ALGEMENE ONDERWYS EN OPLEIDING

Transcriptie

1 ALGEMENE ONDERWYS EN OPLEIDING EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE FINALE EKSAMEN NOVEMBER 2014 GRAAD 8 AANTAL BLADSYE: 11 (Insluitende die antwoordblad) TYDSDUUR: 2 UUR PUNTE: 150 1

2 EKONOMIESE NE BESTUURSWETENSKAPPE FINALE EKSAMEN GRAAD: 8 NOVEMBER 2014 TYD: 2 URE PUNTE: 150 INSTRUKSIES 1. Skryf jou naam op die antwoordblad en foilopapier wat voorsien word. 2. Nommer jou antwoorde volgens die nommeringstelsel van die vraestel. 3. Skryf netjies en leesbaar. AFDELING A VRAAG 1 Dui aan of die volgende stellings WAAR of ONWAAR is. Skryf slegs die antwoord neer. 1.1 n Tjek word gebruik om transaksies in die Kontantbetalingsjoernaal aan te teken. (2) 1.2 Toesighouers en voormannne vorm deel van middelvlakbestuur. (2) 1.3 Geskoolde and semi-geskoolde werkers vorm deel van die faktormark. (2) 1.4 n Besigheid se sekretaresse wat in die dorp werk, is deel van n selfonderhoudende gemeenskap. (2) 1.5 n Beslote Korporasie bestaan uit 2-20 lede. (2) 1.6 Ekonomiese groei is wanneer n land meer goedere en dienste koop. (2) VRAAG 2 Identifiseer die vorm van eienaarskap uit die onderstaande lys. Skryf slegs die korrekte antwoord langs die vraagnommer. Alleenhandelaar, Openbare maatskappy, Openbare vervoer, Vennootskap, Privaat maatskappy, Beslote korporasie. (12) 2.1 Pest Control BK (1) 2.2 Dr Grobelaar, Dr Langa en Vennote. (1) 2.3 Mzoli se Snoepie. (1) 2.4 Putco Bus Maatskappy Bpk. (1) 2

3 2.5 Tile Traders (Edms) Bpk. (1) 2.6 Sarah se Haarsalon. (1) VRAAG 3 Pas die beskrywing in Kolom A met die term in Kolom B. Skryf slegs die korrekte letter langs die vraagnommer. NO KOLOM A (Beskrywing) KOLOM B (Term) (6) 3.1 Die vlak van rykdom, gemak en materiële goedere wat mense in n land besit. 3.2 n Verslag wat verseker dat die totale debiete en totale krediete balanseer A B Proefbalans Direkte belasting 3.3 Die bedrag wat die besigheid skuld. C Leiding 3.4 Verseker dat mense die doelwitte van die besigheid vrywillig bereik. D Regspersoon 3.5 Persoonlike en besigheid belasting E Lewenstandaard 3.6 Die besigheid kan dagvaar en gedagvaar word, betaal belasting en mag kontrakte aangaan. F G Belasting tot toegevoegde waarde Laste VRAAG 4 (12) Vul die ontbrekende woorde in die onderstaande stellings in. Skryf slegs die korrekte woord langs die vraagnommer. 4.1 Die Rekeningkundige vergelyking verklaar dat, Bates = +Laste. (2) 4.2 Suid-Afrika se regering het vlakke. (2) 4.3 Die eienaars van n maatskappy word genoem. (2) 4.4 leierskastyl is dieselfde as diktatorskap. (2) 3

4 4.5 Belasting wat gehef word op luukse items om verbruik te ontmoedig is. (2) (10) TOTAAL AFDELING A: 40 AFDELING B: EKONOMIE VRAAG 5 Hoogtepunte van die Suid-Afrikaanse Nasionale Begrotingsrede deur die Minister van Finansies, aan die Parlement gelewer op die 26 ste Februarie 2014, in Kaapstad. BESTEDINGSPROGRAMME: Oor die volgende drie jaar sal die regering die volgende spandeer: -- R410bn maatskapliketoelae; -- R8.5bn op die Gemeenskap Werkskeppingsprogram; -- R8.7bn op die skikking van die land se vergoedingseise; -- R7bn vir onderhoud en kleinboere; -- R78bn op universiteitsusidies en R19.4bn vir die Nasionale Studente Finansiële Bystandskema; -- R34.3bn op die infrastruktuur van skole; 5.1 Wie is die Minister van Finansies in die foto, en wie is die huidige Minister van Finansies? (2) 5.2 Verduidelik kortliks wat bedoel word met medium-termyn begroting? (2) 4

5 5.3 Identifiseer die department in die regering wat verantwoordelik is vir die verspreiding van die R410bn van maatskapliketoelae. (2) 5.4 R34.3bn is geallokeer vir die infrastruktuur van skole. Gee TWEE (2) voorbeelde waarvoor dit gebruik kan word. (2) VRAAG 6 Een van Suid-Afrika se grootste ekonomiese probleme is werloosheid. Die werkloosheidskoers was 23.9% aan die einde van Definieer die term werkloosheid. (2) 6.2 Wat sal gebeur met die lewenstandaard van mense as werkloosheid toeneem?(1) 6.3 Hoe kan water produktief aangewend word om n gesonde omgewing te bevorder? (1) (8) Die vier produksiefaktore is: rou materiaal, kapitaal, arbeid en entrepreneurskap. 6.4 Noem die natuurlike hulpbronne wat gebruik word vir die vervaardiging van die volgende: a) Brood b) n Tafel c) n Wol trui d) Kaas (8) (12) VRAAG Noem TWEE (2) tipes markie.. (4) 7.2 Wat is die vergoeding vir arbeid? (2) 7.3 Watter TWEE (2) Wette dra by tot billike indiensnemingspraktyke? (4) (10) TOTAAL AFDELING B: 30 AFDELING C: FINANSIËLE GELETTERDHEID (Beantwoord op die ANTWOORDBLAD wat voorsien word) VRAAG 8 Maria is lief vir musiek en het besluit om n besigheid te begin en musieklesse aan te bied vir begaafde leerders. Sy besluit om haar besigheid Maria se Musiekskool te noem. 5

6 Gebruik die onderstaande inligting om die transaksies in die Kontantontvangstejoernaal aan te teken op die ANTWOORBLAD wat voorsien word. Balanseer die joernaal aan die einde van die maand. Transaksies vir Mei 2013: 1. Maria verhoog haar kapitaalbydrae deur R2 500 te deponeer in die bankrekening van die besigheid, reik n kwitansie uit. 7. Ontvang R3 440 vir musieklesse wat gegee is by Tiny Tots Kleuterskool, reik n Kwintansie uit. 14. Reik n tjek uit, no. 221, vir R350 aan Rocky s Radio vir n musieksentrum aangekoop. 17. Koop n tweedehandse kitaar van Melodys R1570, en musiekboeke vir R80 betaal per tjek no Reik n tjek uit aan Maria die eienaar, vir persoonlike gebruik, R Betaal munisipale huur vir die gebou per tjek R445. (10) VRAAG 9 Die volgende inligting verskyn in die boeke van Maseko Loodgieters. Benodig: 1. Berei die volgende rekeninge in Algemene Grootboek van Maseko Loodgieters voor vir Junie Kapitaal Toerusting Bank Lopende Inkomste Skryfbehoeftes 2. Balanseer slegs die Bank en Lopende Inkomste rekeninge. Inligting 1. Die volgende inligting (saldo s/totale)het op 1 Junie 2013 in die boeke van Maseko Loodgieters verskyn. Kapitaal Toerusting Bank (Dt) Lopende Inkomste Skryfbehoeftes 750 6

7 2. Totale van die Kontantjoernale op die 30 Junie 2013 KONTANTONTVANGSTE JOERNAAL Bank Lopende Inkomste Huur Inkomste Diverse rekening KONTANTBETALINGS JOERNAAL Bank Toerusting Skryfbehoeftes 340 Diverse rekening VRAAG 10 (25) n Boekhouer met min ervaring het die Proefbalans van Maseko Loodgieters opgestel vir 30 Junie Die boekhouer het baie foute gemaak en die Proefbalans het nie gebalanseer nie. Stel die korrekte Proefbalans op vir Maseko Loodgieters vir 30 Junie NEEM KENNIS : Die bank het n debiet saldo Verkeerde Proefbalans van Maseko Loodgieters 30 Junie 2013 Fol Debiet Crediet Kapitaal Ontrekkings Lopende Inkomste Skryfbehoeftes Grond en Geboue Toerusting Voertuie Bank Huur Inkomste Materiaalkoste Handelslisensie Salarisse Versekering 940 Telefoon Water en elektrisiteit Kontantvloei 400???? (20) TOTAAL AFDELING C: 55 7

8 AFDELING D: ENTREPRENEURSKAP VRAAG 11 Lees deur die onderstaande gevallestudie en beantwoord die vrae wat volg: Gevallestudie 1 Alec Adeyemi werk al jare as n bouer by n konstruksie maatskappy. Hy en een van die ander bouers, Wayne, het besluit om hulle eie bou-onderneming te begin. Die onderneming het baie wins verdien, aangesien meeste klante van hulle dienste gebruik begin maak het. Hulle onderneming het afgebrand en hulle het al hulle materiaal en toerusting verloor. Hulle het nie versekering uitgeneem op die bates van die onderneming nie en hulle het nie die kontant om die gebrande materiaal te vervang nie. Hulle skuld nog R op die gebrande materiaal en Alec sal sy voertuig moet verkoop om die onderneming se skuld te betaal. Wayne wil die onderneming verlaat en wil sy deel van die kapitaal terug hê om te help om die onderneming se skuld te help afbetaal. Hulle sal die onderneming moet toemaak, omdat hulle hulle nie eers genoeg kontant het om hulle skuld te betaal nie Watter vorm van eienaarskap het Alec en sy kollega gehad? Hoekom. (4) 11.2 Wat is die TWEE(2) nadele van hierdie vorm van eienaarskap? (4) 11.3 Sou die uitkoms van die onderneming anders gewees het indien dit n Beslote Korporasie was? Verduidelik jou antwoord. (4) Gevallestudie 2 Die bestuurder van n skoenfabriek was baie bekommerd terwyl hy deur die rekords van die vorige maand se produksie uitsette gegaan het. Die rekords het getoon dat daar n afname in produksie was, daar meer masjiene gebreek het en skoene beskadig het aan die einde van die produksielyn wat nie verkoop kon word nie. Een van die betroubare werkers het gekla oor die nuwe toesighouer, Mnr. Swart, wat baie ontspannne is en tyd in sy kantoor deurbring. Hy het bygevoeg dat Mnr. Swart glo dat die werkers weet wat om te doen en indien hulle nie weet wat om te doen nie hulle dit self sal oplos. Hy het daarop reageer en genoem dat dit beter was toe Mnr. Mnguni die toesighouer was,aangesien hy baie streng was en gedurig rond beweeg het. Mnr. Mnguni kon sien wanneer masjienerie olie of herstelwerk nodig gehad het en het altyd n ogie gehou oor die tegnikus. Masjiene het minder ontklaar geraak toe hy daar was. Daar is nuwe werkers wat leiding nodig het, maar hulle kry geen hulp van die toesighouer nie Watter tipe bestuurstyl het Mnr. Mnguni gedoen? Ondersteun jou antwoord.(4) 11.5 Watter bestuurstyl toon Mnr. Swart? (2) 11.6 Op watter vlak van bestuur is n toesighouer? (2) 11.7 Is die nuwe toesighouer se bestuurstyl van pas vir hierdie fabriek? (1) 11.8 Noem VIER take van n bestuurder. (4) (13) (12) GROOTOTAAL: 150 TOTAAL AFDELING D: 25 8

9 ANTWOORBLAD GRAAD 8 NAAM: GRAAD 8: AFDELING C (FINANSIËLE GELETTERDHEID) VRAAG 8 Kontantontvangstejoernaal van Maria se Musiekskool Mei 2013 KOJ 1 Dok. Besonderhede Diverse rekeninge no. Dag Fol BANK Toerusting Bedrag Fol Besonderhede VRAAG 9 Algemene Grootboek van Maseko Loodgieters Balanstaatrekeninge-Afdeling Dt Kapitaal B1 Kt Maand Dag Besonderhede Fol Bedrag Maand Dag Besonderhede Fol Bedrag Toerusting B2 9

10 Dt Bank B4 Kt Maand Dag Besonderhede Fol Bedrag Maand Dag Besonderhede Fol Bedrag Nominalerekeninge-Afdeling Dt Lopende Inkomste N1 Kt Maand Dag Besonderhede Fol Bedrag Maand Dag Besonderhede Fol Bedrag Skryfbehoeftes N2 10

11 VRAAG 10 Proefbalans van Maseko Loodgieters op 30 Junie 2013 Fol Debiet Krediet 11

12 ALGEMENE ONDERWYS EN OPLEIDING EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE FINALE EKSAMEN MEMORANDUM NOVEMBER 2014 GRAAD 8 AANTAL BLADSYE: 8 TYDSDUUR: 2 UUR PUNTE: 150 GR. 8 EBW NOVEMBER (Memorandum) BLADSY 1

13 EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE TYDSDUUR: 2 UUR GRADE 8 PUNTE: 150 AFDELING A VRAAG 1 FINALE EKSAMEN MEMORANDUM 1.1 Waar 1.2 Onwaar 1.3 Waar 1.4 Onwaar 1.5 Waar 1.6 Onwaar (12) VRAAG Beslote Korporasie 2.2 Vennootskap 2.3 Alleenhandelaar 2.4 Openbare maatskappy 2.5 Privaat Maatskappy 2.6 Alleenhandelaar VRAAG E 3.2 A 3.3 G 3.4 C 3.5 B 3.6 D (6) (12) VRAAG4 4.1 Eienaarsbelang 4.2 Drie 4.3 Aandeelhouers 4.4 Outokraties 4.5 Aksynsregte(belasting) (10) TOTAAL AFDELING A: 40 GR. 8 EBW NOVEMBER (Memorandum) BLADSY 2

14 AFDELING B: Die ekonomie VRAAG Pravin Gordhan en die nuwe minister is Nhlanhla Nene 5.2 Begroting wat voorgelê in die middel van die begrotingstermyn. 5.3 Die Departement van Maatskapklike Ontwikkeling. 5.4 Bou van die skole, ekstra klaskamers en administrasieblokke. Voorsien skole van meubels, toerusting, biblioteke en laboratoruims. (Enige 2 billike antwoord) VRAAG 6 (8) 6.1 Werkloosheid ontstaan wanneer mense nie werk het nie en aktief soek na werk maar daar geen werk beskikbaar is nie. 6.2 Die lewenstandaard sal afneem/armoede. 6.3 Water moet hergebruik word om produktief aangwend te word. bv. gebruik badwater om die kar te was. 6.4 Brood - koring Tafel - bome Trui - skaapwol Kaas - beesmelk (12) VRAAG Goederemark Dienstemark. 7.2 Salarisse en Lone. 7.3 Wette wat bydrae tot billike indiensneming: Wet op Arbeidsverhoudinge. Wet op Basiese Diensvoorwaardes. Wet op Gelyke Indiensneming/Diensbillikheid (Enige 2) (10) TOTAAL AFDELING B: 30 GR. 8 EBW NOVEMBER (Memorandum) BLADSY 3

15 AFDELING C: FINANSIËLE GELETTERDHEID VRAAG 8 : KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL VAN MARIA SE MUSIEKSKOOL- MEI 2013 CPJ 1 Dok no Dag Besonderhede Fol Bank Toerusting Rocky s Radio Diverse rekeninge Bedrag Fol Besonderhede Melodys Skryfbehoeftes Maria Onttrekkings Munisipaliteit Huur Uitgawe (10) * Alles moet reg wees om n punt te verdien. GR. 8 EBW FINALE EKSAMEN NOVEMBER(Memorandum) BLADSY 4

16 VRAAG 9: ALGEMENE GROOTBOEK Let op die volgende voordat punte geallokeer word vir oorboeking: (a) Indien die inskrywing aan die verkeerde kant is, GEEN punte word toegeken!! (b), hierdie is die metode wat aan n leerder toegeken word indien die leerder die korrekte beginsel toegepas het, maar dis die verkeerde bedrag. ALGEMENE GROOTBOEK VAN MASEKO LOODGIETERS BALANSTAATREKENINGE AFDELING Dt KAPITAAL B1 Kt Datum Besonderhede Fol Bedrag Datum Besonderhede Fol Bedrag 2013 Junie 1 Saldo o/b (1) Dt TOERUSTING B4 Kt Datum Besonderhede Fol Bedrag Datum Besonderhede Fol Bedrag Saldo a/b Junie 2013 Junie 30 Bank KOJ Dt BANK B5 Kt Datum Besonderhede Fol Bedrag Datum Besonderhede Fol Bedrag Totale 1 Saldo a/b Junie Junie betalingss KOJ Totale KOJ1 00 Junie ontvangste 800 Junie 30 Saldo a/d Julie 1 Saldo a/b (10) NOMINALEREKENING AFDELING Dt LOPENDE INKOMSTE N1 Kr Datum Besonderhede Fol Bedrag Datum Besonderhede Fol Bedrag Totaal o/b Junei 2013 Junie 30 Bank KOJ1 (4) GR. 8 EBW FINALE EKSAMEN NOVEMBER(Memorandum) BLADSY 5

17 Dt SKRYFBEHOEFTES N2 Kt Datum Besonderhede Fol Bedrag Datum Besonderhede Fol Bedrag Totaal o/b Junie 2013 Junie 30 Bank KOJ VRAAG 10: PROEFBALANS (20) Proefbalans van Maseko Loodgieters op 30 Junie 2013 (4) (14) Balanstaatrekeninge Afdeling Debiet Crediet Kapitaal Onttrekkings Grond en geboue Voertuie Toerusting Bank Kleinkas Nominalerekening Afdeling Lopende Inkomste Huur Inkomste Rente Inkomste Materiaalkostes Handellisensie Salarisse Skryfbehoeftes Versekering Telefoon Water en elektrisiteit GR. 8 EBW FINALE EKSAMEN NOVEMBER(Memorandum) BLADSY 6

18 AFDELING D: ENTREPRENEURSKAP VRAAG Vennootskap; Hulle is albei aanspreeklik vir die skuld van die besigheid Nadele van die vorm van eienaarskap: 11.3 Ja; Het onbeperkte aanspreeklikheid (vennote is aanspreeklik vir die skuld) Het geen kontinuïteit (As een vennoot onttrek ontbind die vennootskap) Dit mag moeilik wees om saam met n vennoot te werk want opinies verskil (Enige TWEE relevante antwoorde) Die lede se persoonlike besittings sou nie ingedrang gewees het nie Outokratiese leierskapstyl; Hy was streng en hou n oog op almal Laissez-faire Laevlakbestuur Ja 11.8 Bestuurstake: Beplanning Leiding Organisasie Beheer (25) TOTAAL AFDELING D: 25 GROOTTOTAAL: 150 GR. 8 EBW FINALE EKSAMEN NOVEMBER(Memorandum) BLADSY 7