Programmabegroting Versie:

Transcriptie

1 Programmabegroting 212 Versie: 5...

2

3 Inhoudsopgave 1 Voorwoord 3 2 Besluit bij Programmabegroting Raadsvoorstel 2.2 Raadsbesluit Algemeen 3.1 Samenstelling stadsbestuur 3.2 Leiden, stad van ontdekkingen Samen Leiden Uitvoeringsprogramma Binnenstad Uitvoeringsprogramma Bereikbaarheid Beleidsbegroting 4.1 Algemeen Hoofdlijnen financiële positie Kerngegevens 4.2 Programmaplan Bestuur en dienstverlening Veiligheid Economie en toerisme Bereikbaarheid Omgevingskwaliteit Stedelijke ontwikkeling Jeugd en onderwijs Cultuur, sport en recreatie Welzijn en zorg Werk en inkomen Bedrijfsvoering en algemene middelen 4.3 Paragrafen Financiering Grondbeleid Lokale heffingen Bedrijfsvoering Verbonden partijen Onderhoud kapitaalgoederen Weerstandsvermogen Financiële begroting 5.1 Overzicht van baten en lasten Overzicht van baten en lasten in meerjarig perspectief Algemene uitkering uit het Gemeentefonds 5.2 Uiteenzetting van de financiële positie Financiële positie Overzicht geraamde incidentele baten en lasten Investeringen Reserves en voorzieningen Financiering Overige gegevens 6.1 Subsidies 6.2 Toelichting reserves en voorzieningen 6.3 Overzicht investeringsplan Conversietabel programma, beleidsterrein, product 6.5 Mutaties op de begroting 6.6 EMU-saldo 6.7 Gewaarborgde geldleningen

4 6.8 Amendementen A.1188/5 Bambi moet blijven A.1188/1 Klantvriendelijkheid ook voor Sociale Zaken A.1188/11 Duurzaam Mobiliteits Centrum A.1188/13 Bambi moet blijven (en zonder lastenverzwaring)

5 Hoofdstuk 1 1 Voorwoord Voor u ligt een sluitende begroting 212. Een goede zaak. De financiële doorkijk naar 215 geeft zelfs een kleine plus. Het is prettig om te constateren dat de financiële huishouding van de Gemeente Leiden gezond is. En dit College van B&W gelooft ook in de kansrijke uitgangspositie van de stad zelf. Leiden, de Stad van Ontdekkingen is een internationale kennisstad, met een historische binnenstad vol historische cultuur. Dé plek om te willen wonen, werken, recreëren of studeren. Een stad die met haar relatief hoog opgeleide bevolking de uitdagingen van de 21ste eeuw aan kan. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, schrijft Minister Verhagen in zijn voorwoord bij de Macro Economische Verkenningen van dit jaar. Beleggers zoeken een veilige haven, consumenten houden vaker hun hand op de knip voor grote uitgaven en bedrijven stellen investeringen uit. En ook de overheid ontkomt er in 212 niet langer aan haar uitgaven aan te passen aan de lagere inkomsten. Die hand op de knip bij consumenten, bedrijven en overheid merken de Leidenaren, het bedrijfsleven en de Gemeente Leiden ook. Los van het sluitend meerjarenbeeld zijn er onzekerheden. Hoe ontwikkelt de werkloosheid zich op korte termijn in onze stad? En wat zijn dan de gevolgen voor de uitgaven in het programma Werk en Inkomen? Moet de Rijksoverheid dit jaar misschien nog extra bezuinigen en wat betekent dat voor Leiden? Welke financiële consequenties komen er voort uit de grondige doorrekeningen van de onderhoudsplannen voor al onze kapitaalgoederen, het schema vervangingsinvesteringen en de wens de onderhoudsvoorzieningen op het juiste peil te brengen? Leiden, - zowel de stad als de Gemeentelijke organisatie -, heeft op langere termijn een kansrijke positie. En zoals gezegd; de financiële uitgangspositie is in orde. Maar de eveneens genoemde onzekerheden nopen tot voorzichtigheid. Dat is de reden dat het College in deze begroting voorstelt de voorspelde positieve resultaten in de toekomstige jaren vooralsnog te reserveren voor het onderhoud van kapitaalgoederen. Het is ook de reden dat het College, slechts met uitzondering van de duidelijk door de raad geformuleerde wens met betrekking tot de schuldhulpverlening, binnen de kaders blijft van de in juni vastgestelde perspectiefnota. Bedrijfsvoering Op gebied van bedrijfsvoering bezuinigen we de komende jaren 17 miljoen. Dit betekent dat voor het einde van 214 circa 1 formatieplaatsen verdwijnen. Het College denkt dat dit kan zonder gedwongen ontslagen. Daartoe worden diverse HRM-instrumenten ontwikkeld om mensen van werk naar werk te begeleiden. Daarnaast bezuinigen we op huisvesting van ambtenaren en proberen we door intensere samenwerking met de direct omliggende gemeenten efficiënter te werken en schaalvoordelen te behalen. Bereikbaarheid Het jaar 212 wordt een cruciaal jaarals het gaat om de bereikbaarheid van Leiden. Er is een functionele, juridische en financiële Gordiaanse knoop ontstaan die alle grote bereikbaarheidsdossiers omvat en die zo snel mogelijk ontward moet worden. Begin 212 zal een keuze gemaakt worden voor het tracé van de Rijnlandroute. De aanleg moet zo snel mogelijk volgen. De aanleg van de Ringweg Oost is en blijft noodzakelijk om de dubbele ringstructuur in en om de stad te realiseren en duldt geen vertraging. De provincie moet ingrijpen in de ontstane impasse en haar eerdere toezeggingen, net als bij de ongelijkvloerse kruising in het BioScience Park, nakomen. Voor het OV in onze regio moet een nieuw, realistisch toekomstbeeld richting 23 worden bepaald. We blijven ons inzetten voor optimalisatie van de spoorverbinding Leiden Utrecht. Om de economische bloei en de bereikbaarheid van de binnenstad (inclusief de nieuwe parkeergarages) te optimaliseren, zullen de stadsbrede verkeersstromen mede in het licht van genoemde grote projecten- in 212 opnieuw moeten worden bezien. Beleid De komende maanden levert het College diverse beleidsnota s op ter bespreking met de raad. Van de Sociaalmaatschappelijke Structuurvisie tot een Economische Visie, en van de Cultuur- en de Sportnota tot het Programma Kennisstad of de Nota Wonen. De toekomstvisie Leiden, Stad van Ontdekkingen, tenslotte, zal in geactualiseerde en opgefriste vorm opnieuw door het college gepresenteerd en met stadspartners besproken woren. De eerder genoemde nota s concretiseren Leiden stad van ontdekkingen op de specifieke beleidsterreinen en vormen aan de andere Voorwoord 3

6 kant een kader voor een nog verdere concretisering als bijvoorbeeld de strategie voor bedrijventerreinen of de kantorenmarkt. Doorontwikkeling programmabegroting De programmabegroting is anders dan voorgaande jaren. We zijn bezig met een verdere doorontwikkeling die o.a. moet resulteren in een betere aansluiting van beleidsterreinen, prestaties en budgetten. De eerste resultaten van deze doorontwikkeling zijn terug te vinden in de pilot programma's Bereikbaarheid, Omgevingskwaliteit en Werk en Inkomen. Het informatieniveau van de programmabegroting 212 is gelijk aan die van de programmabegroting 211 en voor het programma Werk en Inkomen zelfs beter, omdat we in dat programma de prestaties en de budgetten hebben kunnen koppelen. Voor de programma's Bereikbaarheid en Omgevingskwaliteit is dat helaas nog niet gelukt, omdat bleek dat geformuleerde prestaties en de budgetten te ver uiteen lagen en een fundamentele aanpassing van onze financiële administratie benodigd is. De tijd om dat te realiseren voor de programmabegroting 212 was gewoon te kort. In een aparte brief hebben we de Raad hierover geïnformeerd. In november 211 zullen de pilot programma's worden geëvalueerd. Op basis van die evaluatie zullen de overige programma's worden door ontwikkeld. Kende de programmabegroting 211 nog 1 begrotingsprogramma's en Algemene dekkingsmiddelen, de programmabegroting 212 bevat 11 programma's. Algemene middelen is vervangen door een begrotingsprogramma Bedrijfsvoering en algemene middelen. Ook dit programma zal verder ontwikkeld worden. In de programmabegroting 213 krijgt deze doorontwikkeling verder vorm. Robert Strijk Wethouder Financiën, Economie en Bereikbaarheid 4 Voorwoord

7 Hoofdstuk 2 2 Besluit bij Programmabegroting Raadsvoorstel RAADSVOORSTEL B&W besluit d.d.: 2 september 211 B&W besluit nr.: Naam programma +onderdeel: alle programma s Onderwerp: Programmabegroting 212 Aanleiding: De gemeenteraad moet elk jaar voor 15 november de Programmabegroting voor het eerst volgende jaar vaststellen. De programmabegroting moet voorzien worden van een meerjarenraming voor de drie daarop volgende jaren. De meerjarenraming dient structureel sluitend te zijn. Dat houdt in dat structurele uitgaven gedekt dienen te worden door structurele inkomsten. : Het vaststellen van de begroting (uitgaven en inkomsten) voor 212 en de budgetten per programma vaststellen. Daarnaast worden de investeringen voor 212 vastgesteld, evenals het subsidieplafond. Kader: Perspectiefnota Financiële verordening Beleidskader investeringen Overwegingen: Jaarlijks stelt de Raad de begroting voor het volgende jaar vast. Voor 15 november van het betreffende jaar dient de begroting ingediend te zijn bij de toezichthouder, i.c. Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland. Financiën: Zie paragraaf 4.1 Hoofdlijnen financiële positie en paragraaf 5.2 Uiteenzetting financiële positie waarin de wijzigingen ten opzichte van de Perspectiefnota worden toegelicht. Toelichting Besluiten 1. Vaststelling programmabegroting 212 Programmabegroting 212 valt binnen de gestelde kaders van de Perspectiefnota zoals uw Raad deze op 17 mei (RV1147) heeft vastgesteld. De wijzigingen ten opzichte van de Perspectiefnota worden op pagina 19 toegelicht in paragraaf 4.1 Hoofdlijnen financiële positie en op pagina 227 in paragraaf 5.2 Uiteenzetting financiële positie. Ten opzichte van de Perspectiefnota 212 is een voordelig saldo ontstaan, veroorzaakt door een voordeel op de kapitaallasten, indexering lonen en prijspeil, als gevolg van de positieve ontwikkeling van de belastingen o.a. door areaaluitbreiding. Een deel van die voordelen hebben we ingezet om toekomstige nadelen op te vangen. We verwachten in het voorjaar van 212, wanneer de onderhoudsplannen van de kapitaalgoederen beschikbaar komen, te moeten constateren dat we onvoldoende middelen hebben voor onderhoud. Een ander deel van het voordeel hebben we ingezet om tegemoet te komen aan de breed gedragen wens van de Raad om de bezuinigingen bij schulphulpverlening ongedaan te maken. De neutrale structurele effecten (baten en lasten zijn gelijk) van de bestuursrapportage 211 zijn verwerkt. Het resterende voordeel hebben we gebruikt Besluit bij Programmabegroting 212 5

8 voor het verwerken in de programmabegroting 212 van het structurele nadeel op de raadsvergoedingen uit de bestuursrapportage. 2. Dekking kapitaallasten Bij het samenstellen van het investeringsplan stelden we vast dat diverse investeringen zijn geactiveerd zonder dat dekking aanwezig is voor de kapitaallasten van deze investeringen. Het gaat onder andere om de investeringen: het Gat v.d. Putte, Breestraat 46-48, LDM panden, Rijnsburgerweg 124. De kapitaallasten zijn voor een bedrag van 1.84.,- niet gedekt. Het besluit bevat een voorstel om de kapitaallasten van in totaal 1.84.,- te dekken: voor 458. uit huurinkomsten tot het moment dat panden worden verkocht. voor 119. uit de vereveningsreserve tot het moment dat gronden/panden bij uitvoeringsbesluit worden ingebracht in grondexploitaties. voor 356. uit de reserve strategische gronden tot het moment dat gronden/panden bij uitvoeringsbesluit worden ingebracht in grondexploitaties. voor 151. uit de algemene middelen (aanvullende voordelen in de ontwikkeling van de kapitaallasten bij de Programmabegroting 212). 3. Voorstel incidentele voordeel kapitaallasten vervangingsinvesteringen bedrijfsmiddelen In 212 ontstaat een incidenteel voordeel in de kapitaallasten vervangingsinvesteringen bedrijfsmiddelen van 37.,-. In het vastgestelde beleidskader investeringen is bepaald dat de onderuitputting of vrijval van kapitaallasten voor vervangingsinvesteringen in de bedrijfsvoering beschikbaar blijven voor besteding in de bedrijfsvoering. Conform beleidskader wordt voorgesteld het incidentele voordeel van 37.,- dat in 212 optreedt beschikbaar te houden voor bedrijfsvoering en toe te voegen aan de stelpost bedrijfsvoering. 4. Instellen reserve onderhoud kapitaalgoederen en inrichting openbare ruimte Op 1 april 212 zijn voor alle kapitaalgoederen onderhoudsplannen opgesteld. We verwachten dat het onderhoud meer gaat kosten dan we op dit moment aan voorzieningen hebben. Ook hebben we geconstateerd dat een aantal investeringen in de openbare ruimte noodzakelijk is waarvoor geen of onvoldoende budget is beschikbaar is. Het gaat dan specifiek om de Nieuwe Beestenmarkt, de herinrichting van de Breestraat en het achterstallig onderhoud van begraafplaats Groenesteeg. Daarom stellen we voor een reserve in te stellen en voor onderhoud kapitaalgoederen en investeringen in de Nieuwe Beestenmarkt, de herinrichting van de Breestraat en het achterstallig onderhoud van de begraafplaats Groenesteeg alvast geld op zij te leggen. 5. Voeding van de reserve onderhoud kapitaalgoederen en inrichting openbare ruimte In totaal stellen we voor alvast 2.65.,- te sparen voor onderhoud van kapitaalgoederen en voor de noodzakelijke investeringen in de Nieuwe Beestenmarkt, herinrichting van de Breestraat en de begraafplaats Groenesteeg, verdeeld over de jaren 213: 1.9., -; 214: 25.,-; 215: 5.,-. ten laste van het positieve saldo in de meerjarenraming. 6. Beschikbaar stellen van investeringen 212 conform het beleidskader investeringen Bij de programmabegroting stelt de Raad de investeringen uit de eerste jaarschijf van het meerjaren investeringsplan ter beschikking. Het overzicht, dat in het besluit is opgenomen, bevat de investeringen voor een totaal bedrag van 7.81.,- die in de programma s Bereikbaarheid, Omgevingskwaliteit, Jeugd en Onderwijs en Sport, Cultuur en Recreatie in 212 op de rol staan. 7. Totaal van het subsidieplafond 212 bedraagt In hoofdstuk 6 paragraaf 6.1 staat een overzicht van de subsidieplafonds per programma. Het totale subsidieplafond 212 bedraagt ,-. Met dit besluit wordt het subsidieplafond 212 vastgesteld op ,-. In hoofdstuk 6 staat een overzicht van subsidies per programma en per beleidsterrein. 8. Afdoen van moties RV 1113/5 autorisatierecht Raad, RV1147/2 schuldhulpverlening en RV1113/6 gemeentelijk vastgoed in de programmabegroting 212 De raad wordt gevraagd de moties RV1113/5 autorisatierecht Raad, RV1147/2 schuldhulpverlening en RV1113/6 gemeentelijk vastgoed in de programmabegroting 212 als afgedaan te beschouwen. Motie RV1113/5 autorisatie Raad is verwerkt in de programmabegroting 212. De programmakosten zijn aangevuld met toevoegingen en onttrekkingen van de reserves. Motie RV1147/2 schuldhulpverlening is verwerkt in de programmabegroting 212. Vanwege de in de Raad breed gedragen wens hebben we de bezuiniging van 387.5,- op schuldhulpverlening teruggedraaid. Motie RV1113/6 gemeentelijk vastgoed in de programmabegroting 212 is verwerkt in programma 6 Stedelijke ontwikkeling. Huisvesting van ambtenaren is ondergebracht in programma 11 Bedrijfsvoering en Algemene Middelen. In de betreffende motie is gevraagd om in programma 1 Bestuur en dienstverlening een beleidsterrein toe te voegen. Hiervan zijn we afgeweken. In kader van de doorontwikkeling programmabegroting hebben we Algemene dekkingsmiddelen gewijzigd in een programma Bedrijfsvoering en 6 Besluit bij Programmabegroting 212

9 algemene dekkingsmiddelen. Huisvesting van ambtenaren is een onderdeel van bedrijfsvoering en hebben we daarom ondergebracht in het nieuwe programma 11 Bedrijfsvoering en algemene dekkingsmiddelen. Evaluatie: Bij vaststelling van de jaarrekening 212 vindt de evaluatie van de begroting plaats. Bijgevoegde informatie De ontwerp-programmabegroting Bijlagen van de programma s 4, 5 en 1 worden gepubliceerd op de gemeentelijke website ( financien) wanneer de programmabegroting 212 wordt aangeboden aan de gemeenteraad. Besluit bij Programmabegroting 212 7

10 2.2 Raadsbesluit De raad van de gemeente Leiden: Gezien het voorstel van burgemeester en wethouders (raadsvoorstelnummer van 211), mede gezien het advies van de commissie. 1. de concept-programmabegroting 212 vast te stellen. Totaal van de lasten van de programma's 1. Bestuur en dienstverlening ,15 2. Veiligheid ,12 3. Economie en Toerisme ,57 4. Bereikbaarheid ,5 5. Omgevingskwaliteit ,73 6. Stedelijke ontwikkeling ,48 7. Jeugd en onderwijs ,99 8. Sport, cultuur en recreatie ,85 9. Welzijn en Zorg ,1 1. Werk en inkomen ,61 Algemene middelen deel ,1 Algemene middelen deel ,25 Totaal lasten Totaal van de baten van de programma's 1. Bestuur en dienstverlening , ,84 2. Veiligheid , 3. Economie en Toerisme ,66 4. Bereikbaarheid ,82 5. Omgevingskwaliteit ,22 6. Stedelijke ontwikkeling ,4 7. Jeugd en onderwijs ,7 8. Sport, cultuur en recreatie ,3 9. Welzijn en Zorg ,2 1. Werk en inkomen ,34 Algemene middelen deel ,12 Algemene middelen deel ,9 Totaal baten Saldo begroting voor bestemming voordelig Bestemming begrotingsresultaat Stortingen in reserves Onttrekkingen aan reserves Per saldo te storten aan de reserves Resultaat na bestemming 8 Besluit bij Programmabegroting , , , , ,32

11 2. de kapitaallasten van als gevolg van de balansoverheveling van gronden (exclusief reeds besloten dekking grond Oostvlietpolder) en panden uit het grondbedrijf van voorraden naar activa als volgt tedekken: 458. uit huurinkomsten tot het moment dat panden worden verkocht uit de vereveningsreserve tot het moment dat gronden/panden bij uitvoeringsbesluit worden ingebracht in grondexploitaties uit de reserve strategische gronden tot het moment dat gronden/panden bij uitvoeringsbesluit worden ingebracht in grondexploitaties uit de algemene middelen (aanvullende voordelen in de ontwikkeling van de kapitaallasten bij de Programmabegroting 212). 3.het (incidentele) voordeel op de kapitaallasten voor vervangingsinvesteringen bedrijfsmiddelen in 212 ( 37.), in lijn met het beleidskader investeringen, ten gunste te brengen van de stelpost bedrijfsvoering. 4.een reserve onderhoud kapitaalgoederen en inrichting openbare ruimte in te stellen (onderdeel van het programma Omgevingskwaliteit). Deze in te zetten ter dekking van de lasten van klein en groot onderhoud inclusief kapitaallasten van vervangingsinvesteringen van de in het voorjaar van 212 op te leveren beleidskaders en beheerplannen op kapitaalgoederen. Daarbij te betrekken de noodzakelijke investeringen in de openbare ruimte Nieuwe Beestenmarkt, Breestraat en begraafplaats Groenesteeg. 5.de voeding van de reserve onderhoud kapitaalgoederen en inrichting openbare ruimte in de jaren 213 t/m 215 als volgt vast te stellen: 213: : : 5. en ten laste te laten komen van het positieve saldo van de meerjarenraming. 6.conform het beleidskader investeringen de volgende investeringen voor 212 beschikbaar te stellen: Programma Omschrijving investering Bedrag Bereikbaarheid Aanschaf vri Dr. Lelylaan-Vierlinghlaan 153. Verkeersvoorzieningen 29. Vervanging verkeerslichten 121. Reconstructie Diamantlaan 816. Herinrichting Marnixstraat, Molenstraat, Pasteurstraat en Musschenbroekstraat 969. Lammenschansweg-Tomatenstraat 612. Verkeersveiligheid bij scholen 171. Fietsvoorzieningen 422. Aanpak black spots 459. Omgevingskwaliteit Vervanging openbare verlichting 418. Investeringen bruggen 222. Bomennota 4. Vervangen riolering Jeugd en Onderwijs 1e inrichting diverse schoolgebouwen 77. 1e inrichting gymlokalen 36. Sport Cultuur en Recreatie Sportveld Zoeterwoudsesingel toplaag kunstgras 122. Sportpark Noord voetbal toplaag kunstgras 24. Vervangen onderlaag en toplaag kunstgras Sportpark Noord 12. Renovatie kleedkamers VV Leiden 152. Totaal Besluit bij Programmabegroting 212 9

12 7. het subsidieplafond voor alle afzonderlijke beleidsterreinen bij elkaar vast te stellen voor 212 op ,8. De moties RV1113/5 autorisatierecht Raad, RV1147/2 schuldhulpverlening en RV1113/16 informatie subsidieplafonds in de programmabegroting 212 als afgedaan te beschouwen. Gedaan in de openbare raadsvergadering van 8 november 211, De bij raadsbesluit RV11.88 aangenomen amendementen zijn opgenomen in paragraaf 6.8. De inhoudelijke wijzigingen die staan opgenomen in amendement A.1188/1 en A.1188/11 zijn verwerkt in voorliggend document. Het bij raadsbesluit RV aangenomen erratum bij de Programmabegroting 212 is eveneens verwerkt. 1 Besluit bij Programmabegroting 212

13 Hoofdstuk 3 3 Algemeen 3.1 Samenstelling stadsbestuur GEMEENTERAAD De zetelverdeling in de gemeenteraad is als volgt: Democraten 66 (D66) 1 zetels Partij van de Arbeid (PvdA)6 zetels Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD)6 zetels Socialistische Partij (SP) 4 zetels Christen Democratisch Appèl(CDA) 4 zetels Groen Links (GL)4 zetels Stadspartij Leiden Ontzet (SLO)2 zetels Leefbaar Leiden (LL)1 zetel Christen Unie (CU)1 zetel Partij voor de Dieren 1 zetel E.H.T. (Noor) van der Vlist (griffier) COLLEGE VAN BURGEMEESTERS EN WETHOUDERS Het college heeft de volgende samenstelling: Drs. H.J.J. (Henri) Lenferink, burgemeester, Bestuur, Veiligheid en Handhaving R. (Robert) Strijk (D66), Wethouder Bereikbaarheid, Financiën en Economie Mr. P. T. (Pieter) van Woensel (VVD), Wethouder Ruimtelijke ordening, Binnenstad en Publiekszaken R. (Roos) van Gelderen (SP), Wethouder Jeugd, Zorg en Welzijn, Personeel en Organisatie Drs. J.J. (Jan-Jaap) de Haan (CDA), Wethouder Cultuur, Werk en Inkomen F. (Frank) de Wit (D66), Wethouder Onderwijs,Sport en Milieu Drs. J. (Jan) D. Nauta, Gemeentesecretaris Algemeen 11

14 3.2 Leiden, stad van ontdekkingen Samen Leiden Ontwikkelingsvisie 23 blijft richtsnoer Werken aan de kracht van de stad, dat is waar wij voor staan. Daarom is de Ontwikkelingsvisie 23 Leiden, Stad van Ontdekkingen leidraad voor ons handelen. De ontwikkelingsvisie is opgesteld in 24. De hoofdpunten uit de visie, zoals het onderwerp kennis als leidend thema, passen ons nog altijd als een handschoen. Niettemin moeten wij concluderen dat de ontwikkelingsvisie op onderdelen achterhaald is. Zij gaat bijvoorbeeld uit van een forse groei van het inwonertal. Inmiddels weten wij dat stabilisatie van het huidige inwonertal een veel realistischer uitgangspunt is. Wij hechten veel waarde aan Leiden, Stad van Ontdekkingen en dat willen wij onderstrepen met een hedendaagse interpretatie van de ontwikkelingsvisie. Daarin willen wij de koers die we in 24 hebben ingezet bevestigen, met veel aandacht voor Leidse kwaliteiten als kennis, cultuurhistorisch erfgoed en de kracht van de historische binnenstad. Wij nodigen iedereen uit de Ontwikkelingsvisie 23 als richtsnoer voor het handelen te blijven gebruiken, om zo gezamenlijk de kwaliteiten van onze bijzondere stad te koesteren en verder te ontwikkelen. Ontwikkelingsvisie vertaald in Samen Leiden en in de programmabegroting 212 De Programmabegroting voor het jaar 212 is de tweede, waarmee het college de Bestuursovereenkomst Samen Leiden tot uitvoering brengt. In de Perspectiefnota deelden wij onze onverminderde ambitie met u om samen met uw raad en samen met de stad ons Beleidsakkoord te realiseren. Niet voor niets hanteren wij als belangrijk uitgangspunt voor ons handelen: minder plannen meer realisatie. In de stad zijn de eerste resultaten van dat uitgangspunt zichtbaar. We scoren goed in de gemeentelijke dienstverlening en hebben het regionale Servicepunt 71 opgericht. De veiligheid in Leiden is structureel verbeterd en ons Bio Science Park geldt als een icoon van de stad. De aanpak van de Willem de Zwijgerlaan verloopt volgens plan en ook in de regionale bereikbaarheid bereikten we een mijlpaal, toen het provinciebestuur besloot af te zien van een RijnGouweLijn door het centrum van Leiden. Onze groen- en klimaatprojecten liggen op schema, we leverden honderden nieuwe woningen op en openden nieuwe gebouwen voor onderwijs. In de cultuursector boekten we resultaten met de oplevering van de Stadsgehoorzaal en omgeving, de verzelfstandiging van de schouwburg en de nieuwe ateliers aan Haagweg 4. In 212 zetten we de realisatie van onze bestuursovereenkomst voort door ons opdrachtgeverschap voor het Servicepunt 71 en de Belastingsamenwerking Gouwe Rijnland in te vullen. We gaan uitvoering geven aan het nieuwe Integraal Veiligheidsplan en de succesvolle aanpakken binnen het Veiligheidshuis voortzetten. We voeren plannen voor de verbetering van het fietsverkeer uit en maken een plan van aanpak met uitvoeringsagenda voor het openbaar vervoer. In de bereikbaarheid van de stad over de weg blijven we investeren met de verdere aanleg van de nieuwe ringstructuur. We maken onze stad schoon, heel en veilig met onder meer de gefaseerde implementatie van ondergrondse wijkcontainers. We realiseren het Groengebied Oostvlietpolder zuid. We verbeteren in 212 de organisatie van het stedelijk beheer, conform uw besluiten hierover in het najaar van 211. In Leiden zullen vele honderden studenten hun huisvesting kunnen vinden in de meest duurzame studentencampus van Europa in het te herontwikkelen Lammenschanspark, waarvoor u in 211 een kaderbesluit nam. Ook passen we in 212 ons minimabeleid aan als gevolg van de externe ontwikkelingen en van de uitkomsten van de Leidse rekenkamercommissie met de doorvoering van een rijksbezuiniging op het budget, de oprichting van een Jeugdcultuurfonds en de wijziging van een aantal regelingen. Ontwikkelingsvisie vertaald in structuurvisies In 29 stelde uw raad de Structuurvisie Leiden vast. De visie is de ruimtelijke vertaling van de ontwikkelingsvisie en beschrijft de hoofdlijnen van dit beleid voor de stad. De structuurvisie vormt de basis voor belangrijke projecten zoals het programma Binnenstad, de Kadernota Bereikbaarheid en de Leidse projecten in de regionale Groenvisie, de regionale Woonvisie en de regionale visie op Bedrijventerreinen. Leven in Leiden 225, Sociaal Maatschappelijke Structuurvisie Op 17 december 29 is bij behandeling van de ruimtelijke Structuurvisie (RV 9.13) de motie Sociaal maatschappelijke structuurvisie aangenomen (M913/1). De raad heeft met deze motie het college de opdracht gegeven een Sociaal Maatschappelijke Structuurvisie (hierna Sms-visie) te ontwikkelen. De raad wil via de Sms-visie uitspraken kunnen doen over de gewenste verdeling van voorzieningen over de stad ook in relatie tot de fysieke infrastructuur. Daarbij stelt de raad dat hij met een structuurvisie ook de ambities aangeeft voor 12 Algemeen

15 de sociale kwaliteit van de stad op de langere termijn. De gemeente geeft aan welke trends aan de orde zijn, hoe deze de toekomst van bewoners beïnvloeden en welk maatschappelijk voorzieningenniveau daarbij past. De Sms-visie biedt een overkoepelend kader voor verschillende beleidsvelden zoals wonen, welzijn, economie, zorg, cultuur, sport, werk en inkomen, veiligheid, jeugd en onderwijs, en beleidskaders Vastgoed en Maatschappelijke Voorzieningen. De Sms-visie is programmaoverstijgend en heeft raakvlakken met verschillende programma s in de begroting. Deze programma s zijn als volgt: 2 (Veiligheid), 3 (Economie en Toerisme), 6 (Stedelijke Ontwikkeling), 7 (Jeugd en Onderwijs), 8 (Cultuur, Sport en Recreatie), 9 (Welzijn en Zorg) en 1 (Werk en Inkomen). De start van de besluitvormingsprocedure van de Sms-visie is in 211 gepland. Economische situatie en ontwikkeling gemeentefinanciën Schuldencrisis, eurozone, failliete nationale economieën, onrust op de financiële markten, verminderde economische groei: het waren vooral economische berichten die deze zomer opnieuw het nieuws beheersten. De Nederlandse regering heeft eerder aangegeven, dat het bezuinigingspakket van 18 miljardeuro vaststaat en niet aangepast zal worden als gevolg van de recente ontwikkelingen. Wel zullen ministeries eventuele nieuwe tegenvallers zelf moeten oplossen. Recentelijk zijn nieuwe cijfers beschikbaar gekomen, op grond waarvan wellicht toch aanvullende bezuinigingen zullen volgen. Voorafgaand aan de verschijning van de rijksbegroting 212 valt daar nog niets concreets over te zeggen. Vooralsnog verwachten wij voor de gemeente Leiden een relatief stabiel financieel perspectief voor het komend jaar, afgezien van de al aangekondigde rijksbezuinigingen en de gevolgen daarvan voor ons meerjarig perspectief. In 212 bereiden wij de invoering van de Wet Werken naar vermogen per 1 januari 213 voor. Dit is de grootste verandering in de sociale zekerheid sinds de invoering van de Algemene bijstandswet in de jaren zestig van de vorige eeuw. Dit voorjaar strandde het concept-bestuursakkoord tussen Rijk, VNG, IPO en de Unie van Waterschappen op een gebrek aan financiële overeenstemming tussen Rijk en gemeenten over dit dossier. Om die reden heeft het Rijk de gemeenten alsnog een efficiencykorting van 1 miljoen euro op de vorming van de Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD s) in het kader van de Wet WABO opgelegd. Het Rijk heeft de opbrengst van deze korting nu bestemd om eventuele tekorten bij de uitvoering van de Wet Werken naar vermogen in de toekomst op te lossen. Het bestuur van de VNG is het volstrekt niet eens met de korting op de RUD s. Ook de herinvoering van de normeringsystematiek ( trap-op-trap-af-systematiek: het meebewegen van de ontwikkeling van het gemeentefonds met de rijksbegroting) per 212 was onderdeel van het conceptbestuursakkoord. De financiële uitkomst van deze discussie voor gemeenten is op het moment van voorbereiden van deze begroting nog niet bekend. Samenwerking in beweging Holland Rijnland, Medical Delta, Tri Delta, Metropoolregio s Amsterdam en Den-Haag/Rotterdam, samenwerking tussen universiteiten: de regionale omgeving van Leiden en de universitaire wereld, waar de stad al eeuwenlang zo n sterke verbintenis mee heeft en zijn identiteit aan ontleent, zijn beide sterk in beweging. Zowel de regionale ontwikkelingen als die in de met ons verbonden wetenschappelijke instituten zijn interessant en nopen Leiden tot een strategische oriëntatie op onder meer de eigen bestuurlijke toekomst. De bestuurskrachtmeting die wij laten uitvoeren, zal ons in 212 een van de handvatten bieden om ons te helpen onze positie van krachtige stad in een veranderende omgeving te bepalen. Een ander handvat kan ons Programma Kennisstad worden. In 211 hebben wij samen met onze grootste partners in de Leidse kenniseconomie, de Universiteit Leiden en het Leids Universitair Medisch Centrum de ontwikkeling hiervan gestart. Wij besluiten deze inleiding tot de Programmabegroting 212 met een oproep aan u als gemeenteraad om samen met ons deze ontwikkelingen in de directe wereld om ons heen open tegemoet te treden en ons te blijven steunen in ons streven onze stad van ontdekkingen samen met onze partners verder te brengen: Samen Leiden Uitvoeringsprogramma Binnenstad Het programma Binnenstad heeft tot doel meer bezoekers naar de binnenstad van Leiden te trekken en daar een groter economisch rendement uit te halen. Het programma heeft een meerjarenaanpak, gericht op de verbetering van de kwaliteit en op promotie van de binnenstad. De prestaties die daarvoor worden geleverd, zijn opgenomen in de verschillende begrotingsprogramma s. Dit hoofdstuk heeft tot doel een integraal beeld van het programma Binnenstad weer te geven. De visie De historische binnenstad is één van de onderscheidende kwaliteiten van de stad. Versterking van de kwaliteit zal de aantrekkelijkheid van de stad vergroten. Dit versterkt niet alleen de bezoekersfunctie van Leiden, maar maakt de stad ook aantrekkelijker voor inwoners. De tendens dat Leiden positie verliest als winkel- en bezoekersstad wordt hiermee omgebogen. De doelen van het programma zijn: Algemeen 13

16 meer bezoekers de bewoners van de binnenstad, de inwoner van Leiden, de regio-inwoner, de landelijke bezoeker en de internationale bezoeker - leggen een bezoek af aan de binnenstad van Leiden; de totale bestedingen van bezoekers aan de binnenstad nemen toe; de verschillende bezoekersgroepen hebben een hoge waardering voor het genoten aanbod in de binnenstad In 29 is een visie op de ontwikkeling van de binnenstad van Leiden opgesteld en door de gemeenteraad vastgesteld (RV9.5). Deze vormt het meerjarig en integraal leidend kader voor de ontwikkeling van de binnenstad. Deze visie sluit aan op de ontwikkelingsvisie Leiden, stad van Ontdekkingen. Ontwikkelaars en beleggers hebben positief gereageerd op deze visie. Voor concrete gebied en locatie ontwikkeling bleek de binnenstadvisie nog te veel ruimtelijke vragen van programmatische, stedenbouwkundige en kwalitatieve aard onbeantwoord te laten. Daarom is een verdieping van de visie samengesteld: Verder met de Binnenstad, Gebruikshandleiding voor ontwikkelingen in de binnenstad van Leiden. Hiermee zijn ontwikkelaars beter in staat om goede ontwikkelplannen op te stellen en uit te voeren. "Verder met de Binnenstad" beschrijft de stedelijke kwaliteit in termen van functies en programma, van openbare ruimte, gebieden, plekken en lijnen, en in termen van verschijningsvorm. Daarmee is de gehele binnenstad goed gedefinieerd en zijn dus de gewenste ontwikkelingen ook goed vast te stellen. Voor externe ontwikkelaars schept dit duidelijkheid. Maar ook voor ontwikkelingen waarin de gemeente zelf actief is, zoals het project Proeftuin Donkersteeg waar een kwaliteitsverbetering wordt nagestreefd via een integrale aanpak. De uitvoering Met raadsbesluit RV9.5 is het programma vastgesteld en richt het college van B en W zich op de uitvoering van het programma via twee hoofdstrategieën: Op de 8 ambities worden jaarlijks vele inspanningen (projecten, (lijn-)activiteiten en maatregelen uitgevoerd. Op de 18 ontwikkellocaties worden fysieke ontwikkelingen voorzien. Na drie jaar looptijd is het programma Binnenstad succesvol gebleken. De nadruk heeft gelegen op diverse acties met zichtbaar resultaat (bloembakken, schoner en beter beheer stationsgebied, kwaliteit gevels Entree van de stad, aantrekkelijker Breestraat, aantrekkelijker Beestenmarkt, handhavingacties Fiets Fout Fiets Weg, extra fietsklemmen), op de start van diverse ontwikkellocaties (Aalmarkt, singelroute, parkeergarages Garenmarkt en Lammermarkt, Stationsgebied) en het laten ontwikkelen van kaderstellend beleid (kader winkelvoorzieningen, kader kwaliteit openbare ruimte, handboek openbare ruimte, pilot wonen boven winkels). Ook is het programma goed onder de aandacht gebracht van ontwikkelaars en beleggers, bij stadspartners. Daarnaast is veel aandacht besteed in het goed op orde brengen van de interne programmaorganisatie en het introduceren van een gedeelde werkwijze in het programma. Het programma is binnen de gemeente nu een herkenbare en geaccepteerde manier van werken geworden. Uit de indicatoren blijkt dat de doelen globaal worden gerealiseerd. Een kritische beschouwing van het programma levert ook andere beelden op. Van de vele zichtbare resultaten is het nog niet voldoende duidelijk dat dit het resultaat is van de geconcentreerde aanpak van het programma Binnenstad. En dat is wel nodig om ook stadspartners, ondernemers en bewoners aan het programma te verbinden. En om ze te verleiden om zelf ook bijdragen aan de doelen te leveren. Het programma voldoet, loopt, maar het leeft nog te weinig onder stadspartners, ondernemers en bewoners. De bezoekersaantallen zijn weliswaar gestegen maar niet voor alle bezoekmotieven. Wel zijn het aantal bezoeken gestegen voor de musea en de horeca, maar niet voor het shoppen in de stad. Er is niet altijd oog voor de bezoeker en/of de ondernemer bij beslissingen en uitvoering van werkzaamheden in de binnenstad. En sommige ambities van het programma zijn nog onvoldoende zichtbaar of nog onvoldoende zeker gesteld (terrassenplein Beestenmarkt, minder bussen in de Breestraat, kwaliteitsevenementen, schone stad, parkeergarages). Kortom, net zoals de analyse van de binnenstad in 28 formuleerde de potenties worden nog onvoldoende benut geldt dit ook voor het programma Binnenstad: er is al veel bereikt, maar de potentie van het programma om een grote verandering te weeg te brengen is nog niet voldoende benut. Daarom is een verandering in de uitvoeringsstrategie opgesteld, met als belangrijkste element een gewaagd doel. Dit gewaagde doel is een uitdagend en inspirerend toekomstbeeld dat slechts met uiterste inspanning gerealiseerd kan worden. Het doel geeft stadspartners en gemeente positieve energie. Het gewaagde doel moet ook partijen binden. Een gewaagd doel is een gemeenschappelijke toekomstdroom die realiteit kan worden. Het gewaagde doel: in 217 wint Leiden de verkiezing Beste Binnenstad van Nederland In 217 omdat dan meerdere cruciale inspanningen echt zijn uitgevoerd, zoals onder meer de twee nieuwe parkeergarages, de kwaliteitsverbetering van de winkelstraten en de Aalmarkt. We hebben dan net het jaar 216 achter de rug om te vieren dat de stad 75 jaar bestaat. We werken hier samen aan met de stadspartners en we stralen uit dat we ook echt vinden dat we de beste binnenstad zijn! Om de Beste Binnenstad van Nederland te kunnen worden moet de Leidse binnenstad voldoen aan de criteria van deze verkiezing. Om de verbinding van die criteria en de inspanningen die we doen extra zichtbaar te maken, hanteren we vanaf nu in de volgende jaarlijkse uitvoeringsprogramma s de ordening van de verkiezing. Deze bestaat uit: Gunstig ondernemersklimaat 14 Algemeen

17 Prettige fysieke omgeving met sfeer Aantrekkelijk winkel- en toeristisch aanbod met toeristische trekpleisters Bereikbaarheid en parkeren Ontwikkellocaties Citymarketing Voor elk van deze onderdelen zijn wensbeelden geformuleerd. De inspanningen die worden opgenomen in het uitvoeringsprogramma zijn zo gekozen dat ze primair het wensbeeld mee realiseren. Daarmee zijn inspanningen scherper gericht op concreet, zichtbaar resultaat in de binnenstad. De 8 oorspronkelijke ambities en de 18 ontwikkellocaties passen binnen deze ordening volgens de Beste Binnenstad van Nederland. De bronnen voor het opstellen van de uitvoeringsprogramma zijn het eerder vastgestelde Meerjaren Uitvoering Programma Binnenstad (MUP21-214). En ook de verschilanalyse (gewenste situatie vs. huidige situatie) op basis van de eindbeelden van Verder met de Binnenstad. De uitvoeringsstrategie (aangepast) Op basis van de analyse van het programma is ook de uitvoeringsstrategie aangepast. De belangrijkste aanpassingen (naast het gewaagde doel) betreffen: Het meerjaren resultatenprogramma: Dit meerjarenresultaten programma geeft inzicht in welk jaar wat is bereikt zodanig dat in 217 die resultaten zijn bereikt om inderdaad de beste binnenstad van Nederland te zijn. De concreetheid en het bijbehorende investeringsprogramma moet de zekerheid bieden aan de stadspartners, ontwikkelaars en beleggers en bewoners. Stadspartners: De betrokkenheid van stadspartners wordt vergroot en is gericht op het bereiken van het gewaagde doel, het mee denken over wat er gedaan moet worden en het zelf uitvoeren van inspanningen. Een onderscheid wordt gemaakt tussen de uitvoerende stadspartners (Leiden Marketing, Museumgroep Leiden, Centrummanagement, Cultuurmakelaar) en de overige stadspartners die convenantpartner zijn. Met de uitvoerende stadspartners vormt het programmabureau een team Beste Binnenstad van Nederland Dit team werkt samen om het gewaagde doel te bereiken. Ondernemers en bewoners: De ondernemers vooral de detaillisten - worden betrokken, zijn ambassadeurs en werken mee. Soms zijn ze direct actief in een project, bijvoorbeeld bij de proeftuin Donkersteeg. Of zoals in het verleden bij het opstellen van het Modellenboek Gevelreclame. Ondernemers worden veelal via het Centrummanagement betrokken bij het programma. Ondernemers zijn de gastheer/gastvrouw voor de bezoekers. Zij zijn belangrijk voor het welslagen van het gewaagde doel. Een goede samenwerking tussen gemeente en de ondernemers is cruciaal voor het winnen van de verkiezing. Bewonersverenigingen komen samen in het districtsraadoverleg met de wijkmanage van derbinnenstad. De bewoners worden geraadpleegd voor ideeën voor de binnenstad en geïnformeerd over ontwikkelingen en veranderingen. De bewonersverenigingen worden uitgenodigd voor het jaarlijkse werkbezoek en de zomer- en winterborrel van het programma. Bezoeker centraal: De uitvoering van inspanningen gaat gepaard met overlast. Dat heeft invloed op de aantrekkelijkheid van de omgeving. De bezoeker centraal stellen betekent dat het zo aantrekkelijk mogelijk houden van de omgeving tijdens alle bouwactiviteiten onderdeel is van de projectuitvoering. Resultaten in 212 In de diverse programmaplannen van deze programmabegroting 212 zijn de prestaties opgenomen die onderdeel uitmaken van het uitvoeringsprogramma Binnenstad. Hier worden de prestaties opgesomd waar specifiek middelen voor zijn vrijgemaakt door opeenvolgende colleges in 29 en 21 (CUP College Uitvoering Programma middelen). En ook de prestaties gericht op de ontwikkellocaties. Prestatie Toelichting Citymarketing (CUP) In 212 wordt de Uitvoeringsovereenkomst van de gemeente Leiden met Leiden Marketing geëvalueerd. Op basis van de uitkomsten van deze evaluatie zal de nieuwe UVOK vormgegeven worden. Uitgangspunt is dat Leiden Marketing voor de citymarketing de centrale organisatie is en de regie voert. Entree van de Stad (CUP) Eind 211 is een plan van aanpak beschikbaar gekomen voor de functionele en fysieke verbetering van het Entree van de Stad gebied. Indien de vastgoedeigenaren en winkelondernemers voldoende bereidheid hebben om te investeren zal (mogelijk door middel van een op te richten ontwikkelmaatschappij) ingezet worden op functieverandering, verbetering van de kwaliteit van de gevels en op verbering van de kwaliteit van de openbare ruimte. Historische Gevels en Monumenten (CUP) De Subsidieregeling Historisch Stadsbeeld wordt actief toegepast voor de historische winkelpuien, historische kleuren, gevelreclame en monumentale objecten. Kwaliteit Openbare Ruimte (CUP) Alle ingrepen in de openbare ruimte worden getoetst aan de Kadernota en het Handboek kwaliteit openbare ruimte. Bij een ingreep in de openbare ruimte worden de gevolgen voor de integrale kwaliteit van het ontwerp getoetst en de verblijfskwaliteit wordt meegewogen. Ook in 212 zullen diverse acties worden uitgevoerd. Voor het bepalen van deze specifieke acties loopt een apart proces. Algemeen 15

18 Prestatie Toelichting Proeftuin Donkersteeg (CUP) In maart/april 212 zal de openbare ruimte van de Donkersteeg worden aangepast. Eveneens in 212 zullen de eerste resultaten van de aanpassingen aan de winkelpuien zichtbaar zijn, als gevolg van zowel de aanpassingen aan de gevelreclame in de straat als het opknappen van een of enkele gevels in het kader van het historisch winkelpuienproject. Mocht uit de analyse van 211 blijken dat verbetering van beheer en onderhoud noodzakelijk is, zal de nieuwe manier van werken in 212 ingaan. Gevelaanpak (CUP) Actieve handhaving door uitbreiding juridische aanpak van illegale reclame en bouwwerken aan de gevel middels conform Modellenboek Gevelreclame en verleende bouwvergunning. In navolging van de aanpak van wordt deze aanpak doorgezet op delen van het Entree van de Stad gebied, de Haarlemmerstraat en de Breestraat. Culturele Promotie (CUP) Het Leidse Filmfestival maakt een sterke ontwikkeling door. In samenwerking met het Leids Filmfestival en het Cultuurfonds Leiden zijn de mogelijkheden onderzocht van de doorontwikkeling van het Leids Filmfestival en ontwikkeling van een zomerfilmprogramma als PR voor het festival in oktober. Om die doorontwikkeling mogelijk te maken is voor de periode een meerjarige subsidie beschikbaar van 3. per jaar. Daarnaast is vanuit het Programma Binnenstad voor een periode van 4 jaar ( ) nog eens 3. per jaar beschikbaar gesteld. Ontwikkellocatie Singelpark Het Masterplan Singelpark behelst de ontwikkeling van het langste park van Nederland. Door het verbinden van de singels en het verhogen van de kwaliteit van de inrichting van de singelrand word het mogelijk om deze als wandel- en recreatieroute te benutten. Daarnaast wordt de volledige doorvaarbaarheid van de singelgracht nagestreefd en het creëren van verblijfsplekken. Op basis van de in 211 vastgestelde visie en de vrijgemaakte financiële middelen wordt begin 212 een uitvoeringsplan opgesteld en worden in 212 de eerste delen in ontwikkeling genomen. Ontwikkellocatie Aalmarkt Het bestemmingsplan Waagblok is voor de zomer van 211 in procedure gegaan. In september 211 wordt een aanvraag van een omgevingsvergunning voor V&D (Waagblok) verwacht. De bestemmingsplannen Haarlemmerstraatblok en Stadsgehoorzaalblok volgen eind 211 of begin 212. De verbouwing van het gebouw van Vroom & Dreesmann, waarin is opgenomen de openbare fietsenstalling, staat gepland voor de eerste helft van 212. Ontwikkellocatie Stationsgebied In maart 211 is een Nota van Uitgangspunten door de Raad vastgesteld op grond waarvan een nieuw stedenbouwkundig plan en een beeldkwaliteitsplan zal worden opgesteld. In een verdiepingsslag zal in samenwerking met marktpartijen worden gewerkt om te komen tot de vaststelling van een Kaderbesluit in het laatste kwartaal van 211. Na de vaststelling hiervan zullen de deellocaties Rijnsburgerblok en Trafolocatie als eerste tot ontwikkeling worden gebracht. In 212 zullen hiervoor Uitvoeringsbesluiten aan de raad worden voorgelegd en zal een voorontwerp bestemmingsplan worden opgesteld. Ontwikkellocaties Parkeergagares (Lammermarkt en Garenmarkt) In april 211 zijn de projectopdrachten en voorbereidingskredieten voor de parkeergarages Garenmarkt en Lammermarkt definitief vastgesteld. Het kaderbesluit zal volgens planning en bij ongewijzigde uitgangspunten conform de projectopdracht in april 212 worden gepresenteerd. De belangrijkste stappen voor de realisatie van de parkeergarages na het kaderbesluit zijn: Een ontwerp van de maaiveldinrichting op basis van de in 211 vastgestelde uitgangspunten en ambities voor de openbare ruimte, in relatie tot de toegangsmogelijkheden. Een exploitatiemodel, gebaseerd op een analyse van de verwachtte bezettingsgraad en een inschatting van de bouwkosten, vormt de grondslag voor de uitwerking van de rol van de gemeente, de markt, de organisatievorm van de bouw en de aanbestedingsstrategie. Afhankelijk van die strategie zal, na vaststelling van het kaderbesluit, hetzij voortenminste één van de garagesdoor de gemeente een voorlopig en een definitief ontwerp worden uitgewerkt, waarna de uitvoering wordt aanbesteed, hetzij zullen de garages middels een design and construct aanbesteding op de markt worden gezet. Tegelijkertijd zal worden gestart met de aanpassing van het bestemmingsplan. Ontwikkellocatie Kaasmarkt De Kaasmarkt behoort tot de ontwikkellocaties van het programma Binnenstad, met als beoogd programma wonen, retail, werk, parkeren en kwaliteit van openbare ruimte. Omdat het een klein binnenstedelijke gebied betreft met een aantal bepalende factoren in de context Kaasmarktschool, Koppenhinksteeg, Rijn, Hooglandse Kerkgracht - is een daarop afgepaste ontwikkelaanpak gekozen. In 212 wordt een begin gemaakt met de aanbesteding van de Kaasmarkt en aan het einde van het jaar wordt daarvoor een bouwplan verwacht. Monitoring van het programma Binnenstad In de diverse begrotingsprogramma s zijn de inspanningen van het programma Binnenstad opgenomen. De doelen van het programma Binnenstad worden gemonitord aan de hand van de in de programmabegroting opgenomen indicatoren. In overzicht: Indicator Nummer in PB212 Meer bezoekers Aantal dagbezoeken aan Leiden door Nederlanders Aantal hotel- en campingovernachtingen in Leiden e3.3c e3.3d Meer bestedingen Gemiddelde bestedingen van dagbezoekers aan Leiden per bezoek per persoon e3.3e Hogere waardering Rapportcijfer Leidenaren voor historische binnenstad Leiden Beoordeling door Leidenaren van Leidse binnenstad op 7 aspecten e3.3f e3.3g 16 Algemeen

19 Doorontwikkeling programmasturing Bij de verandering in de uitvoeringsstrategie behoort ook een verandering in de sturing van het programma en in de manier waarop het programma communiceert met de publieksgroepen Uitvoeringsprogramma Bereikbaarheid Het bijzondere Programma Bereikbaarheid heeft tot doel om de bereikbaarheid van Leiden structureel en duurzaam te verbeteren en daarmee de randvoorwaarden te creëren voor de ambities van Leiden als Kennisstad, Centrumstad en Historische stad zoals opgenomen in de Structuurvisie. Uitgangspunt vormen de bereikbaarheiddoelstellingen zoals opgenomen in de Kadernota Bereikbaarheid uit 29 en het collegeakkoord 'samen Leiden' uit 21. De verbeteringen uit de kadernota moeten een positieve bijdrage leveren aan de leefkwaliteit van de stad Leiden. Centraal binnen het beleid staat daarom "het stimuleren van duurzame mobiliteit". Dit beleid moet op termijn enerzijds een bijdrage leveren aan een kwalitatief goede leefomgeving (afname verkeersonveiligheid, geluidhinder en milieubelasting) en moet anderzijds zorgen voor de noodzakelijke bereikbaarheid van voorzieningen met fiets, openbaar vervoer, auto en te voet. Naast een aantal maatregelen op het gebied van mobiliteitsmanagement (het beïnvloeden van de vervoersvraag) en dynamisch verkeersmanagement (o.a. betere afstelling verkeerslichten) wordt er gewerkt aan het opzetten en ondersteunen van een Duurzaam Mobilitiets Centrum in Leiden. Daarnaast is een belangrijk onderdeel van de duurzame toekomstvisie een duidelijke structuur van het wegen en OV-net rond Leiden. De ringstructuur leidt doorgaand autoverkeer over verschillende ringwegen langs en door de agglomeratie en ontsluit de binnenstad met meer en beter openbaar vervoer dat de ringwegen kruist. De structuur is ontworpen met oog op de toekomst: hij kan in elk geval de komende decennia de verwachte groei van het verkeer aan. De activiteiten van het Bijzondere Programma Bereikbaarheid hebben er in 211 onder andere aan bijgedragen dat er diverse ontwikkelingen zijn gestart waarmee de sturing op het programma bereikbaarheid ingrijpend verbeterd kan gaan worden. In 212 ligt de focus op het verbeteren van de planning en voorbereiding van de verschillende projecten en maatregelen. De programmamanager stuurt (in samenwerking het Programma Management Team) op samenhang van de inspanningen en streeft naar het tot stand komen en uitvoeren van concrete uitvoeringsprogramma's die op een transparante wijze in de begroting van 213 kunnen worden opgenomen. Een eerste uitvoeringsprogramma dat zal worden voorgelegd is bijvoorbeeld het Uitvoeringsprogramma Verbetering Bereikbaarheid Binnenstad. Maar ook aan uitvoerinsgprogramma's voor het verbeteren van de ontsluiting richting A44 en A4 wordt gewerkt. Naast de bovengenoemde activiteiten ter bevordering van de synergie en samenhang tussen de verschillende bereikbaarheidinitiatieven stuurt de programmamanager vooral als ambtelijk opdrachtgever op het realiseren danwel voorbereiden van de volgende projecten: RijnGouwelijn (voor zover na provinciale besluitvorming nog van toepassing) Ringweg Oost Ontsluiting BioSciencePark Ondergrondse parkeergarage Garenmarkt Ondergrondse parkeergarage Lammermarkt Het streven is om in 212 alle deze projecten minimaal op het niveau van kadersbesluit voor te leggen (voorzover nog niet gebeurt) aan de gemeenteraad. Algemeen 17

20 18 Algemeen