b) Een groot aantal kerken is beschermd als monument of is gelegen in een beschermd stads- of dorpsgezicht of cultuurhistorisch landschap.

Transcriptie

1 SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 98 van LYDIA PEETERS datum: 6 aan GEERT BOURGEOIS MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED Projectoproepen Herbestemming Kerken - Begin dit jaar werd het projectbureau Herbestemming Kerken opgericht. Daarmee willen de oprichters steden en gemeenten ondersteunen bij de herbestemming van kerken. Het vinden van andere bestemmingen voor kerken ligt niet voor de hand en de investeringscapaciteit van lokale besturen staat onder druk. Een groot aantal van die kerken is tevens beschermd als monument of is gelegen in een beschermd stads- of dorpsgezicht of cultuurhistorisch landschap. Mogelijke transformaties van kerken moeten dan ook doordacht en op een kwalitatieve manier gebeuren. Tot eind februari 2016 konden lokale besturen en kerkbesturen een aanvraag tot deelname aan de eerste projectoproep Herbestemming Kerken indienen. Er werden 19 aanvragen ontvangen. In april en mei zouden de eerste gesprekken starten en het traject zelf zou nog voor de zomer starten. De doorlooptijd werd geschat op 4 tot 6 maanden wat betekent dat dit traject intussen doorlopen moet zijn. Kandidaturen voor de tweede oproep moesten tegen 13 juni 2016 binnen zijn met eenzelfde te hanteren traject en timing. Een derde oproep komt eraan. Gemeenten en kerkbesturen kunnen vanaf 15 een begeleid haalbaarheidsonderzoek aanvragen voor de volledige herbestemming of de nevenbestemming van een parochiekerk. De uiterste datum om een aanvraag in te dienen is 10 februari Werden alle haalbaarheidsstudies van de eerste projectoproep intussen uitgevoerd? Graag een stand van zaken. 2. Wat zijn de resultaten van de haalbaarheidsstudies van de eerste projectoproep? 3. Welk concreet gevolg wordt er verder gegeven aan deze resultaten? 4. Het aanbod is bedoeld voor gemeentebesturen en kerkbesturen die samen willen onderzoeken of concrete suggesties voor het toekomstig gebruik van een kerkgebouw op een kwalitatieve en betaalbare manier uitvoerbaar zijn. Het haalbaarheidsonderzoek is de voorbereiding voor een daadwerkelijk uit te voeren project. a) Is er al zicht op concrete projecten? Zo ja, welke? b) Een groot aantal kerken is beschermd als monument of is gelegen in een beschermd stads- of dorpsgezicht of cultuurhistorisch landschap. Zijn er daar specifieke voorwaarden of beperkingen omtrent herbestemming?

2 5. Hoeveel aanvragen werden er ontvangen tijdens de twee projectoproep van juni 2016? a) Graag een overzicht. b) Wat is de stand van zaken van de studies van deze tweede projectoproep? 6. Hoe staat de minister zelf tegenover een recreatief medegebruik door verenigingen als koren of harmonieën in kerken die als monument beschermd zijn? Wordt dit gepromoot of eerder tegenwerkt? En wat zijn de argumenten voor het al dan niet toelaten van een recreatief medegebruik in geklasseerde kerkgebouwen? 7. Kan de minister een overzicht geven per provincie van het aantal geklasseerde kerken waar reeds een recreatief medegebruik is toegestaan en/of is, met daarbij melding van: a) de aard van het medegebruik; b) de gedane aanpassingen die het medegebruik mogelijk maakten. 8. Kan de minister een overzicht geven, per provincie, van het aantal geklasseerde kerkgebouwen waarvoor in een herbestemming is voorzien of gepland?

3 GEERT BOURGEOIS MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED ANTWOORD op vraag nr. 98 van 6 van LYDIA PEETERS 1. In de documenten voor de projectoproepen is m.b.t. de doorlooptijden voor de begeleide haalbaarheidsonderzoeken vermeld: Afhankelijk van de beschikbaarheid van alle nodige informatie en het vlot verloop van de workshops wordt een doorlooptijd van 4 tot 6 maanden vooropgesteld. Om een haalbaarheidsonderzoek effectief te kunnen starten, moeten vooraf een aantal voorwaarden vervuld zijn: - het plaatsen van een bestelbon voor het haalbaarheidsonderzoek door de gemeente of het kerkbestuur - de formele bevestiging van de subsidiëring door de bevoegde Vlaamse minister, vanuit het Agentschap Binnenlands Bestuur (ABB) voor een niet-beschermde kerk of vanuit het agentschap Onroerend Erfgoed voor een beschermde kerk - de beschikbaarheid van de nodige documentatie over het kerkgebouw en (indien reeds voorhanden) over de mogelijke opties voor herbestemming. Cruciaal hierbij is de beschikbaarheid van een digitaal plan. Wanneer aan deze voorwaarden nog niet voldaan is, heeft dat repercussies op de doorlooptijd van het project. Ook is het zo dat sommige gemeente- of kerkbesturen zelf opteren voor een langere doorlooptijd om hen toe te laten tussentijds intern of extern overleg te organiseren. Voor de geselecteerde projecten uit de eerste oproep is de stand van zaken als volgt. Kerk (cursief: bescherming) Ham (Kwaadmechelen) St.-Lambertuskerk Kortenberg Zoutleeuw St.-Odulphuskerk Booienhoven Galmaarden St.-Pieterskerk Zottegem (Oombergen) St.-Martinuskerk Rijkevorsel subsidie juli 2016 juni 2016 augustus 2016 juli 2016 digitaal plan ok () ok () ok (november 2016) ok () ok (november 2016) ok ()

4 Brugge St.-Walburgakerk Blankenberge St.-Rochuskerk Harelbeke (Eilandwijk) Roeselare St.-Amandskerk Tielt juli 2016 geen subsidieaanvraag (kerk is reeds ontwijd) nog niet beschikbaar deels beschikbaar () ok () nog niet beschikbaar ok (oktober 2016) Voor de projecten die voldoen aan de voorafgaande voorwaarden (en voor zover de gemeente en/of het kerkbestuur zelf niet meer tijd wenst te nemen ter wille van bijkomend tussentijds overleg) zullen de haalbaarheidsonderzoeken normaliter in het voorjaar 2017 afgerond zijn. 2-4.Tijdens het haalbaarheidsonderzoek worden de concrete projectmogelijkheden afgetast. Pas nadat het haalbaarheidsonderzoek is afgerond zal duidelijk worden welke opties mogelijk en haalbaar zijn voor de toekomst van het kerkgebouw. Op basis van de resultaten van het haalbaarheidsonderzoek kunnen het kerk- en/of gemeentebestuur een concreet project tot herbestemming uitwerken. De bescherming van een kerk impliceert dat de eigenaars en beheerders gehouden zijn aan de instandhoudingsplicht en dat zij geen ingrepen kunnen uitvoeren die de erfgoedwaarde verstoren of schaden. Omdat het beschermde erfgoed zeer divers is vergt elke herbestemming maatwerk. In het projectbureau begeleidt het agentschap Onroerend Erfgoed daarom per beschermde kerk het onderzoek naar de mogelijkheden en geeft het advies dat aangepast is aan het vooropgestelde programma en aan de betrokken kerk. 5. De stand van zaken voor de geselecteerde projecten uit de tweede oproep is weergegeven in de onderstaande tabel. Uiteraard gelden hierbij dezelfde randvoorwaarden als hoger vermeld. Kerk (cursief: bescherming) Leopoldsburg (Heppen) St.-Blasius Sint-Truiden O.L.V. van Fatima Oud-Heverlee (Haasrode) Lubbeek St.-Bernarduskerk Sint-Pieters-Leeuw (Ruisbroek) subsidie nog aan te vragen bij ABB digitaal plan

5 Tienen (Vissenaken) St.-Pietersbanden Tienen (Vissenaken) St.-Maartenskerk Aalst St.-Jozefskerk Assenede (Boekhoute) H.-Kruiskerk Gent ok () Lebbeke Heilig-Kruiskerk wordt eventueel opgenomen als kunstproject Oudenaarde Antwerpen H.-Hartkerk Antwerpen (Borgerhout) Heilige Familie en St.- Corneliuskerk (ABB) Antwerpen St.-Annakerk project uitgesteld tot er meer duidelijkheid is over het masterplan voor de omgeving Boom O.-L.-Vrouw en St.-Rochus Willebroek (Blaasveld) St.-Amanduskerk Heuvelland (Kemmel) St.-Laurentiuskerk Staden St.-Eligiuskerk De Vijfwegen 6. Zoals vermeld in mijn beleidsnota Onroerend Erfgoed , is het één van mijn doelstellingen om medegebruik en nevenbestemming van onderbenutte kerken bespreekbaar te maken. Belangrijk hierbij is dat dit gebruik gericht is op de lokale noden en aangepast aan het beschermde kerkgebouw in kwestie. Recreatief medegebruik kan immers veel vormen aannemen. Het projectbureau biedt de mogelijkheid om op maat te werken, in overleg met de lokale betrokkenen en met ondersteuning van het agentschap Onroerend Erfgoed. Op die manier zal het haalbaarheidsonderzoek voor elke kerk duidelijkheid scheppen over de ontwikkelingsmogelijkheden, rekening houdend met de aanwezige erfgoedwaarden. 7. Voor een goed begrip wil ik eerst de terminologie verduidelijken. De Vlaamse bisschoppen hebben in 2012 'Richtlijnen van de Vlaamse Bisschoppen voor het gebruik van de parochiekerken' uitgevaardigd. Daarin zijn definities opgesteld m.b.t. valorisatie, medegebruik, nevenbestemming (multifunctioneel en gedeeld gebruik) en herbestemming (zie

6 Onder 'recreatief medegebruik' versta ik valorisatie of nevenbestemming (multifunctioneel gebruik). Valorisatie heeft betrekking op initiatieven die, met respect voor het normale gebruik van de parochiekerk, de betekenis van het kerkgebouw in al zijn aspecten (religieus en cultureel, historisch en kunsthistorisch, architecturaal en landschappelijk) kunnen versterken en bevorderen. Dit kan bijvoorbeeld een occasioneel en passend gebruik zijn van het kerkgebouw voor kunsthistorische rondleidingen, concerten, voordrachten, conferenties of tijdelijke tentoonstellingen. Multifunctioneel gebruik is een nevenbestemming in de tijd. Het kerkgebouw kan in dit geval occasioneel, buiten de uren van de religieuze activiteiten, voor andere doeleinden of door andere instanties gebruikt worden. In organiseerde het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur in samenwerking met de Vlaamse bisdommen een bevraging bij de Vlaamse kerkbesturen. Een analyse van de resultaten is opgenomen in de 'Atlas van het Religieus Erfgoed in Vlaanderen' (2014) zie Volgens 73 procent van de kerkfabrieken in Vlaanderen wordt hun kerk gebruikt voor niet-liturgische activiteiten. De resultaten zijn verder opgedeeld per bisdom. De bisdomgrenzen vallen ongeveer samen met provinciegrenzen. Tussen de bisdommen onderling zijn er maar kleine verschillen, met uitzondering van het bisdom Hasselt. Daar wordt slechts 59% van de kerken gebruikt voor nietliturgische activiteiten, tegenover 70 tot 80% in de andere bisdommen. Parochiekerken die volledig en gedeeltelijk beschermd zijn als monument worden procentueel meer gebruikt voor niet-liturgische activiteiten (76%) dan nietbeschermde kerken (69%). De respectieve percentages per bisdom zijn als volgt: bisdom Antwerpen: 82% tegenover 72% bisdom Brugge: 82% tegenover 78% bisdom Gent om 79% tegenover 72% bisdom Hasselt: 63% tegenover 54% vicariaat Vlaams-Brabant en Mechelen: 77% tegenover 66%. Naast de traditionele niet-liturgische activiteiten (zoals een concert, een tentoonstelling, of een repetitie van een koor) melden de kerkfabrieken nog heel wat andere activiteiten in kerkgebouwen: Open Monumentendag, catechese, orgellessen, schoolactiviteiten, activiteiten van de jeugdbeweging, activiteiten van het Davidsfonds, liefdadigheidsacties, rondleidingen, noodopvang, debatten, repetities, enzovoort. Er bestaat op dit moment geen volledig overzicht van de gedane aanpassingen om een valorisatie of nevenbestemming in de tijd mogelijk te maken. In de databank praktijkvoorbeelden op de website van het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur staan de gekende voorbeelden van gedeeld gebruik in (onder andere) Vlaamse parochiekerken ( Het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur zal in het voorjaar van 2017 in samenwerking met de Vlaamse bisdommen een nieuwe bevraging opzetten om bij de Vlaamse kerkbesturen te peilen naar de actuele situatie inzake valorisatie, medegebruik, nevenbestemming en herbestemming. 8. Momenteel bestaat er geen volledig overzicht van het aantal geklasseerde kerkgebouwen waarvoor een herbestemming is vooropgesteld of gepland. Het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur zal vanuit de geplande veldanalyse en een analyse van verzamelde kerkenbeleidsplannen vanaf een goed zicht

7 krijgen op de lopende en geplande uitvoeringen. Die informatie zal dan ook beschikbaar zijn voor de Vlaamse overheid.