Maak en pas wette toe. Beskerm sy inwoners teen bedreigings Verskaf goedere en dienste wat die land benodig 4. Wat is die doelwitte van die Regering

Transcriptie

1 NAAM EN VAN AFBAKENING HERSIENING/INTERVENSIE VIR NOV. -EKSAMEN GRAAD 8 EBW REKENINGKUNDE 1. Regering Begrippe 2. Nasionale Begroting Rekeningkundige siklus 3. Lewensstandaard KOJ en KBJ 4. Produksiefaktore Opstel van n Proefbalans 5. Vorms van Eienaarskap Brondokumente 6. Bestuursvlakke ONDERWERP 1 REGERING 1. Omskryf die begrip Regering/Owerheid 2. Hoe oud moet jy wees om stemgeregtig te wees 3. Wat is die funksies van die regering ʼn Groep mense wat ʼn land bestuur en beheer en verkies is deur ʼn demokratiese verkiesing. 18 jaar Maak en pas wette toe. Beskerm sy inwoners teen bedreigings Verskaf goedere en dienste wat die land benodig 4. Wat is die doelwitte van die Regering Bevordering van ekonomiese groei Billike en regverdige verdeling van hulpbronne Handhawing van stabiliteit t.o.v. prysveranderinge. 5. Wat beteken wisselkoers Die koste van die verruiling van een geldeenheid met ʼn ander land se geldeenheid 6. Noem die 3 regeringsvlakke Nasionale regering- is verantwoordelik vir die algehele bestuur bv. Kwessie soos veiligheid en sekuriteit van die land Streeksvergadering- Word ook die provinsiale regering genoem. Verantwoordelik vir die verbetering van dienslewering bv. Behuising, onderwys en gesondheidsdienste Plaaslike regering Deel van plaaslike kwessies van dorpe en 1

2 munisipaliteit. Bv. Biblioteke. Verkeersbeheer, vullisverwydering 7. Omskryf die begrip Huishoudings Hulle is die besitters van produksiefaktore en die verbruikers van goedere en dienste. 8.. Wat is Openbare goedere Goedere en dienste wat deur die regering voorsien word soos onderwys, gesondheidsorg, behuising, infrastruktuur, weermag, polisie 9.. Wat is infrastruktuur Fisiese hulpbronne bv. Paaie lughawens brûe, spoorvervoer en openbare vervoer. 10. Verduidelik die regering se interaksie met huishoudings Verduidelik die regering se interaksie met besighede Wat is Staatsamptenare? Waaraan bestee die Regering sy Inkomste 2 Die regering koop produksiefaktore by die huishoudings. Die regering lewer hulpbronne en dienste aan die huishoudings. Soos onderwys, behuising, polisiemag, weermag. In ruil daarvoor betaal die huishoudings belasting aan die regering. Die regering verskaf hulpbronne en dienste aan besighede. In die vorm van infrastruktuur Die regerings skep ʼn ordelike en wettige besigheidsomgewing. Die regering verskaf ondersteuning en advies aan besighede. In ruil vir dienste betaal besighede belasting aan die Regering Mense wat vir ʼn staatsdepartement werk. Onderwys Gesondheidsdienste- grondwet bepaal almal het reg op gesondheidsorg, Beskermingsdienste bv. Weermag, howe, polisie Behuising en maatskaplike toelaes- Verskaf huise aan armes. Ekonomiese dienste

3 ONDERWERP 2 NASIONALE BEGROTING 1. Omskryf die begrip Nasionale begroting Die uiteensetting van die regering se verwagte inkomste en uitgawe in die fiskale jaar 2. Omskryf die begrip fiskale jaar Finansiële jaar 4 Wie is die minister van Finansies? Malusi Gigaba wat Pravin Gordhan op gevolg het. 5. Regeringsinkomste bestaan uit: Individuele belasting Maatskappybelasting Brandstofheffing Aksynsbelasting Invoerbelasting BTW (belasting op toegevoegde waarde.) 6. Wat is Aksynsbelasting? Belasting op alkoholiese drank en tabak om die gebruik daarvan te verminder. Word ook genoem sondebelasting Wat is Invoerbelasting? Doeanebelasting. Belasting wat gevra word wanneer goedere Noem items waarop die BTW tans 0% is 6. Soorte belasting Direkte belasting Definisie Belasting wat op m persoon of maatskappy gehef word Kenmerke Kan nie vermy word nie. Word direk deur die individue aan die regering betaal Voorbeelde Inkomstebelasting Maatskappybelasting Eiendomsbelasting ingevoer word. Bruin brood, melk, vrugte en groente Indirekte belasting Belasting wat op ʼn transaksie gehef word. Kan vermy word. Word namens die regering ingevorder BTW (belasting op toegevoegde waarde Brandstofbelasting Invoerbelasting 7. Wat beteken fiskale beleid? Maatreëls wat deur ʼn regering getref word om sy doelwitte te bereik deur die patroon van regeringsbesteding en belasting aan te pas. 8. Omskryf die begrip ekonomiese groei. Die waarde van goedere en dienste wat in die land geproduseer styg. 3

4 Hoe kan die regering ongelykheid verminder? Basiese lewenstoelae te betaal aan armes Meer werkgeleentheid te skep Mense aanmoedig om hulle eie besigheid te begin Gratis gesondheidsorg Mense aanmoedig om te spaar. Omskryf ekonomiese ongelykheid Is die gaping tussen die inkomste van rykes en armess Omskryf maatskaplike ongelykheid Verwys na omstandighede waarin mense nie dieselfde sosiale status of dieselfde mate van toegang tot hulpbronne het nie bv. Water en sanitasie. ONDERWERP 3 LEWENSSTANDAARD 1. Lewensstyl Verwys na die leefwyse van persone of ʼn groep persone 2. Lewensstandaard Die mate van welvaart en materiële gerief waaroor ʼn persoon of gemeenskap beskik. Hoe ryk of arm hy is bepaal sy lewensstandaard 3. Selfonderhoudende gemeenskap Is ʼn groep mense wat self alles kweek of produseer wat hulle benodig om te kan oorleef. Die lewenstandaard is gewoonlik laag Het nie toegang tot ʼn groot verskeidenheid goedere nie. Landelike gemeenskap Die bevolkingsdigtheid is laag en groot dele grond is onbenut. Daar is min ekonomiese aktiwiteite. Onvoldoende behuising Onvoldoende openbare dienste Swak gesondheidstatus 4

5 Lae indiensnemingsvlak. Meeste primêre bedrywighede min sekondêre bedrywighede Moderne gemeenskappe Hoe vlak van ekonomiese ontwikkeling, groot hoeveelheid ekonomies ontwikkeling Hoe inkomstevlak Doeltreffende gesondheid sorgstelsel Doeltreffende onderwysstelsel Doeltreffende vervoerstelsel. Omskryf die begrip werkloosheid Mense wat werk soek maar nie werk kan kry nie. ONDERWERP: 8 PRODUKSIEFAKTORE Wat is ʼn Produksiefaktor? Noem die 4 Produksiefaktore en hul vergoeding Natuurbronne Wat is geleende kapitaal Eie kapitaal Wat is kapitaalgoedere Ongeskoolde arbeid en voorbeelde Geskool arbeid en voorbeelde Is die proses waartydens goedere en dienste geproduseer word. Natuurbronne/grond Huur Arbeid Loon Kapitaal Rente Entrepreneur Wins Landbou, mynbou, vissery Wanneer geld geleen word bv. Wanneer ʼn lening aangegaan word is dit geleende geld. Geld wat die eienaar voorsien self. Is goedere wat tydens die produksie van goedere en dienste gebruik word. Werkers wat nie veel opleiding gehad het nie. Doen gewoonlik handearbeid bv. Plaaswerkers Het na skoolse opleiding bv. Dokter, rekenmeester en onderwyseres, prokureur 5

6 Halfgeskoolde arbeid en voorbeelde Primere bedrywighede Het ʼn mate van opleiding gehad bv. Loodgieter, bouer Landbou, mynbou, vissery Sekondêre Alle fabrieke. Verwerking van goedere Tersiêre Bank, restaurante, vervoer ondernemings, versekeringsmaatskappye MARKTE ONDERWERP 9 Wat is n Mark? Noem die 4 produksiefaktore en vergoeding Enige kontak tussen potensiële kopers en verkopers. Natuurlike Huur hulpbronne Arbeid Loon 6

7 Wat is n faktormark? Wat is n geld mark? Wat is n arbeidsmark? Kapitaal Rente Entrepreneur Wins n Mark waar produksiefaktore verkoop word. Mark waar finansiële kapitaal verhandel word bv. Banke Waar onderhandel word tussen werkgewer en werknemers oor salaris VORMS VAN EIENAARSKAP ONDERWERP 12 Wat is n eenmansaak? Word besit deur een persoon. Kenmerke van ;n eenmansaak Maklik om te begin Onbeperkte aanspreeklikheid Slegs 1 eienaar Voordele Maklik om te begin Besluite kan vinnig geneem word Nadele Onbeperkte aanspreeklikheid Gebrek aan kapitaal. Eienaar het nie deskundige kennis van alle terreine nie. Vennootsskap Twee tot 20 persone Kenmerke Twee tot 20 persone Maklik om te begin Onbeperkte aanspreeklikheid Voordele Maklik om te begin Vennote kan koste bespaar deur toerusting te deel. Meer kapitaal beskikbaar Kan idees met mekaar deel. Nadele Argumente kan ontstaan Onbeperkte aanspreeklikehid Besluitneming kan langer neem Privaat maatskappy Naam eidig met Eiendoms beperk (EDMS Bpk.) Mintens 1 tot 50 persone Het beperkte aanspreeklikehid Voordele Beperkte aanspreeklikheid Nadlele Moelik om te begin. 7

8 Wat beteken dit die aanspreeklikheid is onbeperk? Die eienaars is verantwoordelik vir die skuld van die onderneming. Hul privaat eiendom kan gebruik word om die skuld van n besigheid te betaal. Aantal persone Word genoem? Naam van besigheid Kapitaal Aanspreeklikheid Regstatus ( onderneming word gedagvaar en word beskou as n persoon) Eenmansaak Vennootskap Privaat maatskappy Publieke maatskappy 1 persoon 2 tot 20 1 tot 50 persone 7 tot enige persone bedrag Eienaar Vennote aandeelhouers aandeelhouers Enige naam Voorsien deur eienaar Enige naam maar gewoonlik en vennote aan einde Voorsien deur vennote Eiendoms Beperk Reik aandele uit slegs aan aandeelhouers van privaat maatskappy Onbeperk Onbeperk Beperkte aanspreeklikheid Beperk Reik aandele uit aan die publiek Beperkte aanspreeklikheid Nee Nee Ja Ja Hoe dra maatskappy by tot volhoubare benutting van natuurlike hulpbronne Maatskappy is verplig om natuurlike hulpbronne beskerm. Aandeelhouers moet op die Algemene Jaarvergadering verslag lewer aan die aandeelhouers. ONDERWERP 13 BESTUURSVLAKKE EN FUNKSIES Die verskillende vlakke van bestuur Topvlak bestuur Middelvalkbestuur Laevlakbestuur 8

9 Gee n voorstelling van die verskillende vlakke van bestuur en voltooi die tabel 1 Wat is bestuurders se take Topvlak bestuur Dra meeste verantwoordelikheid bv. Bestuurder of direkteure Middelvlakbestuur Verantwoordelik vir verskillende afdelings in besigheid- bv. produksiebestuurder Laevlakbestuur -Voorman Beplanning Leiding Oprganisasie Beheer Eienskappe van n goeie bestuurder Selfvertroue Selfgemotiveerd Doelgering Hardwerkend Kalm Aanpasbaar Wat is n bestuurstyl? Die manier waarop n bestuurder sy mag uitoefen. Verskillende bestuurstyle Outokraties Deelnemende of demokratiese bestuur Toegeeflike of permissiewe bestuurstyl Outokratiese bestuurstyl Waar die bestuurder al die besluite neem. Steur hulle nie aan menings van ander nie. Kan daartoe lei dat mens negatief word. Demokratiese bestuurstyl of deelnemende Bestuurstyl Waar besturder mag en besluitneming deel deur die span toe te laat om oor n besluit te stem. Gee n gevoel van samehorigheid en werkers is gemotiveerd. 9

10 Permissiewe bestuurstyl Laat werknemers toe om te maak soos hulle wil. Kan lei tot chaos en ondoelltreffendheid. ONDERWERP 4 REKENINGKUNDIGE KONSEPTE 1. Omskryf die begrip alleeneienaar Daar is slegs een eienaar en ontvang al die winste en dra al die risiko s 2. Omskryf die begrip Kapitaal Geld wat deur die eienaar gegee word om ʼn besigheid meet te begin. 3. Omskryf die begrip Eienaarsbelang Die eienaar het oor al sy bates ʼn eienaarsbelang Omskryf Bates Omskryf Las of Laste Inkomste Uitgawes Wins Is die totale belegging wat die besigheid het. Items van waarde. Bv. Voertuie, geld in die bank Geld wat die eienaar skuld aan ʼn ander persoon Geld wat ʼn onderneming verdien bv. Verkoop van goedere of iemand wat tuindienste het en geld ontvang daarvoor Uitgawes wat die onderneming moet betaal om te kan aangaan met sy besigheid bv. Telefoon water en elektrisiteit, salaris., skryfbehoeftes Inkomste uitgawes= wins Wat is die rekeningkundige vergelyking Bates = Eienaarsbelang+Laste 10

11 Wat is Wisselgeld Wat noem ons as die eienaar geld neem vir eie gebruik. Voorbeelde van n diensonderneming Omskryf Vaste bates Kleingeld in die kasregister se laai Onttrekkings Tuindienste, loodgieter, fotograaf, hondesalon, haarkapper Bates wat gekoop word om te gebruik in die besigheid en dit hou lank. Grond en geboue, Voertuie, Toerusting, ONDERWERP 5 BRONDOKUMENTE Transaksies Brondokumente Watter dokument word voltooi wanneer die besigheid geld ontvang? Akt. 2 bl.53 Wanneer word ʼn kasregisterstrokie uitgereik Akt. 3 bl. 54 Wanneer word ʼn depositostrokie voltooi Akt. 4 bl. 55 Uit watter 2 dele bestaan ʼn tjek Wie is die partye by ʼn tjek Akt. 5 bl. 57 Jy moet ʼn kwitansie, depositostrokie en tjek en tjekteenblad kan invul. Kyk in handboek bl.53 tot 60. ʼn Aktiwiteit waar geld by betrokke is. Alle transaksies word op brondokumente aangeteken Bron van inligting vir die boekhouer. In Bewys dat ʼn transaksie plaasgevind het. Kwitansie Wanneer ʼn kliënt goedere vir kontant gekoop het. Wanneer geld gebank word. Tjek en tjekteenblad Betaler die bank Trekker persoon wat tjek uitskryf Nemer- persoon wat geld ontvang. Maak seker jy kan kwitansie, faktuur, tjek en tjekteenblad depositostrokie voltooi. Jy moet vrae kan beantwoord oor: 11

12 Jy moet ook vrae oor brondokumente kan antwoord. ONDERWERP 6 REKENINGKUNDIGE SIKLUS Bankstaat Kasregisterstrokie Gee die Rekeningkundige siklus Tannie bring jou groot Pizza Friday Transaksie Koop verbruiksvoorraad by Metro en reik tjek nr. 5 uit vir R50 Brondokument Kwitansie, kasregisterstrokie. Faktuur, tjekteenblad Joernale Grootboek Proefbalans Finale state Kontantontvangstejoernaal Kontantbetalingsjoernaal; Opsomming van al die joernale Om te toets of die grootboek korrek is. Waar die wins uitgewerk word van die onderneming. ONDERWERP 7 KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL EN KONTANTBETALINGSJOENTAAL Hoe gereeld word ʼn KOJ opgestel Een vir elke maand Maak seker jy kan ʼn Kontantontvangstejoernaal doen en n Kontantbetalingsjoernaal kan opstel. Ontvang geld, ontvang n tjek, reik n kwitansie uit, Betaal per tjek, reik n tjek uit Gaan al die oefeninge deur wat ons gedoen het oor die KOJ. EN KBJ KOJ KBJ 12

13 Voorbeelde van transaksies Die eienaar verhoog sy kapitaal Ontvang geld vir huur Ontvang geld vir dienste gelewer Betaal lone per tjek Reik n tjek uit om telefoon te betaal Reik n tjek uit om verbruiksvoorraad te koop. Proefbalans Joernaal KOJ KOJ KOJ KBJ KBJ KBJ Om te toets of die debiete en krediet gelyk is aan mekaar. n Grootboek het 2 kante nl. Dt kant- linkerkant Kt. Kant -regterkant Daar is 2 afdelings in n grootboek Proefbalans aan watter kante kom die bedrae? Bates Uitgawes: Inkomste Laste Balansstaatafd. Nominale afd. DT. B o u wat staan vir bates, onttrekkings en uitgawe KT. KIL wat staan vir kapitaal, inkomste en laste. Grond en geboue, voertuie, toerusting bank wisselgeld Water en elektrisiteit, telefoon, lone, skryfbehoeftes ( daar is baie uitgawes) Lopende inkomste Huur inkomste Lening MOET KOJ EN KBJ KAN DOEN MOET PROEFBALANS KAN DOEN MOET BRONDOKUMENTE KAN INVUL 13