Verslag van de Informatieve Openbare Raadsvergadering van de gemeente Harlingen op 22 februari Aanvangstijd: uur.

Transcriptie

1 Verslag van de Informatieve Openbare Raadsvergadering van de gemeente Harlingen op 22 februari Aanvangstijd: uur. Onderwerp: Omrin / REC Aanwezig: : Raadsgriffier W.R. Sluiter mw. J.T. Jansen Gemeenteraad: E.R. Helvrich, W. van Dijk en mw. A.J. Huizenga van der Heide (PvdA) T.R. van der Pol en A.H. Burkels (D66) W.J. Kroon (GL) J. Saakstra, J. Jellema en mw. I.A.M. Soolsma - Boomstra (Harlinger Belang) W.J. Wildeboer (WPH) G.J. de Vries en P.M. Schoute (VVD) H. Sijtsma, H. Bloemhof en S. Zoodsma (CDA) mw. M.A.M. Liefting (CU) Tevens aanwezig namens de gemeente Harlingen: H.G.N. Boon, wethouder H. Kuiken, wethouder Tevens aanwezig namens de Provincie Fryslân: M. Schrier, gedeputeerde N. Kistemaker, coördinator wettelijke taken Milieu & FUMO H. Zwaan, bestuursadviseur Tevens aanwezig namens de FUMO: Mw. M. van Alphen, adjunct-directeur FUMO Mw. R. Dirksma, juridisch adviseur REC D.J. Haasjes, senior vergunningverlener en ambtelijk ondersteuner luchtkwaliteitsond. REC D. Spoelstra, specialist luchtkwaliteit H. Stapert, toezichthouder REC R. Tieleman, senior vergunningverlener en specialist afval J. Wandschneider, onafhankelijk adviseur van FUMO en deskundige afvalovens Tevens aanwezig namens de GGD: F.H.B. Haenen, hoofd centrale dienst en ondersteuning F. Duijm, milieuarts Tevens aanwezig namens Omrin: J. Vernooij, algemeen directeur S. Bosch, directeur REC Tevens aanwezig namens de Begeleidingsgroep: P.L. Polhuis, voorzitter Begeleidingsgroep A. Arkenbout, Toxicowatch Foundation, lid Begeleidingsgroep J. Vollenbroek, lid Begeleidingsgroep Mw. H.S. Terpstra, Notuleerservice De Griffel

2 Afwezig met kennisgeving: De heer J.B.H. Erents, raadslid OPA 1. Opening en vaststelling agenda Goedenavond iedereen in deze grote zaal van Trebol voor de informatieve raadsvergadering rond de Reststoffen Energie Centrale, de REC, ook wel afvaloven genoemd. Dan weten we in ieder geval allemaal waar het over gaat. Maar dat weet u natuurlijk, want u komt hier niet voor niets. Welkom alle raadsleden, welkom alle genodigden, de insprekers, de mensen achter mij en naast mij die zich zo direct even voor zullen stellen, van de instellingen en de deskundigen, en natuurlijk het publiek dat ook nu weer in hele grote getale is op komen dagen. Het is een raadsvergadering, dat wil zeggen dat de raadsleden centraal staan. Die stellen vanavond de vragen, maar dat is voor u allemaal natuurlijk buitengewoon informatief. En daarbij hebben zich een viertal insprekers gemeld, waar we zo mee zullen beginnen. Een aantal mensen sprak mij net aan, waarom ik de keten niet om heb. Dat is zo gebruikelijk. Het is een informatieve raadsvergadering, er worden vanavond geen besluiten genomen en dan is het niet gebruikelijk dat ik de keten om heb, dus vandaar. Ja jammer, dat kan ik me voorstellen. Aanstaande woensdag heet ik u ook allemaal weer welkom bij de reguliere raadsvergadering, gewoon in het stadhuis en dan zal ik de keten wel weer dragen. Ik denk dat het goed is dat we even kijken wie er aan tafel zitten. Het is misschien wel het aardigste als u zichzelf even voorstelt en dat ik ook de mensen achter mij even aan u voorstel, of ze de gelegenheid geef dat zelf te doen. Ik begin met mijnheer Spoelstra. De heer Spoelstra (FUMO) Mijn naam is Durk Spoelstra. Ik ben werkzaam bij de FUMO. Ik ben daar specialist luchtkwaliteit, en in die functie ben ik vanaf het begin betrokken geweest bij de vergunningverlening aan de REC. Hier aan mijn rechterzijde zitten ook collega's van mij bij de FUMO. Dat is Henk Stapert, toezichthouder van de REC. Daarnaast zit Remco Tieleman, hij is vergunningverlener van de REC, en daarnaast zit de heer Wandschneider, hij is een onafhankelijke deskundige uit Duitsland met betrekking tot afvalovens. Daarnaast zit Rianne Dirksma, zij is de jurist die betrokken geweest is bij de vergunningverlening van de REC en toezicht, daarnaast zit Dirk-Jan Haasjes, hij is de projectleider voor luchtkwaliteit, die plaats zal gaan vinden in de omgeving. Achter mij zit Harco Zwaan van de provincie. Dat is heel wat, er kan ook heel wat komen van de FUMO, denk ik, met zoveel mensen. Dat moet geen probleem zijn. Ik ga naar de volgende. De heer Schrier (Provincie Fryslân) Ik ben Michiel Schrier, gedeputeerde van de provincie Fryslân, met milieu in mijn portefeuille. Mijn naam is Roel Sluiter, ik zit deze avond voor en ben burgemeester van Harlingen. Naast mij zit de griffier en dan, gaat uw gang. Mijn naam is John Vernooij, ik ben algemeen directeur van Omrin en achter mij zit de heer Seerp Bosch, hij is directeur van de Reststoffen Energie Centrale. De heer Polhuis (Begeleidingsgroep) Mijn naam is Peter Polhuis. Ik ben de onafhankelijke voorzitter van de Begeleidingsgroep. De Begeleidingsgroep is bijna voltallig aanwezig. Ik zal proberen om namens de Begeleidingsgroep

3 antwoorden te geven op de vragen die u wellicht heeft voor de Begeleidingsgroep, en anderszins zal ik mensen uit de Begeleidingsgroep vragen om antwoord te geven, als de vragen specifieke deskundigheid van hun terrein betreffen. Heel goed, dan ga ik naar de rij achter mij, en dan begin ik met mijnheer Vollenbroek. De heer Vollenbroek (Begeleidingsgroep) Mijn naam is Johan Vollenbroek. Ik ben onafhankelijk lid van de Begeleidingsgroep. De heer Arkenbout (Toxicowatch Foundation) Mijn naam is Abel Arkenbout, onafhankelijk wetenschapper en onderzoeker, toxicoloog van de stichting Toxicowatch. De heer Bosch (REC) Mijn naam is Seerp Bosch. Ik ben bedrijfsdirecteur van de Reststoffen Energie Centrale. De heer Duijm (GGD) Mijn naam is Frans Duijm. Ik ben milieuarts bij de GGD. Mevrouw Van Alphen (FUMO) Mijn naam is Maaike van Alphen en ik ben adjunct-directeur bij de FUMO. De heer Kistemaker (Provincie Fryslân) Ik ben Nico Kistemaker. Ik ben werkzaam bij de provincie Fryslân en vanuit mijn vorige functie bij de FUMO en daarvoor ook bij de provincie al langer betrokken bij de REC. De heer Zwaan (Provincie Fryslân) Ik ben Harco Zwaan, bestuursadviseur bij de provincie Fryslân. Prima, dank u wel. Dan hebben we in ieder geval de gezichten gezien van de mensen die vanavond informatie gaan verschaffen. Er zijn nog een paar dingen. Deze avond wordt genotuleerd en daar komt dus ook een verslag uit voort. Verder zendt Radio Stad Harlingen deze avond rechtstreeks uit, dus er kan ook thuis geluisterd worden. Wij proberen de avond te beëindigen om half elf. Dat is nog een forse avond, dan hebben we drie uur informatie uitgewisseld en dan denk ik dat we het ook allemaal wel weer gehad hebben. Dan is er in de foyer nog ruimte om daar even over na te praten. Ik moet nog iets melden over twee raadsleden: mevrouw Liefting van de ChristenUnie komt iets later, zij zal zo arriveren, en mijnheer Erents van OPA laat zich om dringende persoonlijke omstandigheden excuseren. 2. Inspreekrecht burgers De volgorde is op binnenkomst, maar ik heb begrepen dat mijnheer Sarolea iets later komt, dus hoop ik dat het niet al te onverwacht komt als ik mijnheer Gillissen nu meteen het woord geef. Gaat uw gang. De heer Gillissen (Stichting Afvaloven Nee) Zie voor de bijdrage van de heer Gillissen de bijgevoegde tekst.

4 Dank u wel. Daarmee bent u ruimschoots binnen de toegemeten vijf minuten gebleven. Dat vergat ik net nog te zeggen, vijf minuten maximaal voor de insprekers, maar dit is er ver binnen gebleven. De raadsleden kunnen nu niet reageren. Zij kunnen de input natuurlijk wel meenemen in de vragen die ze zo direct gaan stellen. Dan wil ik graag de heer Buikhuizen vragen naar de microfoon te komen. U heeft vijf minuten. De heer Buikhuizen Zie voor de inspraak van de heer Buikhuizen de bijgevoegde tekst. Dan wil ik graag vragen mevrouw Hofman-Bergsma. Mevrouw Hofman-Bergsma Zie voor mevrouw Hofman-Bergsma haar bijdrage de bijgevoegde tekst. Dank u wel voor uw persoonlijke verhaal. Ik vraag me af of mijnheer Sarolea inmiddels gearriveerd is. Dat is hij, gelukkig. Ga uw gang. De heer Sarolea Zie voor de inspraak van de heer Sarolea de bijgevoegde tekst. Dank u wel. Dan ga ik naar de raadsleden. Laat ik eerst zeggen, deze informatieve vergadering is een initiatief van de Partij van de Arbeid, Harlinger Belang en het CDA. Ik zal zo direct de heer Saakstra van Harlinger Belang vragen om even iets ter toelichting daarover te vertellen. Zo direct ga ik de raadsleden van de verschillende fracties vragen om elk drie vragen te stellen. Zij doen dat vanaf de microfoons, er wordt een beetje geïmproviseerd, zodat iedereen elkaar goed kan zien, ook degenen aan wie de vragen gesteld zijn. Raadsleden moeten duidelijk aangeven per vraag aan wie de vraag gericht is, zodat de mensen hiernaast mij en achter mij zich kunnen voorbereiden op beantwoording van de vraag. Als die drie vragen gesteld zijn dan worden ze ook achter elkaar beantwoord en dan komt de volgende fractie. We proberen dat zo snel mogelijk te doen. Dus stelt u uw vragen kort en bondig aan degenen die hier naast en achter mij zitten. Graag bondig antwoord op de vraag, zo min mogelijk uitwijding waar het niet van pas komt, maar heldere antwoorden op de vragen. En dan hopen we dat er na de eerste ronde nog een ronde mogelijk is. Ik wil graag mijnheer Saakstra vragen iets toelichtends te zeggen bij deze vergadering en het initiatief dat u hebt genomen. 3. Dioxine-onderzoek / REC De heer Saakstra (Harlinger Belang) Dank u wel, voorzitter. Ik denk dat het het beste is dat wij even de brief van 4 februari jl. voorlezen die wij gestuurd hebben richting de agendacommissie. Daar staan alle relevante feiten in. Zie bijgevoegde brief in de bijlage van het verslag. Dank u wel. We kunnen zeggen dat aan alle vragen die u gesteld hebt is voldaan. Nu gaan we kijken wat dat allemaal op gaat leveren. Dat betekent dat de fracties nu het woord krijgen in een zekere volgorde. De volgorde is door loting tot stand gekomen. Dat is heel modern dat beslissingen door loting worden genomen en dat hebben we maar eens gedaan. Als eerste is uit de bus gekomen het CDA. Ik weet niet wie van het CDA ik het woord mag geven. Ik zie de fractievoorzitter de heer Sijtsma opstaan. Gaat uw gang.

5 De heer Sijtsma (CDA) De eerste vraag is aan de heer Duijm van de GGD. Is er aanleiding voor de GGD ten aanzien van de uitstoot van afvalstoffen in de lucht, zoutzuur en chloor, bij het normale bedrijfsproces of bij een storing als 1 en 2 oktober alarm te slaan ten opzichte van de volksgezondheid? En is de GGD voldoende in verbinding met de huisartsen en andere paramedische zorgverleners in Noordwest- Fryslân? De tweede vraag is aan de heer Vollenbroek. U heeft een aantal punten voor verbetering genoemd, extra doekenfilter, hogere schoorsteen, andere/betere werking van de bypass c.q. opstartleiding, verbetering vergunning en management. Is daarover een gedeelde opvatting bij deskundigen? En zo ja, wanneer deze punten worden gerealiseerd, is er dan volgens u duidelijk sprake van nog minder kans op risico's ten aanzien van de uitstoot van diverse afvalstoffen? Aan Omrin, de REC. Aan wie van Omrin? De heer Sijtsma (CDA) Aan de heer Vernooij. Gaan de voorgestelde verbeteringen door Vollenbroek en andere deskundigen beslist leiden tot nog minder risico's ten aanzien van de uitstoot van afvalstoffen? Kunnen deze verbeteringen op zeer korte termijn worden gerealiseerd? En ziet u kans om het geschonden vertrouwen, bij sommige mensen erg geschonden en bij andere mensen is het helemaal weg, om te buigen? Zo niet, wat wilt u dan nog voor extra dingen doen om dat wel te bewerkstelligen? Dat waren mijn vragen. Dank u wel. Dan als eerste de vraag aan de GGD en dan vraag ik mijnheer Duijm de beantwoording voor zijn rekening te nemen. De heer Duijm (GGD) De vraag was of er voor de GGD reden is om alarm te slaan naar aanleiding van de uitstoot van afvalstoffen, dioxine, zoutzuur enz. En het tweede deel van de vraag was of wij als GGD in voldoende verbinding staan met de huisartsen en andere zorgverleners. Wat betreft die uitstoot, daar maken wij ons als GGD in algemene zin natuurlijk zorgen over. Dioxines horen niet uitgestoten te worden in hoeveelheden die meer zijn dan strikt noodzakelijk. Dat betekent dus wat er fout is gegaan in oktober in onze ogen voor de volksgezondheid in algemene zin een probleem is, maar dat dat niet de bevolking van Harlingen treft maar een veel grotere omgeving van de bron, waar die dioxines uiteindelijk in de voedselketen terechtkomen, waarvan iedere Nederlander mag meegenieten. Wat zoutzuur betreft, daar geldt wel dat de mensen in de directe omgeving het mogelijke risico lopen en daarom hebben wij voorgesteld om voor onderzoek en bewaking een meetproject naar voren te halen, dat het RIVM al had voorgesteld. Dat gaat in uitvoering genomen worden. Wat betreft de verbinding met de huisartsen. Wij hebben vanmiddag een bijeenkomst gehad op het stadhuis waar veel huisartsen aanwezig waren en ook een aantal andere hulpverleners, onder andere verloskundigen. En we zijn begonnen met een dialoog met hen over wat de betekenis is van de REC voor de gezondheid van de Harlingers. Die dialoog wordt ook voortgezet? De heer Duijm (GGD) Wat ons betreft zal die dialoog dagelijks voortgezet kunnen worden.

6 De heer Sijtsma (CDA) Eén aspect van de vraag heeft u nog niet beantwoord. Vindt u het ook nodig om de bevolking te alarmeren? De heer Duijm (GGD) Te alarmeren. Ik denk dat het op dit moment niet nodig is om te alarmeren. Ik denk wel dat wanneer uit die metingen van zoutzuur en dat soort stoffen gaat blijken dat de hoeveelheden zodanig zijn dat er werkelijk een risico op echte schade van de gezondheid ontstaat, blijvende schade, dat we dan op dat moment al afspraken klaar moeten hebben liggen om de normale alarmsystemen die er bestaan voor milieurampen, ook daar toe te gaan passen. Dank u wel. Dan waren er vragen gesteld aan de heer Vollenbroek. Mijnheer Vollenbroek, mag ik u vragen die te beantwoorden? De heer Vollenbroek (Begeleidingsgroep) Ik begrijp uw vraag, dat u wilt weten of de voorgestelde wijzigingen werkelijk leiden tot substantiële verbeteringen van de situatie. Begrijp ik dat goed? De heer Sijtsma (CDA) Ja. De heer Vollenbroek (Begeleidingsgroep) Ik denk dat het antwoord is: ja. Anders had ik ze niet voorgesteld. Dat op de eerste plaats. Maar de problemen zijn eigenlijk toch ook technisch gezien heel kort samen te vatten. Vanmiddag in de trein kreeg ik het rapport van de heer Wandschneider toegestuurd. En ik zie ook uiteindelijk dat het rapport van de heer Wandschneider grotendeels overeenkomt met mijn rapport, waar het gaat om oplossingen. Het grote probleem bij deze installatie is met name de bypass. Tijdens het bypasssysteem komen er grote hoeveelheden dioxines en andere zware metalen - die vergeten we steeds - naar buiten. Dat kan worden opgelost, zegt de heer Wandschneider, heel eenvoudig, want eigenlijk kan die bypass er bijna wel uit. Ik zeg niet: er helemaal uit, maar bijna kan die er wel uit. Daar zijn gewoon hele goede technische oplossingen voor, zegt hij. Als dat het geval is, hebben we technisch gezien de helft van het probleem al opgelost. Het merkwaardige is natuurlijk dat het nu pas na vijf jaar bovenkomt, maar goed, dat is even een ander punt. Het tweede punt is het zoutzuurprobleem. Dat heeft te maken met het type rookgasreiniging. Dat zit er nu eenmaal, daar kun je alleen met heel veel geld wat aan veranderen. De enige mogelijkheid om dat op te lossen is een hogere schoorsteenpijn, dat het zoutzuur veel hoger naar boven komt. Dat is ook het probleem wat ik van die mevrouw herken, dat is die hele typische zurige lucht van een afvaloven. Als je daar doorheen gaat, dat is adembenemend. Dat is op te lossen door die schoorsteen voldoende te verhogen. Hoeveel die verhoogd moet worden, weten wij nog niet op dit moment. Dat zal moeten worden berekend. Dat die verhoogd moet worden, is heel duidelijk. En dan, de derde poot van de oplossing is toch dat er ook een stuk cultuurverandering bij de Omrin zal moeten plaatsvinden. Omrin is heel erg defensief, heel erg in zichzelf gekeerd en daar moet echt een grote cultuurverandering plaatsvinden. Het bedrijf moet zich openstellen naar de maatschappij, ook verantwoording afleggen aan de burgers en niet alleen aan de vergunningverlener. Als je die drie dingen doet, dan zijn we al een heel eind op de goede weg. Dank u wel. Dan werden er vragen gesteld aan mijnheer Vernooij. Gaat uw gang.

7 Allereerst, het spijt mij bijzonder namens alle medewerkers van Omrin, dat wij hier vanavond moeten zitten, dat de REC op deze manier in opspraak gekomen is. Dat statement wil ik voordat ik de vraag beantwoord, voorzitter, toch graag even maken. Het raakt ons allemaal, omdat wij een installatie altijd beloofd hebben neer te zetten die aan de stand der techniek voldoet, die modern is en die weinig uitstoot heeft. Daar sta ik nog steeds voor. Wij gaan er alles aan doen om wat binnen onze mogelijkheden ligt, om het vertrouwen van de mensen in Harlingen terug te winnen. Opmerking uit publiek Dan bent u goed bezig. Dan de vraag van de heer Sijtsma: als de voorstellen van de heer Vollenbroek worden uitgevoerd, of het dan tot minder uitstoot gaat leiden. Dan wil ik u vertellen dat wij 8000 uur per jaar draaien. Daar bovenop hebben wij ruimte om 60 storingsuren te hebben en daarvan hebben we er twintig. De storing die we nu gehad hebben is heel verbeterend geweest, omdat het verbrandingsproces ongecontroleerd was. Dat betekent dat je eigenlijk meer uitstoot krijgt dan dat je graag wilt. Waar zijn al onze inspanningen nu op gericht? Om te zorgen dat de kans dat dit soort storingen gebeuren - die gebeuren gelukkig niet elke dag - zo klein mogelijk wordt. Om dan te kijken wat de heer Vollenbroek aangeeft. Ik denk dat ik dan misschien toch een iets ander rapport van de heer Wandschneider gelezen heb als wat de heer Vollenbroek gelezen heeft. Het punt van de bypassleiding, dat is een opwarmleiding, die is er niet voor niets in gekomen. Ik zal hier niet uitleggen waarom. Eén van de mogelijkheden die wij kunnen doen is kijken of het mogelijk is of dat er negatieve aspecten zijn als wij deze leiding overbodig zouden maken. Kan die eruit? Hij zal er niet voor niets in gekomen zijn, ook door de leverancier. Maar als die eruit kan, dan willen wij daar met alle liefde naar kijken. Wij denken dat er een nog grotere inspanning bij ons komt te liggen om te zorgen dat ID-fan, de ventilator die stuk was, niet weer kapot gaat, dat de kans erop zo klein mogelijk wordt. Omdat je dan een situatie krijgt van ongecontroleerdheid en we dat kunnen oplossen, dan denk ik dat je echt minder uitstoot krijgt. En dan de vraag van: hoe kun je het vertrouwen van de burgers in Harlingen terugwinnen? Dat vind ik oprecht een buitengewoon moeilijke vraag. Wij kunnen mensen het geloof niet geven, laten we daar helder in zijn. Het enige wat wij kunnen doen is ons uiterste best om te zorgen dat de installatie goed draait en netjes voldoet aan alle normen die eraan gesteld zijn en ook de vergunning die daarvoor afgegeven is, dat we daar netjes binnen blijven. Daarvoor zullen wij gewoon ons uiterste best moeten doen. En hopen op het vertrouwen van de burgers in Harlingen, dat het ooit terugkomt, maar dat dat niet snel zal gaan gebeuren, daar ben ik bang voor. Ik vind het heel vervelend, maar de vraag is: wat kunnen wij daar meer aan doen? En ik denk dat het laten zien nu het beste medicijn is. Opmerking uit publiek Opstappen. Opmerking uit publiek Eerlijk zijn. Dank u wel. Mijnheer Sijtsma, bedankt voor uw vragen. Ik ga naar D66, die als tweede partij op de lijst staat. De heer Van der Pol van D66. De heer Van der Pol (D66) Goedenavond. De eerste vraag hebben we dusdanig geprobeerd te stellen dat de GGD daar hopelijk simpelweg op kan antwoorden: ja, nee of weet ik niet. Ik heb het idee, hoe langer het antwoord, hoe diffuser het soms wordt. Zodoende. GGD, is er gedurende het in werking zijn van de REC sprake

8 geweest van schade voor de volksgezondheid? Dat is de eerste vraag. De tweede vraag, die heeft even introductie nodig. Aan wie stelt u die vraag? De heer Van der Pol (D66) Die stel ik aan de FUMO. Afgelopen woensdag is een groot gedeelte van de gemeenteraad en andere belangstellenden bij de provincie Fryslân geweest. Daar heeft de heer Vernooij aangegeven dat de feitelijk gemeten temperaturen in de oven alleen aan de FUMO geleverd gaan worden en dat eventueel geïnteresseerden een kopje koffie bij de heer Vernooij konden drinken om de gegevens daar ter plekke in te gaan zien. De heer Schrier heeft aangegeven deze gegevens wel openbaar te maken. Althans, dat heb ik die avond gehoord. Dus de vraag aan de FUMO die daaruit voortvloeit is: wilt u dan de feitelijke gemeten temperatuurgegevens van de afvaloven openbaar maken? Dat is de tweede vraag. En de derde vraag, die is al deels beantwoord, is aan de heer Vollenbroek. De heer Vollenbroek heeft in zijn rapport aangegeven dat er technisch het een en ander dient te veranderen, maar ook op het gebied van de organisatie. Daar heeft hij al iets over gezegd. De vraag die eruit voortvloeit is: acht u de mensen die de REC moeten aansturen nog capabel en vertrouwenswaardig genoeg? Zo nee, kunt u dan specifiek uitleggen waarom u dat vertrouwen niet heeft? Dat zijn de drie vragen. Dank u wel, voorzitter. Dank u wel. Dan ga ik opnieuw naar de GGD, mijnheer Duijm. De heer Duijm (GGD) Ik zou natuurlijk heel graag ja, nee of weet ik niet zeggen, maar zo simpel is het leven niet. Wij hebben geen gegevens, waaruit blijkt dat er mensen zijn bij wie nu blijvende schade opgetreden is ten gevolge van het functioneren van de REC. Maar ik maak een voorbehoud. Wat wij weten, is hoeveel dioxine er tijdens het incident verspreid is en hoeveel er op andere momenten dat er gemeten is verspreid is. Ik kan met mijn hand op mijn hart verklaren dat we daaruit kunnen berekenen dat dat eigenlijk niets toevoegt aan de dioxine die iedereen dagelijks via zijn voedsel binnenkrijgt. Dus dan is het impliciete antwoord: nee, geen schade. Maar dan dwingt u mij tot zo'n absoluut antwoord. Ik zou dat zelf genuanceerder willen beantwoorden, als dat mag. En wat betreft dat zoutzuur, daarvan hebben we altijd gezegd: de klachten van mensen die in de omgeving van de REC werken en de klachten van mensen in de omgeving zouden kunnen passen bij de rookgassen die verspreid worden vanuit de REC. Dat is ook het verhaal dat we net van mevrouw Hofman hoorden. Dat kan. Maar dat zijn voor zover wij weten tot nu toe geen blijvende gezondheidsklachten. Moet je dan spreken van schade aan de volksgezondheid? Het is in elk geval hartstikke ongewenst. Daar zijn we het natuurlijk allemaal over eens. Net zoals die dioxine-uitstoot. Dank u wel. Dan ga ik naar de FUMO. De heer Stapert gaat antwoorden. Ga uw gang. De heer Stapert (FUMO) Wij beschikken wel over de berekende temperaturen van de installatie. Dat is een gebruikelijke methode bij afvalverbranders, om daarmee de temperatuur van de installatie te berekenen. Over de gemeten temperaturen beschikken wij niet fysiek. Wij kunnen die wel ten allen tijde inzien. In het kader van een verzoek om handhaving hebben wij wel een aantal gegevens gekregen over een situatie in Die zijn beschikbaar, maar wij hebben niet alle gemeten temperaturen. En die gaan wij ook niet opvragen. Wij gebruiken alleen de gegevens die er zijn en dat is voor ons voldoende. Opmerking uit publiek

9 Dat is toch geen antwoord. Dit antwoord is het antwoord. Daar kan eventueel nog een vervolgvraag op komen, maar dit is voor dit moment uw antwoord. Dan ga ik naar mijnheer Vollenbroek. De heer Vollenbroek (Begeleidingsgroep) U hebt een lastige vraag voor mij over het management bij de REC. Ik denk dat ik het beste kan antwoorden met een vergelijking. In Nijmegen staat ook een afvaloven voor huishoudelijk afval. Die heeft een hele open relatie met de omgeving, die heeft ook het vertrouwen van de omgeving. Er staat trouwens ook geen continue dioxine voor de omstreken open. Dat bedrijf heeft drie jaar geleden aangevraagd om in de hoeveelheid afval terug en of ze ook bepaalde typen gevaarlijk afval mochten verbranden in hun afvaloven voor huishoudelijk afval. Er is uitvoerig overlegd met de milieubeweging, helemaal open kaart gespeeld, en de milieubeweging is ermee akkoord gegaan dat bepaalde categorieën gevaarlijk afval daarboven worden mee gestookt in een oven voor huishoudelijk afval. Nu zit daar wel een Koninklijke rookgasreiniging op, vergeleken met de REC, dat is natuurlijk zo, dat is een groot verschil. Maar ik wil maar zeggen, het management van die installatie heeft het vertrouwen van de omgeving. In Alkmaar idem dito, in Dordrecht idem dito. Ik heb vorige week ook nog met Twente gebeld, dat is heel interessant, Twente heeft de derde lijn, is exact hetzelfde als wat de REC hier heeft staan. Als ik hun bel kan ik komen kijken, ik kan alle gegevens inkijken, en ze zeggen steeds tegen mij: Johan, als je wat nieuws voor ons hebt, we houden ons aanbevolen, want wij willen altijd verbeteren. Dat is een instelling, daar kom je ergens mee, dan win je het vertrouwen van de omgeving en dat mis ik hier heel erg sterk, helaas. Opmerking uit publiek Aan Schrier heb je geen zier. Ik zou het publiek willen vragen dit allemaal in stilte aan te horen. Ik kan me voorstellen dat u af en toe graag commentaar wilt geven, maar zo zit deze vergadering niet in elkaar. Ik dacht dat u nog een vervolgvraag ging stellen aan de heer Stapert. De heer Van der Pol (D66) Ja, het antwoord van de heer Stapert, dat zie je heel vaak in dat proces, hij verwijst eigenlijk toch weer naar de heer Vernooij. Want hij heeft wel dus alle feitelijke beschikbare gegevens. Dus dan kom ik toch bij de heer Vernooij terecht, want dan blijven we heen en weer pingpongen. Even in navolging van de heer Vollenbroek, er is ernstige behoefte aan alle feitelijke, dus niet berekende, gegevens van de temperatuur van de oven. Formeel gezien denk ik dat u gelijk heeft dat dat in principe bij de FUMO terecht hoort, alleen een beetje in navolging van de heer Vollenbroek verzoek ik eigenlijk aan de heer Vernooij: breng die gegevens alsjeblieft openbaar. Dat is eigenlijk mijn specifieke vraag aan de heer Vernooij en de vraag is of dat mogelijk is. Ik snap de behoefte. De vraag is de afgelopen tijd al veel vaker aan mij gesteld, of wij dat wel of niet wilden doen. Op dit moment loopt er een rechtszaak met de Groep Sarolea, waar al deze gegevens ook onderdeel van zijn. Dus het komt daar allemaal terug bij een rechter, de sommetjes hoe ze gemaakt worden met de meetgegevens, en er zal ook straks een uitspraak gaan komen. Waarom is dat voor ons zo complex om dat openbaar te maken en iedereen te laten meekijken? Omdat daar een hele rekenmethodiek achter zit die heel complex is. Daarom hebben wij aangeboden voor mensen die dat willen, en ik heb op de omroep vorige week gezegd: ze mogen altijd een bakje koffie komen drinken, dan leggen we het uit, en ze mogen een adviseur meenemen, dan leggen we het uit.

10 Daar is allemaal niets mis mee. Allemaal mogelijk, alleen om het zo openbaar te gaan verspreiden, daar kiezen wij niet voor. Opmerking uit publiek Nee, want dan weten we morgen meer. Mijnheer Buikhuizen, wilt u zich matigen alstublieft? Dank u wel. Dan ga ik naar de Partij van de Arbeid, mijnheer Helvrich. De heer Helvrich (PvdA) Dank u, voorzitter. Mijn eerste vraag is aan de FUMO. Wat is uw reactie op de verwijten dat de FUMO onvoldoende toezicht houdt op de REC? Zo zou de opstartleiding niet mogen en wist de FUMO niet dat de stofmeter op de verkeerde plek zat. Mijn tweede vraag is gericht aan de GGD. Ik zou graag naar aanleiding van de inspraakreactie van de heer Sarolea een reactie van u willen hebben op de opmerkingen gemaakt ten aanzien van de RIVM, het rapport en de conclusies die u daaruit heeft getrokken? En de derde vraag is aan de provincie. Kunt u zich voorstellen dat de Harlingers verontrust zijn geraakt door wat er in de afgelopen jaren allemaal is gebeurd, en dat zij meer van de provincie als handhaver hadden verwacht? Wat gaat u hieraan doen? Dank u wel. Wie van de FUMO mag ik het woord geven? Mijnheer Spoelstra, gaat uw gang. De heer Spoelstra (FUMO) Ik zal de vraag beantwoorden. Met betrekking tot de opstartleiding, dat is een opstartleiding die wordt gebruikt om de installatie warm te maken. Zeg maar, het opstoken gebeurt op gas. Dat heeft als doel om het filter op een dusdanige temperatuur te brengen dat voorkomen wordt dat waterdamp condenseert op het doekenfilter. Dus die verplichting is er om het doekenfilter goed te laten werken. Dan met betrekking tot de stofmeter. Er zitten twee stofmeters in de installatie. Eentje heeft een range van 0 tot 40 milligram per kuub. En er zit een tweede stofmeter in, die heeft een hogere range van 40 tot 200 milligram per kuub. En dat is eigenlijk om te kijken van wat is nu de stofemissie in het geval van storingen? Nu komen storingen niet heel vaak voor, maar het is gebleken dat de tweede stofmeter niet werkt, omdat die op een verkeerde plaats zit. Daar zijn we dus nu achter gekomen en wij hebben ook de REC erop aangeschreven dat ze die op een andere plaats moeten doen zodat die wel gaat werken. Dan is er nog de vraag wat u ervan vindt dat u ervan beschuldigd wordt onvoldoende toezicht te houden. De heer Spoelstra (FUMO) Dat vinden wij natuurlijk niet leuk. We besteden als FUMO enorm veel tijd onder andere aan het toezicht op de REC. We zien toe op de voorschriften en de activiteiten en dat proberen we zo goed mogelijk te doen. Als je dan hoort dat je dat niet goed doet, is dat vervelend. Het is misschien wel begrijpelijk, gelet op de informatie die via de pers naar buiten gaat, maar dat vinden we niet leuk. Dan ga ik naar de GGD. De reactie op de opmerking van de heer Sarolea. De heer Duijm (GGD) Dank u wel, voorzitter. Dank u wel voor de vraag. Het geeft mij de gelegenheid om te reageren en dat willen we natuurlijk graag. U begon met iets te zeggen over dat we verzocht hadden om een

11 ingezonden brief bij de Leeuwarder Courant in te trekken. Dat is onjuist, want er was al om een weerwoord gevraagd en vervolgens kregen we van mensen uit diezelfde groep de vraag om er eens over te gaan praten. Die brief stond vol met negatieve kwalificaties over de GGD en anderen en hij stond bol van de misverstanden en onjuistheden. Dus toen heb ik gezegd: we kunnen wel over die brief praten, maar dan is het wel handig om die nu even niet eerst in de krant te plaatsen. Dat was de aard van het verzoek, niet zo zeer een verzoek, maar meer een opmerking. Verder stond daar onder andere een opmerking in van: waar zijn dan al die dioxines volgens de GGD wel niet gebleven? Dat lijkt me heel helder. Die dioxines die bij het incident tijdens de storing zijn vrijgekomen zijn met de oostelijke wind richting zee zijn gewaaid en in elk geval niet richting bevolking, behalve dan, maar dat is iets wat ons in die mate niet bekend was, dat het zou kunnen zijn dat ze voor een deel op de dijk en op de havenhoofden terechtgekomen zijn. Ik dacht dat ze er overheen gegaan zouden zijn. Dus daar kunnen we bijvoorbeeld alsnog nader naar gaan kijken, van wat zit er nu op het gras of wat dan ook. Waar de rest van de dioxines gebleven zijn, die de rest van de pijp uitgaan, daarvan gaan we ervan uit dat die hoeveelheden gering zijn. Die waaien met de verschillende windrichtingen alle kanten uit en voegen zich bij alle dioxinen die al overal in de omgeving aanwezig zijn door allerlei andere bronnen, die over het algemeen veel sterker zijn dan de REC. Dus die vind je niet zomaar terug. Dat blijkt ook uit de grasmonsters. Dat is dan het volgende onderwerp waar die brief van de Groep Sarolea zich op richtte. Die grasmonsters daar kan je enkel van zeggen: meer en minder en hier wel en daar niet, maar waar wij als GGD vooral op gereageerd hebben is dat het algemene beeld van het niveau van die grasmonsters zit in de bandbreedte die je mag verwachten in een schoon gebied. En dat betekent dat er dus niet duidelijk uit spreekt dat er vanuit de REC in de afgelopen tijden, althans in de tijden voorafgaand aan de monstername van dat gras en van de bodem, waar wel degelijk monsters van genomen zijn, ook al spreekt Sarolea dat tegen, dat je daaruit niet kan zien dat er bijzonder zware besmetting of zelfs maar een bijzondere besmetting van die omgeving heeft plaatsgevonden. Het is natuurlijk heel spijtig voor de mensen die het graag anders wilden en blijkbaar erop zijn om erkend te krijgen dat het allemaal heel vies is, maar die omgeving is gewoon niet buitengewoon verontreinigd. En daar mag iedereen dan zijn eigen mening over hebben. Maar wat wij doen is kijken naar de beschikbare getallen. Die zijn vrij schaars, dat ben ik met sommige mensen eens, maar dat is een hele andere discussie. En of er dan een trend bestaat, ja dat weten we natuurlijk pas in de komende tijd. Ik denk dat er een misverstand bestaat wat betreft die stijgende waarden. Het is namelijk zo dat het gras dat de vorige jaren bemonsterd is, daarna is verdwenen en daarna krijg je nieuw gras en daar begint die stapeling van de dioxine opnieuw. Dus als je na een jaar een monster doet en je vindt meer, dan is het niet omdat er iets bijgekomen is. Dat is gewoon een nieuwe hoeveelheid dioxine die weer verspreid is. En dan blijft de vraag: waar komt dat vandaan? En dat kan uit die oven komen, maar zoals ik al zei, er zijn heel veel andere bronnen die doorgaans net zo sterk of sterker zijn, afhankelijk van de plek. Opmerking uit publiek Welke bronnen zijn dat dan? De heer Duijm (GGD) Goed, wat betreft de vraag. Dat dacht ik ook, maar ik heb het niet meer allemaal, er waren veel punten. Dat is de vraag waarom er nu niet ook monsters genomen zijn in de richting waar de wind heen gewaaid was tijdens die storing op 1 en 2 oktober. Daar is een hele simpele verklaring voor en dat was dat we te snel waren. Ambtelijke organisaties zijn soms wel eens langzaam. Maar deze monsters zijn genomen eigenlijk onmiddellijk nadat bekend werd dat er in dat monster van de hele maand oktober zoveel dioxines zaten, toen is aan de RIVM gevraagd om nog vóór de kerst te gaan monsteren. En op dat moment was nog niet bekend dat die storing nu juist op 1 en 2 oktober had plaatsgevonden. Dus is er gemonsterd op de oude locaties waar voorheen ook gemonsterd was. Dat is de simpele verklaring. Het is geen onwil. En wat mij betreft kunnen we dat alsnog overdoen, als we een beetje op tijd zijn kunnen we altijd nog op de dijk gaan kijken.

12 Dat zou kunnen. Dat is misschien een goed idee dat we vast kunnen houden. Dan de derde vraag die naar de provincie ging. De heer Schrier (Provincie Fryslân) Dank u wel, voorzitter. Mensen moeten veilig in hun omgeving kunnen wonen. En wat op 1 en 2 oktober is gebeurd heeft de zorg bij de mensen versterkt, van kan ik nog wel veilig in mijn eigen omgeving wonen, en dat er iets niet goed was. De provincie is van mening dat de afvaloven die er staat zo weinig mogelijk storing moet hebben en als die storing heeft, moet die zo weinig mogelijk giftige stoffen uitstoten. Daarvoor hebben we ook de handhaving opgelegd en daarvoor hebben we ook een brief gestuurd aan de Omrin en hen verzocht om met een onderzoek te komen naar de uitstoot van dioxines en een verbeterplan om dit in de toekomst te voorkomen. En momenteel wachten wij het af, maar de Omrin is nu aan zet om dat plan te maken met technische verbeteringen, maar ook om te kijken van hoe zij beter kunnen omgaan met de bevolking en hoe zij beter hun gegevens kunnen delen en ervoor zorgen dat mensen vertrouwen in hun krijgen. Dank u wel. Even in de lijn van de vraag van de vragensteller. Gaat u nu, gezien alles wat er gebeurd is, met meer aandacht dan u al deed handhaven? De heer Schrier (Provincie Fryslân) Ik handhaaf waar dat kan en waar dat nodig is, dus dat blijf ik gewoon doen. U had nog een vervolgvraag, denk ik, aan de FUMO. De heer Helvrich (PvdA) Dat klopt, ja. Richting de FUMO, over de stofmeter krijg ik toch een beetje de indruk dat we eerst een storing nodig hebben gehad om te ontdekking dat die ene meter op de verkeerde plek zit. Klopt dat? Want ik vind dat eigenlijk een beetje een kwalijke zaak als u zegt: wij houden goed toezicht op de vergunning, dat dan toch blijkt nu dat er op de verkeerde plek zo'n belangrijke stofmeter zit. De heer Stapert (FUMO) Gelukkig komen dit soort storingen, waarbij deze omstandigheden waren, niet vaak voor. Dat kan ik gewoon hier zeggen. Voor de toekomst willen we dat ook ten allen tijde zo veel mogelijk voorkomen. Er zijn een aantal acties die daarop zijn ingezet. Die stofmeter wordt binnenkort geplaatst. En helaas hebben wij moeten constateren dat wij bij één van de storingen daarachter zijn gekomen. Daar zijn afspraken over gemaakt met Omrin, alleen toen kwam er nog een tweede storing. Helaas is dat gebeurd. Wij proberen daar voortaan nog meer bovenop te zitten. En daar wil ik het eigenlijk bij laten. Dank u wel. De heer Helvrich (PvdA) Dus de conclusie klopt dat wij eerst een storing nodig hadden om erachter te komen dat de zaken niet helemaal goed geregeld waren. Het was niet state-of-the-art. Dan ga ik naar de heer Kroon van GroenLinks.

13 De heer Kroon (GroenLinks) Dank u wel, mijnheer de voorzitter. Mijn vragen zijn gericht op de toekomst. Heeft u daar ook een instantie of persoon bij op het oog? De heer Kroon (GroenLinks) Nee, zo meteen. Ik ga eerst even de vragen stellen. Omdat volgens ons de manier waarmee de besluitvorming rondom de REC is omgegaan, te triest voor woorden is. Als ik de stukken uit het verleden, wat door de laatste ontwikkeling moest en gedaan werd, doorneem, word ik daar onpasselijk van. Dan krijg ik sombere gedachten en dat wil ik niet. Mijn eerste vraag is voor de FUMO. En het gaat toch een beetje over het verleden. Het gaat over de biomonitoring en het grassprietjesonderzoek. Uit alle onderzoeken blijkt dat de windrichting bepalend is voor deze onderzoeken. Bij maar 30 procent van de windrichtingen kunnen deeltjes neerdalen op deze onderzoeken. Als u met de uitslagen van deze onderzoeken komt, kunt u dan niet meteen de windrichting en de invloed daarvan op deze onderzoeken meegeven? En vooral op de dagen van de eventuele storingen. Vraag 2, die is voor twee instanties, de Begeleidingsgroep en de FUMO: mocht u eventueel besluiten om de pijp te verhogen, wat aangedragen zal worden als een oplossing, wat is dan het effect ten aanzien van de fumigatie en slaan de uitlaatgassen dan niet verderop neer bij bepaalde weersomstandigheden? Krijgen we dan een garantie dat de uitlaatgassen niet bijvoorbeeld 500 meter verderop neerslaan? Vraag 3, aan de wethouder en de heer Vernooij. Wethouders reageren in de raad. De heer Kroon (GroenLinks) Prima, doen we dat volgende week. Dan aan de heer Vernooij: wat zijn de financiële gevolgen a) voor de gemeente, b) voor de provincie, c) voor de REC, bij tijdelijke sluiting van de REC? Ook met betrekking tot de zoutfabriek. Wat zijn de verplichtingen ten aanzien van de zoutfabriek? Welke schadeclaims kunnen we verwachten bij eventueel sluiting van de REC? Dank u wel. Dank u wel. Dan ga ik eerst wederom naar de FUMO, de handhavende partij is aan zet. Mijnheer Stapert, ga uw gang. De heer Stapert (FUMO) Het was wel bekend dat de wind over de Waddenzee was op dat moment, want dat heeft de REC ook gemeld in haar melding. En er zijn verspreidingsberekeningen gemaakt van de situatie tijdens de storing. En hierin is de invloed op de achtergrondwaarde duidelijk inzichtelijk gemaakt. Dan praten we over dioxines, waarbij ook een uitspraak is gedaan over wat de invloed zou zijn geweest in geval de wind de andere kant uit zou zijn geweest, of in oostelijke richting. Dus er is wel degelijk naar gekeken. Als u zo nog een korte vervolgvraag heeft, dan doen we dat zo meteen. Dit is uw antwoord op dit moment? Dan is er voor de Begeleidingsgroep en de FUMO nog de vraag over de eventuele verhoging van de pijp en wat dat voor gevolgen zou hebben. De heer Polhuis of iemand anders van de Begeleidingsgroep, ga u gang. De heer Polhuis (Begeleidingsgroep) Laat ik eens proberen om daar antwoord op te geven, hoewel de heer Vollenbroek daar al een aantal dingen over heeft gezegd. Ik denk dat daar drie dingen over te zeggen zijn, een beetje in navolging

14 van wat Vollenbroek ook al gezegd heeft. Schoorsteenverhoging lijkt eigenlijk een heel voor de hand liggende oplossing om een aantal problemen op te lossen. Je zult wel moeten gaan berekenen, onder andere rekening houdend met kustlijnfumigatie, hoe hoog dan die schoorsteen verhoogd zou moeten worden. In ieder geval zou je kunnen zeggen, daar hebben we denk ik weinig intelligentie voor nodig, om vast te stellen dat dat tot verdunning zal leiden. Maar het belangrijkste is eigenlijk als we het over schoorsteenverhoging hebben, dat het een merkwaardig onderwerp is, omdat zo lang ik bij dit dossier betrokken ben, ik constateer dat eigenlijk iedereen die belangrijk is in dit dossier vindt dat die schoorsteen omhoog moet, maar dat het niet gebeurt. En dat is curieus. Ik zou eigenlijk graag deze gelegenheid willen gebruiken om alle partijen op te roepen om nu daadwerkelijk heel concreet stappen te gaan zetten om te komen tot schoorsteenverhoging. Dank u wel. Ik kijk ook nog even naar de FUMO, de heer Spoelstra. De heer Spoelstra (FUMO) Dank u wel, voorzitter. U heeft het gehad over het effect van fumigatie. Bij een procedure voor vergunningverlening is dat aspect ingebracht. Wij hebben door laten rekening wat die effecten dan eventueel op fumigatie zouden kunnen zijn. Daar is onder andere de KEMA bij betrokken, de heer Hans Erbrink, dat is een luchtspecialist die in het land een grote naam heeft. Daaruit is gebleken dat fumigatie bij de REC geen invloed heeft. De hoogst berekende concentraties zullen misschien ten gevolge van fumigatie net even ergens anders liggen, maar de berekeningen die bij de vergunningverlening zijn gebruikt, de worstcase berekeningen, zijn dusdanig dat die een goed beeld geven. Daarnaast is het zo dat fumigatie alleen maar plaats kan vinden als er sprake is van aanlandige wind. En de effecten van de gebouwinvloed zijn veel hoger dan de eventuele fumigatie-effecten. De Raad van State en de STAP hebben er ook naar gekeken en hebben ook geconcludeerd dat wat ik nu vertel juist is. Dan mijnheer Vernooij over de financiële gevolgen. Als wij de REC tijdelijk zouden sluiten, wij hebben een plicht om afval aan te nemen en we hebben een plicht om stoom te leveren, als we dat niet meer kunnen doen dan hebben we een probleem, dus de financiële gevolgen zullen heel groot zijn. Het is een heel kort antwoord, maar misschien is dit alles wat er is. U kunt geen schatting maken. Het is heel simpel. We hebben een investering gemaakt van 150 miljoen euro en ook de banken willen hun geld terug, dus dat gaat om groot geld. Dank u wel. De eerste vraag, daar wilde u nog op doorvragen? De heer Kroon (GroenLinks) Ja, de tweede ook wel. De eerste.

15 De heer Kroon (GroenLinks) Dan wil ik liever over de tweede. Toevallig heb ik enige kennis van weer en wind. De praktijk laat zich niet leiden door grote berekeningen en vooruitzichten. De praktijk is gewoon dat de rook, de uitlaatgassen bij bepaalde weersomstandigheden of door fumigatie of door de weersomstandigheden naar beneden slaan. Ik ben ervan overtuigd, puur uit praktijkoverwegingen, dat de rookgassen, al maak je de pijp 200 meter hoog, bij bepaalde weersomstandigheden gewoon naar beneden slaan. En dat is de praktijk. De heer Spoelstra (FUMO) Daarin heeft u gelijk, dat is bewezen. Het is zo dat verspreidingsberekeningen worden gemaakt naar nationaal model. Dat is een gevalideerd model. Dat houdt ook rekening met de omstandigheden waarbij de pluim neervalt en voor de concentratieberekeningen in de omgeving pakt hij die omstandigheden waarbij de hoogste concentraties worden berekend. Dus het kan inderdaad door omstandigheden, bijvoorbeeld de wind staat heel hard of inversielagen, zo zijn dat de pluim minder hoog stijgt dan gemiddeld. De voorzitter Ik ga naar de VVD-fractie. Wie mag ik van u naar voren zien? Mijnheer Schoute. De heer Schoute (VVD) Dank u wel, voorzitter. Ik heb twee vragen voor de heren van Omrin. Eentje aan de heer Bosch, denk ik, omdat het een vrij technische vraag is. Er werd net gesproken over verhoging van de pijp, maar dat vermindert natuurlijk niet wat er uit komt. Mijn vraag is: is het juist dat de emissie van zoutzuur technisch gemakkelijk onder de vergunde waarde gebracht kan worden, door het extra inspuiten van bicarbonaat? Zo ja, waarom is dat niet gebeurd? En zo nee, hoe denkt u dan de daadwerkelijke emissiewaarde naar beneden te krijgen? Dat is één. De volgende zal denk ik aan de heer Vernooij geadresseerd moeten worden. Enkele weken geleden constateerde wethouder Boon dat de directie van de REC het communicatieprotocol meerdere malen in ernstige mate heeft geschonden. Dat is nogal een verwijt. Wij zouden graag de reactie van de directie op dit verwijt willen horen. En vraag nummer drie is aan de FUMO. Zonet was er al even sprake van de opstartleiding. Staat die opstartleiding nu wel of niet in de vergunning? Dat kan eigenlijk gemakkelijk met ja of nee beantwoord worden. Dank u wel. Dank u wel. Dan ga ik voor de eerste vraag naar de heer Bosch. De heer Bosch (REC) Of zoutzuur of de emissie lager kan. Met ons droogsysteem wat een rendement heeft van meer dan 99 procent, is 8 PBM, of net iets eronder, 7/8 waar we normaal op zitten, bijna het maximale wat je eruit kunt halen. Je kunt alleen maar nog lager als je daar een gigantische hoeveelheid extra natriumbicarbonaat achteraan zou gooien, wat op zich niets meer met de chemie te maken heeft. We hebben dat destijds ook laten doorrekenen en als je dan integraal kijkt naar de milieugevolgen van zo'n actie, dan moet je dit eigenlijk afraden. Want? Kunt u daar iets meer vertellen? De heer Bosch (REC) Je moet dan heel veel meer chemicaliën doseren. Die moeten ook worden geproduceerd en die moeten worden aangevoerd. Je krijgt veel meer reststoffen, die moet je allemaal afvoeren, die moeten naar stortplaatsen. Als je kijkt naar de laagste PBM's die je daarmee eruit haalt, staat dat eigenlijk in geen verhouding. En het tweede deel van de vraag was hoe we dat dan toch zouden

16 willen doen. Uit alle onderzoeken die ons bekend zijn blijkt dat nog lager dan de 7/8 waar we normaal gesproken op zitten, niet nodig is. De onderzoeken wachten we eerst af, maar mocht daaruit blijken dat zelfs bij normaal bedrijf een probleem is, dan zullen we daar serieus naar moeten kijken. Dank u wel. Mijnheer Vernooij, het communicatieprotocol. De heer Vernooij Het communicatieprotocol is een afspraak tussen de provincie, de gemeente en Omrin. We hebben met elkaar afgesproken om de bevolking van Harlingen tijdig en volledig te informeren op het moment dat er een ongeval of voorval plaatsvindt, of een wijziging van vergunning. Ik heb het niet helemaal precies, maar dat is ongeveer de strekking van het communicatieprotocol. Daar hebben we met z'n drieën verantwoordelijkheid in, dat is niet alleen Omrin. Ik denk dat, gezien de situatie die nu hier in Harlingen is, dat het helder is dat het communicatieprotocol niet goed genoeg gewerkt heeft. Ik denk dat we dat kunnen constateren. Dat betekent dat ook een evaluatie aan de orde is om te kijken waar is het goed gegaan en wie heeft welke rol gespeeld. Ik denk dat het iets te kort door de bocht is om die verantwoordelijkheid alleen bij Omrin in de schoenen te schuiven. Dat is helder. Dan naar de FUMO, of de opstartleiding nu wel of niet in de vergunning staat. De heer Spoelstra (FUMO) De opstartleiding is ook al tijdens de Staten aan de orde geweest. Ik kan wel heel kort zijn in het antwoord. Die opstartleiding is vergund. Ik wil dat wel toelichting. Een onderdeel van de vergunningaanvraag is een apart hoofdstuk over storingen. In dat hoofdstuk wordt ook aangegeven dat de opstartleiding gebruikt wordt bij het opstoken van de installatie tot 140 graden Celsius, waarna het doekenfilter wordt ingeschakeld en wordt toegepast als de temperaturen van de rookgassen dermate heet worden dat er kans is op brandgevaar. Dan wordt de opstartleiding ook gebruikt om te voorkomen dat je brand in je installatie krijgt. Dat staat wel in de vergunning. U mag me morgen bellen, dan scan ik het voor u in en dan krijgt u het van mij toegezonden. Dan ga ik naar de Wad'n Partij. De heer Schoute (VVD) Mag ik nog een vervolgvraag stellen? Ik dacht dat alle vragen naar genoegen waren beantwoord. De heer Schoute (VVD) Blijkbaar had mijn gezicht een iets andere uitdrukking moeten hebben. Mag ik nog even concluderen dat... Een conclusie is geen vraag. De heer Schoute (VVD) Dan wil ik graag een bevestiging of die conclusie juist is. Is het zo dat niet Omrin het communicatieprotocol geschonden heeft, maar dat het communicatieprotocol niet deugt? En de

17 tweede is richting de heer Bosch: u bent het dus niet eens met de conclusie van de heer Vollenbroek dat er een structureel zoutzuurprobleem is? Daar kan een kort antwoord op, denk ik. Mijnheer Vernooij. Wij zullen in het communicatieprotocol in dit geval ongetwijfeld fouten gemaakt hebben. Echter, wat ik heb geprobeerd aan te geven, het is een verantwoordelijkheid van drie partijen. Wij moeten onze rol spelen, maar dat geldt ook voor de gemeente en het geldt ook voor de provincie. De voorzitter Dank u wel. Mijnheer Bosch. De heer Bosch (REC) Een heel kort antwoord op de vraag. Het antwoord is ja. De heer Schoute (VVD) U bent het niet eens met de heer Vollenbroek. De heer Bosch (REC) Omdat er in de structurele situatie geen zoutzuurprobleem is. De heer Schoute (VVD) Dank u wel. Prima. Dan ga ik naar de Wad'n Partij Harlingen, de heer Wildeboer. De heer Wildeboer (Wad'n Partij) Dank u, voorzitter. Wij hadden zoals was afgesproken een aantal schriftelijke vragen ingediend, die met name gericht waren aan de heer Vollenbroek. Hij heeft deze uitgebreid schriftelijk beantwoord, bleek zojuist toen we hier binnenkwamen. (zie rec loket) Ik heb gezien dat de raadsleden die antwoorden hebben, maar ik heb de indruk dat de mensen in de zaal die antwoorden niet hebben en ik zou het op prijs stellen als iedereen die antwoorden kan krijgen. Ik ga ze natuurlijk niet nu nog een keer stellen, want ze zijn uitgebreid door de heer Vollenbroek beantwoord. De vragen voor de heer Vollenbroek waren echt heel belangrijk. Voor plan B heb ik een paar vragen voor de heer Vernooij. Het is al aan de orde geweest. Dat is altijd het nadeel als je wat later ja vragen mag stellen. Er is zojuist gesproken over het communicatieprotocol, maar dat klinkt wel erg formalistisch, vind ik: protocol. Naar aanleiding van de heisa van de afgelopen maanden is er de afgelopen dagen, weken sprake geweest, en dat is ook weer in de aandeelhoudersvergadering aan de orde geweest, dat de REC zijn communicatie moet verbeteren. Mijnheer Vernooij, hoe vaak is dat de afgelopen zes jaar nu al niet gezegd, dat de REC zijn communicatie moet verbeteren? Dat is de eerste vraag. Daarnaast heeft u vorige week gezegd, ik meen in de Statenvergadering, dat u geleerd heeft van de storingen van oktober. Kunt u zich voorstellen dat de bevolking van Harlingen er geen boodschap aan heeft dat u blijkbaar bent begonnen aan iets en met iets waarvan u zelfs na vijf jaar de boel nog niet onder de knie heeft? Tot slot, ook dat is al even aan de orde geweest, ik meen dat de heer Van der Pol dat aan de orde heeft gesteld. Dan kunt u beter een andere vraag stellen.