Onderwerp: Visie Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer Inleiding

Transcriptie

1 Onderwerp: Visie Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer 2016 Inleiding Bij de evaluatie van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) in november 2015 is afgesproken om jaarlijks een visiedocument te maken dat beschrijft waar het MOB staat in een veranderend Europees betaallandschap. Dit document bevat een aantal concrete doelen die het MOB dit jaar en in de komende jaren wil bereiken. Vanuit het gezamenlijk belang van een modern en goed functionerend betalingsverkeer is het belangrijk dat alle stakeholders nauw samenwerken. Bij de evaluatie bleek dat de MOB-partijen de goede samenwerking en het uitwisselen van informatie sinds de start van 2002 in hoge mate waarderen. Het MOB werkt, in het verlengde van de wettelijke taken van DNB, aan het verbeteren van de veiligheid, betrouwbaarheid, efficiency en bereikbaarheid & toegankelijkheid van het retailbetalingsverkeer. 1. Innovatie in een veranderend Europese betaallandschap Visie: Het MOB wil innovatie in het betalingsverkeer stimuleren. Met het oog op eventuele maatschappelijke risico s van nieuwe betaalproducten en kanalen worden deze getoetst aan de hand van het beoordelingskader innovatie dat hiervoor in mei 2015 is vastgesteld. Het retailbetalingsverkeer kent ook na de overgang naar de Single Euro Payments Area (SEPA) in 2014 een flinke dynamiek. Technologische innovatie, veranderende gebruikerseisen en nieuwe wetgeving zijn hier de pijlers van. Gevolg is dat naast traditionele partijen als banken en betaalinstellingen allerlei nieuwe spelers de markt betreden, zoals fintech- en bigtechbedrijven. Evident is dat veranderende behoeften vragen om een vernieuwende inrichting van het 1 van 8

2 betaallandschap. Centraal hierbij staan gemak, snelheid en toegevoegde waarde voor de consument. Tegelijkertijd moet betalingsverkeer voor iedereen beschikbaar blijven zodat veranderingen in feite geleidelijk plaatsvinden. In ieder geval komen er door innovaties volop kansen voor zowel traditionele als nieuwe spelers. Waar mogelijk kan het MOB deze veranderingen ordenen en maatschappelijke wenselijke richtingen aanwijzen. Het MOB treedt innovaties actief tegemoet. Het zal bij innovaties in het betalingsverkeer wijzen op de positieve kanten en ook de risico s onder ogen zien. Innovaties kunnen worden beoordeeld aan de hand van het beoordelingskader van DNB/MOB dat in mei 2015 is vastgesteld. Zo heeft het MOB in de voorjaarsvergadering van 2016 bepaald positief te staan tegenover het gebruik van mobiele wallets voor contactloos betalen. De Euro Retail Payments Board (ERPB), het Europese MOB, heeft innovatie nadrukkelijk in zijn mandaat staan en richt zich op de uitbouw van SEPA. Hierbij is er zeker ruimte voor betaalproducten waar nog weinig nationale oplossingen voor zijn en voor het pan-europees interoperabel maken van nationale betaalproducten. Op deze wijze kan fragmentatie in de markt worden voorkomen. Een aandachtspunt voor de MOB-partijen is om de interactie tussen de Europese en nationale koepels in de ERPB te intensiveren zodat vroegtijdig invloed kan worden uitgeoefend op de verdere ontwikkeling van Europese betaalinfrastructuren en betaalproducten. Vooral aan de vraagkant van het betalingsverkeer kan de samenwerking in Europa worden verstevigd. 2. Veilige toegang tot de betaalrekening is belangrijk voor het MOB Visie: Het MOB staat welwillend tegenover nieuwe diensten als gevolg van de wettelijke mogelijkheden (Richtlijn Betaaldiensten 2) van toegang tot de bankrekening. Het MOB zet zich ervoor in dat deze veilig zijn en voldoen aan strenge en heldere regels van de Europese Banken Autoriteit. 2 van 8

3 Concurrentie in het betalingsverkeer zal door het van kracht worden van de Richtlijn Betaaldiensten 2 begin 2016, in de komende jaren verder toenemen. Zo zullen bestaande en nieuwe marktpartijen diensten voor betalingsinitiatie en -informatie aanbieden, waarbij zij toegang krijgen tot de bankrekeningen van consumenten en bedrijven. De nadere regels hiervoor worden door de Europese Banken Autoriteit in de komende twee jaar gepreciseerd op basis van de bepalingen van de Richtlijn Betaaldiensten 2. Uiteraard moet het verlenen van toegang tot de bankrekening voldoen aan hoge veiligheidseisen (waaronder sterke authenticatie en versleuteling van berichten) en privacyregels. De bank bepaalt de wijze waarop toegang wordt verleend en om fragmentatie te voorkomen dienen oplossingen pan-europees interoperabel te zijn. 3. Gebruik van betaaldata voor commerciële doeleinden en privacy Visie: Het MOB vindt dat zeer terughoudend moet worden omgegaan met commercieel gebruik van big betaaldata van klantgegevens Om de maatschappelijke discussie over het gebruik van betaaldata van klanten te onderbouwen (big data), heeft het MOB in 2015 onafhankelijk onderzoek laten verrichten naar de opvattingen van Nederlanders over het gebruik van deze gegevens door banken en andere partijen. De kern van het onderzoek betrof vragen over het gebruik van de gegevens door banken voor bepaalde doelen, verwoord in negen scenario s. 1 De belangrijkste uitkomst is dat Nederlanders het commercieel gebruik van betaalgegevens door banken slechts in geringe mate accepteren. De meerderheid (64 tot 90%) vindt een dergelijk gebruik, wanneer een bank of een derde partij aanbiedingen doet op basis van een analyse van betaalgegevens, niet acceptabel. 1 Voor het onderzoeksrapport en de samenvatting daarvan zie ten%20aanzien%20van%20het%20gebruik%20va..._tcm pdf 3 van 8

4 Daarbij wordt veel gewicht toegekend aan het ontbreken van toestemming voor het gebruik van de betaalgegevens. Ook de privacy-schending die daarvan het gevolg is, weegt relatief zwaar. Andere overwegingen zijn dat men al dan niet niet geïnformeerd is door de bank of dat men geen aanbiedingen wil. Het gebruik van betaalgegevens voor doeleinden zoals het nakomen van de zorgplicht, beveiliging en verbetering van de service is meer geaccepteerd. Marktpartijen dienen met dit alles rekening te houden bij het ontwikkelen van innovatieve oplossingen. Het MOB zal de ontwikkelen in de markt scherp volgen en waar wenselijk ook afstemming plegen met de Autoriteit Persoonsgegevens. 4. Steun voor structurele aanpak van instant payments Visie: Het MOB ondersteunt het initiatief onder auspiciën van de Betaalvereniging voor het ontwerp en de bouw van een nieuwe betalingsinfrastructuur die instant payments in mei 2019 mogelijk gaat maken. Door de opkomst van de 24-uurs economie, e-commerce en de behoefte van consumenten, winkeliers en bedrijven om gemakkelijk en snel aan elkaar digitaal te betalen is het belangrijk dat de gezamenlijke banken in Nederland vorig jaar mei besloten hebben, uitgaande van de SEPA-standaarden, om een nieuwe betalingsinfrastructuur te gaan ontwikkelen en bouwen. Met deze infrastructuur wordt in mei 2019 instant payments (betalen en ontvangen binnen 5 seconden) mogelijk. De keuze voor een nieuwe betaalinfrastructuur gaat veel verder dan de situatie in landen die instant payments alleen kennen voor het directe betalingsverkeer tussen consumenten onderling (mobiel P2P: bv. het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Denemarken). Het MOB fungeert als richtinggevend gremium voor de verdere ontwikkelingen. 5. Contactloos betalen verovert de markt 4 van 8

5 Visie: Het MOB vindt het belangrijk om de ervaringen met contactloos betalen betalen nauw te volgen. Contactloos betalen is voldoende veilig en zorgt voor gemakkelijk en snel pinnen. Het MOB constateert dat contactloos betalen marktgedreven een hoge vlucht aan het nemen is. Het is sneller en gemakkelijker dan contactrijk betalen en vereist niet het intoetsen van de pincode (uiteraard vindt wel de saldocheck plaats). Contactloos betalen kan met betaalkaarten en de mobiele telefoon voor transacties tot en met EUR 25 (maximaal EUR 50 per dag). Inmiddels zijn er ruim 16,5 miljoen devices waarmee contactloos kan worden betaald en is ook ruim de helft van de betaalterminals daarvoor geschikt. Ruim 15% van de totale pinbetalingen vindt nu contactloos plaats. Het MOB monitort nauw de ervaringen van consumenten met contactloos betalen. Hierbij is veiligheid een belangrijk facet. De uitrol van het produkt is nog volop gaande en criminelen moet zeker geen kans worden gegeven om deze nog jonge betalingsinnovatie te misbruiken. 6. MOB streeft naar goede e-identificatie en e-authenticatiemethoden Visie: Het MOB is actief voorstander van goede, veilige en breed toepasbare e-identificatie- en authenticatiemethoden. In het moderne betalingsverkeer zijn efficiënte en veilige e-identificatie en e-authenticatiemethoden (bv. Incassomachtigen, idin en DigiD) onontbeerlijk. Identiteit dient te worden vastgesteld op basis van sterke identificatie waarbij tenminste twee kenmerken van kennis, bezit en fysieke eigenschappen (biometrie) worden gebruikt. Grensoverschrijdend schieten deze methoden zowel voor aanbieders als gebruikers vaak nog tekort. De ERPB heeft ter verbetering hiervan actiepunten bepaald. Het MOB kan hierbij helpen en betrokkenen oproepen dat er één of een aantal eid stelsels komen die breed toepasbaar zijn. In Nederland vormt het wetsontwerp Wet Generieke Digitale Infrastructuur een anker hiervoor. Schemes als DigiD (BZK), Idensys (BZK/EZ) en idin (Betaalvereniging) kunnen hierin functioneren. Het MOB zal in 2016 ook 5 van 8

6 onderzoeken of de veiligheid van elektronisch machtigen bij de automatische incasso beter kan worden gewaarborgd. 7. Traditionele betaalmiddelen blijven belangrijk Visie: Het MOB vindt het belangrijk dat de uitfasering van de Acceptgiro zorgvuldig gebeurt en dat de migratie naar alternatieven goed verloopt. Tevens dient de bereikbaarheid van contant geld en het functioneren daarvan als toonbankbetalingsmiddel adequaat te blijven. Naast de ontwikkeling van de nieuwe betalingswereld blijft het functioneren en de bereikbaarheid & toegankelijkheid van traditionele betaalmiddelen voor alle consumenten van wezenlijk belang en zal dit de nodige aandacht blijven vergen van het MOB. Wat betreft de girale betaalmiddelen is van belang dat voor de gebruiker dit jaar duidelijk wordt hoe de uitfasering van de papieren acceptgiro per 1 januari 2019 gaat verlopen en dat de overgang naar alternatieven goed wordt begeleid. Hierbij blijft het voor alle partijen balanceren tussen de maatschappelijke efficiency en de toegankelijkheid van het betalingsverkeer en moet er ook een papieren oplossing blijven. Het MOB heeft in november 2015 bepaald dat het belangrijk is dat contant geld goed blijft functioneren als toonbankbetaalmiddel. De markt doet hierbij zijn werk, maar bijstelling is soms wenselijk. Een belangrijke factor hierbij is een effectieve uitvoering van het Pinakkoord Hierbij is o.a. de ambitie dat eind 2018 de verhouding tussen contante betalingen en pinbetalingen zal zijn omgekeerd in 60% met de pinpas en 40% met cash. Nederland ligt hierbij goed op schema. Momenteel is het aandeel van pinbetalingen al nipt groter dan dat van contante betalingen (50,0% tegen 49,58%). 6 van 8

7 Consumenten bestaan er in vele segmenten en hierbij verdienen vooral ouderen, gehandicapten aandacht van het MOB om niet buitengesloten te raken. Het MOB steunt het initiatief van de Oogvereniging en andere groepen om mede in het kader van het Europese wetsvoorstel voor Toegankelijkheid het platform Pay- Able te helpen om te komen tot gebruiksvriendelijke betaalautomaten voor alle consumenten. Het Europese Platform is op 22 juni2016 in het Europees Parlement gelanceerd. Gezien de diversiteit van consumenten is het cruciaal dat mensen zowel met moderne als met meer traditionele betaalmethoden kunnen (blijven) betalen. Chartaal geld vervult hierbij door zijn sterke eigenschappen (gebruikersgemak, onafhankelijk van computers en anonimiteit) een onmisbare rol. Het MOB zal dit jaar ijveren voor de invulling van de bereikbaarheidsafspraak cash van vorig jaar: zolang de consument het wenst, moet contant geld goed beschikbaar blijven. 8. Verbetermogelijkheden mobiliteit in het betalingsverkeer Visie: het MOB is voorstander van invoering van nummerbehoud in het Europese betalingsverkeer om overstappen naar andere betaaldienstaanbieders te vergemakkelijken. Mobiliteit stimuleert de concurrentie tussen aanbieders en geeft consumenten en bedrijven meer keuzemogelijkheden. Meer bekendheid en digitalisering van de huidige Overstapservice zijn doelen die al dit jaar dichterbij kunnen worden gebracht. Keuzevrijheid en het zonder veel rompslomp in het betalingsverkeer wisselen van bank, is een wens van consumenten en bedrijven. Sinds 2004 hebben de banken hiervoor het alternatief van de Overstapservice in het leven geroepen. De invoering van SEPA in 2014 bracht met zich mee dat IBAN-nummerportabiliteit alleen op een Europese schaal zinvol kan plaatsvinden. Aan de hand van zes nadere onderzoeken heeft het MOB begin juli 2016 zijn visie bepaald. Het MOB is voorstander van invoering van betaalrekeningnummerbehoud om overstappen 7 van 8

8 naar andere betaaldienstaanbieders te vergemakkelijken. Oplossingen voor nummerbehoud moeten door de invoering van SEPA in Europa tot stand komen. Dit doel zal zeker een rol spelen bij de Europese evaluatie van de Payment Account Directive in Innovaties als aliasbetalen (bv. Bij P2P mobiele betalingen) kunnen ervoor zorgen dat op termijn nummerbehoud relatief eenvoudig kan worden gerealiseerd. Het IBAN-nummer speelt dan geen beslissende rol meer voor de gebruiker en verdwijnt naar de achtergrond. Meer bekendheid en digitalisering van de Overstapservice is een doel dat al op korte termijn kan worden gerealiseerd. 8 van 8