Handleiding. Kwaliteitenspel. Peter CREARE Depuydt & partners Torhout België

Transcriptie

1 (r Handleiding Kwaliteitenspel Peter Gerrickens CREARE Depuydt & partners Torhout België

2 INHOUDSOPGAVE pag. VOORWOORD 4 1. ALGEMENE TOELICHTING OP HET SPEL 1.1. Het ontstaan van het spel 1.2. Symboliek van het ontwerp van de kaarten 1.3. De toepassingsmogelijkheden van het spel 1.4. Tips bij het werken met het Kwaliteitenspel 't0 2. SPELVORMEN 1" Bewustwording l: eigen kwaliteiten en vervormingen 2" Bewustwording ll: ontwikkelingsmogelijkheden van kwaliteiten 3. Bewustwording lll: Johari-venster 4" Bewustwording lv: latente kwaliteiten 5. Feedback l: hoe anderen jou zien 6. Feedback ll: vergelijking zelfbeeld met het beeld van anderen 7. Feedback lll: andermans kwaliteiten 8. Feedback lv: onzekerheid bespreekbaar maken 9. Feedback V: de eerste indruk 10. Feedback Vl: latente kwaliteiten 11. Samenwerking l: team feedback 12" Samenwerking ll: kwaliteiten uitbeelden 13. Samenwerking lll: de balans in een team onderzoeken 14. Samenwerking lv: teamnormen 15. Kennismaking '1 6" Non-verbaal gedrag 1 7. Meningsvorming over functie 18. Evaluatie 19. Opwarmer in trainingen 20. Fu nctioneri ngsgesprekken KENNISMAKING MET KWALITEITEN 3.1. Wat zijn kwaliteiten? 3.2. Ontplooiing van kwaliteiten BIJLAGEN Bijlage I Bijlage ll Overzicht van kwaliteiten en vervormingen Overzicht spelvormen Hand leidi nq Kwal iteitenspel

3 VOORWOORD Deze handleiding is bedoeld voor diegenen die het Kwaliteitenspel in werksituaties wilien gebruiken. Te denken valt aan: trainers, docenten, managers, hulpverleners, loopbaanadviseurs, enz. Voor het gemak zal ik in deze handleiding steeds uitgaan van de'trainer'' Centraal in deze handleiding staan 20 spelvormen die met het Kwaliteitenspel gespeeld kunnen worden. Dè keuze van de spelvorm is sterk afhankelijk van de Èenmerken van de groep en de doelstellingen van de trainer. Naast een algemenè toelichting op het spel (hoofdstuk 1) en een beschrijving van de spelvo6àn (hoofdstuk 2), bevat deze handleiding theorie over kwaliteiten (hoofdstuk 3) en een overzicht met kwaliteiten en veryormingen (hoofdstuk 4). De ervaring leert dat het Kwaliteitenspel een krachtig en veelzijdig instrument is' dat veel teweeg kan brengen bij mensen. Zorgvuldigheid en goede timing zijn gewenst bij gebruik van dit spel (zie ook par" 1.4)' Wilt u na het spelen van het Kwaliteitenspel dieper ingaan op het onderwerp 'kwaliteiten', dan kunt u in mijn boek'kwaliteiten - een verfrissende kijk op eigen-aardigheden', theoretische ondersteuning en opdrachten vinden. Een aantal mensen heeft een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van dit spel. Enkelen wil ik met name bedanken. Martin van lersel, die samen met mij het spel in allerlei groepen getest heeft. Nori Verhagen, voor de vele praktische tips. Marijke Verstege, voor de taalkundige en inhoudelijke correcties. ttans Korteweg, die mij inspireerde om in groepen met kwaliteiten te gaan werken en die op deze manier een indirecte bijdrage geleverd heeft. In de afgelopen jaren heb ik een groot aantal enthousiaste reacties van gebruikérs gehad" Deze reacties hebben geleid tot uitbreiding van het aantal Ipelvormen in dere handleiding. De volgende mensen wil ik bedanken voor de spelvorm die ze bedacht hebben (tussen haakjes staat het nummer van de spelvorm aangegeven): Léon ie Sch u ijt-overgoor, Werkenrode Arbeidsi nteg ratie, N ijmegen (2). Carla Schroër, lnner Source, 's-hertogenbosch (7, spelvariant 3)" Janny van der Heijden, Maatschap voor Zelfmanagement, Langelo (10). Liesbeth van Loon, Buro Liesbeth van Loon, Nijmegen (12 en 19). Truus Dekkers, Dekkers Development, Den Haag (13)" Marnick Depuydt, CREARË Depuydt & partners, Torhout, Vlaanderen (14). Arno Vlooswijk, The Flea Market, St" Oedenrode (16)" Handleiding KwaliteitensPel 4

4 Het Kwaliteitenspel vormt samen met het Waarden- en Normenspel, het Vaardighedenspel, het lnspiratiespel en het Gevoelswereldspel een serie die als hulpmiádel kan dienen bij het vinden van de antwoorden op vijf essentiële vragen:. Wie ben ik? (KwaliteitensPel). Wat vind ik belangrijk? (Waarden- en Normenspel). Wat kan ik? (VaardighedensPel). Wat wil ik? (lnspiratiespel). Wat voel ik? (GevoelswereldsPel) Als u ervaring wilt opdoen in het werken met onze spellen en vertrouwd wilt raken met de mogetilff''eden ervan, raden wij u aan bij ons een trainingsdag te volgen (via open inschrijving of in-company).voor meer informatie hierover kunt u contact met ons opnemen of onze website raadplegen. Indien u vragen heeft over het Kwaliteitenspel of indien u suggesties heeft voor nieuwe toepássingen van het spel, zou ik het erg op prijs stellen als u daarover contact met mij wilt opnemen (b.v. via gerrickp@xs4all'nl). Het Kwaliteitenspel wordt op dit moment door vele docenten, trainers, hulpverleners en managers gebruikt. Naast deze professionele gebruikers, zijn er ook veel mensen die het spel met vrienden of familieleden spelen. lk wens ook u veel plezier bij het werken met het Kwaliteitenspel! Peter Gerrickens augustus 2003 Handlerdi ng KwalitettensPel tr

5 HOOFDSTUK 1 ALGEMENE TOELICHTING OP HET SPEL 1.í" HET ONTSTAAN VAN HET SPEL Sinds 1gB4 werk ik in groepen met het thema'kwaliteiten'. Mijn ervaring is dat de invalshoek om vanuit kwaliteiten en vervormingen naar het persoonlijk functioneren te kijken heel effectief en leuk is" Het merendeel van de deelnemers is erg enthousi ast over d eze'kwal iteiten benaderi n g'. Het idee voor het spel werd geboren op 29 maart De 18 maanden die daarop volgden waren nodig voor ontwikkeling en vormgeving. In de ontwikkelingàfase is het spel gespeeld door meer dan 1000 mensen in allerlei soorten groepen. Vanaf het begin waren de reacties zeer positief. Dit was voor mij een ótimulans om door te gaan met de ontwikkeling van het spel. Het spel bestaat uit 140 kaarten met daarop menselijke eigenschappen. Op de ene helft staan woorden die kwaliteiten van mensen aanduiden. Op de andere helft staan woorden die vervormingen van mensen aanduiden (voor de theoretische achtergrond: zie hoofdstuk 4 en het boek'kwaliteiten'). De 140 woorden omvatten het grootste deel van het spectrum aan menselijke mogelijkheden en beperkingen - voor zover die in woorden uit te drukken zijn! Naàst àe 140 kaarten met kwaliteiten en vervormingen, zijn er 4 lege kaarten voor het geval u zelf aanvullingen op het spel heeft. Bij het samenstellen van de lijst met kwaliteiten en vervormingen waren de volgende uitgangspunten belangrijk: 1. De kwaliteiten en veryormingen dienen een verschillende betekenis en gevoelswaarde te hebben. 2. De woordkeus dient zo eenvoudig mogelijk te zijn, zodat het spel bruikbaar is voor een zo breed mogelijke doelgroep" Soms bleek dat echter niet mogelijk. In dat geval heb ik een moeilijker woord gekozen. 3. De kwaliteiten en vervormingen worden zoveel mogelijk in de vorm van een bijvoeglijk naamwoord weergegeven. Dit vanwege de praktische bruikbaarheid. Vaak 2ullen mensen het spel gebruiken om feedback te geven of zichzelf te typeren. Dat kan dan heel goed in de vorm van: 'lk vind mezelf een."...". persoon'. Bij sommige kwaliteiten en vervormingen was geen passend bijvoeglijk naamwoord te vinden en heb ik voor een andere oplossing gekozen. 4" Zowel bij de kwaliteiten als bij de vervormingen heb ik onderscheid gemaakt tussen deel 1 en 2" De woorden die opgenomen zijn in deel 1, zijn gangbaarder dan de woorden van deel 2. ln situaties waarin de docent met een beperkt aantal kaarten wil werken, ligt het voor de hand deel 1 te kiezen. Handleiding Kwaliteitenspel 6

6 1.2. SYMBOLIEK VAN HET ONTWERP VAN DE KAARTEN Pakt u eens enkele kaarten met kwaliteiten en vervormingen op. Bekijk de woorden en de afbeeldingen die erop staan. Op elke kaart met een kwaliteit erop staat de afbeelding van een regenboog" De verschillende kleuren symboliseren de kwaliteiten die mensen kunnen hebben. Uitgangspunt bij kwaliteiten is, dat ze positieve effecten hebben voor de persoon zelf en voor de omgeving. Voorwaarde daarbij ís wel dat die kwaliteiten op het juiste moment worden gebruikt. De kleuren van de regenboog komen terug in de afbeelding die op de kaarten met vervormingen staat. Dit om aan te geven dat in een veryorming vaak een goede eigenschap verborgen zit, bv" zorgvuldigheid gaat schuil achter pietluttigheid" Anders gezegd: pietluttigheid is overdreven zorgvuldigheid" Een vervorming kunt u dus zien als een goede eigenschap die'ver'van zijn vorm is geraakt. Dit dient ook het uitgangspunt te zijn bij het spelen met de vervormingen. Het ontwerp op de achterkant (rug) van de kaarten heeft ook een symbolische betekenis" De vloeiende, parallel aan elkaar lopende lijnen bij de kwaliteiten, symboliseren balans en afstemming" De hoekige, door elkaar heen lopende lijnen bij de vervormingen, symboliseren de onevenwichtigheid die vervormingen tot gevolg kunnen hebben. Vervormingen hebben meestal negatieve effecten. er zitten scherpe kanten aan en het contact met de omgeving kan verstoord raken TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN VAN HET SPEL Naar mijn ervaring is het spel geschikt voor allerlei situaties (leer- en/of privé) waarin mensen bezig zijn met hun eigen functioneren. Afhankelijk van de spelvorm en de doelgroep, kan het spel in teams, onderwijs- en trainingsgroepen gebruikt worden ten behoeve van:. Meer bewust worden van de eigen sterke en/of minder sterke kanten.. Het geven van feedback.. Kennismaking en evaluatie in groepen". Teambuilding en samenwerking.. Meningsvorming ten aanzien van functies.. Het ontdekken van latente kwaliteiten.. Opwarmer in trainingen. Toepassi ngsmogel ijkheden buiten teams, onderwijs- en trai n i ngsg roepen :. Functioneringsgesprekken.. Loopbaanplanning.. Individuele begeleiding en supervisie.. Familie- en vriendenkring. Handleiding Kwal iteitenspel

7 De spelvormen in het volgende hoofdstuk zijn op basis van de belangrijkste doelstelling verdeeld in 4 groepen: 1. Bewustwording van eigen kwaliteíten en vervormingen (spelvorm 1-4)" 2. Het geven en ontuangen van feedback (spelvorm 5-10)" 3. Samenwerken in teams (spelvorm 11-14). 4. Overige toepassingsmogelijkheden :. Kennismaking (15)" o Non-verbaal gedrag (16) :Fiilffi{ffiffi' Met behulp van bijlage ll (Overzicht spelvormen) kunt u een spelvorm kiezen die past bij de situatie dè u voor ogen heeft. Voor het opdoen van ideeën is het daarbij raadzaam ook qua inhoud aanverwante spelvormen en hun bijbehorende varianten te bekijken. Opbouw van de spelvormen De meeste van de in het volgende hoofdstuk beschreven spelvormen zijn geschikt voor het gebruik in groepen. De ervaring leert dat de gebruikers van het spel soms heel creatief zijn in het bedenken van nieuwe spelvormen of varianten op bestaande" Misschien geldt dat ook voor u! Bij elke spelvorm is aangegeven: o De doelstelling(en). o De randvoonruaarden: het aantal deelnemers, de mate waarin deelnemers elkaar dienen te kennen, welk gedeelte van het spel wordt gebruikt en een indicatie van de benodigde tijd. De tijdsduur is sterk afhankelijk van de doelgroep en het aantal deelnemers waarmee gespeeld wordt" Hoe dieper mensen ingaan op de feedback die ze elkaar geven, des te langer het spel duurt. De trainer kan ook daarin sturen.. De werkwijze (vanuit de deelnemer gezien). r Een toelichting voor de trainer (indien nodig). o Een of meerdere spelvarianten (meestal). o Een of meerdere vervolgopdrachten, om dieper in te gaan op het ondenrverp kwaliteiten (meestal).!ndien daarbij wordt vewezen naar theorie uit het boek,kwaliteiten', dan is het noodzakelijk dat de trainer en de deelnemers deze bestuderen alvorens de opdracht uit te voeren. Handleiding KwaliteitensPel

8 De sterke punten van het spel zijn:.l t" 2"? 4. 5" Sterke en minder sterke kanten van het spel De opzet is eenvoudig. ledereen begrijpt heel snelwaar het om gaat. Een breed toepassingsgebied, nog versterkt door het grote aantal spelvormen" Drempelverlagend om naar het eigen functioneren te kijken en daarover te praten. Men hoeft zelf niet naar woorden te zoeken. De namen van de eigenschappen liggen al op tafel. Dat maakt het voor deelnemers ook makkelijk om ze te kiezen" Mensen spelen graag met kaarten. Een kaartspel roept een prettige en open sfeer op" ln korle tijd kan veelzinvolle informatie boven tafel komen. Het spel is een uitstekend diagnose-instrument als het over functioneren van mensen gaat. De minder sterke punten zijn: 1. Het werken met vervormingen is niet zonder gevaar en vereist een grote zorgvuldigheid. 2. Het is soms lastig om in een specifieke situatie de juiste spelvorm te kiezen. Kwaliteitenspel of Vaardighedenspel? Als u al werkt met het Vaardighedenspel, zult u zich wellicht afvragen weike de belangrijkste verschillen tussen de beide spellen zijn. Hieronder volgen de belangrijkste punten. Bij hef Vaardighedenspel staat de wijze waarop Íemand communiceert centraal" Het is een communicatiespel. Belangríjke vragen zijn daarbij: welke vaardigheden zijn voor mijn werk van belang? In welke mate beheers ik de betrefíende vaardigheden? Hoe kan ik mijn vaardigheden verder verbeteren? De invalshoek bij het Kwaliteitenspel is wezenlijk anders dan bij het Vaardighedenspel: de persoon met zijn karaktereigenschappen (zowel kwaliteiten als vervormingen) staat centraal. Het is een persoonlijkheidsspel. Belangrijke vragen zijn daarbij: welke zijn mijn belangrijkste kwaliteiten en hoe kan ik díe zo optimaal mogelijk benutten? Van welke vervormingen heb ik het meeste last en hoe kan ik daarmee omgaan? Het Vaardighedenspel is in zekere zin zakelijker en in sommige situaties veiliger te gebruikeh dan het Kwaliteitenspel: u richt zich immers op concreet gedrag. Aan deàndere kant heeft het Kwaliteitenspel een persoonlijker benadering die tot meer diepgang leidt. Daardoor is het geschikter om in gesprek te komen over de motieven die ten grondslag liggen aan bepaald gedrag. Indien het Kwaliteitenspel in eerste instantie als te confronterend wordt ervaren, kan het Vaardighedenspel als tussenstap worden gebruikt. Daarnaast kan het Vaardighedenspel worden gespeeld na het Kwaliteitenspel. Zo wordt het gemakkelijker om de vertaalslag maken van iemands persoonlijkheid naar het concrete functioneren op de werkvloer" Ook in het praktisch gebruik z1n er enkele belangrijke verschillen tussen beide spellen. Beide kunnen worden gebruikt om feedback te geven. fvlaar als u feedback wilt geven over de mate waarin iemand een bepaalde vaardigheid beheerst, is het noodzakelijk dat u de betreffende persoon in de bijbehorende situatie hebt meegemaakt" Feedback geven over de wrlze waarop iemand als Handleiding Kwaliteitenspel I

9 persoon overkomt, kan ook als u hem nog niet zo goed kent. Wilt u dus feedback iaten geven met behulp van het Vaardighedenspel, dan moeten de deelnemers elkaar beter kennen dan bij het Kwaliteitenspel" Een tweede verschil in het werken met beide spellen in de praktijk, heeft te maken met de hoeveelheid kaarten die u gebruikt. Bij het Kwaliteitenspel zult u meestal werken met de complete set aan kwaliteiten of vervormingen" Bij het Vaardighedenspel zult u met het oog op een specifieke functie of situatie veel vaker een voorselectie maken uit de kaarten" voorwaarden voor het toepassen van het Kwaliteitenspel De ervaring leert dat het Kwaliteitenspel een krachtig en veelzijdig instrument is, dat veel teweeg kan brengen bij mensen. Zorgvuldigheid en een goede timing is gewenst bij heigebruik ván dit spel, met name wanneer er wordt gewerkt met de vervormingen. Het is dan noodzakelijk dat er na het spelen van het spel voldoende mógelijkheden zijn om hetgeen boven tafel gekomen is, een plek te geven. Dat vraágt het een en ander van de begeleider. Daarom doet u er goed áan wanneer u het spel gaat gebruiken, na te gaan of u aan de volgende 'voorwaarden' voldoet: a. U heeft het spel zelf gespeeld, zodat u uit eigen ervaring weet hoe het werkt. b. U bent in staat in te schatten in welke situatie u het spel kunt gebruiken en welke spelvorm dan het meest geschikt ís' c. u bent in staat het spel op de juiste wijze te begeleiden. De moeilrjkheidsgraad van de begeleiding verschilt per spelvorm en ook per situatie waarin met het spel wordt gewerkt. d. U heeft (enige) theoretische achtergrond, zodat u de vragen van de deelnemers rondom kwaliteiten kunt beantwoorden. 1"4. TIPS BIJ HET WERKEN MET HET KWALITEITENSPEL 1. Probeer het werken met vervormingen luchtig en leuk te maken, bijvoorbeeld door deelnemers te laten onderzoeken welke kwaliteit verborgen zit achter een vervorming. Voor de meeste mensen is het een eye-opener de samenhang te zien tussen kwaliteiten en vervormingen van zichzelf. ln spelvorm 10 komt het plezier dat mensen kunnen beleven aan hun vervormingen naar voren. Het helpt daarbij om te beseffen dat vervormingen ondeugden ziin en dat het soms leuk is om ondeugend te zijn! 2. Bij een gedeelte van de spelvormen is het nuttig niet alle kaarten te gebruiken, maar een selectie te maken. Uiteraard is dit ook afhankelijk van de doelgroep en het beoogde doel" 3. Bij veel spelvormen is het mogelijk om het aantal kaarten waar men mee begint te spelen of die ze zelf selecteren, naar eigen inzicht te wijzigen. Dit geldt vooral voor de spelvormen 1, 6, 7, 13,14, 17 en Bij het gebruik van het spel bij laaggeschoolden is het nuttig om eerst de begrippen die op de kaarten staan te bespreken. Handleiding Kwaliteitenspel 10

10 S. Geef deelnemers de instructie de begrippen op de kaarten 'kwaliteiten' positief te interpreteren, en de begrippen op de kaarten'vervormingen' negatief" Sommige vervormingen staan met vrij extreme woorden op de kaartjes omschreven. Dit kan deelnemers afschrikken. Benadruk bij de uitleg van het spel dat de deelnemers de mogelijkheid hebben zelf te nuanceren, bijvoorbeeld door aan te geven of een vervorming soms of regelmatig voorkomt en in welk soort situatie. O. Bij de meeste spelvormen is het belangrijk dat de deelnemers een toelichting geven op de gekozen woorden" Mensen kennen immers aan dezelfde woorden vaak een verschillende betekenis toe. Met name bij het geven van feedback is het van belang die betekenis te kennen. 7" Indien het spel wordt gebruikt als middel om Íeedback te geven, benadruk dan dat de eigenschappen betrekking hebben op het concrete gedrag dat iemand vertoont en dus niets hoeven te zeggen over hoe die persoon werkelijk is" Dat kan iemand alleen van zichzelf zeggen. Zeg dus niet 'Jij bent...', maar 'Jij komt op mij over als.".", omdat ".." (toelichting aan de hand van concrete situaties)" Zorg ervoor dat deelnemers zich aan de feedback regels houden. 8. Bij sommige spelvormen bestaat de kans dat één of meerdere deelnemers geen kaarten krijgen toebedeeld van anderen. Als dit niet wenselijk is, is het raadzaam een extra spelregel in te bouwen, bijvoorbeeld dat iedere deelnemer minimaal één kaart dient te krijgen. Soms krijgt één deelnemer veel meer of juist veel minder kaarten toebedeeld dan de anderen. Ga in de nabespreking in op de betekenis hiervan. 9. Zelf gekozen woorden voor kwaliteiten en vervormingen hebben de voorkeur. Echter veel mensen vinden het moeilijk om namen te geven aan hun eigenschappen. De woorden op de kaarten van het spel zijn een hulpmiddel, een opstapje. Soms geeft een woord op een kaartje exact weer wat iemand bedoelt, soms ook niet. Bij alle spelvormen kunnen mensen een ander woord kiezen dan dat op het kaartje staat, als ze daarmee exacter kunnen weergeven wat ze bedoelen. 10. Als de sfeer in een groep of team onplezierig of onveilig is, speel dan alleen met de kwaliteiten. Meer info oo Handleidi ng Kwal itertenspel 11

11 HOOFDSTUK 2 SPELVORMEN SPELVORM 1: BEWUSTWORDING I Eigen kwaliteiten en vervormingen DOEL Het op een rijtje zetten van de eigen kwaliteiten en vervormingen. RANDVOORWAARDEN 1. Deze spelvorm wordt door 1 persoon gespeeld. 2. Nodig: het gehele spel. Pen en papier" 3. Speelduur: min. WERKWIJZE 1. Speel eerst met de kwaliteiten en dan met de vervormingen. 2. Neem 8 kwaliteiten van bovenaf van het stapeltje en leg die open voor je neer" Neem vervolgens steeds een nieuwe kaart van het stapeltje en ga na of je een van de 8 kaarten door deze nieuwe wilt vervangen. De kaart die je wilt vervangen leg je weg op een apart stapeltje. 3. Ga door totdat het stapeltje op is. Je hebt dan de in jouw ogen 8 belangrijkste kwaliteiten voor je liggen. 4. Geef een volgorde van belangrijkheid aan, te beginnen met de kwaliteit die jou het meest dierbaar is. Als je dat wilt, kun je nog een onderscheid maken tussen kwaliteiten die je inzet in je werk en in het privéleven. 5. Herhaal stap 1-3 voor de vervormingen. 6" Geef een volgorde van belangrijkheid aan, te beginnen met de vervorming waar je het meest last van hebt" Als je dat wilt, kun je nog een onder* scheid maken tussen vervormingen die je tegenkomt in je werk en in het privé-leven. SPËLVARIANT Bij stap 2 zijn twee uitbreidingen mogelijk: a. Leg twee rijen van 8 kwaliteiten voor je neer: éen rij voor kwaliteiten waarvan je zeker weet dat je die hebt en eén rij voor kwaliteiten waarover je twijfelt" Kwaliteiten waarover je twijfelt zijn soms half-latent. Handleiding Kwaliteitenspel 12

12 Bij individuele coaching is deze variant een interessante ingang om het functioneren van iemand te bespreken" b" Leg drie rijen van 8 kwaliteiten voor je neer. een rij voor kwaliteiten waaruan je zeker weet dat je die hebt, één rij voor kwaliteiten waarover je twijfelt en eén rij voor kwaliteiten waarvan je zeker weet dat je ze niet hebt. Als je een samenwerkingspartner zoekt die jou maximaal aanvult, dan kun je in de laatste rij de kwaliteiten vinden die je biizo iemand zoekt. VERVOLGOPDRACHTEN 1. Ga na welke van de gekozen vervormingen samenhangen met de kwaliteiten. Ga per kwaliteit na in welke situatie of onder welke randvoorwaarden deze vervormt. 2. De twee kwaliteiten die bij stap 4 bovenaan staan, kenschetsen jou het meest" Ze zijn als het ware jouw visitekaartjes. Beantwoord voor deze kwaliteiten de volgende vragen: a. Op welke manier doen de mensen in jouw omgeving een beroep op jou vanwege deze kwaliteiten? (zie par.8.2 van het boek 'KWALITEITEN'). b. Hoe komen deze kwaliteiten tot uitdrukking in jouw persoonlijke visie op onderdelen van je werk waar jij je sterk bij betrokken voelt? (zie par. 8.3 van het boek'kwaliteiten'). 3. Neem de vervorming in gedachten waar je op dit moment het meeste last van hebt. Analyseer deze vervorming aan de hand van de stappen beschreven in par 7.2 of 7.3 van het boek 'KWALITEITEN'. Bekijk welke van de twee genoemde ingangen op deze vervorming van toepassing is' Handleiding Kwal iteitenspel 13

13 SPELVORM 2: BEWUSTWORDING ll Ontwikkeli ngsmogelij kheden van kwaliteiten DOELEN 1. Meer bewust worden van de eigen kwaliteiten en de mate waarin deze kwal iteiten zich manifesteren. 2. Feedback geven en ontvangen" RANDVOORWAARDEN 1. Met het Kwaliteitenspel is door de deelnemers in een andere vorm al eerder gewerkt. 2. De deelnemers kennen elkaar goed. 3. Het aantal deelnemers is maximaal 12, onderverdeeld in subgroepjes van minimaal 2 tot maximaal 4 personen. 4. Nodig: het gehele spel. Voor iedere speler pen en papier. 5. Speelduur: min" WERKWIJZE 1. Uitleg over de vier ontwikkelingsmogelijkheden van een kwaliteit (manifest, half-latent, latent of vervormd; zíe boek 'KWALITEITEN', par.2.4)- 2. Ga met behulp van de lijst met kwaliteiten en vervormingen (zie hoofdstuk 4) na, welke kwaliteiten en vervormingen bijjou passen. Zoek gericht naar: o twee manifeste kwaliteiten. o twee vervormde kwaliteiten; o ên latente kwaliteit, die je dus nog wilt ontwikkelen; o ê rt half-latente kwaliteit waar je meer aandacht aan zou willen besteden. Maak een lijstje van de gekozen kwaliteiten en vervormingen. 3. Kies daarna uit het kaartspel voor de rechter buurman/-vrouw: een manifeste kwaliteit, een half-latente kwaliteit, een latente kwaliteit en een vervormde kwaliteit. 4. Wissel om de beurt de gegevens uit en geef een toelichting. Geef evt. ook aan: o wáêrortl je het niet met de keuze van de ander eens bent; o w?oflêer je een bepaalde kwaliteit niet herkent, niet wilt ontwikkelen of wanneer je doorschiet naar de vervorming. De andere deelnemers in het subgroepje geven ook hun mening. 5. Stap 3 en 4 kunnen worden herhaald voor de linker buurman/-vrouw. Handleiding Kwaliteitenspel 14

14 /^'\ VERVOLGOPDRACHT Beantwoord voor de half-latente kwaliteiten gevonden bijstap 2 de volgende vragen: a. Wat houd je tegen om die kwaliteit méér in te zetten? b. Wat zou het effect zíjn op jou en voor jouw omgeving als je die kwaliteit meer zou inzetten? Handleidi ng Kwaliteitenspel 15

15 SPELVORM 3: BEWUSTWORDING lll Johari-venster DOELEN '1" Meer bewust worden van eigenschappen die je juist wel of juist niét aan anderen laat zien. 2. In beeld brengen van kwaliteiten en vervormingen van jezelf waar jij je niet zo bewust van was" RANDVOORWAARDEN 1" Deelnemers kennen elkaar heel goed. 2. Aantal deelnemers: Nodig: het gehele spel. Voor iedere speler pen en papier. 4. Speelduur:75-90 min. WERKWIJZE 1. Uitleg over het Johari-venster. Het model is een schematische weergave van iemands persoonlijkheid, en het bestaat uit vier delen (toegespitst op kwaliteiten en vervormingen) : De 'vrije ruimte': eigenschappen van jezelf die zowel bijjezelf als bij anderen bekend zijn. De 'blinde vlek': eigenschappen die voor anderen wél waarneembaar ziin, maar waar je jezelf niet bewust van bent. Het 'verborgen gebied': eigenschappen die voor jezelf wél bekend zijn, maar voor anderen niet. Je wilt ze niet laten zien. Het 'onbekende zelf : eigenschappen van jezelf die zowel voor jezelf als voor anderen onbekend zijn. Schematische weergave: bekend aan onbekend jezelf aan jezelf bekend aan anderen vrije ruimte blinde vlek onbekend aan anderen verborgen gebied onbekende zelf 2. Leg alle kaarten open op tafel. Handleiding Kwaliteitenspel 16

16 3. Maak voor jezelf twee lijstjes: een lijstje van 5 kwaliteiten en 4 vervormingen die jij tot jouw vrije ruimte rekent. Daarnaast een lijstje met 2 kwalíteiten en 2 vervormingen die jij tot jouw verborgen gebied rekent. 4" Maak voor ieder van de andere deelnemers ook twee lijstjes: een lijstje met 4 kwaliteiten en 3 vervormingen die jij tot de vrije ruimte van de betreffende persoon rekent. Daarnaast een lijstje met 2 kwaliteiten en 2 vervormingen die jij tot de blinde vlek van die persoon rekent. 5. Om de beurt staat een deelnemer centraal. Gaandeweg het gesprek over de persoon die centraal staat worden de kaartjes met kwaliteiten en vervormingen in drie verschillende hokjes van het Johari-venster gelegd: de vrije ruimte, het verborgen gebíed en de blinde vlek" De bedoeling is dat per persoon een zo volledig mogelijke invulling gegeven wordt aan het Johari-venster. De resultaten worden uitgewisseld. Men probeert het zoveel mogelijk met elkaar eens te worden. Bij meningsverschillen beslist de persoon die centraal staat waar het betreffende kaartje terecht komt. De kaarten die niet in de drie genoemde hokjes thuishoren, worden opzij gelegd. SPELVARIANT Het is ook mogelijk deze spelvorm te combineren met spelvorm 5. Bij stap 3 van spelvorm 5 gelden dan tevens als regels: a" Je mag een kaart bijjezelf neerleggen in de vrije ruimte of het verborgen gebied. b. Als je een kaart bij een ander neerlegt, mag dat alleen in de vrije ruimte of de blinde vlek" VERVOLGOPDRACHT Bekijk de kwaliteiten en vervormingen uit jouw 'verborgen gebied' (schaduwkanten van jezelf), Ga per eigenschap na waarom je deze niet laat zien aan anderen. Spelen hierbij beelden een rol? Zoia, welke? (zie par. 4.1 en 4.2 van het boek'kwaliteiten'). Handleiding Kwaliteitenspel 17

17 SPELVORM 4: BEWUSTWORDING lv Latente kwaliteiten DOELEN 1. Deelnemers vormen zich een beeld van de kwaliteiten die ze graag willen ontwikkelen. 2. Deelnemers geven elkaar feedback met betrekking tot de te ontwikkelen kwaliteiten. RANDVOORWAARDEN 1. De deelnemers kennen elkaar goed. 2. Aantal deelnemers. 2 - B. lndien het aantal deelnemers groter is, kan in subgroepen gewerkt worden. e. NóOig: kwàliteiten deel 1 en 2. Voor iedere speler pen en papier. 4. Speelduur:20-40 min. WERKWIJZE 1. Alle kaarten worden open op tafel gelegd. 2. Bedenk voor jezelf welke 2 kwaliteiten jij graag tot je beschikking zou willen hebben. wat zou het effect zijn voor iezelf en voor je omgeving? 3. Bedenk voor elk van de andere deelnemers welke kwaliteit jij de ander zon toewensen. Het gaat dan om een kwaliteit die je nu bij de ander niet of nauwelijks ziet, Àaar die je graag meer zou willen zien. Wat zou het effect daarvan zijn? 4. Wissel per deelnemer de antwoorden op punt 2. en 3" uit. Probeer ook te achterhalen wat die persoon nodig heeft om de gewenste kwaliteit (verder) te ontwikkelen. S" Een andere vraag die je hier kunt stellen is: welke kwaliteit vind je spannend, maar zou iiije toch graag eigen maken? TOELICHTING Stap 2 kan ook als kennismaking worden gebruikt. Stap 3 kan ook bij de evaluatie van een cursus of training worden gebruikt' VERVOLGOPDRACHT Het komt regelmatig voor dat bij punt 2 kwaliteiten worden genoemd die iemand vroeger (atjtino) *él had, maar die is 'kwijtgeraakt'. Deze kwaliteiten zijn latent gewàrden. Ga voor jezelf na of dit het geval is. Praten met mensen die jou al heel lang kennen, kan hierbij erg verhelderend zijn. Handleidi ng KwaliteitensPel 18

18 SPELVORM 5: FEEDBAGK I Hoe ande!'en jou zien DOEL Het geven en ontvangen van positieve feedback' RANDVOORWAARDEN 1. De deelnemers dienen elkaar redelijk te kennen. 2. Aantal deelnemers: Nodig: kwaliteiten deel 1 en 2-4. Speelduur: min" WERKWIJZE 1. De kaarten worden op een stapeltje gelegd. Z. Alle deelnemers nemen een kaart van het stapeltje en gaan na bijwelke van de andere deelnemers deze kwaliteit het beste past' 3. Leg om de beurt de kaart bij de betreffende persoon neer en motiveer je keuze. lndien de kwaliteit op de kaart niet de exacte omschrijving is die jij bij de ander vindt passen, leg je de kaart toch bij de ander neer, maar geef jijje eigen omschrijving van die kwaliteit. De deelnemer die de kaart ontvangt, vàagt indien nooig om verheldering. Indien een kaart op geen van de spelers van toepassing is, wordt deze op een apart stapeltje gelegd' 4. Het spel gaat door totdat alle kaarten op zijn. Het eindresultaat is dat elke deelnemer een beeld heeft van hoe de anderen hem zien. Bespreek dit eindresultaat met elkaar. leder geeft daarb'lj aan wat hij wel of niet herkent. SPELVARIANT Deze spelvorm kan uitgebreid worden door ook de vervormingen te gebruiken. In dat geval dienen de deelnemers elkaar goed te kennen. De werkwijze is dan als volgt. a. De kaarten worden op twee stapeltjes gelegd (kwaliteiten en vervormingen apart). b. Om de beurt wordt een ronde met kwaliteiten en een ronde met vervormingen gespeeld. c. Stap 2,3 en 4. Handleiding KwaliteitensPel 19

19 SPELVORM 6: FEEDBACK ll vergelijking zelfbeeld met het beeld van anderen DOELEN 1. Meer bewust worden van je eigen kwaliteiten' 2. Feedback geven en ontvangen; vergelijking van het zelfbeeld met het beeld dat anderen van jou hebben" RANDVOORWAARDEN 1. De deelnemers dienen elkaar redelijk te kennen- 2. Aantal deelnemers: Nodig: kwaliteiten deel 1 en 2. Voor iedere deelnemer pen en papier' 4. Speelduur: min. WERKWIJZÊ. (1) 1. Elke deelnemer ontvangt willekeurig 5 kaarten met kwaliteiten erop. De overige kaarten worden op een stapeltje gelegd. 2. Als je aan de beurt bent, neem dan een extra kaart van het stapeltje. Van de 6 kaarten die je nu hebt, dien je er één weg te leggen, namelijk de kaart met díe kwaliteit erop waarvan je vindt dat die het minst bijjou past. Je kunt met deze kaart twee dingen doen: a. De kaart open voor een andere deelnemer neerleggen, die volgens jou deze kwaliteit bezit. Geef ook de reden waarom je dat vindt of beschrijf een concrete situatie waarin deze kwaliteit tot uiting komt. De andere deelnemer laat deze kaart open voor zich liggen en vraagt evt' om verheldering. b. Je legt de kaart op een apart stapeltje als je de kwaliteit niet kwijt kunt bij een van de andere deelnemers. Doe dit niet te snel. Optie a heeft de voorkeur! 3. Op deze wijze gaat het spel verder totdat het stapeltje kaarten op is. Gaandeweg passen de 5 kwaliteiten die je in je handen hebt steeds meer bij jou. 4. Leg de kaarten die je in je handen hebt open op tafel en vergelijk ze met de kaarten die voor jou liggen (vergelijking zelfbeeld met het beeld dat anderen van jou hebben). Bespreek de dingen die opvallen met elkaar. (1) Deze spelvorm is ontleend aan'de Magische Verbinding'- Salvatore Cantore, Handleidi ng KwaliteitenSPel 20

20 5. Maak op basis van de kwaliteiten die je zelf gekozen hebt, de kwaliteiten die je ontvangen hebt en de overige kwaliteiten in het spel een lijstje van de 8 belangrijkste kwaliteiten die jij hebt' TOELICHTING 1. Deze spelvorm kan ook worden gespeeld met mensen die elkaar niet kennen. Ze geven dan feedback op basis van de eerste indruk die ze van elkaar hebben" 2. Deze spelvorm kan iets sneller gespeeld worden door bij stap 2 alle deelnemers tegelijk een kaart te laten pakken' 3. Bij stap 2b Ís het ook mogelijk om de spelregel in te stellen dat de kaart die op het weglegstapeltje terecht komt, door een andere deelnemer gepakt mag worden om uit te delen. SPELVARIANTEN Variant A Bij stap 1 beginnen deelnemers meteén kaart. Gaandeweg hetspel breidenze het aantal kaarten datze vasthouden uit tot maximaal 5. Variant B Bovenstaande spelvorm kan ook worden gespeeld met zowel de kwaliteiten als de vervormingen. De deelnemers dienen elkaar dan wel goed te kennen" De werkwijze is dan als volgt: a" Elke deelnemer ontvangt willekeurig 5 kaarten met kwaliteíten erop en 3 kaarten met vervormingen. De rest van de kaarten worden op twee stapeltjes gelegd (kwaliteiten en vervormingen apart). Een andere mogelijkheid is, dat elke deelnemer met twee kaarten (een kwaliteit en een veryorming) begint en gaandeweg het spel het aantal kaarten dat hij vasthoudt, uitbreidt tot maximaal 8 (5 kwaliteiten en 3 vervormingen). b. Afwisselend wordt een ronde met kwaliteiten en een ronde met vervormingen gespeeld. c. Als je aan de beurt bent, neem dan een extra kaart van het stapeltje waarmee in die ronde gespeeld wordt. Zie verder stap 2, 3 en 4' d. Maak op basis van de kwaliteiten en vervormingen die je zelf gekozen hebt, de kwaliteiten en vervormingen die je ontvangen hebt en de overige kaarten in het spel een lijstje van de 8 belangrijkste kwaliteiten en de 6 belangrijkste vervormingen die jij hebt. Ga na of er kwaliteiten en vervormingen zijn die met elkaar samenhangen' Handleidi ng Kwal iteitenspel 21

21 Variant C Een andere mogelijkheid is om de deelnemers vooraf hun eigen kwaliteiten en vervormingen te laten kiezen. De werkwijze is dan als volgt: a. Leg alle kaarten open op tafel' b. Kies 8 kwaliteiten en 6 vervormingen eruit die je bijjezelf vindt passen en schrijf deze op een lijstje. Laat aan anderen niet zien wat je kiest. c" Leg de kaarten met de tekst naar beneden op twee stapeltjes: een stapeltje met kwaliteiten en een stapeltje met vervormingen. d. Speel afwisselend een ronde met kwaliteiten en een ronde met vervormingen. e. Neem om de beurt een kaart van het stapeltje met kwaliteiten en geef die aan een ander bijwie je de betreffende kwaliteit vindt passen. Licht je keuze toe. De ander legt deze voor zich neer en mag vragen stellen ter verheldering. Geen discussie! lndien je de kwalíteit niet bij een van de andere deelnemers vindt passen, zeg je dat en leg je de kaart opzij (weglegstapeltje). f. Herhaal stap e voor de vervormingen' g. Ga door totdat beide stapeltjes op zijn. h. Vergelijk voor jezelf de kaarten die je had genoteerd met de kaarten die je hébt-gekregen. Waar liggen de verschillen en overeenkomsten? -Bespreek de ópvallende punten gezamenlijk. Trek je eigen conclusies. Variant D Vaak vinden mensen het moeilijk om kaarten met vervormingen aan anderen te geven. De volgende variant verlaagt deze drempel: a. Leg alle kaarten van de vervormingen open op tafel' b. Kies O vervormingen uit die je bijjezelf vindt passen en schrijf deze op. c. Schrijf voor elk van de andere deelnemers op welke 2 vervormingen jou het meest bij deze persoon opvallen. Geef per vervorming antwoord op de volgende vragen: 1. ln welke concrete situatie komt deze vervorming tot uiting? 2. Welke kwaliteit ligt verborgen achter deze vervorming? 3. Herken je deze kwaliteit bij de betreffende persoon, in een andere situatie? Zo ia, welke? d. Om de beurt staat een deelnemer centraal. Hij geeft een toelichting per vervorming die hij voor zichzelf heeft opgeschreven. Vervolgens geven de andere deelnemers die de betreffende vervorming (of een die er Handleiding Kwal iteitenspel 22

22 dicht bij ligt) hadden opgeschreven bij deze persoon, een toelichting' Ze geven daarbij antwoord op de vragen onder c' e. Als de persoon die centraal staat klaar is met zijn lijstje met vervorrningen, vertellen de anderen welke vervormingen zijverder nog opgeschrjven hadden bijdeze persoon. Ze geven daarbij antwoord op de vragen onder c. Indien nodig helpen de anderen bij het zoeken naar de kwaliteit achter een vervorming' Indien de deelnemers het geven van negatieve feedback als een te hoge dren'lpel ervaren, kunnen stap c enê worden weggelaten. Bij slap d geeft ledere deelnemer alleen een toelichting op zijn eigen lijstje. De andere deelnemers kunnen dan wel helpen bij het zoeken naar de kwaliteiten achter de vervormingen. VERVOLGOPDRACHT $chrijf de kwaliteiten (en de vervorrningen als je daarmee gespeeld hebt) op die u"nrít jouw zelfbeeld niet overeenkomen met het beeld dat anderen van;ou hebben. Ga per kwaliteit na wat de oorzaak daarvan is. Praat er evt. over met mensen die jou goed kennen. Zijn er punten waarop jijjou11ry_lp9e.ld wilt bijstelfen? Zb ja, wett<e? (zie par" 4.2 van het boek'kwaliteiten'). Meer info op www. CREAREpartners.com Handleiding KwaliteitenóPel 23

23 SPELVORM 7: FEEDBACK lll Andermans kwaliteiten DOELËN 1. Meer bewust worden van je eigen kwalíteiten' 2. Nagaan hoe goed jij de kwaliteiten van anderen kunt inschatten' RANDVOORWAARDEN 1. De deelnemers kennen elkaar redelijk. 2. Aantal deelnemers: llodig: kwaliteiten deel 1 en 2. Voor iedere speler pen en papier. 4. Tijd: min" WERKIVIJZE 1. Leg de kaarten open op tafel- 2. Kies I kwaliteiten eruit die je bijjezelf vindt passen en schrijf deze op een lijstje. De bedoeling is dat áe andere deelnemers niet zien wat je op je li'istje.ffrïi;t. Schrijf je nàam boven het lijstje en lever dit in bij de trainer' 3. De trainer haalt de kaarten uit het spel die op de lijstjes staan, maakt daar een stapeltje van en schudt de kaarten. De rest van de kaarten worden opzij gelegd. ledereen kri.igt z'rjn eigen lijstje weer terug' 4. De trainer neemt een kaart van het stapeltje en laat deze zien. ledereen probeert in te schatten wie van de andere deelnemers de kwaliteit die op de kaart staat, op zijn of haar lijstje heeft staan. Dat kunnen ook meerdere deelnemers tegetijx zijn. Vertei ook waaromje dat denkt. Een juiste inschatting levert 10 punten op. 5. Het spel gaat door totdat alle kaarten van het stapeltje op zijn'.de deelnerners die dan de meeste punten heeft verzameld, kan het beste inschatten hoe anderen zichzelf zien en is'winnaar'. 6. Bespreek elkaars lijstjes. Ga na of het beeld dat iemand van zichzelf heeft, overeenkomt met het beeld dat de groep van hem heeft' TOELICHÏING Als de groep uit 8 of meer personen bestaat, kan bij stap 2 het aantal te kiezen kaarten verminderd worden" Dit om te voorkomen dat het spel te lang gaat duren. SPELVARIANTEN (zie votsend btad aub) Handleiding KwaliteitenèPel 24

24 SPELVARIANTENI Variant A Bovenstaande spelvorm kan ook worden gespeeld met kwaliteiten en vervormingen. De deelnemers dienen elkaar dan wel goed te kennen' De werkwijze is dan als volgt: Variant B a. Leg de kaarten open op tafel. b. Kies bij stap 2 naast B kwaliteiten ook 6 vervormingen. c" Werk bij stap 4 eerst het stapeltje met kwaliteiten af en ga dan verder met de vervormingen Een verkorte versie van deze spelvariant kunt u spelen door alleen gebruik te maken van deel 1 'kwaliteiten' en deel 1 'vervormingen'. U kiest dan 5 kwaliteiten en 4 vervormingen. Variant C Ëen andere mogelijkheid is de volgende: a. Leg de kaarten kwaliteiten open op tafel' b. Kies een kaart met een kwaliteit erop die jij ín jouw ogen het meest laat zien in deze groep. leder legt de gekozen kaart blind weg op een apart stapeltje. De bverige kaarten worden opzij gelegd' c. Het stapeltje kaarten wordt geschud' ledere deelnemer ontvangt vervolgenr *un willekeurige taart en vertelt van wie hij denkt dat de kaart afkomstig is' Geef ook een toelichting' Het is ook mogelijk de kaarten van het stapeltje om de ngul om te keren en de héle groep tegelijk te laten nadenken over de 'afzender' van de kaart. d. Herhaal stap a Um c voor de vervormingen' Handleiding KwaliteitenèPel 25

25 SPELVORM 8: FËEDBACK lv Onzekerheid bespreekbaar rnaken DOELEN 1" Meer bewust worden van het effect van onzekerheid op je eigen kwaliteiten en vervormingen. 2" Nagaan of anderen onzekerheid bijjou herkennen" RANDVOOR.WAARDEN '!. De deelnemers dienen elkaar (redelijk) goed te kennen' 2. Aantal deelnemers: " Nodig: het gehele spel" Voor iedere speler pen en papier' 4" Speelduur: min. WERKWIJZE 1" Leg de kaarten open op tafel" 2. Kies 2 kwaliteiten 2 vervormingen eruit op basis van de vraag: welke kwaliteiten raken het eerst in de verdrukking (en verdwijnen dus tijdelijk) en welke vervormíngen steken de kop op als jijje onzeker voelt? 3. Vertel om de beurt welke kwaliteiten en vervormingen je gekozen hebt en geef een toelichting" wat is het effect hlervan op je werk en op jezelf? 4" De andere deelnemers geven aan of ze het gedrag van de persoon die centraal staat, herkennen. TOEt_tCr-iTlNG 1. Veranderingen roepen vaak onzekerheid op bíj mensen. Velen vinden het moeilijk om hierouer te praten. Bovenstaande spelvonm kan het bespreken van onzekerheid vergemakkel ijken. 2" Als deze spelvornr ín een team wordt gespeeld, is het zeer raadzaam dat de leidi nggevende ook meedoet" SPEI-VARIANT Sorns is het heel nuttig dat medewerkers met elkaar ín gesprek kornen over de wijze waarop zij de organisatie ervaren en de onzekerheid die dat bij hen oproept. In dat geval is de opdracht: Kies 2 kwaliteiten en 2 vervormingen die jíjtyperend vindt voor de organisatie" Vervolgens vertelt iedereen om de beurt wat het effect van dezeeigenschappen op hem is" De anderen mogen vragen stellen ter verheldering. Handleiding Kwaliteitenspel 26

26 VERVOLGOPDRACHT Vaak hebben de vervormingen die de kop op steken als mensen zích onzeker voelen, te maken met één van de vormen van indirecte weerstand (zie par" 3.2 van het boek 'KWALITEITEN'. Ga bij uzelf na of dat bij u het geval is' Handleidi ng KwaliteitensPel 27

27 SPELVORM 9: FEEDBACK V De eerste indruk DOEL Het geven van feedback op basis van de eerste indruk die je van de kwaliteiten van een ander hebt. RANDVOORWAARDEN 1. De deelnemers kennen elkaar niet" 2. Aantal deelnemers: 4-15" Indien de groep groter is, kan in subgroepen worden gespeeld. 3" Nodig: kwaliteiten deel 1. Voor iedere speler pen en papler" 4. Speelduur: min^ WERKWIJZE 1. De kaarten worden open op tafel gelegd. 2. Schrijf van elk van de andere groepsleden op, welke de in jouw ogen meest opvaílende kwaliteit is die jij aé eerste indruk van die ander hebt" lndien de deelnemers een aantal mensen uit de groep wel kennen, kan de opdracht zijn om uitsluitend een kwaliteit te zoeken bij de mensen die men niet kent" 3. per deelnemer worden de kwaliteiten uitgewisseld die door de andere groepsleden opgeschreven zijn. Om overzicht te behouden, kunnen de betreffende kwaliteiten op een bord of flip-over worden geschreven. 4. Eventueel kan de betreffende deelnemer zijn reactie geven door te vertellen wat hij wel en niet herkent. SPELVARIANT Bovenstaande spelvorm kan ook worden gespeeld met kwaliteiten en vervormingen. De deelnemers dienen dan wel open te staan voor negatieve feedback van onbekenden. De opdracht bij stap 2 is dan: schrijf van elk van de andere groepsleden op welke de in jouw ogen meest opvallende kwaliteit en vervorming is die jij als eerste indruk van die ander hebt. VERVOLGOPDRACHT ln hoeverre verschilt de eerste indruk die een ander van jou krijgt van de indruk die later ontstaat als de ander jou beter kent? Welke kwaliteit(en) komen erbij? Welke veruorming(en) komen erbij of verdwijnen? Handleidi ng Kwal iteitenspel 28

28 SPELVORM 10: FEEDBACK Vl Latente kwaliteiten DOELEN 1. Meer bewust worden van kwallteiten die jij te vaak gebruikt" 2. Meer bewust worden van latente kwaliteiten' RANDVOORWAARDEN 1. De deelnemers kennen elkaar goed. 2. Dedeelnemers hebben in een andere vorm al rnet het Kwaliteitenspel gewerkt. 3" Aantal deelnemers: 3-5' 4. Nodig: het gehele spel. Voor iedere speler pen en papier' 5. Speelduur: min. WERKWIJZE 1" Leg alle kaarten open op tafel. 2. Zoektwee kaarten met kwaliteiten waaí jij zelf over beschikt, maar waar je wellicht graag van af zou willen of die je graag minder zou willen hebben. Beargumenteer je keuze. 3" Zaektwee kaarten met vervormingen die je goed van pas zouden kunnen komen of die je graag rneer zou willen hebben. Beargumenteer je keuze. 4" Zoekéén kaart met een kwaliteit en één met een vervorming voor ieder van de groep met dezelfde opdracht als bij stap 2 en 3" 5. Bespreek per deeinemer de antwoorden op stap 2-4. Zaek met elkaar de kwaliteit die àehoo* Oii Ae vervorming die iemand meer zou willen hebben. Deze (latente) kwaliteit vormt een uitdaging die verder ontwikkeld kan worden" TOEI.ICHTING 1. Bij stap 3 is het uitgangspunt dat vervormingen die je graag meer zou willen hebben, meestal Oéet uitmaken van de schaduwkant van jouw persoonlijkheid (zie par. 4.1 van het boek'i(waliteiten'). 2. De ervaring leert dat veel mensen plezier beleven aan het vertellen over vervormingen die ze graag meer zouden willen 'uitleven'" VERVOLGOPDRACI.ITEN 1. Het uitgangspunt bij stap 2 is dat een kwaliteit tot uiting brengen soms maskeigedrag is. Jó gebruikt deze kwaliteit dan liever dan een andere kwaliteit t-fandleíding Kwaliteitenspel 29

29 waar je niet zo vertrouwd mee bent, maar die je eigenlijk wél :9y willen inzetten in de betreffende situatie (zie pan. 7.3 van het boek'kwalitëiten')' Deze,maskerkwaliteit' zet je àus i" vaak in en daarom zou je deze kwaliteit graag minder willen hebben. Om meer inzicht te krijgen in dit mechanisme, kun je voor de gáko=un kwaliteiten van stap 2 de volgende vragen beantwoorden' a. In welke situatie zou.ie deze kwaliteit graag minder willen hebben? Ga na wat jeindezesituatiedacht,watjewi deenwatjevoelde, b" Wat zou je eigenlijk willen zeggen of doen in deze situatie? Welke kwaliteit hoort daárnilineizinnetje: 'lkáoe liever ".." (maskerkwaliteit invullen), dan dat ik.""" (gówenste kwaliteit invullen), is daarbij nuttig. 2. Beantwoord voor de geselecteerde latente kwaliteiten van stap 5 de volgende vragen: a. Wat houd je tegen om die kwaliteit méér in te zetten? Speten beelden over jezelf Oaarbi; eén rol? Zoia,welke? (zie par" 4.2. en 6.4 van het boek,kwaliteiten'). b. Wat zou het effect zijn op jou en je omgeving als je die kwaliteiten zou ontwikkelen en inzetten? Handleiding KwaliteitensPel 30

30 SPELVORM 11: $AMENWERKING I Team feedback DOEL Feedback geven en ontvangen binnen een team' RANDVOORWAARDËN 1" De deelnemers kennen elkaar redelijk goed' 2. Aantal deelnemers; 2 - B. 3" Nodig: kwaliteiten deel 1 en2" 4" Speelduur: min. WERKWIJZE 1. Leg de kaarten op een stapeltje' 2. De bovenste kaart wordt open op tafel gelegd. Alle spelers denken even na over de vragen: 'Vind ik deze laryatitelt typerend voor één van de medespelers of voor mijielf? Zo ia, op wie is de kwaiiieit het meest van toepassing en waarorn? De antwoorden worden uitgewisseld en de spelers proberen het met elkaar eens te worden. De speler die àe kaart krijgt toebedeeld, legt deze open.voor zich op tafel' De kaarten die op geen van de spelers van toepassing zijn, worden op een apart stapeltje gelegd. 3. Het spel gaat verder totdat het stapeltje kaarten op is" ledereen heeft dan een beeld van hoe de anderen hem zien. 4" Elke deelnemer geeft aan wat hij wel en niet herkent van de kaarten die hem zijn toebedeeld. TOELICFITING 1. Het kan heel verhelderend zíjn als de teammanager ook meedoet" Voorwaarde is wel dat alle teamleden het daarmee eens zijn. 2. Deze spelvorrn kan ook worden gespeeld rnet mensen die elkaar niet kennen" Toedeling van kaa*en gebeurt dan op basis van een eerste lndruk' SPELVARIANTEN Variant A Bovenstaande spelvorm kan ook met kwaliteiten deel 1 (en 2) of met vervormingen deel 1 (en 2) worden gespeeld. Handleiding Kwal iteitenspel 31

31 Variant B Indien het team groter is dan acht personen en het wenselijk is dat het spelen van het spel een ervaring van het hele team is, dan is het mogelijk om te werken met een binnen- en een buitenkring. De werkwijze is dan als volgt: Variant C a. De binnenkring speelt het spel" De mensen uit de buitenkríng kijken toe en krijgen af en tol (nv. etke 10 min,) de mogelijkheid te vertellen wat hun opgevallen is. b" Na max. 45 minuten worden binnen- en buitenkring omgewisseld" Bij het werken met een binnen- en een buitenkring is het ook mogelijk andere spelvariant te kiezen: a" Leg alle kaarten kwaliteiten op een stapeltje. Indien de binnenkring uit meer dan + deelnemers bestaat, gebruik dan twee sets kwaliteiten" b. Elke deelnemer ontvangt willekeurig 3 kaarten' c" Als je aan de beurt bent, leg dan één van 3 kaarten open bij een andere {e deelnemer neer, die volgenê jou deze kwaliteit bezit" Geef een toelichting' De overige 2 kaarten leg je op een weglegstapeltje" d. Na elke ronde krijgen de deelnemers in de buitenkring de kans te vertellen wat htln opgevallen is' e. Elke deelnemer geeft aan wat hijwel en niet herkent van de kaarten díe hem zijn toebedeeld" f. De binnen- en buitenkring worden omgewisseld' VERVOLGOPDRACHï Teamleden kunnen veel leren van eigenschappen die ze erg waarderen in ef kaar, maar ook van eigenschappen waaraan ze zich bij anderen aan storen" Ervaringen van sympath-ie of antipathie kun je doolmiddel van het mechanisme van projectie (zie'par.4"4 en 6.1 van het boek'kwaliteiten') naar jezelf toe,vertaleí'" Oe lrooiocoelstelling van onderstaande opdracht is orn (half-) latente kwaliteiten van jezelf op te sporen. De werkwijze is als volgt: a. Ga na welke teamleden een vervorming hebben, die jou irriteert" Schrijf deze vervormingen op en maak een rangorde, te beginnen met de vervorming waar jij je het rneest aan stoort. Vul voor jezelf een kernkwadánt in óp-basis van de vervorming die bovenaan het lijstje staat" Deze vervorming is de'allergie' in het kernkwadrant (zie par. van het boek,kwaliteitén'), De'uitdaging'geefi aan welke kwaliteit bij jou (half-) latent is. b* Ga na welke teamleden een kwaliteit hebben, die jij erg waardeert" Handleiding KwaliteitensPel 32

32 Schrijf deze kwaliteiten op en maak een rangorde, te beginnen met de kwaliteit die jij het meest waardeert. Ga na of deze kwaliteit bijjezelf half-latent of latent is. c. Vertel aan de overige teamleden welke (half-) latente kwaliteiten of uitdagingen jij gevonden hebt en hoe je die kunt gebruiken in het team. d. (evt.) Herhaal opdracht a Um c voor de kwaliteit en de vervorming die op de tweede Plaats staan. Bovenstaande opdracht kan worden gecombineerd met het geven van feed-back' ln dat geval vertellen de teamleden Oij punt cvan wie.de vervorming (bij a) en de kwalítelt (bij b) afkomstig is, inclusief éen toelichting daarop' Bij de vervorming noemen ze-ook de kwaliteit die erin verborgen is. Benadruk tevens dat de feedback die op deze manier wordt gegeven, minstens evenveel zegt over gever dan over de ontvanger" Uiteindelijk gaat het bij deze opdracht om je eigen projecties te onderzoeken! Meer info op Handleidrng KwalrtertensPel 33

33 SPELVORM 12: SAMENWERKING ll Kwal iteiten u itbeelden DOEL Versterken var de eigen identiteit, rol en positie in een team. RANDVOORWAARDËN 1. Deelnemers kennen elkaar redelijk tot goed" 2. Aantal deelnemers: " Nodig: kwaliteiten deel 1' 4. Speelduur:20-40 min. WËRKWIJZE 1. Alle kaarten worden uitgelegd op een tafel of op de grond. 2" Kies de kaart die het beste bijjou past" 3" Bedenk in maximaal 5 minuten een treffende manier om deze kwaliteit zonder woorden uit te beelden. 4. Beeld om de beurt jouw kwaliteit uit. De overige deelnemers proberen te raden welke kwaliteit werá uitgebeeld. Degene die raadt, geeft een toe.lichting (ik denk dat je... uitbeeldt, omàat."."). Als de kwaliteit moeilijk te raden is, kunnen de oueiige deelnemers vragen siellen, die door de uitbeeldende persoon met Ja'of 'neen' beantwoord kunnén worden. Na afloop geeft de deelnemer die heeft uitgebeeld een toelichting op de keuze van de kwaliteit. Het resultaat van deze,péluor* is dat elke deelnemer een beeld heeft van hoe anderen hem zien en hoe hij zichzelf ziet. SPELVARIANTEN Variant A Dezespelvorm kan ook gespeeld worden door een kwaliteit van een ander teamlid uit te beelden" Door middel van loting krijgen de deelnemers een teamlid toegewezen" De overige groepsleden moeten Oan iáden welke kwaliteit van welk groepslid wordt uitgebeeld. Degene die raadt, geeft een toelichting' Variant B Een andere mogelijkheid is deelnemers te vragen een kwaliteit van het team als geheel (of van dl órganisatie) uit te beelden" Zo wordt snel duidelijk hoe de individuele groepsleden het team (of de organisatie) zien. Deze spelvàriant ook worden gespeeld met vervormingen. ln dat geval beelden de teamleden vervormingen van zichzelf uit. Handleidi ng Kwal iteitenspel 34

34 SPELVOR.IVI í3: SAMENWERKING lll De balans in een team onderzoeken DOEI- Evalueren en/of optimaliseren van de samenwerking binnen een groep of team' RANDVOORWAARDEN 1" De deelnemers werken als team of als groep samen" 2. Aantal deelnemers: " Nodig: het gehele spel' Voor iedere speler pen en papier' 4. Speelduur: 40 - B0 min' WERKWIJZE 1. Alle kaarten kwaliteiten worden open op tafel gelegd' 2. Schrijf voor jezelf op welke 3 kwaliteiten jij het meest inzet in deze groep. Geef ook aan wat het effect daarvan is op het functioneren van de groep. 3. Vervolgens worden stap 1 en2 herhaald voor de vervormingen' 4. Geef om de beurt een toelichting op je keuze aan kwaliteiten en vervormingen. Een groepslid noteert steeds de t$/aliteitén en vervormingen en geelt ook aan hoe vaak ái" guno*md worden. Op deze wijze ontstaat een beeld van de hele groep" 5" Bespreek het groepsresultaat. vragen daarbij kunnen zijn: n Welke hwaliteiten zijn oververtegenwoordigd? Wat is het effect daarvan? r Welke kwaliteiten die nodig zijn, zijn ondervertegenwoordigd of ontbreken? Wat Ís hei effect daarvan? " Wat zijn de effecten van de meest voorkomende vervorrningen op het functioneren van de groep? 6. Bespreek de vraag: hoe kan deze groep nog beter functioneren? Daarbij kan gekeken worden naar: o De meest storende vervormingen. Bekijk of er een oplossing is voor te vinden.. Ziiner kwaliteiten bij groepsleden aanwezig die nu niet ingezet worden, maar die wel nodig zijn? Hóe komt dit? Wat zou het effect zijn op de arbeidsvreu[dewanneer ze wel ingezet zouden kunnen worden? TOËL Cl-lTlNG 1. Deze spelvorrn kan ook gebruikt worden aan het begin van êen samenwerkingstraject, bv. bij het samenstellen van teams. Je kunt dan bv. de kwaliteiten als uitgangspunt nemen. Handleiding Kvrraliteitenspei 35

35 2" Dezespelvorm kan eventueel gecombineerd worden met een andere spelvorm waarin de deelnemers elkaar feedback geven op hun functioneren. SPELVARIANTËN Variant A Een uitgebreidere en intensievere variant van bovenstaande spelvorm gaat als volgt: Variant B a. schrijf bij stap 2 en 3 ook de 3 belangrijkste kwaliteiten en vervormingen op van de andere teamleden. b. Bespreek de resultaten van a in tweetallen" Probeer met elkaar overeenstemming te bereiken over de 3 belangrijkste kwaliteiten en vervormingen van elk van de andere teamleden' c. tsij stap 4 geven de verschillende tweetallen per teamlid hun lijstje met kwaliteiten en vervormingen. Op deze wijze kan een vergelijking worden gemaakt tussen het beeld dat elk teamlid van zichzelf heeft en het beeld dat anderen van hem hebben- Een andere mogelijkheid bij sarnenwerking is de volgende: iedere deelnerner selecteert 4 kwaliteiten én 3 vervormingen die in zijn ogen de samenwerkingsrelatie of het proces van sarnenwerking typeren. vervolgens worden deze lijstjes uitgewisseld en besproken. Op een vergelijkbare wijze kan ook een afdeling van de bedrijf worden besproken. De vraag die dán óentraal ótaat is: welke zijn de kwaliteiten en de vervormíngen van deze afdeling? VERVOLGOPDRACHT Stel als team een probleem vast dat op dit moment voor jullie actueel.is." Probeer met elkaar een oplossing te zoeken vont dit probleem. De enige spelregel.daarbij is, dat elk tearnlid inbreng íevert vanuit de 2 of 3 kwaliteiten van zichzelf die hern op dat moment het meest dierbaar zijn. Handleiding KwalrteitensPel 36

36 SPELVORM Í4: SAMENWËRKING IV Teamnormen DOEL Het verbeteren van het werkklimaat in een groep of tearn. RANDVOORWAARDEN 1. Een groep of team waarin de werksfeer niet pr"ettlg is' De leden van de groep onderkennen dit en willen werken aan de verbetering van het werkklimaat' 2. Aantal deelnemers:4-25" à. NoUig, kwaliteiten deel 1 en 2" Voor iedere speler pen en papier" 4. Speelduur: min. WERKWIJZE 1. Toelichting op de doelstelling van de spelvorm: het gaat om het opstellen van een profiel voo-r het wenselijk gedrag.in het omgaan met elkaar, zodat het werkklimaat verbetert. Deze spelvoimís ook-heel bruikbaar bij een beginnend team' 2. Deelnemers worden verdeeld in groepjes van 4 of 5 personen. 3. De kaarten worden open op tafel gelegd' 4" Kies voor jezelf 6 kwaliteiten uit, op basis van de vraag: hoevind jij dat groepsled"en zich zouden moeten gedragen, zodat de werksfeer voor jou prettig zou iilnz Oe Eekozen kwaliteiten zi.in jouw groepsnormen' 5" ledere deelnemer maakt zijn lijstje inclusief de motivatie bekend aan de anderen' De kwaliteiten die door niemand worden genoemd, worden aan de kant gelegd' Vervolgens probeert de groep tot consenéus te komen over het profiel voor *unseiilk g"br"g. ê""niu*"g de discussie worden de kaanten met kwaliteiten erop Oie afválten, verwi;derd. Uiteindetijk blijven 6 kwaliteiten over. 6. Elk subgroepje presenteert hun keuze aan de rest van de groep' Overeenkornsten en verschillen tussen de subgroepjes worden besproken' Probeer met de hele groep tot consensus te komen. DJgekozen kwaliteiten vormen een'gedragscode' binnen de groep. Ga na of elk groepslid zich hieraan wil houden én een ander erop aan wi! spëken wanneer die van dit gewenste gedrag afwijkt" 7. Welke kwaliteit moet jíj inzetten om een bijdrage te leveren aan het realiseren van het wensprofiel? Vertei aan de anderen welke kwaliteit jij gekozen hebt en waarorn' Handleidi ng Kwal iteitenspel 37

37 SPELVORM 15: KENNISMAKING DOEL Kennismaking aan de hand van enkele belangrijke kwaliteiten' RANDVOORWMRDEN 1. Aantal deelnemers: Nodig: kwaliteiten deel 1 en 2-3. Speelduur: min. WERKWIJZE 1. Alle kaarten worden open op tafel gelegd' 2. Kies voor jezelf 2 kwaliteiten uit die je heel goed bij jezelf vindt passen. Je stelt je voor door te vertellen wanneer je die kwaliteiten gebruikt in je werk en wat het effect er van is. SPELVARIANTEN Variant A Dezespelvorm kan ook gespeeld worden met de vervormingen erbij. In dat geval selecteert iedereen 2 kwaliteiten en 2 vervormingen' Variant B Geef bij stap 2 als opdracht: kies 2 kwaliteiten uit die je graag meér.zou willen hebben. Bij stap 3 vertelt ieder wat het effect op het werk zou zijn als hij deze kwaliteiten goed ontwikkeld zou hebben. Variant C Geef iedereen willekeurig 5 kaarten (kwaliteiten). Maak een rondje waarbij ieder aangeeft welke van die 5 kwaliteiten het meest op hem of haar van toepassing is en waarom (max.14 deelnemers). Variant D a. Kies 2 kwaliteiten uit die jij in je privéleven vaak gebruikt, maar (bí.ina) niet in je werk, Vertel in de toelii-htíng ook waarom je deze kwaliteiten in je werk niet inzet. b. Kies een kwaliteit die weergeeft wat jij belangrijk vindt in je werk, wat jij hoog in het vaandel hebt. Handleiding KwaliteitensPel 3B

38 SPELVORM 16: NON-VERBAAL GEDRAG DOEL Bewuster worden van kwaliteiten en vervormingen die je met gezichtsuitdrukkingen en houding kunt uitstralen. RANDVOORWAARDEN 1. Aantal deelnemers: 4-12' 2. Nodig: een selectie van kwaliteiten en vervormingen die redelijk gemakkelijk uit te beelien zijn, bijvoorbeeld agressief, vrolijk, nieuwsgierig, brutaal, sceptisch' ijverig' 3. Speelduur: min. WERKWIJZE 1. Leg de kaarten open op tafel. 2. ledere deelnemer neemt een kwaliteit of vervorming in gedachten, en bedenkt een treffende manier om deze kwaliteit of vervorming zonder woorden uit te beelden. 3. Om de beurt beelden de deelnemers de gekozen kwaliteit of vervorming uit' De anderen proberen te raden om welke kwaliteit of vervorming het gaat. 4. Stap 2 en 3 kunnen een of twee keer worden herhaald. TOELIGHTING 1. Deze spelvorm kan worden gebruikt als opwarmer voor andere spelvormen, bijvoorbeeld spelvorm 12' 2. Deze spelvorm is ook nuttig bij het leren zichzelf te presenteren in een groep. SPELVARIANT Het uitbeelden van een kwaliteit of vervorming kan ook worden gebruikt bij kennismaking binnen een groep. Elke deelnemer kiest dan een kwaliteit (of vervorming) uít dieíij heel typerànd vindt voor zichzelf. Na het uitbeelden proberen de anoáre groepsíeden te raden om welke kwaliteit of vervorming het gaat Vervolgens geeft de persoon die centraal staat een toelichting op de gekozen kwaliteit of vervorming. Handleiding KwaliteitenSPel 39

39 SPELVORM 17: MENINGSVORMING OVER FUNCTIE DOEL Meningsvorming ten aanzien van de kwaliteiten die in een bepaalde functie het meest relevant zijn" RANDVOORWAARDEN 1. De deelnemers hebben allen een zelfde functie of bereiden zich daarop voor- 2. Aantal deelnemers: Nodig: kwaliteiten deel 1 en 2. Voor iedere speler pen en papier' 4. Speelduur: min" WERKWIJZE 1" Deelnemers worden verdeeld in groepjes van 2-5 personen' 2. De kaarten worden open op tafel gelegd. 3. Kies voor jezelf 6 kwaliteiten uit die jij essentieel vindt voor de functie die centraal staat. Scfriiy deze kwaliteiten op een tilstje. Geef ook aan waarom je dat vindt' 4. Om de beurt maakt iedere deelnemer zijn lijstje inclusief de motivatie bekend aan de anderen. De kwaliteiten die door niemand worden genoemd. worden aan de kant gelegd. 5" Het subgroepje probeert tot consensus te komen over het ideale profiel van de betreffende functie. Gaandeweg de díscussie worden de kaarten met kwaliteiten erop die atuallen verwijderd, totdat uiteindelijk 6 kwaliteiten blijven liggen. 6. Elk subgroepje presenteert zijn uiteindelijke keuze aan de hele groep. De overeenkomsten en verschillen worden besproken' TOELICHTING 1. De trainer kan evt. een voorselectie maken door de kwaliteiten die zeker niet relevant zijn voor een bepaalde functie, eruit te halen" 2. Deze spelvorm is in verschillende situaties bruikbaar: a. Groepen waarvan de deelnemers dezelfde functie uitoefenen (bv. managers, commercíeel medewerkers of voorzitters)' b. Groepen waarin de deelnemers zich voorbereiden op een bepaalde functie (bv. studenten in het beroepsonderwijs). c. Bij het bespreken van het imago van een organisatie. 3. Deze spelvorm kan ook worden gebruikt om een groep mensen die binnen een organisatie dezelfde functie uitoefenen, meer op één lijn te krijgen' Handleiding KwaliteitensPel 40

40 SPELVARIANTEN Variant A Deze spelvorm kan ook worden gespeeld met de vervormingen" Dan staat de vraag centraal: welke vind jij de belangrijkste valkuilen in deze functie? De werkwijze is identiek" Variant B Deze spelvariant is bruikbaar als vorm van kennismaking in een onderwijsgroep. De werkwijze is als volgt: a. Btj stap 3 kiezen leerlingen 6 kwaliteiten op basis van de vraag: wat is voor jou het profiel van de ideale leerkracht? b.stap4-6. c. De leerkracht vertelt welke zijn 6 belangrijkste kwaliteiten zijn en vergelijkt deze met het wensprofiel van de groep leerlingen' Handleiding KwaliteitensPel 41

41 SPËLVORM Í8: EVALUATIE DOEL Evaluatie van een cursus of tnaining. RANDVOORWAARDEN 1. Aantal deelnemers: 5-20" 2" Nodig: het gehele spel. 3. Speelduur: min. IVERKWIJZE 1. De kaarten worden open op tafel gelegd. 2. ledere deelnemer kiest een kwaliteit en een vervorming die voor hem een typering geven van de cursus of training. 3. Om de beurt geeft iedere deelnemer een toelichting aan de hand van zijn keuzes' SPE!-VARIANTEN Variant A ledere deelnemer kíest voor een andere deelnemer, bijvoorbeeld de persoon die links van hem zit, een kaart uit en licht zi.ln keuze toe. De kaart is bedoeld als positieve feedback. Variant El _ Kies een kwaliteit van jezelf waarvan jijje in deze training meer bewust bent geworden, Vertel wat je daar in je werk concreet mee gaat doen. Variant C Kies een vervorming waar je in deze training meer zicht op hebt gekregen' Vertel hoe je voortaan met deze vervorming om wilt gaan' Handleiding Kwal iteitenspel 42

42 SPELVORM 19: OPWARMER ln TRAININGEN DOEL Een groep levendiger maken. RANDVOORWAARDEN 1. De deelnemers kennen elkaar minimaal een halve dag' 2. Aantal deelnemers: " Nodig: kwaliteiten deel 1 en Speelduur: min. WERKWIJZE 1. Leg alle kaarten open op tafel of op de grond. 2. Neem een persoon die rechts van jou zit in positieve zin in gedachten' 3. Kies een kaart die uitdrukking geeft aan wat jou in positieve zin aan die persoon is opgevallen. 4. Overhandig deze kaart aan de betreffende persoon en geef hier een toelichting op. l-{andleidi ng Kwal iteitenspel 43

43 SPELVORM20:FUNCTIONERINGSGESPREKKEN DOELEN 1. Het maken van een persoonlijke sterkte/zwakte analyse in relatie tot de u itgeoefende fu nctie (fu nctioneri ng sgesprek). 2. Het geven van feedback' RANDVOORWAARDEN 1. De medewerker en de leidínggevende kennen elkaar (redelijk) goed' 2. Nodig: het gehele spel. EveÀtueel kan de leidinggevende een voorselectie maken. Pen en papier voor beiden. 3" Speelduur: min. WER,KWIJZE 1. De medewerker selecteert 5 kwaliteiten en 4 vervormingen die zijn persoonlijk functioneren in de werksituatie typeren. Híj maakt hiervan een líjstje. De leidinggevende doet hetzelfde voor de medewerker" Beiden geven ook een volgorde van belangrijkheid aan, te beginnen met de kwaliteit en de vervorming die het meeste opvallen. 2. De lijstjes worden uitgewisseld en per eigenschap besproken' Zo kan de leidiággevende gericéte feedback geven aan de medewerker. Leg daarbij de kaarten die beidén gekozen hebben in het midden, die van de medewerker er links van en die van de leidinggevende rechts van het midden" 3. Stap 1 en 2 kunnen herhaald worden, waarbij de leidinggevende centraal staat en feedback ontvangt van de medewerker' VERVOLGOPDRACHTEN 1. De leidinggevende geeft aan welke kwaliteiten hij graag meer ontwikkeld zou willen zieá-ui; de medewerker. Indien de medewerker het hiermee eens is, bespreken zó samen de mogelijke hobbels bij het ontwikkelen van deze kwaliteiten (zie par. 6.4., boek'kwaliteiten'). 2. De medewerker geeft aan van welke vervorming hij het meeste last heeft. De medewerker "nalyr"ert samen met de leidinggevende deze vervorming aan de hand van de stappen, beschreven in par of 7.3. van het boek 'KWALITEI- TEN'. probeer samen een manier te vinden om beter met de betreffende vervorming om te gaan. Handleiding KwaliteitensPel 44

44 HOOFDSTUK 3 KENNISMAKING MET KWALITEITEN 3.1. WAT ZIJN KWALITEITEN? Kwaliteiten zijn onze meest'eigene'eigenschappen. Ze vormen het potentieel aan persoonlijke mogelijkheden dai wij tot onze beschikking hebben en dat we al dan niet gebruikeá. fwaliteiien zijn persoonskenmerken die los staan van wat we aangeleerd hebben. Ze zíjn het cadeau dat we meekrijgen met onze geboorte om datgene wat ons te doen staat, zo goed mogelijk te doen. leder mens heeft een eigen set aan kwaliteiten, die net zo uniek is als zijn vingerafdruk. Deze kwaliteiten kunnen in de loop van het leven ontwikkeld worden. Voorbeelden van kwaliteiten zijn: geduld, onderscheidingsvermogen, creativiteit, overzicht, humor, moed, overtuigingskracht en inlevingsvermogen. De veelheid aan kwaliteiten die mensen kunnen hebben, is ook voor te stellen als een groot kleurenpalet met allemaal verschillende kleuren. Een aantal van deze kleuren (kwaliteiten) past bijjou, en jij gebruikt ze in situaties die je tegenkomt. Deze set aan kwa I iteíten vormt jouw persoon I ijke kleu renpalet. Kijken naar mensen vanuit de invalshoek van kwaliteiten is een positieve visie:je probéert het beste in mensen te zien en te ontdekken. Van daaruit kun je de ander stimuleren iets met zijn kwaliteiten te doen in het leven. Als je dié kwaliteiten gebruikt die precies bijjou én de situatie passen, zal dat over het algemeen positieve effecten hebben voor jezelf en je omgeving. Soms valt dit niet eens zo op, omdat de manier waarop jijje gedraagt zo passend is. Je bent dan gewoon jezelf. Kwaliteiten vormen ook een kwetsbaar gebied. Het is heel pijnlijk om afgewezen te worden, daar waar jijje het meest in je element voelt. Sommige kwaliteiten van jezelf kunnen weerstand oproepen in je omgeving. Je hebt dan de keuze: Óf omgaan met de weerstand, of de weg van de minste weerstand kiezen en de betreffende kwaliteiten verborgen houden. Kies je voor dat laatste, dan levert dat meestal frustratie op. leder mens heeft immers een sterke innerlijke drang om zijn kwalíteiten tot uitdrukkíng te brengen. Je wilt immers graag jezelf zijn. De frustratie is de prijs die jij betaalt voor het niet ontplooien van jouw kwaliteiten. Veel mensen hebben nogal wat moeite om voluit voor hun kwaliteiten uit te komen. Het is schaamte voor het beste wat iemand in zich heeft. Het is voor sommige mensen zelfs gebruikelijker te vertellen waar ze niet goed in zijn, dan waar ze wél goed in zijn. Wat is het verschil tussen kwaliteiten en vaardigheden? Kwaliteiten zijn in aanleg aanwezig en kunnen aangeboord en ontwikkeld worden. Vaardigheden kun je aanleren, kwaliteiten daarentegen niet. Er is echter vaak een duidelijke relatie tussen de kwaliteiten van iemand en het gemak waarmee die persoon bepaalde vaardigheden aanleert. Zo vergemakkelijkt de kwaliteit'tact' het zich eigen maken van Handleiding KwalÍteitensPel 45

45 onderhandelingsvaardigheden. 3.2" ONTPLOOIING VAN KWALITEITEN Een kwaliteit kan pas dán optimaal in het leven van alledag worden benut, wanneer deze kwaliteit volledig tot ontplooiing is gekomen. Bij de ontwikkeling van een kwaliteit zijn een viertal stadijaan te geven, van onontwikkeld tot overontwikkeld. latent, halflatent, rnanifest en vervormd. l-atente kwaliteiten Kwaliteiten die in de kiem aanwezig zijn en zich bijjou nog (opnieuw) kunnen ontwikkelen, zijn latente kwaliteiten. Zo'n latente kwaliteit is vergelijkbaar met een bloembol die onder de grond zit en die, als de omstandigheden gunstig zijn, kan gaan groeien. Zelf zieje dat meestal niet. Een geoefende buitenstaander soms wel. Via het mechanisme van projectie is het mogelijk om latente kwaliteiten op het spoor te komen. Een andere mogelijkheid is het besluit een kwaliteit weg te stoppen, omdat die negatieve reacties oproept of omdat je er zelf van schrikt. Hiervan ben je je vaak niet bewust. Je zou kunnen zeggen dat deze kleur verdwenen is uit jouw kleurenpalet. In latente kwaliteiten zitten belangrijke ontwikkelingsmogelijkheden voor jou als persoon. Situaties die iemand voor zichzelf als een uitdaging ziet, bieden vaak een mogelijkheid om bepaalde latente kwaliteiten verder te ontwikkelen. Half-latente kwaliteiten Kwaliteiten die je selectief inzet, dat wil zeggen alleen in een voor jou vertrouwde situatie, zijn half-latent. Ze zijn gedeeltelijk ontwikkeld. ls de situatie niet veilig, dan zet je zo'n kwaliteit niet in, ook al is dat gewenst. De kwaliteit 'gevoeligheid' is zo'n voorbeeld van een kwaliteit die bij sommige mensen half-latent is. Ze durven alleen op een gevoelsmatige wijze te reageren als de situatie veilig is en ze geen risico lopen om afgewezen of gekwetst te worden. Een ander voorbeeld is, dat iemand bij zijn familie en vrienden wel humor ten toon spreidt, maar bij collega's op het werk deze kwaliteit niet of nauwelijks aan bod laten komen. Een grapje ter verluchtiging zou echter ook daar zeer functioneel kunnen zijn. Bij half-latente kwaliteiten lijkt het er soms op, dat een bepaalde kwaliteit niet aanwezig is. Het is echter mogelijk dat ze verborgen blijft in situaties waarin ze wel gewenst of passend is. In termen van het kleurenpalet: half-latente kwaliteiten zijn kleuren die je de ene keer wel en de andere keer niet gebruikt om jouw'kunstwerk' te maken. In díe situaties dat je niet de kleur gebruikt die je eigenlijk wilt, kies je nog wel eens een andere kleur. Bij sommige mensen zie je dan, dat ze de kwaliteit'doortastendheid' niet zo goed durven in te zetten en in plaats daarvan de kwaliteit'zorg'gaan toepassen. Ze gaan liever rond met de koffiepot dan de knoop door te hakken bij een moeilijk besluit. Handleidi ng Kwal iteitenspel 46