Klimaat en Landbouw. Joris Relaes. LTO Themabijeenkomst EU-klimaatvoorstellen land- en tuinbouw ILVO

Transcriptie

1 Klimaat en Landbouw LTO Themabijeenkomst EU-klimaatvoorstellen land- en tuinbouw Joris Relaes Kamerik (NL) 24 oktober 2016

2 Indeling I. Korte voorstelling ILVO II. Klimaatmitigatie III. Land Use Land Use Change Forestry IV. Klimaatadaptatie V. Climate Smart Agriculture

3 I. Korte voorstelling ILVO Publiek-private onderzoeksinstelling Merelbeke, Melle, Oostende Vlaamse Overheid Toegepast Wetensch. Onderzoek +/-600 VTE / 320 wetenschappers Landbouw, visserij, voeding

4 Recente investeringen onderzoekserre (2010) pilootfabriek voedingsindustrie (2011) melkveestal (2014) varkensstal (2015) labs & apparatuur

5 Totaalaanpak in de keten grond bord bord grond

6 6 Sinds Vlaams agronomisch onderzoek in 1 cluster: Fundamenteel: UGent, KULeuven Toegepast: ILVO 14 sectorgebonden proef en praktijkcentra (toepassingsgerichte experimenten, veld- en rassenproeven en demonstraties)

7 Klimaatverandering in Vlaanderen (klimaatrapport VMM, september 2016) 2,4 C hoger dan in de referentieperiode Jaargemiddelde neerslag neemt met 13% toe t.o.v. begin metingen (1833); overstromingen in de winter, droogte in de zomer Sinds de jaren zestig daalde de gemiddelde windsnelheid met 10 à 15% Gemiddelde zeeniveau in Oostende 11,5 cm hoger dan in het begin jaren 50

8 8 Recente klimaatacties in Vlaanderen 5 dec 2015 Federaal akkoord over Belgische klimaatinspanningen 13 dec 2016 COP21: Klimaatakkoord Parijs 25 maart 2016 Klimaatcommissie Vlaams Parlement: landbouw 19 april ste Vlaamse Klimaattop juni ste RTC Landbouw-Klimaat oktober e RTC Landbouw-Klimaat 1 dec de Vlaamse Klimaattop

9 Klimaat en landbouw: 3 TO DO s MITIGATIE (REDUCTIE BKG) ADAPTATIE (AANPASSEN AAN IMPACTEN) LULUCF (LAND USE, LAND USE CHANGE, FORESTRY) > CO ² -Opslag in de bodem

10 II. Klimaatmitigatie

11 Broeikasgassen & landbouw: Wereld, Europa, Vlaanderen MONDIAAL (IPCC, 5th AR, 2015) > De landbouw: 24% van de BKG in 2010 (10 tot 12 gigaton CO ² ) > Belangrijkste oorzaken: a) ontbossing, b) veestapel, C) bodem- en nutriënten EUROPA (EEA & EUROSTAT, 2015) > De landbouw: 10,3% van de BKG in 2012 (470 miljoen ton CO ² ) > Emissiebronnen: +/- 50% bodem, +/- 33% vertering, +/- 16% mest VLAANDEREN > De landbouw: 8,15% van de BKG in 2014 (bron: VMM) > Emissiebronnen: +/- 16% bodem, +/- 31% vertering, +/- 29% mest, +/- 24% energie (bron: Vlaams Mitigatierapport) (let op: onderste cijfers 2013)

12 BKG Vlaanderen: alle sectoren, incl. landbouw (2014) 4,34 2,24 13,6 huishoudens 19,4 industrie energie 8,15 28,2 landbouw transport handel & diensten 23,9 bijschatting conform internationale rekenregels

13 Evolutie: BKG Vlaand. deel landbouw in kton CO2-eq %

14 14 Landbouw: andere verhouding tss BKG Alle sectoren: vnl. koolstofdioxide Landbouw: 1. methaan 2. lachgas 3. koolstofdioxide Broeikasgasemissies in Vlaanderen (CO2 eq) BKG emissies landbouw per gas (CO2 eq) 5% 7% 31% CH4 CO2 N2O 58% CH4 CO2 N2O 11% 88%

15 Bron BKG-emissies binnen landbouw Methaan: Pensfermentatie runderen (herkauwen) Mestopslag en stalling bij varkens Mestopslag en stalling bij runderen Lachgas: Directe bodememissies uit akker en tuinbouw BKG emissies landbouw per gas (CO2 eq) 31% 11% 58% CH4 CO2 N2O CO 2 : Energie in glastuinbouw

16 Doelstellingen BKG EU Routekaart 2050: richtinggevende reducties per sector (bron: COM/2011/0112 final)

17 EU Doelstellingen BKG Richtinggevende verdeling REDUCTIEPAD 80% tov 1990: landbouw vs andere sectoren (bron: COM/2011/0112 final)

18 MITIGATIE actiepunten

19 Mitigatiemaatregelen op niveau van het landbouwbedrijf (Europees Parlement, januari 2014) Prioritisation of the mitigation measures at farm level according to the implementation costs and feasibility for farmers

20 Mestbeleid = Klimaatbeleid avant la lettre

21 ILVO & klimaatonderzoek Dier Landbouw & Plant Technologie & Maatschappij Voeding Klimaatrobuust landschap Droogtestress onderzoek Opslag koolstof in bodem Meten en reduceren van BKG op individueel dier: GUK s Soja: lokaal geteeld eiwit (minder regenwouddestructie)

22 Reductie methaanuitstoot runderen Genetics CH4 Nutrition Physiology

23 Meettechnieken op ILVO m.b.t. CH4: Gasuitwisselingskamers(CH 4 + N) IN OUT GreenFeed (CH 4 ) Mestcontainers (CH4 + N)

24 Gasuitwisselingskamers (GUK s) op ILVO

25 GreenFeed

26 Samenstelling pensmicrobioom wijzigen Voederadditieven: Linex, 3-NOP 10 à 15 % reductie mogelijk in onderzoekomstandigheden, nog niet marktklaar, persisent? Microbioomtransplantatie

27 Klimaatvriendelijke melkproductie in Europa (opgelet voor rebound-effecten) LAC: Latin America end Caribbean NENA: NE and N africa SSA: Sub Saharan Africa

28 Klimaatvriendelijke melkproductie in Europa Vlaanderen (ILVO-proeven): 15 gram methaan per liter melkproductie Burundi (Afrika): 260 gram methaan per liter melkproductie

29 Life cycle assessment FAO, Livestock's long shadow - environmental issues and options.

30 Exekas : tot 75% energiebesparing in tuinbouwserres

31 III. Land use land use change forestry (LULUCF) Koolstofemissies en -opslag door vegetatie en bodem

32 Land use land use change forestry (LULUCF) Koolstofemissies en -opslag door vegetatie en bodem Koolstofopslag Koolstofemissies Groeiende bomen en planten Dood organisch materiaal Bodem Ontbossing Aantasting van bossen Omzetting grasland

33 Grasland sink/source Sink Source Grasland slaat 0,5-1 ton C/ha/jaar op Omzetting grasland naar akkerland verlies van 1-2 ton C/ha/jaar

34 LULUCF in Vlaanderen ( )

35 ILVO & klimaatonderzoek Dier Landbouw & Plant Technologie & Maatschappij Voeding Klimaatrobuust landschap Climate smart agriculture Droogtestress onderzoek Opslag koolstof in bodem Meten en reduceren van BKG op individueel dier: GUK s Soja: lokaal geteeld eiwit (minder regenwouddestructie)

36 Koolstofopslag onder grasland Akker Gras Bos Klumpp K. (2016) Gelijkaardige bevindingen voor België (Lettens et al. 2005)

37 kg OC m -1 (0-60cm) Graslandbeheer: type uitbating Grazen Maaien Recyclage van C via dierlijke excreties Constante afvoer van C 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 4 GVE/ha 2-4 sneden 1-2 sneden+ 4 GVE/ha t C ha -1 jaar -1 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 1,5 GVE/ha 3-5 sneden 0,0 Grazen Maaien Maaien + Grazen Mestdagh et al Grazen Maaien Grazen Maaien Senapati et al. (2014) Soussana et al. (2010)

38 Graslandbeheer: vernieuwing Weinig gegevens beschikbaar met focus op C Blijvend grasland Vernieuwd Ierland; Necpalova et al. (2014) >10 jaar, C 0 = 4,5%, 0-30cm +0,1 t C ha -1 jaar -1 ploegen (0-20cm) -> inzaai -12,9 t C ha -1 jaar -1 (2,5 jaar) Duitsland; Linsler et al. (2013) >10 jaar, C 0 = 2,2%, 0-10cm ploegen (0-25cm) -> inzaai -4,3 t C ha -1 jaar -1 (2 jaar) Geen effect (5 jaar)

39 Andere bodembeheersmaatregelen Wisselbouw Compost en/of stalmest toepassen Stro inwerken Niet-kerende bodembewerking Groenbedekkers

40 Smith et al Kick en Poletschny 1980 Smith et al Powlson et al Houot et al Stro inwerken 0,6 t C ha -1 jaar -1 0,5 0,4 0,3 0,2 0,4 0,46 0,41 0,5 0,1 0,1 0 stro-input: 4 7 t ha -1 jaar -1

41 Groenbedekkers Afhankelijk van type en ontwikkeling Groenbedekker C eff (t C ha -1 ) Italiaans raaigras 0,42 Gele mosterd 0,30 Phacelia 0,25 Bladrammenas 0,34 Voederwikke 0,29 Sleutel et al. (2007)

42 IV. Klimaatadaptatie

43 43 Klimaatverandering > Impact Overstromingsrisico Warmere en drogere zomers Zeespiegel Risico ziekten in gewassen, Opbrengst gewassen Dieren gezondheid en welzijn Beschikbaar water Risico op droogte, hittegolven Risico erosie Seizoen, opbrengsten Optimaal gewas areaal Zomer neerslag Winter stormen, overstromingen Duur seizoen, opbrengst Bruikbaar landbouwareaal Ziekten, risico Winterneerslag, overstromingen Zomer neerslag Risico droogte, water stress Erosie risico Opbrengst, type gewassen Source: DG Agriculture and Rural Development, based on EEA reports, JRC and MS academic studies

44 44 Klimaatverandering ->meer productiviteit?

45 Nieuwe kansen voor landbouw? This warming may provide opportunities for agriculture in certain regions with an expansion of the growing season to go along with milder and shorter winters. (Canadian Government, Department of Agriculture)

46 ILVO & klimaatonderzoek Dier Landbouw & Plant Technologie & Maatschappij Voeding Klimaatrobuust landschap Climate smart agriculture Droogtestress onderzoek Opslag koolstof in bodem Meten en reduceren van BKG op individueel dier: GUK s Soja: lokaal geteeld eiwit (minder regenwouddestructie)

47 Klimaatadaptatie Veredelingsprogramma s: droogteresistente rassen (grassen, sorghum,..., nieuwe gewassen voor Vlaanderen: soja, quinoa) Landbouw in zilte gebieden Landbouw in een robuust ruimtelijk kader

48 V. Climate Smart Agriculture Climate Smart Agriculture: Mitigatie Adaptatie Verduurzaming

49 Tot slot Deense landbouweconome

50 Dank u wel! Instituut voor Landbouwen Visserijonderzoek Burg. Van Gansberghelaan Merelbeke België T + 32 (0) F +32 (0) ilvo@ilvo.vlaanderen.be