van de Nederlandse energievraag. Hetzelfde aandeel is toegerekend naar de regio (het grijze blok in de grafiek). Voor het resterende deel van de doelstelling is een verdeling gemaakt tussen bio-energie, windenergie en gebouwgebonden opties (GGO). Daarbij is eerst gekeken naar Windenergie en bioenergie aangezien dit de grootschalig opties zijn die het meest substantieel bijdragen aan de doestelling. GGO zijn benaderd als een restpost waarmee het resterende deel van de doelstelling wordt ingevuld. Windenergie: De taakstelling voor windenergie is gebaseerd op de pijplijnprojecten die bij de inventarisatiefase naar voren zijn gekomen. Van deze projecten zijn alleen die projecten meegenomen die een slaagkans hebben van 70% of meer. Het gaat om de volgende projecten: Etten-Leur Noordelijk Buitengebied/ Zwartenbergseweg 15 MW Etten-Leur Laakse Vrt/ N-buitengebied/ Bollendonkseweg 15 MW Woensdrecht Kabeljauwbeek 15 MW Moerdijk Oude Dintel 18 MW Breda Hazeldonk, bedrijventerrein 9 MW Tholen Willempolder 14,8 MW Tholen Stavenisse 10,5 MW Tholen St. Maartensdijk/ Gemaalweg 12 MW Bio-energie De inventarisatie heeft voor bio-energie een beperkt aantal pijplijnprojecten opgeleverd. Er was nog een groot onbenut potentieel. Daarom is voor de doelstelling uitgegaan van realiseerbaar potentieel. Dat is volgende overzicht: Optie Fase GJ Primair Benutting Opbrengst (GJ prim) VGI-stromen Potentie % Agarische reststromen Potentie % 0 Slibvergisting RWZI's Potentie %

7 Bermggras Potentie % 0 Mest Potentie % Snoeihout Potentie % Bijmenging bio-brandstof (10%) Doelstelling % GGO: Het resterende deel van de doelstelling kan als volgt worden ingevuld. Zonneboilers 10% gehele voorraad stuks ZB Zonnecellen woningen 5% gehele voorraad m2 PV Nieuwbouw neutraal Voorraad naar label B bedrijven m2 PV helft met WP 50% nieuwbouwopgave stuks helft passief+zb 50% nieuwbouwopgave stuks ZB PV 50% nieuwbouwopgave m2 PV isolatie 40% 30% van voorraad woningen ZB 50% 30% van voorraad stuks ZB PV 25% 30% van voorraad m2 PV WKO/WP Utiliteit & overig gebouwen 4. Bruto eindverbruik Alle waarden van de oorspronkelijke visie op duurzame energie (hoofdstuk 4) omgezet naar bruto eindverbruik levert het volgende beeld. Figuur 2 Visie op duurzame energie (van 2010) vertaald naar bruto eindverbruik 7

8 De een-op-een vertaling naar bruto eindverbruik laat zien dat de 14% doelstelling niet wordt gehaald. Er ligt dus een extra taakstelling voor de regio, zij het dat het regionaal bod windenergie in de visie van 2010 nog niet was betrokken. Het regionaal bod zal worden meegenomen bij de herijking van de regionale visie op duurzame energie. De energievraag is bepaald aan de hand van de gegevens uit de Klimaatmonitor. Dat is een landelijke database gebaseerd op CBS gegevens. Het energieverbruik in 2020 is ingeschat aan de hand van referentieramingen energie en emissies van PBL en ECN. 5. Doelstelling 2020 De doelstelling voor 2020 luidt 14% hernieuwbare energie. Uit de een-op-een vertaling van de oorspronkelijke doelstelling blijkt dat regionaal aanvullend nog 3,77 PJ moet worden gerealiseerd. Het aandeel windenergie op zee voor 2020 is gewijzigd. Het aandeel windenergie op zee is niet langer gebaseerd op de doelstelling 6000 MW in 2020.Deze doelstelling is landelijk losgelaten. In het Energieakkoord is windenergie op zee geactualiseerd en gebaseerd op voorgenomen en lopende aanbestedingen. In 2020 bedraagt de hoeveelheid MW en in 2023 groeit het opgesteld vermogen naar MW. Dit goed is voor een aandeel van 1,54% respectievelijk 3,35% van de nationale energievraag. Deze wordt evenredig vertaald naar de regionale energievraag. Het doel voor 2020 bedraagt 12,49 PJ aan hernieuwbare energie. Windenergie op zee draagt met 1,38 PJ bij aan dit doel zodat regionaal 11,12 PJ moet worden opgewekt. Na aftrek van het tot en met 2010 gerealiseerde aandeel en de taakstelling zoals opgenomen in de regionale visie op duurzame energie voor bio-energie, windenergie en GGO resteert voor 2020 een aanvullende taak van 3,91 PJ Om na te gaan hoe deze 3,91 PJ kan worden ingevuld is een Excel-model gemaakt. Het model maakt inzichtelijk hoeveel matregelen bijdragen. Het volgende maatregelenpakket levert de benodigde 3,91 PJ. Resultaat Wind Aantal MW 225 potentieel 540 MW max bij huidige projecten 0, ,56232 Bio-energie Mestvergisters 30 potentieel 1200 TJ (75 installaties) 0,486 ECP Breda 0, ECP Moerdijk 1, , Gebouw gebonden Zon-PV van het woningbestand heeft x PV panelen Vermogen Wp/paneel 30% , bedrijfspanden heeft x PV panelen , Zonthermisch van het woningbestand heeft x m2 zonneboiler 30% 3 0, WKO utilititsgebouwen x KW warmtepompen met WKO , van het woningbestand aantal woningen met warmtepomp WKO 10% 30359,8 0, ,49968 Tabel 1 Mogelijk maatregelenpakket voor doelstelling 2020 Totaal PJ 3,

9 Het totaalbeeld van een mogelijke invulling van de doestelling ziet er als volgt uit. Figuur 3 Mogelijke invulling doelstelling Doelstelling 2023 De nationale doelstelling voor 2023 luidt: een aandeel van 16% hernieuwbare energie. Het aandeel windenergie op zee is in 2023 flink toegenomen tot 4450 MW waarmee al een belangrijk deel van de toename van 14% naar 16% wordt ingevuld. Regionaal is nog slechts 0,22 PJ extra opwekking nodig om de 16% doelstelling te realiseren. Met onderstaande aanvullende maatregelen is dit haalbaar. Wind Aantal MW 15 0,1188 0,1188 Bio-energie Mestvergisters 0 0 Groenafval ECP Breda ECP Moerdijk 0 Gebouw gebonden Zon-PV van het woningbestand heeft x PV panelen Vermogen Wp/paneel 2% , bedrijfspanden heeft x PV panelen ,00918 Zonthermisch van het woningbestand heeft x m2 zonneboiler 0% 3 0 WKO utilititsgebouwen x KW warmtepompen met WKO , van het woningbestand aantal woningen met warmtepomp WKO 0% 0 0 0, Tabel 2 Extra maatregelen voor doelstelling 2023 Totaal PJ 0,

10 7. Conclusie De huidige rijksdoelstellingen voor klimaatbeleid zijn realiseerbaar binnen de regio. Het vergt wel intensivering van maatregelen in de volle breedte. Naast duurzame energieopwekking zit ook energiebesparing in het scenario voor de energievraag. Energiebesparing is niet in acties uitgewerkt, maar vraagt wel om actie. Een deel van deze acties Voor windenergie is het van belang het regionaal bod te realiseren. Naast het regionale bod zal een belangrijk deel van de overige initiatieven afgerond moeten worden. Alle lopende initiatieven (vanaf 2010) hebben een totaal beoogd vermogen van 375 MW. Met een gemiddeld slaagkanspercentage van ca. 80% bedraagt het reële potentieel 296 MW. Verondersteld mag worden dat daarvan 240 MW realiseerbaar is. Voor bio-energie is het vooral zaak de Energie Conversie Parken in Breda en Moerdijk tot een succes te brengen. Gebouwgebonden opties Hoewel uit de DE-monitoring van de afgelopen jaren is gebleken dat GGO tot op heden enigszins is achtergebleven bij de doelstellingen is ook hier een intensivering nodig. Voordeel van de bruto eindverbruikmethode is dat duurzame warmteprojecten relatief gunstig scoren. Gezien de geringe extra inspanningen die nodig zijn om van 14% naar 16% te gaan wordt aanbevolen om als doelstelling voor 2020 te kiezen voor de regionale taakstelling die hoort bij Daarmee blijft de regio in lijn met het verleden enigszins voorlopen op de landelijke resultaten. 10

Duurzame Energiemonitor West-Brabant 2012

Duurzame Energiemonitor West-Brabant 2012 Duurzame Energiemonitor West-Brabant Datum: 1 november Vastgesteld: Bestuurscommissie Duurzaamheid 5 december Tekst: BuildDesk Layout: RWB/Duurzaamheid Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Totale productie

Nadere informatie

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug

Nadere informatie

Regio West-Brabant. Duurzame energiemonitor 2014

Regio West-Brabant. Duurzame energiemonitor 2014 Regio West-Brabant Duurzame energiemonitor 2014 Eind-concept aug 2016 Opdrachtgever Regio West-Brabant Irene Koch, Kristie van Damme Postbus 503 4870 AM Etten-Leur Uitgebracht door INNAX bouwkundig adviseurs

Nadere informatie

Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019

Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Bio-energie is vandaag de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in

Nadere informatie

Groen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op?

Groen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op? Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Groen gas Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 100 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 3 PJ. Extra inspanning 200 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 6 PJ.

Nadere informatie

Welke hernieuwbare energie in 2020?

Welke hernieuwbare energie in 2020? Welke hernieuwbare energie in 2020? Waar staan we en wat is de verwachting? Het aandeel hernieuwbare energie van het totaal energetisch eindgebruik groeide van 2000 1,4% via 2,3% in 2005 tot 4,3% in 2011

Nadere informatie

ECN-N Energiescenario s Drenthe 2030

ECN-N Energiescenario s Drenthe 2030 December 2016 ECN-N--16-031 Energiescenario s Drenthe 2030 Gerdes, J. Gewijzigd op: 16-12-2016 13:20 2 Inhoud 1 Context van de energiescenario s voor 2030 4 2 Uitgangspunten voor drie scenario s 5 3 Ontwikkelingen

Nadere informatie

Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 1/5

Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 1/5 Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 1/5 Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 2/5 Toelichting bij scenario-analyse energiebeleid Beesel Venlo Venray Deze toelichting beschrijft wat

Nadere informatie

Visie op Duurzame Energie West-Brabant

Visie op Duurzame Energie West-Brabant Visie op Duurzame Energie West-Brabant Pieter Klep Theo Voskuilen Rapportnummer: 05PK10062000 BuildDesk Benelux B.V., Delft, 7 december 2010 BuildDesk Benelux i COLOFON BuildDesk Benelux B.V., Delft Postbus

Nadere informatie

Duurzame energieopties gemeente Woudrichem

Duurzame energieopties gemeente Woudrichem Duurzame energieopties gemeente Woudrichem Inleiding Er bestaan verschillende vormen van duurzame energie. Deze worden onderverdeeld in: Gebouwgebonden opties (zonne-energie, warmtepompen) Geothermische

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2014

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2014 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2014, Vito, januari 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2014 bedraagt 5,7 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, februari 2015 1 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,8 % Figuur 1 zon-elektriciteit

Nadere informatie

Feiten en Cijfers Energie Gemeente Berg en Dal

Feiten en Cijfers Energie Gemeente Berg en Dal Feiten en Cijfers Energie Gemeente Berg en Dal Raadsbijeenkomst Edward Pfeiffer, Claudia Algra 7 april 2016 Gemeente Berg en Dal Programma Tijd Onderwerp Verantwoordelijke 21:30 21:35 Opening Wethouder

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2015, Vito, september 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2015 bedraagt 6,0 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie

Nadere informatie

Inventarisatie energiegebruik en opwekking duurzame energie in West-Brabant

Inventarisatie energiegebruik en opwekking duurzame energie in West-Brabant Inventarisatie energiegebruik en opwekking duurzame energie in West-Brabant Daniel Dubbelhuis Pieter Klep Kees aan de Wiel Hanneke Manders Rapportnummer: 100062/D.J./101115 BuildDesk Benelux B.V., Delft,

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, september 2014 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,9% Figuur 1 bio-elektriciteit

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie

Nadere informatie

Grootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies

Grootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies Grootschalige introductie van micro wkk systemen Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies jeeninga@ecn.nl Micro wkk een controversieel onderwerp? De discussie rondom het nut van micro wkk wordt niet altijd niet

Nadere informatie

Duorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie

Duorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities

Nadere informatie

Gas als zonnebrandstof. Verkenning rol gas als energiedrager voor hernieuwbare energie na 2030

Gas als zonnebrandstof. Verkenning rol gas als energiedrager voor hernieuwbare energie na 2030 Gas als zonnebrandstof Verkenning rol gas als energiedrager voor hernieuwbare energie na 2030 1 Inhoudsopgave 1 2 3 4 5 Introductie Meer hernieuwbare energie Extra hernieuwbare energie in Nederland? Verkennen

Nadere informatie

Nationale Energieverkenning 2014

Nationale Energieverkenning 2014 Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare

Nadere informatie

EfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving

EfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft

Nadere informatie

Energieverbruik en -opwek Bestuurlijke regio s provincie Fryslân

Energieverbruik en -opwek Bestuurlijke regio s provincie Fryslân Energieverbruik en -opwek Bestuurlijke regio s provincie Fryslân 28 november 2016 1 Context Procesgang Energiestrategie Fryslân Voorbereiding Proces ontwerpen Definiëren uitgangspunten Zoeken en committeren

Nadere informatie

Beleid dat warmte uitstraalt. Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties

Beleid dat warmte uitstraalt. Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties Beleid dat warmte uitstraalt Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties Doelen rijksoverheid voor 2020 Tempo energiebesparing 2 % per jaar Aandeel duurzaam in totale

Nadere informatie

Onderverdeeld naar sector bedraagt het energieverbruik procentueel: 32% 18%

Onderverdeeld naar sector bedraagt het energieverbruik procentueel: 32% 18% Aan: gemeenteraad Van: B&W Datum: 9 november 2009 Betreft: Motie 134 "Meetbare stappen Duurzame Energie" In de raadsvergadering van 22 april 2009 is naar aanleiding van het onderwerp Duurzaamheidsplan

Nadere informatie

Westvoorne CO 2 - uitstoot

Westvoorne CO 2 - uitstoot Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn

Nadere informatie

Verbruik van duurzame energie,

Verbruik van duurzame energie, Indicator 28 april 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aandeel duurzaam in het binnenlandse

Nadere informatie

Betekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs

Betekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs Betekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs Inhoud Introductie Duurzame Energie Koepel en Sector beschrijving

Nadere informatie

Energie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel

Energie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel Energie in de provincie Utrecht Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel Doel van Onderzoek Dit onderzoek dient om: 1. Een nieuw overzicht samen te stellen van het energiegebruik

Nadere informatie

Monitor energie en emissies Drenthe

Monitor energie en emissies Drenthe Monitor energie en emissies Drenthe 2012-2015 - november 2017 www.ecn.nl Monitor energie en emissies Drenthe 2012-2015 Deze monitor sluit aan op de notitie Energie en emissies Drenthe 2020, 2023 en 2030

Nadere informatie

Warmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst

Warmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst Warmtetransitie en het nieuwe kabinet Nico Hoogervorst 24 november 2017 Regeerakkoord Rutte III (2017 - ) Opmerkelijk: Lange formatie Klimaat-minister op EZ Duurzaam = klimaatbescherming Milieubescherming

Nadere informatie

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec) Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere

Nadere informatie

Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland

Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland Samenvatting De totale investeringsomvang om de woningen en utiliteitsgebouwen in de provincie Noord-Holland in 2050 klimaatneutraal

Nadere informatie

Veel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers

Veel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers Veel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers Groeiend aandeel hernieuwbaar Doel NL en overige EU-landen: in 2020 14% >> 16% in NL, gemiddeld EU 20% Politieke wensen (regeerakkoord): meer,

Nadere informatie

Verbruik van duurzame energie,

Verbruik van duurzame energie, Indicator 15 december 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aandeel duurzaam in het

Nadere informatie

Vergezicht Energieneutraal Heumen 2050, Hoe ziet dit er uit?

Vergezicht Energieneutraal Heumen 2050, Hoe ziet dit er uit? Notitie HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning Aan: Els Rademacher, Walter van Doesem van de gemeente Heumen Van: Edward Pfeiffer, Ralf Speek, Claudia Algra Datum: 12 februari 2017 Kopie: --

Nadere informatie

Capaciteitsplan Elektriciteit

Capaciteitsplan Elektriciteit Titel Nummer Datum 31 oktober 2002 Inhoud Pagina 1 INLEIDING... 3 2 HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE BEHOEFTE AAN TRANSPORT... 3 2.1 HET MAXIMALE SCENARIO... 4 2.2 HET MINIMALE SCENARIO... 5 2.3 HET WERKELIJKE SCENARIO...

Nadere informatie

Biomassa. in het klimaatakkoord en de energietransitie

Biomassa. in het klimaatakkoord en de energietransitie Biomassa in het klimaatakkoord en de energietransitie Over Morgen Energieke ruimdenkers en versnellers. Adviseurs die zichtbare oplossingen bieden voor een betere en toekomstbestendige leefomgeving. Oplossingen

Nadere informatie

Verbruik van hernieuwbare energie

Verbruik van hernieuwbare energie Indicator 11 juli 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aandeel hernieuwbare energie

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

Gemeente Bergen. Ontwikkelingen energiegebruik en duurzame energieproductie tot Mark Valkering en Herman Verhagen 14 oktober 2016

Gemeente Bergen. Ontwikkelingen energiegebruik en duurzame energieproductie tot Mark Valkering en Herman Verhagen 14 oktober 2016 Gemeente Bergen Ontwikkelingen energiegebruik en duurzame energieproductie tot 2020 Mark Valkering en Herman Verhagen 14 oktober 2016 Energiegebruik 2010-2015 Energiegebruik Bergen (NH. (GWh) 2010 2011

Nadere informatie

Potentieel zonne-energie en isolatie provincie Utrecht

Potentieel zonne-energie en isolatie provincie Utrecht Potentieel zonne-energie en isolatie provincie Utrecht Ecofys Netherlands BV Kanaalweg 16-G P.O. Box 8408 3503 RK Utrecht The Netherlands T: +31 (0) 30 66 23 300 F: +31 (0) 30 66 23 301 E: info@ecofys.com

Nadere informatie

De snelste route naar aardgasvrije wijken

De snelste route naar aardgasvrije wijken De snelste route naar aardgasvrije wijken Smart Energy NL, 5 juni 2018 Marijke Kellner, Gasunie #2 Energieverbruik: gebouwde omgeving 32% Bron: NEV 2017. Aandeel van sectoren in het bruto eindverbruik

Nadere informatie

STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA

STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA UPDATE 2016 SAMENVATTING STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA Opdrachtgever Gemeente Breda Afdeling Mobiliteit en Milieu Opdrachtnemer Evert

Nadere informatie

Naar een klimaatneutrale sportvereniging

Naar een klimaatneutrale sportvereniging Naar een klimaatneutrale sportvereniging Leidraad voor het maken van een eigen projectplan of Plan van Aanpak Inleiding Steeds meer sportverenigingen met een eigen accommodatie komen in actie om energie

Nadere informatie

Hernieuwbare Energie in Olst-Wijhe

Hernieuwbare Energie in Olst-Wijhe Hernieuwbare Energie in Olst-Wijhe Update April 2019 Uitgevoerd in opdracht van: Opgesteld door: Ir. G.F. Bakema Versie: 1 TELEFOON Schimmelpennincksingel 51, 7431ZL Diepenveen +31 (0)655 156 776 info@solwind.nl

Nadere informatie

Energie en emissies Drenthe 2020, 2023 en 2030

Energie en emissies Drenthe 2020, 2023 en 2030 Juni 2015 ECN-N--15-013 Energie en emissies Drenthe 2020, 2023 en 2030 Gerdes, J. 2 Inhoud 1 Samenvattende inleiding dichter bij emissiedoel 2020 5 2 Geraamd energieverbruik en emissies Drenthe 2020 gedaald

Nadere informatie

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen

Nadere informatie

Notitie Betreft Power2Nijmegen Inleiding figuur 1: overzicht ecodorp Vraagstelling

Notitie Betreft Power2Nijmegen Inleiding figuur 1: overzicht ecodorp Vraagstelling Notitie Aan : Ad Vlems, Bert Lagerweij Van : Arjan van Bon Datum : 28 augustus 2012 Kopie : Anne Pronk Onze referentie : 9X3809.A2/N00001/110412/Nijm2 HASKONING NEDERLAND B.V. BUILDINGS Betreft : Power2Nijmegen

Nadere informatie

Ontwerpregeling mep-subsidiebedragen voor afvalverbrandingsinstallaties

Ontwerpregeling mep-subsidiebedragen voor afvalverbrandingsinstallaties Regeling van de Minister van Economische Zaken van., nr..., houdende wijziging van de Regeling subsidiebedragen milieukwaliteit elektriciteitsproductie 2006 (periode 1 juli tot en met 31 december) en de

Nadere informatie

Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025

Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025 Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025 Willemien Veele Cor Kamminga 08-04-16 www.rijksmonumenten.nl Achtergrond en aanleiding Ambitie om in 2020 16% van de energie duurzaam op te wekken in Fryslân

Nadere informatie

5 Energiescenario s Nederland in 2050

5 Energiescenario s Nederland in 2050 STAPPENPLAN VOOR DUURZAME ENERGIEPRODUCTIE hoofdstuk 5, conceptversie 7 juli 2015 Maarten de Groot Kees van Gelder 5 Energiescenario s Nederland in 2050 5.1 Inleiding Op 15 november 2012 en 21 april 2013

Nadere informatie

De voortgang van het Nederlandse energie- en klimaatbeleid

De voortgang van het Nederlandse energie- en klimaatbeleid De voortgang van het Nederlandse energie- en klimaatbeleid Wouter Wetzels Presentatie voor het HVC Innovatieplatform, 15 juli 2010, Petten www.ecn.nl Werkprogramma Schoon en Zuinig Doelen van het kabinet

Nadere informatie

Beleidskader windenergie

Beleidskader windenergie Bijlage 1 Beleidskader windenergie Europese richtlijn 2009/28/EG De Europese richtlijn 2009/28/EG verplicht Nederland om in 2020 14 procent van het totale bruto-eindverbruik aan energie afkomstig te laten

Nadere informatie

INNAX Gebouw & Omgeving

INNAX Gebouw & Omgeving INNAX Gebouw & Omgeving Gebouwverduurzamer van A tot Z Pieter Klep, 26 oktober 2017 Waarom energietransitie? Belangrijke ontwikkelingen Regeerakkoord (Rutte II) energieneutraal 2050 Klimaatakkoord Parijs

Nadere informatie

De opkomst van all-electric woningen

De opkomst van all-electric woningen De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige

Nadere informatie

Bedrijfsvergelijking (2009)

Bedrijfsvergelijking (2009) Artikel Afvalwaterzuivering Energie onder één noemer Mirabella Mulder (Mirabella Mulder Waste Water Management) Jos Frijns (KWR Watercycle Research Institute) Ad de Man (Waterschapsbedrijf Limburg) Henri

Nadere informatie

Energievoorziening nieuwbouw. Hans van Wolferen 24 november Wageningen

Energievoorziening nieuwbouw. Hans van Wolferen 24 november Wageningen Energievoorziening nieuwbouw Hans van Wolferen 24 november 2016 - Wageningen Van Wolferen Research Ervaring Verwarming, warmtapwater, koeling Rapporteur EPG en EMG (NEN 7120 / 7125) Betrokken bij CEN normen

Nadere informatie

Update Nieuw stelsel energieprestaties 2020

Update Nieuw stelsel energieprestaties 2020 Update Nieuw stelsel energieprestaties 2020 Ons kenmerk 18112(HM)notitie update Op 1 januari 2020 gaat een nieuw stelsel in rondom de energieprestatie van gebouwen. Deze notitie beschrijft: 1 1 Waarom

Nadere informatie

Windenergie in Almere

Windenergie in Almere In dit boekje is te vinden: Ambitie: Almere energieneutraal in 2022 Waarom deze ambitie? Hoe bereiken we de ambitie? Energie Werkt! Vergelijking met ontwikkeling zonder beleid Ambitie: Almere energieneutraal

Nadere informatie

Notitie. Feiten en cijfers Energiehuishouding gemeente Heumen

Notitie. Feiten en cijfers Energiehuishouding gemeente Heumen Notitie HaskoningDHV Nederland B.V. Planning & Strategy Aan: Els Rademacher, Walter van Doesem van de gemeente Heumen Van: Edward Pfeiffer, Ralf Speek, Claudia Algra Datum: 19 november 2015 Kopie: -- Ons

Nadere informatie

Onderzoek. Wie is de grootste producent van duurzame elektriciteit in Nederland 2012. Auteur: C. J. Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent

Onderzoek. Wie is de grootste producent van duurzame elektriciteit in Nederland 2012. Auteur: C. J. Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent Onderzoek Wie is de grootste producent van duurzame elektriciteit in Nederland 2012 Auteur: C. J. Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent Datum: 9 september 2013 Vragen of reacties kunt u sturen

Nadere informatie

Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG)

Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG) Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG) Op weg naar bijna energieneutraal bouwen in 2020 Jean Frantzen Adviseur duurzaam bouwen Kennisevent Routekaart richting energieneutraal bouwen R c 2,5 R c 3,5 R c

Nadere informatie

Energie: inleiding en beleid Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (

Energie: inleiding en beleid Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving ( Indicator 11 augustus 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Energiedragers De economie

Nadere informatie

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen

Nadere informatie

Houtige biomassaketen

Houtige biomassaketen Houtige biomassaketen 27 januari 2016, Gilze Rijen Schakelevent RVO: Is houtige biomassateelt voor kleinschalige warmte-opwekking interessant? Ton.van.Korven@zlto.nl Eigen duurzame energieketen Biomassaproductie/Biomassa

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 30 196 Duurzame ontwikkeling en beleid Nr. 257 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Verbruik van hernieuwbare energie,

Verbruik van hernieuwbare energie, Indicator 20 december 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aandeel hernieuwbare energie

Nadere informatie

Wie wind niet durft, verliest!

Wie wind niet durft, verliest! Wie wind niet durft, verliest! Onderzoek naar de (on)haalbaarheid van de doelstellingen van de gemeente Hellendoorn op het gebied van duurzame energie en CO2-reductie met en zonder windmolens 1 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Klimaat & CO 2, Parijs, Polen Wereldwijde doelen, NL-doelen Energie in de gemeente Wierden Opties duurzame opwek:

Klimaat & CO 2, Parijs, Polen Wereldwijde doelen, NL-doelen Energie in de gemeente Wierden Opties duurzame opwek: Scenario s Jaap de Boer Energy Watch Klimaat & CO 2, Parijs, Polen Wereldwijde doelen, NL-doelen Energie in de gemeente Wierden Opties duurzame opwek: Twence Zon (particulier, bedrijven, zonneparken) Wind

Nadere informatie

Wat vraagt de energietransitie in Nederland?

Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen

Nadere informatie

Kansen voor warmte. Frans Rooijers Lustrumcongres Stichting Warmtenetwerk, 13-2-2014

Kansen voor warmte. Frans Rooijers Lustrumcongres Stichting Warmtenetwerk, 13-2-2014 Kansen voor warmte Frans Rooijers Lustrumcongres Stichting Warmtenetwerk, 13-2-2014 Centrale boodschap Er is een groot potentieel aan duurzame warmte en warmtebesparing in Nederland beschikbaar. Per situatie

Nadere informatie

Ketenemissies hernieuwbare elektriciteit

Ketenemissies hernieuwbare elektriciteit Ketenemissies hernieuwbare elektriciteit Notitie Delft, april 2010 Opgesteld door: G.J. (Gerdien) van de Vreede M.I. (Margret) Groot 1 April 2010 3.150.1 Ketenemissies hernieuwbare elektriciteit 1 Inleiding

Nadere informatie

Rol energiedragers binnen de Nederlandse energievoorziening

Rol energiedragers binnen de Nederlandse energievoorziening Indicator 12 februari 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Energie speelt een cruciale

Nadere informatie

Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas

Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas Door de vastgestelde energie- en klimaatdoelstelling binnen Europa om in 2050 energieneutraal te zijn, is het voor de hele samenleving maar met name voor bedrijven

Nadere informatie

Postbus ZG OPHEUSDEN. Uitgevoerd door Duitslandweg 4 Postbus AG BODEGRAVEN Telefoon adres

Postbus ZG OPHEUSDEN. Uitgevoerd door Duitslandweg 4 Postbus AG BODEGRAVEN Telefoon adres Onderzoek invulling CO 2 -neutraliteit Neder-Betuwe Verkenning ten behoeve van windvisie Datum 24 augustus 2016 Projectnummer 15784 Status Concept Opdrachtgever Gemeente Neder-Betuwe Postbus 20 4043 ZG

Nadere informatie

Perspectieven voor Duurzame Energie in Noord-Holland

Perspectieven voor Duurzame Energie in Noord-Holland Perspectieven voor Duurzame Energie in Noord-Holland Ernst Vuyk & Thomas Winkel Ecofys 24 februari 2012 ECOFYS PO Box 8408 RK Utrecht, the Netherlands www.ecofys.com Inhoud Inleiding en context Huidige

Nadere informatie

Hernieuwbaar gas. Energiedrager van de toekomst. Wat is de rol van (hernieuwbaar) gas in de energietransitie

Hernieuwbaar gas. Energiedrager van de toekomst. Wat is de rol van (hernieuwbaar) gas in de energietransitie Hernieuwbaar gas Energiedrager van de toekomst Wat is de rol van (hernieuwbaar) gas in de energietransitie New Energy Coalition Sector Grondstoffen Kracht en licht Vervoer Warmte Eindverbruik 567 PJ 362

Nadere informatie

Nije enerzjy foar Fryslân. september 2013

Nije enerzjy foar Fryslân. september 2013 Nije enerzjy foar Fryslân september 2013 Inleiding Nije enerzjy foar Fryslân - 1 Nije enerzjy foar Fryslân Nije enerzjy foar Fryslân geeft een beeld van feiten en cijfers op het gebied van duurzame energie.

Nadere informatie

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in

Nadere informatie

NOTITIE. 1 Scenario s voor CO 2 -reductie Inleiding. Nulsituatie, klimaatwinkelen en klimaatbeleidsplan gemeente Schiedam

NOTITIE. 1 Scenario s voor CO 2 -reductie Inleiding. Nulsituatie, klimaatwinkelen en klimaatbeleidsplan gemeente Schiedam NOTITIE Project Nulsituatie, klimaatwinkelen en klimaatbeleidsplan gemeente Schiedam Datum 10 november 2015 Onderwerp Scenario s voor CO 2 -reductie Status Definitief Auteur drs. ir. G.C.M. Uitbeijerse

Nadere informatie

Duurzame Warmte voor Iedereen

Duurzame Warmte voor Iedereen Duurzame Warmte voor Iedereen Welke Warmtepomp Waar? Charles Geelen partner technisch secretaris Dutch Heat Pump Association Welke Warmtepomp Waar Toepassen 2 Geen tijd te verliezen! Welke Warmtepomp Waar

Nadere informatie

Financiële baten van windenergie

Financiële baten van windenergie Financiële baten van windenergie Grootschalige toepassing van 500 MW in 2010 en 2020 Opdrachtgever Ministerie van VROM i.s.m. Islant Auteurs Drs. Ruud van Rijn Drs. Foreno van der Hulst Drs. Ing. Jeroen

Nadere informatie

Aardgasloze toekomst, waarom? ecn.nl

Aardgasloze toekomst, waarom? ecn.nl Aardgasloze toekomst, waarom? Stroomversnelling Energy Up 2018 Casper Tigchelaar Inhoud presentatie 2 belangrijkste redenen voor aardgasvrije gebouwde omgeving Hoe heeft het energiegebruik in huishoudens

Nadere informatie

Datum 10 januari 2015 Betreft Beantwoording vragen over de energierekening huishoudens cf. de NEV 2014

Datum 10 januari 2015 Betreft Beantwoording vragen over de energierekening huishoudens cf. de NEV 2014 >Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag

Nadere informatie

In het hol van de leeuw?

In het hol van de leeuw? In het hol van de leeuw? Ing. Ruud Brunst Manager Applications 5-10-2016 remeha.nl We horen vaak Gas raakt op of fosiele brandstoffen worden schaars maar is dat wel zo? remeha.nl Gas zal nog lang beschikbaar

Nadere informatie

Fysieke energiestroom rekeningen

Fysieke energiestroom rekeningen Wetenschappelijk Comité van het INR 26 september 2017 Fysieke energiestroom rekeningen 2014-2015 Vincent Vandernoot Federaal Planbureau Inleiding Wat? Energie-aanbod en -gebruik binnen de economie en stromen

Nadere informatie

WKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl

WKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl WKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl 12-11-2007Sheet nummer 1 Ontwikkelingen wereldwijd Heeft de Al Gore film impact?

Nadere informatie

All-electric, al achterhaald voordat we begonnen zijn?

All-electric, al achterhaald voordat we begonnen zijn? All-electric, al achterhaald voordat we begonnen zijn? 2050 alles duurzaam Ing. Marco J. Bijkerk Manager innovative technologies New Business Development Remeha 17-3-2016 remeha.nl ALL GAS Groen Gas ALL

Nadere informatie

Handreiking Aanvulling op het EEP - Addendum op de MEE. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken

Handreiking Aanvulling op het EEP - Addendum op de MEE. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Handreiking Aanvulling op het EEP - Addendum op de MEE In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Handreiking Aanvulling op het EEP - Addendum op de MEE Deze handreiking bevat informatie over

Nadere informatie

16% Energie van eigen bodem. 17 januari 2013

16% Energie van eigen bodem. 17 januari 2013 16% Energie van eigen bodem 17 januari 2013 Inhoud Klimaatverandering Energie in Nederland Duurzame doelen Wind in ontwikkeling Northsea Nearshore Wind Klimaatverandering Conclusie van het IPCC (AR4, 2007)

Nadere informatie

Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII

Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII Stichting Spaarnesant 04 februari 2014 9X3803 Entrada 301 Postbus 94241 1090 GE Amsterdam +31 20 569 77 00 Telefoon 020-5697701 Fax info@amsterdam.royalhaskoning.com

Nadere informatie

High Level Business Case Energiecoöperatie

High Level Business Case Energiecoöperatie High Level Business Case Energiecoöperatie DE Ramplaan (Haarlem) Het project: een haalbaarheidsstudie Energie- en klimaatneutraliteit in bestaande woonwijk is technisch haalbaar en financieel haalbaar

Nadere informatie

Nulmeting energiegebruik en duurzame energie

Nulmeting energiegebruik en duurzame energie Nulmeting energiegebruik en duurzame energie ten behoeve van gemeente Purmerend Juli 2012 2 Inhoudsopgave Pagina Inleiding 5 1 Energievraag en CO 2 -emissie 7 2 Duurzame energie 13 3 Opties ter versterking

Nadere informatie

Wie betaalt de rekening van de energietransitie?

Wie betaalt de rekening van de energietransitie? Wie betaalt de rekening van de energietransitie? Symposium KVGN 17 november 2016 Ron Wit Ron.Wit@eneco.com Overzicht presentatie 1. Ontwikkeling broeikasgassen in Nederland 2. Ontwikkeling integrale kosten

Nadere informatie

PARKSTAD LIMBURG ENERGIE TRANSITIE

PARKSTAD LIMBURG ENERGIE TRANSITIE 1 PARKSTAD LIMBURG ENERGIE TRANSITIE BIJEENKOMST 3 DECEMBER 2015 Programma Duurzaam Landgraaf TON ANCION WETHOUDER GEMEENTE LANDGRAAF RONALD BOUWERS PROJECTLEIDER DUURZAAMHEID WIE ZIJN WIJ? PROJECTTEAM

Nadere informatie

Effecten en kosten van een kolenexit versus schone kolencentrales Bezinningsgroep energie 28 juni 2016

Effecten en kosten van een kolenexit versus schone kolencentrales Bezinningsgroep energie 28 juni 2016 Effecten en kosten van een kolenexit versus schone kolencentrales Bezinningsgroep energie 28 juni 2016 Ron.wit@eneco.com Overzicht presentatie 1. Ontwikkeling aandeel kolenstroom in Nederland 2. Effecten

Nadere informatie

Gemeente Ede energieneutraal 2050

Gemeente Ede energieneutraal 2050 De gemeente Ede wil uiterlijk in 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we alle energie die in onze gemeente wordt gebruikt op een schone (hernieuwbare) manier willen opwekken. Dat doen we het liefst

Nadere informatie

edup 2016 Overzicht monitoringinstrumenten planet -onderdelen (onderdeel II) Gemeente Zuidhorn februari 2017

edup 2016 Overzicht monitoringinstrumenten planet -onderdelen (onderdeel II) Gemeente Zuidhorn februari 2017 1 edup 2016 Overzicht monitoringinstrumenten planet -onderdelen (onderdeel II) Gemeente Zuidhorn februari 2017 2 Inleiding Voor u ligt het de evaluatie van het Duurzaamheidsuitvoeringsplan 2016: het edup

Nadere informatie

Hernieuwbare Energiescan. Karen Dhollander

Hernieuwbare Energiescan. Karen Dhollander Hernieuwbare Energiescan Karen Dhollander Dienst Ruimtelijke planning Werken aan oplossing = werken aan draagvlak 3 PIJLERS 1. Ruimtelijke, planmatige aansturing (dienst ruimtelijke planning) Obv beleidskader

Nadere informatie