1. Hoofdbestemming (cf. Visietekst )

Transcriptie

1 Een toekomst voor de parochiekerken Instrumentarium 3 Richtlijnen bij hoofdbestemming, nevenbestemming en herbestemming Instrumentarium 3 en bijbehorende praktische werkfiche Instrumentarium 5 dienen om het inhoudelijke denkproces over het pastorale gebruik van de parochiekerken te helpen sturen. Op die manier kunnen in dialoog met de kerkraden keuzes gemaakt worden ter voorbereiding van het gesprek met de gemeentelijke overheid. Het helpt te komen tot een concreet parochiekerkenplan. Hoofdstuk 4 De inhoud van het denkproces van de visietekst Een toekomst voor de parochiekerken. Visietekst en plan van aanpak herlezen is hierbij onontbeerlijk. Verder verwijzen we ook naar Richtlijnen van de Vlaamse Bisschoppen voor het gebruik van de parochiekerken. 1. Hoofdbestemming (cf. Visietekst ) De parochiekerk is het huis van een plaatselijke geloofsgemeenschap die deel uitmaakt van de katholieke kerk. De parochiekerk staat ter beschikking van deze plaatselijke geloofsgemeenschap, op de eerste plaats voor gebed, bezinning, liturgie en sacramentele vieringen. De hoofdbestemming van de parochiekerk is met andere woorden de eredienst. Toch kan er onderscheid gemaakt worden tussen de eredienst in de strikte zin van het woord en eredienst in de ruime zin van het woord. De plaatselijke geloofsgemeenschap kan de parochiekerk ook gebruiken voor andere pastorale activiteiten, bijvoorbeeld op het terrein van de catechese of diaconie. In dat geval spreken we over valorisatie. Onder valorisatie verstaan we initiatieven die, met respect voor het normale gebruik van de parochiekerk, de betekenis van het kerkgebouw in al zijn aspecten kunnen versterken en bevorderen. Dat houdt in dat het kerkgebouw ook gebruikt wordt voor andere dimensies van de pastoraal dan de strikt liturgische activiteiten Eredienst in de strikte zin van het woord Alle vormen van liturgie en eredienst o Eucharistie o Gebed o Uitvaartliturgie o Stille aanbidding o Lof o Gebedsstonde voor speciale intenties o Processies o Sacramentenbediening Stiltebeleving Persoonlijk kerkbezoek De liturgische ruimte heeft een didactisch-catechetische functie o Catechese voor eerste communie en vormsel o Vormingsavonden rond geloof o Bezinningsavonden o Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: toestel 249 E: pkp@bisdomhasselt.be 1

2 1.2. Eredienst in de ruime zin van het woord valorisatie Onthaal Ontmoetingen Voorbereidingen op sacramenten o Huwelijk o Doop Parochie- of federatiesecretariaat Vergaderlokaal kerkfabriek/parochie/federatie Begeleiding Meditatie Herbronning Retraites Cursussen over gelovige onderwerpen Verkoop of verhuur van boeken en godsdienstige voorwerpen Leeshoeken Bewaarplaats urnen Contactpunt Sint-Vincentius Richtinggevend bij valorisatie blijft de zorg om behoud van het sacrale karakter van het kerkgebouw, en het vrijwaren van de eigenheid van de liturgische ruimte. De grens ligt hier in de aard van de te ontplooien activiteit en tevens in de wijze van compartimentering van de liturgische en andere ruimte. Bij valorisatie is het belangrijk ons telkens af te vragen of de activiteit bevorderlijk is voor de groei van onze geloofsgemeenschap. We hebben aandacht voor functies en/of activiteiten (ook informele gemeenschapsvormende momenten) die van de kerk meer het gebouw van de hele parochie of federatie kunnen maken Medegebruik door andere geloofsgemeenschappen in de oecumene Sommige kerkgebouwen lenen zich ertoe om deze ter beschikking te stellen van andere oecumenische, met de katholieke kerk verbonden, geloofsgemeenschappen. Het gebouw wordt dan gedeeltelijk beschikbaar gemaakt voor vieringen van andere kerken of kerkelijke gemeenschappen. Het huisrecht van de oorspronkelijke geloofsgemeenschap wordt evenwel benadrukt. In het Oecumenisch directorium staan richtlijnen voor de toepassing van de beginselen en normen inzake de oecumenische beweging. De voorwaarden voor het ter beschikking stellen aan of het dubbel gebruik van katholieke kerken door andere christelijke kerken zijn de volgende: o Niet in de mogelijkheid verkeren om op een waardige wijze de liturgie te vieren o o Met het voorafgaandelijk akkoord van de bisschop Goede oecumenische relaties hebben om over de kerk te kunnen beschikken gedurende een min of meer langere periode. Bij twijfel kan men best contact opnemen met het bisdom. Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: toestel 249 E: pkp@bisdomhasselt.be 2

3 o o Respect voor het Heilig Sacrament (de Reserve) Een geschreven akkoord (een model vind je op Deze vorm van medegebruik door andere geloofsgemeenschappen in de oecumene wordt slechts aangegaan in overleg met de vicaris voor de parochies. Parochiekerken worden niet ter beschikking gesteld voor niet-christelijke rituelen of vieringen. Omwille van buitengewone omstandigheden kan in afzonderlijke gevallen een uitzondering worden toegestaan; hiervoor is de voorafgaande schriftelijke toelating van de bisschop vereist Bijzondere aandachtspunten bij hoofdbestemming Bij ingrepen in het kerkinterieur (altaar, priesterkoor, verlichting en dergelijke) is een voorafgaandelijke schriftelijke goedkeuring van de Commissie voor Kerkelijk Patrimonium (CKP), de vroegere Diocesane Dienst voor Kerkelijke Kunst (DDKK)) noodzakelijk. De CKP zal het dossier verder opvolgen. Men kan op de dienst beroep doen voor technische informatie, informatie over licht en geluid, voor het advies van een architect of ontwerper, Contactgegevens van de CKP vind je op de laatste bladzijde. Advies van de CKP voor o.a. de liturgische voorwerpen, het kerkmeubilair, de beelden,.is vereist bij medegebruik. Voor beschermde kerkgebouwen moet uiteraard ook rekening gehouden worden met de regels voor monumenten en erfgoed. Hiervoor verwijzen we u graag door naar 2. Nevenbestemming (cf. Visietekst 4.5) Bij nevenbestemming blijft het kerkgebouw minstens gedeeltelijk gebouw van de eredienst, maar neemt het daarnaast (deels) andere functies op die dus niet onder eredienst vallen. Deze andere functies kunnen zowel ruimtelijk afzonderlijk (gedeeld gebruik volgens de richtlijnen van de bisschoppen), alsook in tijdsgebruik afgezonderd (multifunctioneel gebruik, zie richtlijnen van de Vlaamse bisschoppen) opgevat worden. Het kunnen zowel initiatieven van de eigen geloofsgemeenschap zijn als vormen van gebruik door derden. Hieronder volgen enkele mogelijkheden Enkele voorbeelden van nevenbestemming Concerten Conferenties Lezingen Tentoonstellingen Filmvoorstellingen Theatervoorstellingen Ontvangst- of onthaalruimte Proclamaties Activiteiten en/of functies voor onderwijs (lokale scholen) Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: toestel 249 E: pkp@bisdomhasselt.be 3

4 Een multifunctioneel gebruik kan overwogen worden. De grens is hier de aard van de activiteiten, maar wordt best geval per geval bekeken. De vraag die we ons telkens weer dienen te stellen is: past deze activiteit in deze religieuze ruimte? Dat betekent dat ze niet op privébelangen, commerciële activiteiten of partijpolitieke manifestaties gericht zijn, maar op maatschappelijke doelstellingen die niet ingaan tegen het christelijke geloof of tegen de kerk. In de visietekst (4.6) wordt bij herbestemming over gedeeltelijke herbestemming en daarbij horende gedeeltelijke onttrekking aan de eredienst gesproken. Ten opzichte van de terminologie die de overheid gebruikt, is dit onhelder. Volgende situatie is eigenlijk bedoeld. Het kerkgebouw blijft gedeeltelijk bestemd voor de eredienst. Een gedeelte krijgt zodanige andere vaste functie dat dit niet meer als liturgische ruimte bestemd voor eredienst wordt beschouwd, hetgeen nevenbestemming wordt genoemd. Indien er sprake is van gedeeld gebruik, wordt er best met compartimentering gewerkt. Hiermee bedoelen we dat het kerkgebouw architecturaal zodanig wordt heringericht dat er een nieuwe en kleinere liturgische ruimte ontstaat, met daarnaast ruimte voor één of meerdere lokalen die, op een permanente basis, een andere bestemming kunnen krijgen. Wanneer de compartimentering goed wordt uitgevoerd, is er veel mogelijk. Uiteraard spelen esthetische, technische en praktische aspecten een rol in de haalbaarheid. Er dient ook genoeg aandacht te gaan naar een duurzaam karakter (gebruiksgemak, ecologisch verantwoord, prijskwaliteitverhouding ) van een eventuele nevenbestemming. Het is aangewezen om een goede gebruiksovereenkomst (praktische en financiële afspraken) af te sluiten omtrent het gebruik naast de functie van eredienst. In deze gebruiksovereenkomst worden een aantal afspraken vastgelegd: omschrijving van de ruimte die voor medegebruik of een nevenbestemming ter beschikking wordt gesteld afspraken in verband met gebruik van de ruimte, meubilair, schoonmaak, veiligheid, uren van gebruik afspraken om de rust en de stilte tijdens de liturgische diensten te verzekeren regeling voor deelname aan in de kosten van het kerkgebouw regeling van aansprakelijkheid in geval van schade en de verzekering aanduiding van de instantie die bemiddelt of beslist in geval van betwisting Om geldig te zijn, behoeft deze overeenkomst de handtekening van de pastoor en van de bisschop. Een model kan verkregen worden bij de dienst kerkfabrieken. In principe wordt er niets gewijzigd aan de inrichting van de centrale liturgische ruimte (plaats van altaar, doopvont, lezenaar, zetel van de voorganger, ). Een vraag tot uitzonderlijke wijziging wordt met de pastoor en met het kerkbestuur besproken en in de gebruiksovereenkomst opgenomen. Bij initiatieven die het moeilijk maken om het Heilig Sacrament op een gepaste wijze te begroeten, wordt het Heilig Sacrament tijdelijk naar een kapel of naar de sacristie overgebracht. Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: toestel 249 E: pkp@bisdomhasselt.be 4

5 De kerkrechtelijke en burgerrechtelijke bevoegdheden van de pastoor over de parochiekerk blijven gelden, met inachtneming van wat in de gebruiksovereenkomst hierover is bepaald Bijzondere aandachtspunten bij nevenbestemming Bij ingrepen in het kerkinterieur (altaar, priesterkoor, verlichting en dergelijke) is een voorafgaandelijke schriftelijke goedkeuring van de Commissie voor Kerkelijk Patrimonium (CKP), de vroegere Diocesane Dienst voor Kerkelijke Kunst (DDKK) noodzakelijk. De CKP zal het dossier verder opvolgen. Men kan op de dienst beroep doen voor technische informatie, informatie over licht en geluid, voor het advies van een architect of ontwerper, Contactgegevens van de CKP vind je op de laatste bladzijde. Op de website van het CRKC worden enkele denkpistes voor nevenbestemming gesuggereerd. Voor beschermde kerkgebouwen moet uiteraard ook rekening gehouden worden met de regels voor monumenten en erfgoed. 3. Herbestemming (cf. Visietekst 4.6) 3.1. Algehele herbestemming Bij herbestemming wordt het kerkgebouw in zijn geheel permanent ter beschikking gesteld van anderen en dus onttrokken aan de eredienst. Daarvoor dienen de burgerrechtelijke normen en kerkrechtelijke procedure gevolgd te worden. Van kerkelijke zijde is de schriftelijke goedkeuring van de bisschop vereist. De bisschop kan zijn goedkeuring tot herbestemming maar verlenen wanneer er een duidelijk en aanvaardbaar plan voor de herbestemming van de kerk voorhanden is. De herbestemming van het kerkgebouw moet op voldoende juridische garanties voor een consequente toepassing in de toekomst kunnen steunen. Een herbestemming gebeurt best overeenkomstig de symbolische aspecten van het kerkgebouw. Een limitatieve lijst met mogelijke bestemmingen kan in de akte van verkoop of overdracht worden vastgelegd. Een belangrijke factor is het eigenaarschap; wie eigenaar is, de gemeente, anderen of de kerkfabriek, zal zeker een rol spelen in het zoeken naar eventuele herbestemmingen. Dit heeft gevolgen naar een mogelijke verkoop of in erfpacht geven van het gebouw. Indien de kerkfabriek eigenaar is, wordt het natuurlijk makkelijker om de toekomstige bestemming te bepalen. Indien een derde (gemeente of andere) eigenaar is, heeft de kerkfabriek de facto geen medezeggenschap in de bepaling van de bestemming van de kerk Andere liturgische functie Naast de mogelijkheden van een volledig nieuwe, niet-liturgische bestemming voor het gebouw, spreekt men in het Oecumenisch Directorium over de mogelijkheid dat het gebouw Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: toestel 249 E: 5

6 een andere liturgische functie krijgt. De ruimte wordt dan volledig ter beschikking gesteld van een andere christelijke gemeenschap. Het gebruik door een niet-christelijke gemeenschap (moslim, boeddhistisch, sekten, ) wordt uitgesloten, dit vanwege het feit dat dit gevoelig zou kunnen liggen bij christenen Afbraak of sloop Het slopen van een kerkgebouw kan ernstig overwogen worden als alternatief voor hergebruik zonder garanties voor verdere inspraak. Opgelet: indien de kerk een beschermd monument is kan de sloopvergunning geweigerd worden Bijzondere aandachtspunten bij herbestemming De buitenkant van het kerkgebouw wordt best bewaard omwille van de historische en landschappelijke waarde. Voor seculiere doeleinden en zonder garanties voor verdere inspraak van de katholieke gemeenschap worden alle stukken en delen met godsdienstige symboliek zo veel mogelijk verwijderd, eventueel hergebruikt of bewaard (toren, kruis op spits, ). Advies van de CKP is vereist bij herbestemming voor o.a. de liturgische voorwerpen, het kerkmeubilair, de beelden,. Eveneens kunt u bij hen terecht voor stappenplannen inzake het roerend goed en de archieven van de parochie en de kerkfabriek. Voor beschermde kerkgebouwen moet uiteraard ook rekening gehouden worden met de regels voor monumenten en erfgoed. Indien het kerkgebouw wordt onttrokken aan de eredienst, moeten er een aantal procedures gevolgd worden. Neem in deze situatie contact op met de dienst kerkfabrieken van het bisdom. Website CRKC: Website Monumenten en Erfgoed: Commissie voor Kerkelijk Patrimonium: , kunstpatrimonium@bisdomhasselt.be Dienst Kerkfabrieken: , kerkfabrieken@bisdomhasselt.be Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: toestel 249 E: pkp@bisdomhasselt.be 6