Handhaving binnen het sociaal domein

Transcriptie

1 OPLEIDING, TRAINING & ADVIES Handhaving binnen het sociaal domein Een cursusaanbod in het kader van inkomen, wonen, zorg en maatschappelijke ondersteuning

2 Wie zijn wij? De Langhenkel Groep bestaat meer dan 25 jaar en is voor velen een begrip binnen het sociaal domein. Onze kenmerken zijn: bijna 300 professionals in vaste dienst; een netwerk van meer dan 500 gespecialiseerde freelancers; een eigen opleidingstak, met een breed aanbod, die jaarlijks voor ruim cursisten cursussen, trainingen en/of opleidingen verzorgt; een proactieve marktbenadering door met praktische oplossingen in te spelen op komende ontwikkelingen en door het vanuit een open houding zoeken naar samenwerking en kennisdeling. In deze folder hebben wij een overzicht opgenomen van een aantal cursussen en trainingen die populair zijn bij onze opdrachtgevers binnen het sociaal domein (gemeenten, zorgkantoren, sociale (wijk)teams, welzijns- en zorginstellingen). Workshop rechtmatigheidsbewustzijn binnen het sociaal domein Misbruik en anderszins onrechtmatig gebruik van sociale voorzieningen die door de belastingbetaler worden gefinancierd ondermijnen de maatschappelijke solidariteit en zorgen ervoor dat er minder geld beschikbaar is voor de mensen voor wie de voorzieningen daadwerkelijk zijn bedoeld. Het voorkomen en signaleren van fraude en andere onregelmatigheden (handhaving) is een (wettelijke) belangrijke taak van iedere professional binnen het sociaal domein: van het lid van een sociaal (wijk)team tot de adviseur van een zorgkantoor, van zorgverlener tot woonconsulent. Soms lijken de (zorg)belangen van de burger en zijn omgeving te botsen met het belang om te handhaven. Handhaving is echter meer dan alleen straffend optreden tegen mensen die de regels hebben overtreden. Handhaving gaat vooral over preventie: mensen helpen om zich aan de regels te houden, via het informeren over en het aanbieden van passende dienstverlening. Zo wordt de kans dat mensen (on)bewust fraude plegen een stuk kleiner. Maar daarnaast is de inzet van handhaving ook en misschien wel vooral gericht op de bescherming van de meest kwetsbare burger die een ondersteuningsof zorgbehoefte heeft. Tijdens deze workshop bieden we praktische achtergronden en inzichten, waarmee professionals binnen het sociaal domein vorm kunnen geven aan het handhavings- / rechtmatigheidsaspect van het werk. Gedurende deze praktijkgerichte workshop komen onder meer de volgende onderwerpen aan de orde: de integere overheid; de integere burger; wat wordt er van de burger verwacht; kernwaarden in het contact tussen burger en overheid; de cirkel van naleving; handhaving als onderdeel van integrale dienstverlening; wettelijke kaders (Participatiewet, Wet maatschappelijke ondersteuning 2015, Jeugdwet, Wet langdurige zorg); privacy hoe deel je informatie en in hoeverre en wanneer mag er inbreuk worden gemaakt op de privacy van de burger;

3 hoe moet de handhavingsrol ingevuld worden en wat is daarvoor nodig; preventieve en repressieve maatregelen; praktijkcasussen; wat zie je wel en wat zie je niet of waar kijk je van weg ; wat zijn de risico s bij de uitvoering van de handhavingsrol en wie zijn de risicodragers; hoe kunnen de risico s worden verkleind. Cursus toezicht en handhaving in de Wmo 2015 Om misbruik van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015) tegen te gaan, is het opsporen en aanpakken van fraude en het terugvorderen van het onterecht genoten voordeel van essentieel belang. Maar wat zijn de spelregels hierbij, wat kan wel en wat kan niet? Om antwoord te geven op deze vragen hebben wij de Cursus toezicht en handhaving in de Wmo 2015 ontwikkeld. Tijdens de cursus staan het belang van handhaven, de bevoegdheden van de gemeente en het wettelijke kader in de Wmo 2015 en aanverwante weten regelgeving centraal. De volgende onderwerpen passeren onder andere de revue: de relevante bepalingen van de Algemene wet bestuursrecht en de Wmo 2015 inzake toezicht en handhaving; wat voor onderzoeken kunnen er gestart worden in het kader van de Wmo 2015? mag Suwinet geraadpleegd worden in het kader van de Wmo 2015, en in welke mate en door wie? wanneer en in welke mate mogen openbare bronnen (internet) worden betrokken in het onderzoek? hoe zit het met intrekken, beëindigen en terugvorderen in het kader van de Wmo 2015? hoe zit het met boete-oplegging en strafrechtelijke vervolging? hoe zit het met het toezicht op de zorgaanbieders? Welke bevoegdheden heeft de gemeente? hoe oneigenlijk gebruik van voorzieningen te controleren en wat zijn de vervolgstappen? hoe kunnen bestedingen van persoonsgebonden budgetten (pgb s) gecontroleerd worden? wanneer kunnen zware opsporingsmiddelen worden ingezet, zoals videocamera-observatie en peilbakens? het belang van goede voorlichting en communicatie; relevante jurisprudentie. Cursus juridische mogelijkheden rondom de bestrijding van woonoverlast Nederland is dichtbevolkt. Dat maakt een goede verstandhouding met onze buren een noodzaak. Helaas is dat niet altijd een realiteit. Daar weet u als professional bij een woningcorporatie of een sociaal team alles van. Een burenconflict ontstaat in de praktijk vaak door de verhuizing van één van de buren. Takken hangen opeens over, de open haard stinkt en vervuilt het wasgoed, het dakterras is te groot, het lawaai is opeens niet meer te harden. En de ene buur weet altijd wel weer een klacht over de andere buur te verzinnen. Buurtbemiddeling, bemiddeling door sociale teams of professionele mediators of een aanpak via het omgevingsrecht gaan aan de eventuele juridische strijd bij de rechter of de inzet van andere juridische maatregelen, zoals een gedragsaanwijzing, vooraf. Deze cursus richt zich echter specifiek op de juridische regels rondom woonoverlast. Inzicht in de juridische aspecten, maakt immers dat professionals binnen het sociaal domein effectiever en integraler kunnen opereren.

4 Alle onze opleidingen, cursussen en trainingen worden voor u op maat gesneden en kunnen in company worden verzorgd. Tijdens de cursus komen onder meer de volgende onderwerpen aan de orde: de gemeentelijke gedragsaanwijzing (de Wet aanpak woonoverlast); de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek in verband met de selectieve woningtoewijzing ter beperking van overlastgevend en crimineel gedrag; de huurrechtelijke gedragsaanwijzing door de verhuurder/woningcorporatie; de rol van de gemeente, woningcorporatie, wijkagent of (milieu) politie; het huurrecht en de positie van de verhuurder nader bekeken; de rol van de (online) burenrechter (experiment); relevante jurisprudentie. Training samenwerken aan veiligheid voor professionals binnen jeugdzorg en sociale teams Professionals binnen jeugdzorg en sociale teams worden regelmatig geconfronteerd met situaties waarin de ontwikkeling of veiligheid van kinderen gevaar loopt en waarin er sprake is of kan zijn van kindermishandeling. De huidige maatschappelijke ontwikkelingen vragen van de professional dat hij handelt vanuit een oplossingsgerichte houding, focust op eigen kracht, en de professional moet het netwerk van het gezin kunnen betrekken om samen tot oplossingen te komen. Met Samenwerken aan Veiligheid, een benadering die is gebaseerd op de principes van Signs of Safety, wil men komen tot een constructieve samenwerkingsrelatie met de cliënt waarin de veiligheid van de kinderen centraal staat. Het aangaan van een partnerschap met de ouders is een belangrijk element. Het is een concrete, praktische en oplossingsgerichte benadering waarbij de samenwerking met het gezin een hoge prioriteit heeft, en waarin men op zoek gaat naar aanknopingspunten voor verandering. Zowel de professional als het gezin formuleren specifieke wederzijdse doelen waarbij gebruik wordt gemaakt van de sterke kanten van de ouders (zelfsturing en eigen kracht) en van de aanwezige hulpbronnen (het familiaire en sociale netwerk). Ter ondersteuning wordt gebruik gemaakt van praktische hulpmiddelen en documenten. Enkele van de werkzame elementen zijn: door partnerschap aan te gaan met de betrokkenen, wordt gewerkt aan een veilige (opvoed)situatie voor het kind; de methode gaat ervan uit dat de cliënt zelf kan bijdragen aan het oplossen van de situatie en zich dan ook meer gerespecteerd gaat voelen; gerichtheid op de toekomst en op het formuleren van haalbare oplossingen; er wordt inzicht verworven in de eigen doelen, sterke punten, bereidheid, vertrouwen en vermogens van de gezinsleden; via conferenties wordt gebruik gemaakt van aanwezige hulpbronnen in het netwerk; het betrekken van het kind/de kinderen zorgt voor een completer beeld van de situatie; risicotaxatie via een beoordelings- en planningsformulier, waardoor goed zicht ontstaat op gegevens die op gevaar en onveiligheid wijzen. Het programma van deze training wordt verdeeld over drie dagen zodat ieder onderdeel eigen gemaakt kan worden. De nadruk ligt op het oefenen van vaardigheden, houding en gedrag aan de hand van opdrachten, oefeningen, reflecties en praktijkvoorbeelden. De deelnemers maken zich de algemene principes en praktijkelementen eigen en doorlopen met casuïstiek, die wordt aangereikt dan wel uit eigen praktijk wordt ingebracht, het totale proces van intake en onderzoek tot de verschillende fases van planning en afsluiting van het dossier. Daarbij worden de noodzakelijke vaardigheden voor

5 oplossingsgerichte communicatie geoefend en leren de deelnemers de standaarddocumenten, waaronder het assessment en planningsformulier, op juiste wijze toe te passen. Het programma ziet er als volgt uit: Dag 1: Introductie Samenwerken aan veiligheid en oplossingsgericht werken introductie op Samenwerken aan Veiligheid; oplossingsgericht werken (kenmerken, grondhouding, flowchart en interventies); praktische uitgangspunten Signs of Safety; framework gebruiken in diverse contexten. Dag 2: Partnerschap aangaan en gesprekken met kinderen reageren op lastige uitspraken van cliënten; zes praktijkelementen; partnerschap aangaan; in gesprek met kinderen middels de Drie Huizen. Dag 3: Conferentie en veiligheidsplan systeemgericht werken; netwerk in kaart brengen middels genogram en sociocards; veiligheidsdoelen opstellen met ouders en professionals; het veiligheidsplan (de verschillende stappen, definitie van veiligheid, vijf punten van een effectief veiligheidsplan); veiligheidsplan maken tijdens de conferentie. Resultaat Door het volgen van de driedaagse praktijken ervaringsgerichte training hebben de deelnemers: zich de aanpak en uitgangspunten eigen gemaakt, te weten: de opstelling ten opzichte van het probleem, het achterhalen van uitzonderingen, het in kaart brengen van de zorgen en de sterke punten en hulpbronnen van het gezin, de focus op toekomstige veiligheid door het stellen van concrete doelen, het meten van de veiligheid en de progressie en het bepalen van de bereidheid, het vertrouwen en het vermogen van het gezin; geoefend met de kernelementen in de benadering, te weten: partnerschap, motivatie, het verzamelen van detailinformatie, risicotaxatie met beoordelings- en planningsformulieren, plan van aanpak en familieconferenties; zich de basishouding van de professional eigen gemaakt, te weten: respect, herkennen dat samenwerking mogelijk is, ook daar waar dwang vereist is, benadrukken van positieve en sterke kanten binnen het gezin, focus op veiligheid, zoeken naar details en werken aan kleine veranderingen, het bieden van keuzes, in onomwonden taal benoemen van de zorgen zonder daar direct een oordeel aan te verbinden en het openstellen voor meerdere perspectieven; de noodzakelijke competenties aangescherpt, te weten: analytisch, sensitief, communicatief, onbevooroordeeld, durf, samenwerken en complexe problematiek helder kunnen vertalen. Training huisbezoeken Wmo, JW, Wlz en Zvw Bij de uitvoering van onder meer de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015), de Jeugdwet (JW), de Wet langdurige zorg (Wlz) en de Zorgverzekeringswet (Zvw) komt het voor dat er huisbezoeken worden afgelegd. Deze huisbezoeken vinden enerzijds plaats in het kader van doelmatigheid en kwaliteit en anderzijds in het kader van rechtmatigheid. Anders dan bijvoorbeeld bij de Participatiewet, moet er tijdens het huisbezoek veel meer een balans worden gevonden tussen het ondersteunen van de belanghebbende

6 en het constateren van onregelmatigheden of zelfs fraude. En anders dan bij de Participatiewet zullen bij het huisbezoek ontstane vermoedens van een onrechtmatige inzet van zorgvoorzieningen niet meteen tot consequenties leiden, met name omdat vermoedens nog geen bewijs opleveren. Pas later in het proces en in de tijd, in combinatie met facturatiegegevens en andere aanwijzingen, kan een echt fraudeonderzoek worden gestart, waarbij eventueel de zorgleverancier nader kan worden doorgelicht. Tijdens het huisbezoek verzamelt men dus enkel ondersteunende gegevens voor een dergelijk onderzoek. Daar moet de huisbezoeker zich goed van bewust zijn, ook in de rapportage over het huisbezoek. Voor geïnteresseerden die deze aspecten en de benodigde vaardigheden onder de knie willen krijgen, verzorgt Langhenkel Opleiding, Training & Advies de Training huisbezoeken Wmo, JW, Wlz en Zvw. In company maatwerk Wij verzorgen deze training uitsluitend in company en zorgen daarbij altijd voor maatwerk. Zo stemmen we de training af op de wetgeving die de cursisten dagelijks uitvoeren. Op het gebied van de Participatiewet hebben we een speciale variant van deze training: de Training huisbezoeken Participatiewet. De training bestaat uit een theorie- en een praktijkgedeelte. Bij het theoretische deel komen onder meer de volgende onderwerpen aan de orde: het juridisch kader inzake het afleggen van huisbezoeken in de Wmo 2015, JW, Wlz en Zvw; soorten huisbezoeken, zoals bewustkeuzegesprek, aanvraag-/ keukentafelgesprek, periodieke huisbezoeken na toekenning zorgvoorziening; de reikwijdte van de inlichtingen- en medewerkingsverplichting; wat kan en mag tijdens een huisbezoek tegen de achtergrond van fraudealertheid?; waarom worden welke vragen gesteld tijdens het huisbezoek?; welke vragen zien op doelmatigheid en welke vragen zien op rechtmatigheid?; de cirkel van naleving; handhaving als onderdeel van integrale dienstverlening; risicoprofielen; spanningsvelden tussen de rollen van voorlichter / dienstverlener en controleur en hoe daarmee om te gaan; de rol van andere aanwezigen bij het huisbezoek en hoe daarmee om te gaan (mantelzorgers, gemachtigden, de zorgleverancier, familieleden etc.); bijzondere aspecten in het kader van het PGB (de mate van regie); bijzonderheden als verwaarlozing, ondermaatse kwaliteit van zorg, onvolkomenheden in de administratie, geen levering van toegekende zorg, twijfels over de indicatie (klopt niet) etc.; het opstellen van een goede, juridisch waterdichte rapportage over een huisbezoek in relatie tot een eventueel nader onderzoek; hoe en welke informatie is relevant voor een eventueel nader onderzoek en hoe deze informatie vast te leggen?: protocollen en veiligheidsaspecten. Tijdens het praktijkgedeelte van de training scherpen de deelnemers hun communicatieve vaardigheden aan. We besteden hierbij onder andere aandacht aan verschillende communicatiestijlen bij het afleggen van huisbezoeken en aan doorvraagtechnieken. Cursus handhaving in het kader van de Wet kinderopvang De uitvoering van de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen (Wkkp) staat vaak sterk in de spotlights. Door enkele recente gebeurtenissen is ook de rol van de gemeente in het proces benadrukt. Controle en handhaving hebben sinds 2010 meer prioriteit gekregen. De

7 rijksoverheid zit de gemeentes daarbij flink op de huid. Deze Cursus handhaving in het kader van de Wet kinderopvang heeft handhaving door de gemeente daarom als invalshoek. Dit is immers een onmisbare schakel bij de goede uitvoering van de Wkkp. Tijdens de cursus staan de onderstaande thema s centraal. De bepalingen van de Wkkp en kwaliteitscriteria Enkele essentiële begrippen en wetsartikelen komen aan de orde. Hierbij gaan we ook in op de verantwoordelijkheden en kwaliteitscriteria die in de wet zijn omschreven en de vraag wie belast is met de uitvoering en controle. De rol van de GGD als eerstelijns toezichthouder In dit deel besteden we aandacht aan de rol van de Gemeentelijke gezondheidsdienst (GGD). De GGD is de spil bij het gemeentelijke toezicht in het kader van kinderopvang. De gemeente heeft tot taak de GGD zodanig te faciliteren dat de GGD deze taak ook daadwerkelijk kan uitvoeren. De gemeente moet er op haar beurt op toezien dat de taken naar behoren worden uitgevoerd. Dit kan worden vastgelegd in het handhavingsprogramma (zie hieronder). Spoedeisende zaken en daarbij behorende termijnen In bijzondere omstandigheden heeft de GGD eigen bevoegdheden om noodzakelijk geachte veranderingen in de opvang af te dwingen. De gemeente is verplicht de daarop volgende stappen te nemen binnen een door de wet gegeven tijdpad. In de cursus wordt doorgenomen hoe dat in zijn werk gaat. Noodzaak tot handhaving, weerstanden en de juridische grondslag Nut en noodzaak van bestuurlijke handhaving komen aan de orde, waarbij we tevens stilstaan bij de politieke en maatschappelijke weerstanden die handhaving oproept. Daarnaast worden de beschikbare handhavingsinstrumenten in hun juridische en politieke context behandeld. Hierbij is er niet alleen aandacht voor de mogelijkheden, maar ook voor de beperkingen. Tenslotte is er aandacht voor het aspect van de rechtsbescherming in het kader van de handhaving. Naar een handhavingsprogramma Incidentele handhaving geeft ook incidentele resultaten. Daarom komt ook het concept van programmatisch handhaven en het opzetten van een handhavingsbeleid aan de orde. Hierbij worden de contouren gegeven voor een handhavingsprogramma. Uitgangspunt zijn drie instrumenten die hiervoor gebruikt kunnen worden: de quickscan, de risico-inventarisatie en de zelfevaluatie. Van programma naar praktijk In dit onderdeel maken we de vertaalslag naar de praktijk door middel van casussen. Hoe wordt verzekerd dat informatie van de scan, inventarisatie en evaluatie doorwerken in de organisatie? Ook wordt gekeken naar de wijze waarop de GGD haar rapportages opstelt. Wat kan er mis gaan in de communicatie met de gemeenten? Daarnaast bekijken we waar allemaal rekening mee moet worden gehouden bij feitelijke toepassing van bestuursdwang en dwangsommen. Certificeringen en erkenningen De Langhenkel Groep is een grote, betrouwbare detacheerder en opleider met een lange staat van dienst. Wij zijn gecertificeerd/erkend door Cedeo, SKJ, FLOW, KBvG, ADR, BPBI en het Bureau WSNP van de Raad voor Rechtsbijstand en voor opleidingen vrijgesteld van btw ingevolge periodieke audits door het CRKBO. Onze organisatie is gecertificeerd volgens de NEN 4400.

8 Cursus hoogwaardig handhaven: de theorie Een van de taken van een afdeling werk en inkomen is het controleren van weten regelgeving en het handhaven hiervan. Zeker sinds gemeenten volledig financieel verantwoordelijk zijn voor de kosten van bijstand is deze controle essentieel. Door het verdwijnen van de verplichting om periodiek heronderzoeken uit de voeren, dienen gemeenten een eigen controlesystematiek te voeren. Het is daarom zaak te kunnen beschikken over dienstverlenende doch fraudealerte klantmanagers. Dit vergt een actuele kennis van de weten regelgeving, een juiste houding en de juiste vaardigheden. De indeling van de cursus is als volgt: Deel 1: Handhaving en de Participatiewet (PW) In dit onderdeel komen de wettelijke kaders van handhaving aan de orde. De volgende vragen spelen hierbij een rol: welke artikelen zijn van belang, op grond waarvan kan of moet beleid worden geformuleerd, wat is het gemeentelijke beleid en wat is het belang van handhaving? Vanzelfsprekend komen ook de IOAW, IOAZ en het Bbz 2004 in relatie tot handhaving aan de orde. Deel 2: Hoogwaardig handhaven en de spelers In dit gedeelte wordt het concept van hoogwaardig/programmatisch handhaven uit de doeken gedaan. Voorts komen de rollen, verantwoordelijkheden en de beperkingen van de verschillende spelers in het kader van handhaving aan de orde. Het gaat hier onder meer om het UWV (ook voor fraude in het buitenland), de SVB, het Inlichtingenbureau, het SUWI-net, het RIF, de SIOD en de sociale recherche. Deel 3: Handhaven begint bij de aanvraag Handhaving begint al bij de aanvraag. De klant zit in financiële nood en is zonder werk. Hierbij komt het dienstverlenende aspect van het werk van een klantmanager om de hoek kijken. Ondertussen dient er sprake te zijn van waakzaamheid ten aanzien van de rechtmatigheid van de aanvraag. In deze module wordt een handreiking gegeven om deze waakzaamheid vorm te geven. Hierbij kan gedacht worden aan een gespreksplan om beweringen van de klant subtiel te testen en een gerichte dossieranalyse. Sommige gemeenten maken gebruik van een risicoanalyse of puntensysteem, waar eveneens aandacht aan zal worden besteed. Deel 4: Het huisbezoek Het afleggen van een huisbezoek is aan vele regels gebonden. Deze regels komen aan de orde en tevens worden handvatten aangereikt om zo efficiënt mogelijk een huisbezoek uit te voeren. In aansluiting op deze cursus raden wij de Training huisbezoeken aan. Inschrijven, in company of meer informatie? Kijk voor meer informatie en onze mogelijkheden op langhenkelopleidingen.nl. VESTIGING ZWOLLE Noordzeelaan JW Zwolle Postbus DC Zwolle T (038) VESTIGING ROSMALEN Stationsplein 3e 5241 GN Rosmalen T (073) opleidingen@langhenkel.nl