Zorg voor kloostererfgoed. Wat doet het CRKC voor de kloosters?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Zorg voor kloostererfgoed. Wat doet het CRKC voor de kloosters?"

Jonathan Vermeiren
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Zorg voor kloostererfgoed Wat doet het CRKC voor de kloosters?

2 Een beetje geschiedenis Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur in 1997 opgericht als binnenkerkelijk steunpunt voor behoud, beheer, ontsluiting en waardering van het religieuze erfgoed. Vlaamse bisdommen, de koepelorganisaties van de religieuzen in Vlaanderen, de Vereniging van Vlaamse Norbertijnenabdijen en de Katholieke Universiteit Leuven. antwoord op de - nog steeds actuele - problematiek van het roerende en onroerende erfgoed van de abdijen kloostergemeenschappen in Vlaanderen.

3 Groei en verankering Expertisecentrum voor religieus cultureel erfgoed In 2009 door de Vlaamse overheid erkend als landelijk expertisecentrum voor het religieus cultureel erfgoed afdeling registratie en collectiebeheer / afdeling advies, eerstelijnszorg en trajectbegeleiding In 2014 fusie van Museum Abdij van Park met CRKC.

4 Kloostererfgoed? Gebouwen Bibliotheken Archief Immaterieel erfgoed Roerend erfgoed

5 Kloostererfgoed? Enorme diversiteit objecten Religieus materiaal Kunstvoorwerpen Devotionalia Huisraad Dagelijks leven Onderwijs, ziekenzorg, missies Meubilair

6 Kloostererfgoed? Enorm diverse herkomst Gesloten bijhuizen Missies Uit kerken of bevriende kloosters Giften, legaten, erfenissen Eigen werk: handwerk, kunstenaars Soms onduidelijk statuut

7 Kloostererfgoed? Een verzameling die er geen wil zijn Grotendeels onbekend, op enkele topstukken na Een private eigenaar die niet noodzakelijk een collectiebeheerder is Discretie en integriteit vereist; vertrouwensrelatie

8 Dienstverlening Advies: Inventarisatie van objecten Collectiebeheer Kunsthistorisch advies (iconografie, dateringen, toeschrijvingen ) en expertise Behoud en beheer Restauratie en conservatie Selectie van objecten, herbestemmingsopties Archief- en bibliotheekzorg Organisatie van tentoonstellingen Expertise Netwerkvorming (doorverwijzing) Inventarisatie Herbestemmingsplannen Depot Vraag & Aanbod

9 Inventarisatie Inventarissen van het roerend erfgoed van religieuze instellingen, steeds op vraag van de instelling zelf. Voor een verantwoord beheer: om verzekeringen af te sluiten bij calamiteiten (diefstal, brand of vandalisme) voor het verlenen van bruiklenen voor de organisatie van tentoonstellingen voor wetenschappelijk onderzoek om de collectie te ontsluiten bij herbestemming van kunst- en cultuurpatrimonium Als onderdeel van een beheersplan voor onroerend erfgoed (beschermde monumenten) Met het oog op de toekomst: zicht op de totale omvang van het roerend religieus erfgoed in Vlaanderen visie ontwikkelen op de toekomst van het religieus erfgoed in een maatschappij die steeds minder voeling heeft met het religieus erfgoed en waarin de vanzelfsprekende zorg voor dat erfgoed stilaan wegvalt

10 Inventarisatie Niet enkel topstukken Niet enkel kunst Niet enkel oude stukken Overal is wel iets interessants aanwezig Eenvoudige stukken illustreren verhaal van de congregatie Maatschappelijk belang van de religieuze instellingen (architectuur, cultuur, onderwijs, ziekenzorg, natuur en landbouw, ) Kennis leidt tot waardering Waarderingcriteria en selectie: toepassen op basis van volledige inventarissen Zicht op het totale kloostererfgoed: voor onderzoek én voor beleid

Werkwijze inventaris Prospectie: welk erfgoed, actuele situatie, hoeveel, omschrijving van de opdracht Inventaris: bruikbaar beheersinstrument Foto s!

11 Werkwijze inventaris Prospectie: welk erfgoed, actuele situatie, hoeveel, omschrijving van de opdracht Inventaris: bruikbaar beheersinstrument Foto s! Technische gegevens: Afmetingen Materialen, technieken Toestand Beheergegevens: Eigenaar, beheerder Herkomst Bewaarplaats Kunsthistorische gegevens: Beschrijving, iconografie Signaturen, merken, opschriften Vervaardigers en plaats van vervaardiging Datering

Digitale registratie Verwerking van informatie op een uniforme wijze. De gegevens zijn gemakkelijk doorzoekbaar en nieuwe verbanden kunnen worden gelegd.

12 Digitale registratie Verwerking van informatie op een uniforme wijze. De gegevens zijn gemakkelijk doorzoekbaar en nieuwe verbanden kunnen worden gelegd. wetenschappelijk onderzoek mogelijk ontsluiting voor het brede publiek (van openbare collecties) is mogelijk. Kennis en waardering zijn immers cruciaal voor de toekomst van het kwetsbaar religieus erfgoed.

13 Collectieanalyse Historische context Samenstelling, opbouw en betekenis van de collectie Leggen van verbanden Advies behoud en beheer Diverse erfgoedwaarden Waarderingskader: gestoeld op kennis van het kloostererfgoed Categoriseren Kerncollectie: (kunst)historisch waardevol, band met congregatie Religieus materiaal, weinig erfgoedwaarde maar perfect bruikbaar: Vraag & Aanbod Waardevol materiaal zonder band met gebouw of congregatie Kostenplaatje verbonden aan de inventaris!

14 Bestemmingsplan Kerncollectie: Blijft indien mogelijk bij de congregatie Toezicht van het bisdom Indien nodig tijdelijk in bewaring geven (langdurige) bruikleen

15 Bestemmingsplan Museale herbestemming: Modemuseum Antwerpen Speelgoedmuseum Mechelen Zilvermuseum Gemeente, heemkundige kring

16 Bestemmingsplan Kerkelijke herbestemming via Vraag & Aanbod

17 Afstoten Afstoten Verkoop (veilinghuis en/of goed doel) Wereldmissiehulp, Vernietiging

18 Enkele cijfers: religieuzen Cijfers van religieuze gemeenschappen in Vlaanderen en Brussel (hoofdhuizen) 50 van mannelijke religieuzen, 251 vrouwelijke 124 gemeenschappen met 10 of minder leden In totaal 1038 huizen = hoofd- en bijhuizen 8137 religieuzen 6303 vrouwen / 1934 mannen Geschatte afname religieuzen met 5% per jaar Vergrijzing: ca. 50% ouder dan 80 jaar

19 Enkele cijfers: Inventarissen CRKC heeft 57 volledige inventarissen van nog bestaande huizen 29 inventarissen van reeds opgeheven huizen 62 gedeeltelijke inventarissen: missie- of etnografische collecties, deelcollecties met het oog op gedeeltelijke herbestemming, meestal 250 tot 600 inventarisnummers, met variaties van 100 tot 2000; gemiddeld 450 Koninklijk Instituut voor het kunstpatrimonium: 101 foto-inventarissen van bestaande huizen, waarvan 19 met meer dan 100 objecten bijna 90% van de collecties is niet geregistreerd

20 Uitdagingen voor het roerend erfgoed Archieven: KADOC, Rijksarchief, diocesane archiefdiensten, stads- en gemeentearchieven enz. Bibliotheken: KADOC, universitaire bibliotheken, Vlaamse Erfgoedbibliotheek enz. Roerend (kunst)patrimonium??? Naar schatting minstens objecten nog onbekend; gemiddeld 10 à 15% kerncollectie! Musea staan niet altijd te springen om alles op te nemen Niet alles kan bewaard worden, selectie dringt zich op!

21 Uitdagingen voor de toekomst Onbekend = onbemind Kennis van de religieuzen over het eigen erfgoed verhogen: grotere weerbaarheid Maatschappelijk belang van de congregaties weer bekend maken Breed maatschappelijk draagvlak creëert middelen en mogelijkheden Met respect voor de eigenaar, beheerder, gebruiker Duurzame herbestemmingen Open kloosters en abdijen: vaak focus op architectuur en spiritualiteit Hoe roerend erfgoed integreren in de beleving? Waar willen we eigenlijk heen met het kloostererfgoed? Overheid expertisecentra bisdommen - religieuze gemeenschappen Actie is NU nodig maar een goed beleid vraagt tijd

Meer weten? www.crkc.be www.religieuserfgoed.be www.kadoc.

22 Meer weten? Atlas van het religieus erfgoed in Vlaanderen, Heverlee, 2014 Kristien Suenens, Ad fontes. Klooster- en abdijarchieven in Vlaanderen en Brussel, Heverlee, 2008

Vergelijkbare documenten

Dienstverlening roerend religieus erfgoed

Dienstverlening roerend religieus erfgoed Voor wie? Het CRKC expertisecentrum voor religieus erfgoed biedt een specifieke dienstverlening voor roerend religieus erfgoed van de erkende erediensten. Het