MEMO. Uitgangspunten. Risicoanalyse degradatiescenario FC Twente. Wim van de Fliert, Hypercube Business Innovation.

Transcriptie

1 MEMO Risicoanalyse degradatiescenario FC Twente Wim van de Fliert, Hypercube Business Innovation 3 november 2016 Uitgangspunten FC Twente maakte in het seizoen 2015/2016 de grootste financiële en bestuurlijke crisis in het bestaan van de club door. De continuïteit van het betaald voetbal in Enschede was hierdoor ernstig in gevaar. Zowel de Gemeente Enschede als een groep Twentse ondernemers verklaarden zich bereid om onder voorwaarden mee te werken aan een plan voor vergaande sanering en herstructurering van schulden. Het onderdeel van het saneringsplan dat nu voorligt is de garantstelling van de Gemeente Enschede voor een herfinanciering ter grootte van maximaal 32 miljoen. Definitieve besluitvorming hierover kan plaatsvinden nadat er duidelijkheid is over de huidige stand van zaken bij FC Twente en de risico s op korte en middellange termijn. Het risico van degradatie van FC Twente naar de Jupiler League was nadrukkelijk aan de orde in het voorjaar van Niet alleen stond de club er sportief gezien slecht voor, bovendien besloot de licentiecommissie van de KNVB om de club wegens financieel wanbeleid de licentie voor de Eredivisie te ontnemen en een licentie voor de Jupiler League te geven. Door de beroepscommissie werd deze straf omgezet in een boete. Ook sportieve degradatie werd afgewend. De gemeenteraad van Enschede wil inzicht in het risico dat FC Twente aan het eind van het lopend of het volgend seizoen degradeert op sportieve gronden. Hoe groot is de kans dat dit gebeurt bij voortzetting van het huidig beleid en welke tussentijdse maatregelen kan de club zo nodig nemen? Wat zijn de financiële consequenties in het geval FC Twente toch degradeert? In hoeverre komt de continuïteit van de club dan in gevaar en wat betekent dit voor de garantstelling van de Gemeente Enschede? In dit memo wordt het degradatiescenario op al deze aspecten besproken. Hiertoe hebben wij de beschikking over de actuele financiële cijfers en prognoses van FC Twente. 1

2 De financiële situatie van FC Twente In juni 2016 is een aantal financiële scenario s doorgerekend voor de komende seizoenen van FC Twente, waaronder een degradatiescenario. Een aantal ontwikkelingen nadien heeft gezorgd voor een substantiële verbetering van de financiële positie van de club en de vooruitzichten, te weten: Het behoud van de licentie voor de Eredivisie Goed uitzicht op indeling in categorie II van het financieel ratingsysteem van de KNVB Het bereiken van een crediteurenakkoord over kwijtschelding van schulden De verkoop van spelers, waaronder sterspeler Ziyech, voor een substantieel bedrag Een private garantstelling van 12 M door de Garantgroep Voor een beoordeling van het risico van een gemeentegarantie bij herfinanciering is het van belang de informatie over de financiële situatie te actualiseren in het licht van deze ontwikkelingen. Balans Het crediteurenakkoord heeft de solvabiliteit sterk verbeterd. De balans per liet nog een negatief garantievermogen van 8 M zien bij een vreemd vermogen van 95 M. Het operationeel verlies van 4,5 M over seizoen 2015/2016 werd gecompenseerd door een positief transferresultaat van 4,5 M. Van de langlopende schulden werd in het kader van het crediteurenakkoord 14,3 M kwijtgescholden en 6,3 M omgezet in een achtergestelde lening. De balans per laat een positief garantievermogen van 0,85 M zien bij een vreemd vermogen van 79 M. De prognose voor seizoen 2016/2017 laat een verdere balansverbetering zien. Een positief operationeel resultaat ( 1,4 M) en transferresultaat ( 4,3 M) dragen hieraan bij. Aflossingen op langlopende schulden en afloop van transferverplichtingen en vorderingen zorgen voor een verkorting van de balans. Dit leidt tot een positief garantievermogen van 2 M bij een vreemd vermogen van 54 M per Winst- en verliesrekening De prognose voor seizoen 2016/2017 laat een positief operationeel resultaat (EBITDA) zien. Ten opzichte van het afgelopen seizoen daalt de omzet van 31 M naar 29,2 M, voornamelijk door teruggelopen sponsorinkomsten. De kosten dalen van 36 M naar 27,8 M, voornamelijk door een daling van de personeelskosten (van 21 M naar 16 M) en de algemene kosten (van 5 M naar 2 M). De daling van personeelskosten valt voor een groot deel in de spelerssalarissen: een aantal grootverdieners is vertrokken, de nieuwe spelers hebben een aanmerkelijk lager salaris. Inclusief afschrijvingen van 2,3 M, rentelasten van 2,1 M en een positief transferresultaat van 4,3 M wordt het nettoresultaat begroot op 1,3 M. Liquiditeit Op bedroeg de liquiditeitspositie 5,1 M, mede gerealiseerd door de verkoop van spelers en een nieuwe lening van 8 M in het seizoen 2015/2016. De prognose voor de kasstroom in seizoen 2016/2017 bedraagt -3,8 M, wat leidt tot een liquiditeitspositie van 1,3 M op Tussentijdse liquiditeitsproblemen worden niet verwacht, zo nodig kan een beroep worden gedaan op de liquiditeitsgarantie van de Garantgroep. 2

3 Financiering Na de eerste fase van schuldsanering (crediteurenakkoord) resteert een financieringsschuld per van 44,4 M. Hiervan is 6,3 M achtergesteld, zonder aflossingsverplichting en met een rente van 4%. Op de overige 38,1 M ligt een gemiddelde rentelast van 5,4%. In seizoen 2016/2017 bedraagt de rente 2,1 M en de aflossing 4,4M. Deze bedragen zijn exclusief de kredietfaciliteit van de Garantgroep. De financiering is opgebouwd uit elf verschillende leningen. De grootste hiervan is 17 M bij de Gemeente Enschede. De rente van deze lening is 4,75% en FC Twente is over het lopende seizoen vrijgesteld van aflossingsverplichting. Als volgende stap in de schuldsanering ligt een grootschalige herfinanciering onder gemeentegarantie voor, die moet zorgen voor aanmerkelijk gunstiger rentetarieven en aflossingsverplichtingen. Deze herfinanciering bedraagt maximaal 32 M. De garantstelling wordt verstrekt voor de herfinanciering van het stadion. De financiering is niet bedoeld om in te zetten op het voetbalbedrijf. Om dit te borgen, wordt het stadion overgedragen aan een nog op te richten stichting Stadion dan wel een andere afzonderlijke entiteit. Definitieve besluitvorming door de Gemeente Enschede over het verstrekken van deze garantie kan pas plaatsvinden als er overeenstemming is over de vormgeving, omvang, timing, voorwaarden en risico s van de lening. In een voorliggend maximaal scenario worden met de 32 M de leningen van de Gemeente Enschede, ABN AMRO, ING, Van Hal en XIII Capital afgelost. Deze leningen hebben nu een rentelast van 1,9 M en een aflossingsdruk van meer dan 4 M per jaar in de eerstkomende jaren. Door de herfinanciering op basis van maatschappelijk financieren kan de corresponderende rentelast dalen naar 0,8 M en de aflossing naar 1,1 M per jaar. Wel moet door FC Twente op deze lening in termijnen een risicopremie van 6 M worden betaald aan de Gemeente Enschede. Belastingclaim Bij de belastingdienst loopt een onderzoek naar een mogelijke naheffing voor FC Twente in verband met onregelmatigheden bij transfers. De uitkomst van dit onderzoek laat op zich wachten en de hieraan verbonden risico s worden in dit memo buiten beschouwing gelaten. Licentie betaald voetbal Als onderdeel van het licentiesysteem van de KNVB wordt een BVO ingedeeld in categorie I, categorie II of categorie III van het zogenaamde financieel ratingsysteem (FRS). FC Twente is sinds november 2013 ingedeeld in Categorie I en staat daarmee onder toezicht van de KNVB. Een plan van aanpak is erop gericht de club binnen maximaal negen meetmomenten (een termijn van drie jaar) structureel naar categorie II of III te brengen. Hiertoe dient de club op twee opeenvolgende meetmomenten een score van minimaal 65 punten te behalen. Het achtste meetmoment (15 juni 2016), dat betrekking had op de ingediende begroting 16/17, leverde de club voldoende punten op. De informatie voor het volgende meetmoment heeft FC Twente voor 1 november 2016 aangeleverd. Het betreft de jaarcijfers over het seizoen 2015/2016, alsmede de prognose over het seizoen 2016/2017. De terugkoppeling op dit meetmoment komt eind december. Alles wijst erop dat de club ruim voldoende punten behaalt en daarmee terugkeert naar categorie II. 3

4 De sportieve situatie van FC Twente Spelersgroep en technische staf Van de 28 spelers die in seizoen 2015/2016 in het eerste team van FC Twente hebben gespeeld, zijn er twaalf vertrokken. Vijf gehuurde spelers gingen terug naar hun werkgever, Børven werd verhuurd, Cabral en Schilder vertrokken transfervrij en voor vier spelers werd een transfersom ontvangen (Ziyech, Gutiérrez, Corona, Tapia). De verkoop van sterspeler Hakim Ziyech aan Ajax was om financiële redenen noodzakelijk. Tevens werd afscheid genomen van een flink aantal jeugd- en andere spelers van wie het contract afliep. De financiële ruimte om de spelersgroep weer op sterkte te brengen was gering. De selectie werd versterkt met een vijftal huurspelers, waaronder Celina, Ünal en Yeboah van Manchester City. Verder werd Klich transfervrij overgenomen van Kaiserslautern en werden enkele jeugdspelers aan de selectie toegevoegd. De vernieuwde spelersgroep bevat vooralsnog voldoende kwaliteit om bovenin de middenmoot van de Eredivisie mee te draaien. Hoofdtrainer René Hake en zijn technische staf, die FC Twente in de tweede helft van vorig seizoen naar een veilige plaats loodsten, kregen opnieuw het vertrouwen. Technisch manager Ted van Leeuwen vertrok na het einde van de transferperiode. Resultaten Na de eerste 11 wedstrijden van seizoen 2016/2017 bezet FC Twente de zesde plaats in de Eredivisie met 18 punten. Er werden 5 overwinningen behaald, 3 gelijke spelen en 3 nederlagen. De resultaten zijn daarmee beduidend beter dan menigeen aan het begin van het seizoen verwachtte. Hierbij moet worden aangetekend dat FC Twente een relatief licht programma heeft gehad, acht van de elf tegenstanders komen uit de onderste helft van de ranglijst. Vooruitzichten 2016/2017 Gebaseerd op de tot nu toe behaalde resultaten, het resterende programma en de speelsterkte van de huidige spelersgroep, heeft Hypercube prognoses gemaakt voor de eindstand van de Eredivisie en de plaats van FC Twente daarin. Hieruit volgt dat FC Twente naar verwachting eindigt op een van de plaatsen 5 tot 10, de kans hierop is groter dan 80%. De kans dat FC Twente bij de laatste drie eindigt is kleiner dan 1%. Plaats 16 en 17 geven recht op nacompetitie en daarmee een aanzienlijke kans zich alsnog te handhaven in de Eredivisie. De kans dat FC Twente achttiende en laatste wordt en daarmee direct degradeert is zelfs kleiner dan 0,1%. Als de resultaten in de maanden november en december erg tegenvallen, kan de club in de komende transferperiode (januari 2017) nog ingrijpen en de selectie versterken. Ook is er een kleine kans dat Manchester City dan een van de verhuurde spelers terughaalt, waar een vervanger voor nodig is. 4

5 Degradatiescenario algemeen FC Twente is de laatste vijftien jaar uitgegroeid tot een grote club in het Nederlands betaald voetbal, met aansprekende sportieve resultaten en een goede worteling in het verzorgingsgebied in termen van publieke belangstelling, sponsoring door het regionale bedrijfsleven en maatschappelijke activiteiten. Het huidige stadion is passend voor zo n club. De recente financiële, bestuurlijke en sportieve crisis doen aan dit alles niet af. De plannen voor financiële gezondmaking van de club, deels al uitgevoerd en deels in voorbereiding, kunnen een forse tegenslag ondervinden wanneer FC Twente op sportieve gronden zou degraderen naar de Jupiler League. De kostenstructuur, het stadion en het verzorgingsgebied van FC Twente horen bij een Eredivisieclub en niet bij een club in de Jupiler League. Een of meerdere seizoenen in de Jupiler League zullen in financieel opzicht verliesgevend zijn en mogelijk de continuïteit van de club in gevaar brengen. De strategie moet er dan ook op gericht zijn binnen een of twee seizoenen te promoveren naar de Eredivisie. De plannen voor herfinanciering van maximaal 32 M onder gemeentegarantie gaan uit van een formele scheiding tussen de BVO en de stadionentiteit. Het is duidelijk dat er een grote economische afhankelijkheid tussen beide blijft bestaan: zonder stadion heeft de club geen bestaansrecht, zonder club ontbeert het stadion de benodigde inkomsten. De financiële cijfers in het vervolg worden veelal in geconsolideerde vorm (club + stadion) weergegeven om de continuïteit van het geheel te kunnen beoordelen. De mate waarin de inkomsten en kosten van FC Twente naar verwachting zullen dalen wordt geschat aan de hand van aan de voetbalpraktijk en markt ontleende inzichten, waaronder een benchmark van tien in het recente verleden uit de Eredivisie gedegradeerde clubs, alsmede aan voor FC Twente karakteristieke kenmerken. Degradatiescenario financieel Resultaatontwikkeling Degradatie uit de Eredivisie naar de Jupiler League leidt voor een BVO noodzakelijk tot een forse vermindering van de begrotingsomvang. Tegenover de daling van inkomsten uit wedstrijdbezoek, sponsoring en TV-gelden dient ook een daling van de kosten te staan. De belangrijkste post die daarvoor in aanmerking komt is de post spelerssalarissen. Indien de strategie van de BVO erop gericht is zo snel mogelijk weer te promoveren naar de Eredivisie, kan een verlies ingecalculeerd worden, als de financiële situatie dat toestaat. Wat betekent dit voor FC Twente in het eerste seizoen na degradatie? 5

6 Opbrengsten De benchmark laat een gemiddelde daling van 30% in de wedstrijdbaten zien. Bij de grotere volksclubs zoals NAC Breda, Willem II en Roda JC ligt dat rond de 20%. Ook FC Twente behoort tot deze categorie. De supporters in Enschede en omgeving blijven het eerste seizoen waarschijnlijk in behoorlijke mate achter de club staan, maar voetbal in de Jupiler League trekt fors minder toeschouwers dan in de subtop van de Eredivisie. De daling van sponsorinkomsten bedraagt in de benchmark over de hele linie ongeveer 30%. Voor merchandising is dat 40% en voor overige baten 20%. Een marktverkenning bij FC Twente in juni 2016 laat zien dat dergelijke cijfers ook voor FC Twente realistisch zijn. De mediabaten liggen in de Jupiler League op een veel lager niveau dan in de Eredivisie. Waar FC Twente in de Eredivisie kan rekenen op 5,7 M is dat in de Jupiler League 0,6 M. Daarbovenop komt een degradatievergoeding die in het eerste jaar Jupiler League 0,6 M bedraagt, in het tweede jaar 0,4 M en in het derde jaar 0,2 M. Kosten De huidige post personeelskosten bedraagt 16,2 M. Hiervan is 8,8 M personeelskosten spelers en 7,4 M personeelskosten overig personeel, inhuur inbegrepen. In de Jupiler League moet deze post noodgedwongen fors omlaag. Aan de spelerskant zijn er een flink aantal spelers van wie het contract per afloopt, waaronder een aantal spelers met een hoog salaris en weinig speelminuten. Ook de huurovereenkomsten van de gehuurde spelers lopen dan af. Rekening houdend met doorlopende contracten en nieuw aan te trekken spelers is een budget van 5,5-6,0 M voor personeelskosten spelers nodig. Om ook de personeelskosten van het overig personeel tot een aanvaardbaar niveau terug te brengen is een inkrimping en reorganisatie nodig. Mogelijkheden hiervoor zijn in juni 2016 reeds verkend. Het budget voor personeelskosten overig personeel kan 5,0-5,5 M bedragen. Ook de overige kosten dalen. De verkoopkosten kunnen evenredig met de commerciële opbrengst omlaag. Variabele huisvestingskosten, wedstrijd- en trainingskosten en overige bedrijfskosten kunnen op basis van de benchmark dalen met respectievelijk 10%, 25% en 25%. De kosten voor het stadion bedragen vanuit de stadionentiteit bekeken 2,6 M, namelijk 1,7 M afschrijving, 0,8 M rentelast en 0,1 M bedrijfskosten. Deze optiek is verwerkt in onderstaande tabel. De benodigde liquiditeit bedraagt 2,0 M, omdat de jaarlijkse aflossingen 1,1 M bedragen. Met een jaarlijkse huur van 2,0 M voor FC Twente is het stadion exploitabel. 6

7 Samenvattend: V&W in M 16/17 Ere 17/18 JL Wedstrijdbaten 5,0 4,0 Sponsoring 10,9 7,6 Mediabaten 5,8 1,2 Merchandising 0,9 0,6 Food & Beverage 4,6 3,7 Overige baten 2,0 1,6 Totaal opbrengsten 29,2 18,7 Salariskosten -16,2-11,0 Verkoopkosten -4,0-2,8 Huisvestingskosten -3,3-3,0 Wedstrijd- en trainingskosten -2,3-1,7 Overige bedrijfskosten -2,0-1,5 Totaal kosten -27,8-20,0 Operationeel resultaat 1,4-1,3 Rentelasten -2,3-1,1 Afschrijvingen -2,2-2,1 Transferresultaat 4,4 - Netto resultaat 1,3-4,5 Liquiditeit De liquiditeit van de stadionentiteit is gewaarborgd zolang FC Twente de gestelde termijnen van de stadionhuur betaalt. De liquiditeitsontwikkeling van FC Twente in het degradatiescenario verslechtert zodanig door de verliezen, dat een beroep gedaan moet worden op de kredietfaciliteit en liquiditeitsgarantie van de Garantgroep. De Gemeente Enschede is op de hoogte met het voornemen van de Garantgroep om FC Twente te verzoeken de garantstelling van 12 M naar 4 M te verlagen. FC Twente kan zo n verzoek alleen honoreren indien de licentiecommissie van de KNVB daarmee akkoord gaat. Deze commissie weegt in haar beslissing het degradatierisico mee. 7

8 Degradatiescenario sportief Na degradatie naar de Jupiler League is er voor FC Twente de bedrijfsmatige noodzaak om in het eerste of uiterlijk het tweede seizoen te promoveren naar de Eredivisie. In de Jupiler League spelen 20 teams, waaronder enkele beloftenteams (momenteel Jong Ajax, Jong PSV, Jong FC Utrecht). Beloftenteams kunnen niet promoveren. FC Twente heeft drie mogelijke routes naar promotie: 1. Als kampioen van de Jupiler League 2. Als hoogst eindigend ander team in het geval een beloftenteam kampioen wordt 3. Al een van de twee winnaars van de nacompetitie voor promotie/degradatie FC Twente heeft in het degradatiescenario veruit de hoogste begroting van alle clubs in de Jupiler League en met 5,5-6,0 M veruit het hoogste budget voor spelerssalarissen. In het voetbal is de correlatie tussen spelersbudget en sportieve prestaties zeer hoog. Aangezien de spelerssalarissen in de top van de Jupiler League tussen de 1,5 M en 2,5 M per club liggen, moet FC Twente met deze begroting en het juiste technisch beleid in staat zijn sportief gezien hoge ogen te gooien. De statistische modellen geven ca. 70% kans op het kampioenschap en 20% kans op promotie via de nacompetitie. Dat betekent dat FC Twente 90% kans maakt in het eerste seizoen te promoveren naar de Eredivisie en 99% kans om in een van de eerste twee seizoenen te promoveren. Degradatiescenario continuïteit De financiële uitgangspositie van FC Twente wordt door de financiële herstructurering en de garantstelling door de Garantgroep zodanig versterkt dat een verblijf van een of twee jaar in de Jupiler League de continuïteit niet in direct gevaar brengt. De jaarlijkse verliezen zijn naar verwachting echter zodanig dat de club op langere termijn niet levensvatbaar is op dat niveau en spoedig dient terug te keren in de Eredivisie. Dat kan alleen op sportieve gronden, de kans dat de club hierin slaagt is groot. De consequenties van sportieve degradatie in een later seizoen dan het huidige zijn vergelijkbaar, met het verschil dat dan reeds een aantal aflossingen zijn gedaan op de garantielening en de daaraan gekoppelde risicopremie. 8

9 Conclusies FC Twente en de continuïteit van het betaald voetbal in Enschede zijn zeer gebaat bij een verdere financiële sanering op basis van een herfinanciering onder gemeentegarantie. Een risico voor dit saneringsplan is de kans dat FC Twente op sportieve gronden degradeert naar de Jupiler League. In dit degradatiescenario zullen de opbrengsten van de club in sterkere mate dalen dan de kosten, zodat een jaarlijks verlies van orde grootte 4,5 M wordt voorzien. De financiële positie van de club na sanering is zodanig goed dat deze een of twee seizoenen in de Jupiler League kan doorstaan. De betalingen aan de stadionentiteit komen niet in gevaar. De club, het stadion en het verzorgingsgebied zijn te groot voor een langdurig verblijf in de Jupiler League. Voor de continuïteit is het noodzakelijk binnen een of twee jaar te promoveren naar de Eredivisie. Een analyse van de huidige sportieve situatie van FC Twente laat zien dat de kans dat de club dit seizoen werkelijk in degradatiegevaar komt zeer gering is, kleiner dan 1%. Als de club in de komende jaren de natuurlijke positie in het spectrum van het betaald voetbal weer inneemt, wordt deze kans navenant kleiner. Mocht FC Twente dit seizoen of een volgend seizoen toch degraderen, dan is het op basis van de financiële en sportieve verhoudingen in het Nederlands betaald voetbal zeer kansrijk (99%) dat de club binnen twee seizoenen promoveert naar de Eredivisie. 9