Aan de Voorzitter van de Vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA DEN HAAG

Transcriptie

1 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA DEN HAAG Postbus LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon (070) Telefax (070) Uw brief Onderwerp Overleg met de Chronisch Zieken en Gehandicaptenraad Nederland Ons kenmerk SV/AVF/01/23423 Datum 28 augustus 2001 Voorafgaand aan het Algemeen Overleg met de Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid over de evaluatie van de Wet op de (re)integratie arbeidsgehandicapten op 5 april jongstleden heeft de Chronisch Zieken en Gehandicaptenraad (CG-Raad) een nota met wensen voor verbetering van de Wet REA bij mij en de Kamer ingediend. Ik heb bij die gelegenheid toegezegd de wensen met de CG-Raad te zullen bespreken en daarover aan de Tweede Kamer te zullen rapporteren../. Met bijgaande rapportage doe ik mijn toezegging gestand. De Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, (J.F. Hoogervorst)

2 Rapportage van het overleg op 14 mei 2001 tussen Staatssecretaris Hoogervorst en de koepelorganisaties van mensen met een (arbeids)handicap 1 Het overleg is beperkt tot door de CG-Raad nader aangeduide prioriteiten; alle overige wensen in de nota van de CG-Raad zijn in een overleg op ambtelijk niveau besproken. Bijgaande rapportage omvat een reactie op alle wensen. In het overleg is toegezegd dat de CG-Raad bij wetgeving die betrekking heeft op zijn doelgroep op ambtelijk niveau betrokken wordt. Snelle invoering van het persoonsgebonden reïntegratiebudget. In het kader van de herstructurering van de uitvoeringsorganisatie (SUWI) per 1 januari 2002 wordt het persoonsgebonden reïntegratiebudget geleidelijk ingevoerd. Per direct de mogelijkheid bieden, dat mensen die een persoonsgebonden reïntegratiebudget willen aanvragen, ondersteuning kunnen krijgen van een arbeidsadviseur. In de lopende PRB-experimenten is in de regio Midden-Nederland de mogelijkheid ingevoerd van aanvraag van een oriëntatiebudget. In de huidige experimentregeling kan een cliënt zelf bepalen welke richting hij op wil, hoe hij of zij denkt weer een plaats op de arbeidsmarkt te verwerven en welke stappen hij of zij daarvoor wil nemen. De functie van arbeidsadviseur als voorziening in de Wet REA opnemen, evenals de mogelijkheid tot het volgen van een assessment. In het kader van SUWI wordt bij het UWV en de gemeenten een casemanager ingevoerd. Bij deze functionaris kan de cliënt altijd terecht voor advies. Net als bij een persoonsgebonden reïntegratiebudget vindt in een regulier traject als onderdeel onder verschillende benamingen, doorgaans een of andere wijze van beroepsoriëntatie plaats, alsmede een beoordeling van de mogelijkheden van de cliënt. De vaststelling van een traject geschiedt in het algemeen door het reïntegratiebedrijf in overleg met de cliënt. Mensen zelf hun reïntegratiebedrijf laten kiezen. Na invoering van SUWI krijgt de werknemer, voor wie de werkgever noch in eigen noch in een ander bedrijf een passende functie kan bieden, de mogelijkheid van een persoons-gebonden reïntegratiebudget. De werknemer kan in dat geval zelf een reïntegratiebedrijf kiezen. De aanbestedingsprocedure voor 2002 zal overigens meer doelgroepspecifiek en ook meer sector- en regiogericht zijn. Er komt daarin ook meer ruimte voor kleine en regionaal werkende reïntegratiebedrijven en de cliënt krijgt de mogelijkheid zelf een keuze te maken uit de gecontracteerde reïntegratiebedrijven. REA-instrumenten aan de werknemer toekennen. De organisaties hebben met instemming kennisgenomen van de toezegging aan de Tweede Kamer om te bezien of aan de werknemer meeneembare werkplekvoorzieningen kunnen worden verstrekt. Dit voornemen wordt thans uitgewerkt. Bemiddeling als voorziening in de wet REA opnemen. In het kader van SUWI worden de rechten en plichten van de cliënt nader geregeld. Daartoe behoort ook de mogelijkheid een aanvraag voor een traject in te dienen en om tegen een afwijzende beschikking van het UWV of een gemeente bezwaar en beroep aan te tekenen. Een en ander is expliciet geregeld in de Invoeringswet SUWI. 1 Deelnemers: Chronisch Zieken- en Gehandicaptenraad (CG-Raad), Federatie van Ouderverenigingen (FvO), Cliëntenbond en Stichting Landelijke Patiëntenraden (LPR), Landelijke Vereniging van Arbeidsgehandicapten (LVA).

3 3 Loonkostensubsidie (in relatie tot loonsuppletie Wao/Waz/Wajong) langer dan drie jaar beschikbaar stellen voor mensen die blijvend een lagere productiviteit hebben ten gevolge van de arbeidshandicap. Uit de toelichting van de CG-Raad komt naar voren dat deze wens betrekking heeft op de verruiming van de duur van de loonkostensubsidie en de loonsuppletie. Daarnaast wijst de CG-raad op het pensioenverlies bij het aanvaarden van een lager betaalde baan, op de loondispensatieregeling alsmede op de vrijstelling van 15% van het belastbare inkomen op de eigen bijdrage AWBZ. Met de loonkostensubsidie (onderdeel van het pakket op maat) wordt beoogd de werkgever tegemoet te komen voor een geringere productiviteit van de arbeidsgehandicapte gedurende de eerste periode van de dienstbetrekking. Een periode van drie jaar is een redelijke termijn. Het is immers niet de bedoeling tot langdurige subsidie-afhankelijkheid te komen. Loonsuppletie is bedoeld als tegemoetkoming aan de arbeidsgehandicapte werknemer, die een functie aanvaardt, waarin hij minder kan verdienen dan zijn theoretische verdiencapaciteit. Hier is de gedachte dat de werknemer in die periode, al dan niet in samenhang met zijn resterende uitkering, kan toegroeien naar zijn oorspronkelijke inkomensniveau. Loonsuppletie is naar zijn aard daarom een in tijd beperkte regeling. Bij loondispensatie is sprake van samenloop van twee inkomensstromen. Soms pakt deze situatie voordelig, soms ook nadelig uit voor betrokkene, doch dat is ook min of meer inherent aan het systeem. Tegenover het feit, dat bij verblijf in een AWBZ-instelling 15% van het belastbaar inkomen wordt vrijgesteld voor de eigen bijdrage AWBZ, staan de voordelen van de AWBZ, zoals huisvesting, voeding, (geneeskundige en andere) zorg. Op de pensioenproblematiek is mijn ambtsvoorganger reeds uitgebreid in de beantwoording van Kamervragen ingegaan. Ik verwijs in dit verband naar Kamerstuk 1197, vergaderjaar In mijn brief van 27 maart 2001 (kenmerk SV/VP/01/14440) aan de Tweede Kamer is aangegeven dat de Stichting van de Arbeid voor eind 2001 met een oplossing moet komen. Alle wettelijke REA-instrumenten toegankelijk maken voor de gemeentelijke doelgroep. Met de ontschotting van de Wiw/REA en de vorming van het Fonds Werk en Inkomen hebben gemeenten meer financiële armslag gekregen en daardoor een verruiming van de mogelijkheid van inzet van het instrumentarium voor de gemeentelijke doelgroep. Gemeenten kunnen daardoor zonder financiële bezwaren trajecten inzetten en instrumenten toekennen. De wet laat nadrukkelijk de ruimte aan de gemeente om hier een eigen beleid te voeren. Hiermee zijn de wettelijke REA-instrumenten in voldoende mate beschikbaar voor de gemeentelijke doelgroep. Voorzieningen als ADL en doventolken, schrijftolken, voorleeshulpen en alarmeringshulpmiddelen bij of krachtens de wet regelen. Verstrekking van ADL-middelen en ADL-hulp behoort tot het terrein van de gezondheids-zorg en is geregeld in de Regeling subsidies AWBZ en Ziekenfondswet. Daarbij kan onder andere worden gedacht aan assistentie bij eten en drinken, bij verplaatsing en toilet maken. Hiermee is het mogelijk op flexibele wijze in te spelen op de behoeften. Een wettelijke vastlegging zou te rigide zijn. Artikel 31 van de Wet REA biedt de mogelijkheid van communicatievoorzieningen voor doven, waaronder tolken gebarentaal en schrijftolken. De omvang van de maximale hulp en de tariefopbouw is geregeld in een ministeriële regeling, respectievelijk regeling van het Lisv. Er zijn mij geen signalen bekend dat er sprake is van willekeur in toekenning. Wel is er een tekort aan tolken gebarentaal en zijn er signalen dat de

4 4 tariefstructuur voor verbetering vatbaar is. Daarom streven het Lisv en het College voor Zorgverzekeringen (CVZ) naar de totstandkoming van een nieuwe financieringsmethodiek ten behoeve van de communicatievoorzieningen voor doven met ingang van 1 januari De verstrekking van een voorleeshulp is wettelijk niet specifiek geregeld, doch valt zo nodig onder de algemene bevoegdheid voorzieningen te verstrekken tot behoud, herstel en bevordering van de arbeidsgeschiktheid. Op beperkte schaal wordt hiervoor wel een vergoeding verstrekt, mits ter ondersteuning en niet ter vervanging van de inzet van de arbeidsgehandicapte. De huidige regeling acht ik toereikend. Vervoersvoorzieningen boven de inkomensgrens van ƒ beter regelen. Boven de grens van het gezinsinkomen van de arbeidsgehandicapte van ƒ wordt geen vergoeding verstrekt voor het gebruik van een auto voor vervoer van en naar het werk. Indien het gezinsinkomen boven de inkomensgrens ligt, wordt het bezit en gebruik van een auto als algemeen gebruikelijk beschouwd en worden de kosten van het bezit en gebruik van een auto of gebruik van een taxi niet vergoed. De gehandicapte die is aangewezen op vervoer per rolstoeltaxi krijgt een vergoeding voor de kosten van een rolstoeltaxi voor zover deze hoger zijn dan de kosten van een gewone taxi. Indien de arbeidsgehandicapte is aangewezen op aanpassingen in een auto worden de meerkosten ten opzichte van een gewone ( referentie -)auto vergoed, ongeacht het inkomen van de arbeidsgehandicapte. Het bedrag van de referentie-auto wordt jaarlijks vastgesteld door het Lisv op basis van de opgave van het CBS over de stijging van het prijsindexcijfer. Bepaalde instrumenten uit de REA voor de Wsw-doelgroep beschikbaar stellen. Mensen met een Wsw-indicatie en een Wsw-dienstverband of die met een Wsw-indicatie een arbeidsplaats op de reguliere arbeidsmarkt zoeken vanuit de Wsw, kunnen een beroep doen op begeleiding vanuit de Wsw. Bij de invoering van REA is er bewust voor gekozen om voorzieningen en begeleiding voor Wsw-werknemers buiten de Wet REA te houden. De voorzieningen voor deze doelgroep worden dus bekostigd uit het WSWbudget. Bepaalde instrumenten uit de REA voor vrijwilligers beschikbaar stellen. Uitgangspunt is steeds geweest dat REA-instrumenten bij uitstek zijn bedoeld als middel om betaald werk te verrichten en niet als "leefvoorziening" bijvoorbeeld voor het deelnemen aan vrijwilligerswerk. Alleen indien vrijwilligerswerk onderdeel uitmaakt van een door een reïntegratiebedrijf uitgezet traject, als opstap naar betaalde arbeid, kan verstrekking van bijvoorbeeld een scholingsvoorziening aan de orde komen. Vrijwilligerswerk op andere gronden, waaronder maatschappelijke participatie, valt echter niet onder de Wet REA. Ook op grond van de WVG wordt naast de vergoeding voor het deelnemen aan sociale activiteiten geen extra vergoeding gegeven voor vervoerskosten voor vrijwilligerswerk of het verenigingsleven. Indien de gehandicapte extra vervoerskosten heeft in verband met deze activiteiten, ligt het volgens het vigerende beleid - ondersteund door vaste jurisprudentie -meer op de weg van de organisatie waarvoor of waarin de gehandicapte actief is, om te voorzien in deze extra kosten. Opscholing in bepaalde gevallen mogelijk maken. De Wet REA voorziet in de mogelijkheid scholing aan te bieden tot behoud, bevordering of herstel van de arbeidsgeschiktheid. Indien de arbeidsgehandicapte voldoende opleiding heeft genoten om toegang tot de arbeidsmarkt te verkrijgen en te behouden, is er geen grond voor toekenning van een scholing naar een hoger niveau. De wet REA is ook niet bedoeld als een studiefinancieringsregeling. Indien een arbeidsgehandicapte echter geen werk heeft of zijn werk niet meer kan verrichten als gevolg van zijn arbeidshandicap en ook geen toegang heeft tot de arbeidsmarkt met de genoten opleiding, dan zie ik geen bezwaar tegen toekenning van een opleiding op een hoger niveau indien hij daarmee wel een reële kans heeft tot het verkrijgen van arbeid. Mogelijk maken dat mensen een opleiding in aangepast tempo volgen.

5 5 Bij een verzoek om scholing voor een arbeidsgehandicapte vindt een individuele beoordeling plaats. Daarbij komt de vraag aan de orde of iemand, gelet op zijn belastbaarheid, een opleiding binnen een redelijke termijn kan afronden. In sommige gevallen zal het niet mogelijk zijn dat de betrokkene de opleiding binnen de gebruikelijk daarvoor gestelde termijn afrondt. Bij een verzoek om scholing zal daarom primair gekeken worden naar een scholing die binnen de normale termijn kan worden afgerond. In die gevallen waarin een arbeidsgehandicapte is aangewezen op arbeid in een aangepast tempo en voor het behalen van een noodzakelijke kwalificatie voor het verkrijgen van toegang tot de arbeidsmarkt is aangewezen op een opleiding in een aangepast tempo en dit binnen de mogelijkheden van de opleiding past, is er geen bezwaar tegen toekenning daarvan. Forse overschrijdingen van de toelaatbare termijn zijn echter ongewenst, omdat het al dan niet behalen van het diploma een indicatie vormt of iemand de vaardigheden kan aanleren die noodzakelijk zijn voor het uitoefenen van een beroep met inachtneming van zijn beperkingen. Knelpunten ten aanzien van de eenmalige inwerk- en begeleidingssubsidie wegnemen. De CG-Raad heeft bezwaar tegen de mogelijkheid van korting van de eenmalige inwerk- en begeleidingssubsidie van ƒ bij het aanvaarden van een part time functie. Ook vindt de Raad de subsidie in het algemeen te laag en ervaart hij het als een knelpunt dat deze subsidie niet in combinatie met een plaatsingsbudget of herplaatsingsbudget kan worden verstrekt. Bij de invoering van de subsidie-instrumenten in de Wet REA is een bewust onderscheid gemaakt tussen de budgetten (plaatsingsbudget en herplaatsingsbudget) enerzijds en het pakket op maat anderzijds. Indien een werkgever geen kosten of minder kosten maakt ter zake van de (her)plaatsing van een arbeidsgehandicapte werknemer dan het plaatsingsbudget of het herplaatsingsbudget, ontvangt hij een van deze budgetten. Mochten de kosten hoger zijn het toepasselijke budget, dan kan de werkgever een pakket op maat aanvragen, met de mogelijke onderdelen: een subsidie voor werkelijk gemaakte kosten ter zake van voorzieningen, een inwerk- en begeleidingssubsidie van maximaal ƒ en een loonkostensubsidie van eenderde van de loonkosten gedurende maximaal 3 jaar. De werkgever wordt aldus in voldoende mate tegemoet gekomen in de kosten van inwerken en begeleiden van de arbeidsgehandicapte werknemer. Bij de evaluatie van de Wet REA is niet naar voren gekomen dat de inwerk- en begeleidingssubsidie structureel te laag is. Bonus beschikbaar stellen voor werkgevers die mensen met een pakket op maat in dienst nemen. Het plaatsingsbudget en het herplaatsingsbudget zijn forfaitaire subsidies voor werkgevers die arbeidsgehandicapten in dienst nemen of herplaatsen. Voor zover de kosten geringer zijn dan deze bedragen, kunnen zij deze subsidies beschouwen als een "beloning", een bonus voor hun inspanning om arbeid te bieden aan een arbeidsgehandicapte. Indien de kosten hoger zijn dan het budget, kunnen ze een pakket op maat ontvangen. Daarmee worden ten minste de werkelijke kosten volledig vergoed. Voorts kan - zoals eerder vermeld - een inwerk- en begeleidingssubsidie worden verstrekt en kunnen werkgevers een loonkosten-subsidie krijgen van ten hoogste drie maal eenderde van het loon. De loonkostensubsidie is te beschouwen als een tegemoetkoming in mogelijk geringere productiviteit van de werknemer en voor het overige als een "bonus" voor de werkgever. Uit de evaluatie van de Wet REA is gebleken dat financiële factoren voor werkgevers niet een doorslaggevende rol vervullen bij de beslissing om wel of geen arbeidsgehandicapten in dienst te nemen of te houden. Ik zie daarom geen aanleiding om werkgevers een extra bonus beschikbaar te stellen naast het pakket op maat. Verhogen van het herplaatsingsbudget. Uit de evaluatie van de Wet REA is niet naar voren gekomen dat werkgevers in het algemeen het herplaatsingsbudget als te laag beschouwen. Zoals eerder gezegd hebben veel werkgevers kenbaar gemaakt dat de hoogte van het herplaatsingsbudget niet de doorslaggevende reden is geweest om een werknemer in dienst te houden. Maatmanwisseling in de Wao/Waz/Wajong regelen bij scholing.

6 6 De CG-Raad ervaart het als een probleem, dat loonsverhogingen voor degene met een gedeeltelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering die ook slechts gedeeltelijk kan werken, niet tot een hoger inkomen leiden. Het hogere inkomen wordt immers verrekend met de uitkering. Een oplossing zou volgens de CG-Raad zijn verhoging van het maatmaninkomen, waardoor de uitkering wordt verhoogd. Het maatmaninkomen (gebaseerd op de laatstelijk uitgeoefende functie voor het intreden van de arbeidsongeschiktheid) wordt slechts in uitzonderingssituaties gewijzigd, namelijk indien de situatie daartoe aanleiding geeft, bijvoorbeeld bij verkregen nieuwe bekwaamheden of bij leeftijdsgebonden functies. Voor de Wajong geldt een specifieke regeling. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de situatie, dat de Wajonggerechtigde wel of niet werkt, en of hij al dan niet met een beroepsgerichte opleiding een diploma heeft gehaald. In dat geval wordt het maatmaninkomen gesteld op ten minste anderhalf maal het minimumloon. Een en ander is geregeld in het Schattingsbesluit arbeidsongeschiktheids-wetten. Deze regeling biedt voldoende mogelijkheden. Indicatiestelling voor wet REA verbeteren; de REA-toets bij gemeenten in de publieke sfeer laten uitvoeren; en afstemming met indicatiestelling Wsw bewerkstelligen. Volgens de CG-Raad komt het in de praktijk voor dat uitvoeringsinstellingen voor cliënten in vergelijkbare posities verschillende beslissingen nemen over toekenning van voorzieningen. Voor een deel zou dit te wijten zijn aan onduidelijkheden in de wet, voor een deel aan foute richtlijnen van het Lisv (voorzieningen voor speciaal basisonderwijs) of onjuiste toepassing daarvan. Uit de evaluatie van de Wet REA blijkt inderdaad dat de arbeidsgehandicaptetoets niet altijd eenduidig wordt toegepast. De toets hoeft overigens alleen gehanteerd te worden op het moment dat een persoon niet van rechtswege al als arbeidsgehandicapte wordt aangemerkt. De oorzaak van het niet altijd juist toepassen van de arbeidsgehandicaptetoets ligt voor een deel in onervarenheid met het gebruik van de toets. In overleg met het Lisv wordt ernaar gestreefd te komen tot een verbetering in de uitvoering. Wat betreft de indicatiestelling voor de Wsw zal de vorming van de Centra voor Werk en Inkomen en de concentratie van de diverse loketten in één bedrijfsverzamelgebouw een betere coördinatie en samenwerking tot stand komen tussen de verschillende uitvoerders en daarmee ook een verbetering van de afstemming. Grondige verbetering van de werkprocessen van de toekomstige UWV, om vertraging te voorkomen; en mensen het recht op schadevergoeding geven bij geleden schade (b.v. niet krijgen baan) ten gevolge van trage uitvoering. Een knelpunt in de uitvoering van de Wet REA is inderdaad dat de beslistermijnen geregeld ruim overschreden werden. Op 1 januari 2001 is daarom de Wet beslistermijnen sociale verzekeringen in werking getreden en mede naar aanleiding daarvan zijn initiatieven vanuit het Lisv en uitvoeringsinstellingen ondernomen om de werkprocessen te verbeteren. Bovendien zal door de oprichting van het UWV het management meer grip kunnen hebben op de doorlooptijden. Een belangrijk onderdeel van de verbetering van de dienstverlening zal in het bijzonder kunnen worden bereikt door de invoering van een vorm van klantmanagement en een cliëntvolgsysteem, waardoor termijnen beter bewaakt zullen worden. Ten aanzien van het gewenste recht op schadevergoeding wordt verwezen naar mijn nota ter zake (SV/UB/01/38074) die ik de Kamer onlangs heb doen toekomen.