Wat is de invloed van de Levonorgestrel bevattende anticonceptiepil op acne? Onderzoeksplan

Transcriptie

1 Wat is de invloed van de Levonorgestrel bevattende anticonceptiepil op acne? Onderzoeksplan Daphne Vrisekoop , klas 3I Onderzoeksvoorstel versie 3 Docent: Natasha Labohm Opdrachtgever: Shanethie Martines Skinpractica

2 INHOUDSOPGAVE Aanleiding... 2 Projectbeschrijving... 3 Doelstelling... 3 Hoofdvraag... 3 Deelvragen... 3 Afbakening... 3 Methoden... 4 Literatuuronderzoek... 4 Praktijkonderzoek... 5 Relevantie & Randvoorwaarden... 7 Literatuurlijst... 8 Bijlagen... 9 Bijlage 1: Tijdsplanning... 9 Bijlage 2: Level of evidence tabel... 9 Bijlage 3: Gegevens oprachtgever

3 AANLEIDING In 1960 werd de anticonceptiepil goedgekeurd door de Amerikaanse Food and Drug administration (FDA), maar werd vooral in religieuze kringen veroordeeld (Goldin, 2002). Jongeren beginnen vaak al tijdens hun tienerjaren met anticonceptie (Picavet, 2011). In 2013 gebruikte zo n 37 procent van de vrouwen tussen de 18 en de 45 jaar de pii (CBS, 2014). De anticonceptiepil bevat progesteron en oestrogenen. De progesteron onderdrukt de aanmaak van Luteïniserende (LH) hormonen en de ovulatie. Oestrogenen regelen de bloeding en remmen de follikelstimulerende (FSH) hormonen (Sonalkar, 2014). Acne vulgaris is een van de meest voorkomende chronische inflammatoire huidaandoening bij adolescenten en jongvolwassenen (Paithankar, 2015) en komt in de leeftijdsgroep van 12 tot 24 jaar bij 85% van de mensen voor. Het is een multifactoriële aandoening, de belangrijkste oorzaken zijn verhoogde talgproductie, afsluiting van de mond van de talgklierfollikel en kolonisatie van de Propioniumbacterium acnes (de Groot, 2012). Patiënten die langdurig last hebben van acne kunnen bij meerdere disciplines waaronder de huisarts, medisch specialist en huidtherapeut onder behandeling worden genomen. De behandeling die wordt gekozen voor acne hangt af van de ernst van de aandoening, de klachten, littekenvorming, leeftijd en geslacht van de patiënt (Nederlandse vereniging van huidtherapeuten, 2016). Het is belangrijk dat er wordt onderzocht of Levonorgestrel in orale anticonceptie invloed heeft op acne omdat er in de literatuur tegenstrijdige informatie te vinden is. Patiënten die acne hebben zouden deze pil tegen de acne voorgeschreven krijgen en een aantal patiënten die deze anticonceptiepil om andere redenen gaan gebruiken zouden juist acne krijgen. Hierdoor is het niet duidelijk of Levonorgestrel in orale anticonceptie een positieve of negatieve werking heeft. In het onderzoek van Hamani et al. (2007) is beschreven dat één derde deel van de adolescenten meisjes en 14% van de artsen denkt dat de pil acne kan veroorzaken, terwijl volgens Hamani de pil acne verbetert maar onvoldoende is als effectieve behandeling voor acne. Daarentegen kunnen spiraaltjes zoals de Mirena spiraal, welke Levonorgestrel bevatten, acne veroorzaken (Tyler, 2013). Volgens Sillevis Smitt en van Everdingen (2014) kan anticonceptie voor de één een gunstig effect op acne hebben en voor de ander acne verergeren. Acne kan psychosociale gezondheidsproblemen en depressie, suïcidale gedachten, angst en psychosomatische symptomen zoals pijn, ongemak, schaamte en sociale remming veroorzaken (Tan, 2004). Mensen met een ander uiterlijk zijn vaker slachtoffer van pesten door daders met een laag zelfbeeld (Frisén, Jonsson, & Persson, 2007). De vraag voor dit onderzoek luidt als volgt: Wat is de invloed van de Levonorgestrel bevattende orale anticonceptiepillen bij vrouwen tussen de 15 en 35 jaar op acne?. In dit onderzoek zijn de ervaringen van patiënten belangrijk omdat zij de Levonorgestrel bevattende anticonceptiepil gebruiken en dus de effecten van deze medicatie zelf ervaren. Verder komen huisartsen in contact met patiënten die deze anticonceptie gebruiken of schrijven deze medicatie voor. Daarnaast hebben zij ook genoeg medische kennis om te beoordelen waarom de effecten tot uiting komen. Huidtherapeutische praktijk Skin practica te Rotterdam is ook nieuwsgierig naar het antwoord op deze vraag. De huidtherapeut van Skin practica, Shanethie Martines, behandelt veel 2

4 mensen met acne door middel van verschillende behandelmethoden en is daarom opdrachtgever voor dit onderzoek. Van de Haagse Hogeschool zijn er geen studenten geweest die eerder onderzoek hebben gedaan naar dit of een vergelijkbaar onderwerp. PROJECTBESCHRIJVING DOELSTELLING Onderzoeksdoel: Het doel van dit onderzoek is om de gevolgen van Levonorgestrel bevattende orale anticonceptie aan te tonen en daarbij de informatie uit de literatuur met de ervaringen van de patiënten en huisartsen te vergelijken. Praktijkdoel: De uitkomsten van dit onderzoek geeft de huidtherapeut de meest recente informatie over de invloed van Levonorgestrel bevattende orale anticonceptie, welke zij kan gebruiken bij het geven van adviezen bij acne therapieën. Verder kunnen huisartsen met deze kennis het advies in anticonceptie aanpassen en een betere keuze maken in anticonceptie. Samen kunnen deze disciplines met deze kennis de acne therapieën optimaliseren. HOOFDVRAAG Wat is de invloed van de Levonorgestrel bevattende anticonceptiepil bij vrouwen in Nederland tussen de 15 en 35 jaar op acne? DEELVRAGEN 1. Wat is de prevalentie van acne bij vrouwen tussen de 15 en 35 jaar? 2. Hoe ontwikkeld acne zich in de huid? 3. Welke factoren hebben invloed op het ontwikkelen van acne? 4. Welke anticonceptiepillen met Levonorgestrel zijn er beschikbaar in Nederland? 5. Welke stoffen zitten in de anticonceptiepil? 6. Wat is de werking van die stoffen op de huid? 7. In hoeverre bestaat er in de beleving van de patiënt een relatie tussen de Levonorgestrel bevattende anticonceptiepil en acne? 8. In hoeverre bestaat er in de beleving van de huisartsen een relatie tussen de Levonorgestrel bevattende anticonceptiepil en acne? AFBAKENING Onder effect en invloed wordt verstaan het teweegbrengen van veranderingen van de huid, zoals het ontstaan of verdwijnen van pustels, papels en comedonen. Het effect kan zowel positief of negatief worden ervaren. Met patiënten wordt bedoeld dat zij de Levonorgestrel bevattende anticonceptiepil gebruiken of niet langer dan twee jaar geleden hebben gebruikt. Onder ervaring wordt verstaan wat de patiënten/huisartsen hebben meegemaakt en beleefd in relatie tot acne tijdens het pil gebruik of dat de patiënt de pil gebruikte. Onder acne wordt verstaan acne vulgaris of acne conglobata waarbij papels, pustels en/of comedonen ontstaan (de Groot, 2012). 3

5 Met anticonceptiepil en orale anticonceptie wordt in dit onderzoek hetzelfde bedoeld namelijk dat de Levonorgestrel bevattende pil oraal wordt ingenomen. METHODEN Een onderzoek naar een effect zou betekenen dat de patiënten vanaf het begin van het pil gebruik tot het eind zouden worden gevolgd. Maar vanwege het tijdslimiet en budget is er gekozen voor een literatuuronderzoek aangevuld met enquêtes onder de patiënten waarbij gekeken wordt naar de ervaren effecten tot dan toe. Ook is er gekozen voor deze methode omdat er met dit onderzoek een definiërende hoofdvraag zal worden beantwoord (Verhoeven, 2011). Literatuuronderzoek Er is gekozen voor literatuuronderzoek omdat er achtergrondinformatie nodig is voor het maken van de enquête en omdat dit past bij de onderzoeksvraag. Alle deelvragen worden beantwoord met literatuuronderzoek. De gevonden informatie wordt geordend op relevantie en als tweede op level of evidence (bijlage 2). Daarnaast wordt er gebruikt gemaakt van kwantitatieve en kwalitatieve wetenschappelijke onderzoeken. Data-verzameling: De data wordt verzameld uit online databanken en indien beschikbaar ook boeken. In de wetenschappelijke artikelen uit de online databanken wordt er vooral gezocht op sleutelwoorden en in de boeken wordt er gekeken naar de inhoudsopgave. Er wordt gezocht in de volgende online databanken: Pubmed, Google scholar, MEDLINE, Nederlands tijdschrift voor geneeskunde (NTvG), Springer protocols, CINAHL Plus with full tekst, Cochrane Library, MBASE, Scopus en Web of Science. De zoektermen die worden gebruikt en gecombineerd zijn: Anticonceptiepil / Oral contraception Acne Levonorgestrel Acnetherapie / acnetherapy Huidreactie / skin reaction Bijwerkingen / side effects Huid / skin Oestrogeen / Estrogen Inclusiecriteria: Vrouwen tussen de 15 en 35 jaar omdat deze leeftijd bij andere onderzoeken naar de anticonceptiepil ook wordt aangehouden omdat deze vrouwen een regelmatige menstruatie hebben en over het algemeen gezond zijn. Orale anticonceptie met Levonorgestrel De vrouwen gebruiken de anticonceptiepil ten tijde van het onderzoek of zijn niet langer dan twee jaar geleden gestopt met innemen. Het artikel voldoet minstens aan niveau 6 van het level of evidence volgens de indeling van Kuiper et al (2012) Artikelen zijn gratis en volledig beschikbaar 4

6 Artikelen van maximaal 10 jaar oud De artikelen zijn in het Nederlands of Engels geschreven De onderzoeken zijn uitgevoerd op mensen Exclusiecriteria: Andere vormen van anticonceptie Anticonceptie zonder Levonorgestrel Onderzoeken op dieren Artikelen met niveau 7 van level of evidence Artikelen waarvoor betaald moet worden en/of niet volledig beschikbaar zijn Artikelen ouder dan 10 jaar (tenzij er geen recentere bronnen te vinden zijn en de informatie nog steeds van toepassing is) Data-analyse: De gevonden literatuur die voldoet aan de inclusiecriteria wordt geanalyseerd waarbij de artikelen met de meeste relevante en hoogste level of evidence (bijlage 2) in een tabel zullen worden weergegeven waarbij de schrijver, de opzet van het onderzoek, kwaliteit van het onderzoek en het resultaat worden vermeld. Praktijkonderzoek Met praktijkonderzoek wordt de deelvraag vijf beantwoord waarbij de vraag is wat de invloed van Levonorgestrel in de anticonceptiepil is op acne. Er is gekozen voor een surveyonderzoek waarbij enquêtes worden afgenomen in Nederland en er worden interviews afgenomen met huisartsen. Hier is voor gekozen omdat deze methode vaak gebruikt wordt bij het meten van een mening, dit is een gestructureerde manier van dataverzameling (Verhoeven, 2011). Data-verzameling: Patiënten: Er worden enquêtes afgenomen bij zoveel mogelijk patiënten omdat zij de orale Levonorgestrel bevattende anticonceptie gebruiken en de effecten daarom het beste ervaren. Verder worden er vrouwelijke studenten van de Haagse Hogeschool gevraagd om deel te nemen aan het onderzoek omdat de meeste van hen vallen in de populatie van mensen die acne hebben en/of anticonceptie gebruiken. Daarnaast worden er in de huidtherapeutische praktijken Skinpractica en Medipraxis patiënten gevraagd of zij de enquête in de wachtkamer op hun telefoon of thuis op de computer zouden willen invullen via internet. Dit wordt ook wel de sneeuwbal methode genoemd (Verhoeven, 2011) waarbij er geen databestand met patiënten beschikbaar is en het gaat om selecte steekproef waarbij de patiënten worden geselecteerd op kenmerken. De enquête wordt via een link van een blaadje of in een verstuurd (internetenquête), waarbij er wordt gevraagd aan de deelnemers of zij er rustig de tijd voor willen nemen en de enquête invullen als zij in een rustige omgeving zijn om de validiteit te verhogen. Er is gekozen voor een internetenquête omdat de respons dan vaak hoger is dan bij enquêtes op papier (Verhoeven, 2011), het goedkoper en milieuvriendelijker is. Als de patiënten de enquête na twee weken nog niet hebben ingevuld maar wel hebben aangegeven te willen meewerken, worden zij via een herinnerd. Wel worden er een paar papieren versies van de enquête uitgeprint om de groep zonder internetaansluiting niet uit te sluiten in dit onderzoek. Om onbetrouwbaarheid te voorkomen worden de vragen in de enquête op zo n manier gesteld dat zij slechts op één manier te interpreteren zijn, verder wordt er gebruik gemaakt 5

7 van gesloten vragen en worden de vragen in dezelfde volgorde gesteld (Universiteit Leiden, 2016). Daarnaast kunnen de deelnemers uit een klein aantal antwoorden kiezen (Verhoeven, 2011), worden open vragen tot het minimum beperkt en wordt het boek Wat is onderzoek? Van Nel Verhoeven gebruikt bij het opstellen van de enquête. De enquêtevragen zullen gaan over het begin van het gebruik van de anticonceptiepil tot zij zijn gestopt of tot heden wanneer zij deze pil nog slikken. De ernst van de symptomen worden gemeten op een schaal en daarnaast zal de enquête ook vragen bevatten met categorale antwoordalternatieven. Verder zal de enquête ook een vraag bevatten waarbij wordt gevraagd op welke manier zij de enquête hebben gekregen, zodat er wordt kan worden gekeken of mogelijke verschillen tussen deze groepen hiermee te maken hebben. Om de validiteit te bevorderen wordt de enquête eerst aan een expert voorgelegd om fouten en onduidelijkheden eruit te halen en worden de antwoorden van de respondenten die de enquête niet volledig in hebben gevuld niet gebruikt (item-non-respons). Ten slotte wordt de non respons ook geteld om te kijken of de ingevulde vragenlijsten een specifieke groep personen vertegenwoordigd. De enquête wordt naar zoveel mogelijk patiënten verstuurd waarbij het minimumaantal dertig is. Huisartsen: Volgens de steekproef calculator zouden er 370 huisartsen geïnterviewd moeten worden voor dit onderzoek om een foutmarge van 5% en betrouwbaarheid van 95% te krijgen (Steekproefcalculator, 2016). Echter is de tijd van zestien weken niet genoeg om tot deze steekproefgrootte te komen. Daarom is er gekozen om drie huisartsen te interviewen omdat zij in contact komen met patiënten die orale Levonorgestrel bevattende anticonceptie gebruiken en deze medicatie voorschrijven, adviseren of afraden. Er is gekozen voor drie huisartsen omdat er veel huisartsen zijn waardoor de kans groter is dat er een huisarts bereid is om een interview te doen. Als eerste worden er huisartsen uit het netwerk van de onderzoeker en opdrachtgever benaderd met de vraag of zij willen meewerken aan het onderzoek. Als dit onvoldoende respons geeft worden ze opgezocht via zorgkaart Nederland, waarna zij telefonisch worden benaderd met de vraag of zij mee willen meewerken aan dit onderzoek. De interviewvragen worden voorafgaande interviews aan een huisarts voorgelegd om fouten en onduidelijkheden op te sporen. Data-analyse: De dataset van de antwoorden van de enquête komt in Excel, waarbij de data eerst wordt gecontroleerd op compleetheid. Verhoudingen tussen verschillende categorieën worden weergegeven in cirkel- en staafdiagrammen. Aansluitende categorieën worden afgebeeld in een histogram. Trends van een bepaald kenmerk worden weergegeven met behulp van een lijngrafiek. De grafieken worden gemaakt per enquêtevraag. 6

8 RELEVANTIE & RANDVOORWAARDEN Dit onderzoek is actueel omdat uiterlijk een belangrijke rol speelt in de hedendaagse cultuur en acne veel voorkomt (de Groot, 2012) net als het gebruik van de anticonceptiepil. Daarnaast is er recent in een Deens onderzoek naar voren gekomen dat er een verband is tussen het gebruik van anticonceptie en depressies (Skovlund, 2016). De uitkomst is maatschappelijk relevant omdat het ten eerste kosten kan besparen voor zowel de patiënt als zorgverzekeraar door een mogelijke oorzaak van acne weg te nemen waardoor de behandeling effectiever of zelfs onnodig is. Ten tweede kan de uitkomst invloed hebben op de kwaliteit van leven van patiënten die acne hebben en/of orale anticonceptie gebruiken. Verder zorgt dit onderzoek ervoor dat er gericht advies kan worden gegeven over orale anticonceptie bij acne door huisartsen. Daarnaast kunnen huidtherapeuten over de uitkomst van dit onderzoek advies geven bij acnetherapie om deze anticonceptiepil juist wel of niet te gebruiken. De behandeling kan nooit 100% effectief zijn als er een oorzaak aanwezig is die niet wordt weggenomen, als de oorzaak geëlimineerd kan worden verbeterd dit de effectiviteit van acnetherapie waardoor het behandeldoel behaald kan worden. Hiermee kunnen huidtherapeuten zich verder onderscheiden van de medische schoonheidsspecialisten door verder te kijken dan alleen naar het uiterlijk. Ook kan door de uitkomst van dit onderzoek de samenwerking tussen huisartsen en huidtherapeuten geoptimaliseerd worden, omdat zij zullen overleggen over acne en de anticonceptiepil. Ten slotte komen er uit eerdere onderzoeken tegenstrijdige resultaten waarvan de meeste verouderd zijn. Waardoor nieuw onderzoek naar dit onderwerp relevant is. Dit onderzoek kan in 16 weken uitgevoerd worden, dat is te zien in de tijdsplanning (bijlage 1: Tijdsplanning). Ook is het onderzoek haalbaar omdat er een realistisch aantal respondenten wordt gevraagd voor het beantwoorden van de enquête en de interviews. Dit onderzoek valt niet onder Wet medisch onderzoek omdat de patiënten de behandeling al zijn ondergaan. De patiënten worden niet aan handelingen onderworpen en krijgen geen bepaalde gedragswijze opgelegd. 7

9 LITERATUURLIJST 19 Folliculosen waaronder acne vulgaris. (2014). In J. v. J.H. Sillevis Smitt, Dermatovenereologie voor de eerste lijn (pp ). Houten: Bohn Stafleu van Loghum. A.C. de Groot, J. T. (2012). Dermatologie voor huidtherapie. Den Haag: Boom Lemma. Frisén, A. J. (2007). Adolescents perception of bullying: Who is he victim? Who is the bully? What can be done to stop bullying? Adolescents, 42, Gebruik pil daalt, spiraaltje wint terrein. (2014). Opgeroepen op 1 juni 2016, van Centraal bureau voor de statistiek: Goldin, C. a. (2002). The Power of the Pill: Oral Contraceptives and Women s. Journal of Political Economy, 110(4), Hamani, Y. S.-T.-H.-P.-K. (2007). Misconceptions about oral contraception pills among adolescents and physicians. Human Reproduction, 22(12), K.H. Tyler, M. Z. (2013). Contraception and the dermatologist. J Am Acid Dermatol, 68(6), Kuiper, C. V. (2012). Evidence-Based practice voor paramedici. Den Haag: LEMMA. Nederlandse vereniging van huidtherapeuten. (2016). Acnetherapie. Opgeroepen op 3 juni 2016, van Nederlandse vereniging van huidtherapeuten: Paithankar, D. Y. (2015). Acne Treatment Based on Selective Photothermolysis. Journal of Investigative Dermatology, 135(7), Picavet, C. (2011). Anticonceptie op maat. Achtergronden van anticonceptiekeuze door jongeren. Tijdschrift voor Seksuologie, 35, S. Sonalkar, C. S. (2014). Contraception. South Dartmouth: NCBI Bookshelf. Skovlund CW, M. K. (2016, september 28). Association of Hormonal Contraception With Depression. JAMA Psychiatry. Opgehaald van Steekproefcalculator. (2013). Opgeroepen op 2 juni 2016, van Steekproefcalculator: Tan, J. K. (2004). Psychosocial Impact of Acne Vulgaris: Evaluating the Evidence. Skin Therapy letter, 9(7), 1-3. Verhoeven, N. (2010). Wat is onderzoek? Boom Lemma. 8

10 BIJLAGEN BIJLAGE 1: TIJDSPLANNING Onderstaande planning gaat uit van 14 januari als uiterlijke start datum van het onderzoek. Echter wordt er geprobeerd om de enquête- en interviewvragen, onderzoeksvoorstel aanpassingen, indeling van het AP-document en het afnemen van de enquêtes en interviews al te hebben afgerond voor 14 januari. Week 15 en 16 zijn uitloopweken. Belangrijke data: -Starten met scriptie: uiterlijk 14 januari -Beoordeling enquêtevragen: uiterlijk eind week 2/ 28 januari -Beoordeling interviewvragen: uiterlijk eind week 2/ 28 januari -Inleveren scriptie 1e kans: week 3 periode 4/ 15 mei Taak Onderzoeksvoorstel Indeling AP-document Literatuuronderzoek Enquête maken Enquêtes afnemen Enquêtes analyseren Interviewvragen maken Huisartsen interviewen Interviews analyseren Resultaten: inleiding Resultaten: achtergrond Resultaten vraag 1+2 Resultaten vraag 3+6 Resultaten vraag 4+5 Conclusie schrijven Aanbeveling schrijven Evaluatieonderzoek Aanleiding, methode enz. BIJLAGE 2: LEVEL OF EVIDENCE TABEL LEVEL OF EVIDENCE NIVEAU 1 NIVEAU 2 NIVEAU 3 NIVEAU 4 NIVEAU 5 NIVEAU 6 NIVEAU 7 SOORT ONDERZOEK Systematische review met statistische pooling (= meta-analyse) Systematische review Grote gerandomiseerde studie (RCT) Kleine RCT Gecontroleerde studie Richtlijnen en dergelijke Opinie van een geraadpleegde expert Evidence-Based practice voor paramedici, door Kuiper, C., Verhoef, J., Cox, K. & de Louw, D. (2012). Den Haag: LEMMA. 9

11 BIJLAGE 3: GEGEVENS OPRACHTGEVER Naam Skinpractica Naam praktijkbegeleider Shanethie Martines Adres Laan op Zuid DB, Rotterdam Telefoonnummer adres Skinpractica is een zelfstandige cosmetische praktijk van 2,5 jaar jong, gevestigd in het centrum van Rotterdam. Het is een eenmanszaak en er werkt één huidtherapeut Shanethie Martines, dit is tevens de eigenaar. De huidtherapeut heeft de hbo-opleiding tot huidtherapeut behaald en heeft daarna een paar jaar in twee verschillende huidtherapie praktijken gewerkt, vervolgens is ze 2,5 jaar geleden haar eigen praktijk gestart. In de praktijk worden de volgende behandelingen uitgevoerd: -Acnetherapie -Littekenmassage -Permanent make-up verwijderen -Microdermabrasie -Medische peelings -Laserontharing -Wenkbrauw epileren -Couperose behandeling -Pigmentbehandeling In deze praktijk komen vooral cliënten voor acnetherapie, microdermabrasie of laserontharing. De klanten die komen voor acnetherapie hebben vaak een gezonde huid en willen de gezondheid van de huid optimaliseren. Er zijn een paar patiënten die last hebben van extreem veel pustels of comedonen. Voor laserontharing komen veel vrouwen die last hebben van overbeharing in het gelaat. Verder komen voor microdermabrasie vooral vrouwen om de gezondheid van de huid te optimaliseren en littekens van acne te verhelpen. De leeftijd van de cliënten varieert tussen de 17 en 60 jaar. Daphne Vrisekoop gaat dit onderzoek uitvoeren in opdracht van Shanethie Martines. Voor vragen tijdens het onderzoek zal er een contactmoment besproken worden en korte vragen worden via WhatsApp besproken. 10