04A. Gemeente Delft VERZONDEN I 5 APR Geachte leden van de Raad,

Transcriptie

1 Besturing 04A Gemeente Delft bezoekadres: Stationsplein BV Delft IBAN NL21 BNGH t.n.v. gemeente Delft Retouradres : Gemeente Delft, Postbus 78, 2600 ME Delft Gemeenteraad Behandeld door Iris du Pon idupon delft.n1 Internet Telefoon VERZONDEN I 5 APR Datum Ons kenmerk Uw brief van Onderwerp Jaarrapport 2015 en accountantsverslag OBS Uw kenmerk Bijlage 2 Geachte leden van de Raad, Hierbij ontvangt u het jaarrapport 2015 van het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. (hierna OBS) en het accountantsverslag d.d. 7 april De accountant heeft op basis van de controle van de jaarstukken van OBS een goedkeurende verklaring afgegeven. Met het accountantsverslag rapporteert de accountant ook over de bevindingen opgedaan bij de controle op de jaarrekening 2015 van OBS. De jaarstukken zijn op 14 april 2016 per besluit van de Algemene Vergadering van Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. vastgesteld. In het jaar 2015 is er veel gebeurd. Niet alleen zijn de spoortunnel, het station en de ondergrondse fietsenstalling als onderdelen van de nieuwe OV-knoop in gebruik genomen, maar ook is onder leiding van OBS een daadwerkelijke start gemaakt met de realisatie van de Coendersbuurt als onderdeel van Nieuw Delft. Het project ligt op schema en wat betreft de ontwikkeling van Nieuw Delft is de grote belangstelling van de markt hoopgevend voor de toekomst. In 2015 is door OBS veel aandacht besteed aan de effectuering van het maatregelenpakket gericht op het terugbrengen van het tekort op de Businesscase. Vastgesteld kan worden dat door de effectuering van een groot aantal beheersmaatregelen (ten bedrage van 14,3 miljoen) en effectief risicomanagement het te verwachten tekort op de Businesscase verder is teruggedrongen van - 76 mio naar - 61,7mio. Uiteraard geldt daarbij - vanwege de onzekerheden in de toekomst - nog steeds een bandbreedte waardoor het tekort kleiner of groter kan uitvallen. In het kader van haar bevindingen heeft de accountant ook aandacht gevraagd voor invoering van de Vpbl-plicht. In april 2016 zal OBS na overleg en in afstemming met de gemeente met haar fiscale adviseur en met de Belastingdienst in overleg treden over de concreet te volgen werkwijze in deze. Daarnaast adviseert de accountant bij afwijking van de geldende aanbestedingsregels een schriftelijke motivering in het dossier op Vpb = vennootschapsbelasting

2 Datum te nemen. OBS heeft haar inkoopprocedure en haar archiefprocedure inmiddels aangepast en daardoor bij afwijking van de aanbestedingsregels voor deugdelijke motivatie zorg gedragen. De aandeelhouder heeft verder kennis genomen van de door de accountant opgedane bevindingen en van de reactie van OBS in deze. In het accountantsverslag is een paragraaf opgenomen over de WNT. Het standpunt van accountant BOO is dat de WNT niet van toepassing is op OBS. Op basis van ingewonnen juridisch advies hebben wij u eerder gemeld dat de vergoeding van de directeur van OBS onder de overgangsregeling van de WNT valt en daarmee de wettelijke norm niet overschrijdt. Naar aanleiding van een melding van een Delfts raadslid bij de toezichthouder WNT (van het Ministerie van BZK) over de toepassing van de WNT door de gemeente Delft loopt er thans een onderzoek van bedoelde toezichthouder. De uitkomst daarvan wachten wij af, mede gelet op het feit dat naar nu blijkt juridische interpretatieverschillen mogelijk zijn over de toepassing van de WNT op OBS. Wij zullen u hierover te zijner tijd nader berichten. Hoogachtend, het college van burgemeester en w houders an Delft, / drs. R.M. de Prez lb. drs. T.W. Andriessen Is. 2/2

3 Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. 7 april 2016 Vastgesteld door de Algemene vergadering op 14 april 2016

4 Inhoud Jaarrapport 2015 Directieverslag Voorwoord van de directeur 5 2 Het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. (OBS) 6 3 Kerncijfers project en jaarrekening Kerncijfers project Kerncijfers jaarrekening 7 4 De scope van OBS (het project) Project Spoorzone Delft Spoorinfrastructuur Inrichting van de Openbare Ruimte (IOR, plan Busquets) Gebieds- en vastgoedontwikkeling Parkeren en stallen Het Nieuwe Kantoor en de Stationshal (HNK/S) Omgevingsmanagement 10 5 Het Ontwikkelingsbedrijf en de positionering Samenwerking Bevoegdheden en taken OBS De organisatie en de opdrachtgeverrelaties Verbonden partijen 12 6 De bestuurs- en beheersinstrumenten De business case (geld) Planning (tijd) Risico-, contract- en veiligheidsmanagement 19 7 De risico s De organisatie van het risicomanagement De risico s, de waardering en risicoreservering en bandbreedte De ontwikkeling van de risico s in het boekjaar Toelichting op het verschil van de risico s waardering/sturing Gemeentelijke risico s/het spaarmodel Opgave van mogelijke risico s na balansdatum 22 8 Voortgang in 2015 en vooruitblik Deelproject Spoortunnel Deelproject IOR Deelproject Gebieds- en vastgoedontwikkeling Deelproject Parkeren en stallen Deelproject Stadskantoor/stationshal (HNK-S) Conditionering, omgevingsmanagement en tijdelijke situatie Communicatie Ondersteunende bedrijfsprocessen Projectfinanciering Governance 26 Jaarrekening Balans per 31 december Winst- en verliesrekening van 1 januari tot en met 31 december Kasstroomoverzicht Toelichting op de jaarrekening algemeen Toelichting op de fiscale positie Grondslagen van waardering Toelichting op de balans Toelichting op de winst- en verliesrekening Overige toelichtingen Bezoldiging van (voormalige) bestuurders Verbonden partijen Algemene informatie 45 Pagina 2 van 54

5 Overige gegevens Bestemming van het resultaat Controleverklaring 48 Bijlagen 51 Bijlage 1: Overzicht contracten 52 Bijlage 2: Lijst van afkortingen 53 Bijlage 3: Overzicht van de contractueel overeengekomen mijlpalen 54 Pagina 3 van 54

6 Directieverslag 2015 Pagina 4 van 54

7 Het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. (OBS) legt met het jaarrapport 2015 verantwoording af over het jaar Het jaarrapport bestaat uit het directieverslag en de jaarrekening Hieronder volgt - als onderdeel van het jaarrapport in de hoofdstukken 2 tot en met 8 het verslag van de directie. 1 Voorwoord van de directeur Voor OBS was het jaar 2015 in de eerste plaats gericht op de ingebruikname van de gereedgekomen 2-sporige tunnelbuis en het station. Na vele jaren overleg, ontwerp, voorbereidingen en bouw zijn deze op 28 februari 2015 feestelijk in gebruik genomen. Daarnaast was 2015 een jaar dat gericht was op de daadwerkelijke start van de ontwikkeling van Nieuw Delft, maar ook op verdere risico- en kostenbeheersing, 28 februari 2015 was voor de stad Delft een historisch moment. De 2-sporige tunnel, het ondergrondse station, de ondergrondse fietsenstalling en de stationshal zijn op die dag in gebruik genomen. Daar waar sinds vele decennia de treinen in Delft bovengronds van noord naar zuid door de stad reden, vond vanaf die dag het treinverkeer ondergronds plaats. Eerder was het nieuwe busplein al gereed, en halteren de bussen als vanouds weer in de directe nabijheid van de historische binnenstad. De nieuwe OV-knoop is in juni 2015 gecompleteerd met het door HTM in exploitatie nemen van de nieuwe tramhaltes die direct voor het nieuwe station van Delft liggen. Daarmee is in 2015 een belangrijke stap gezet in de transformatie van de Spoorzone waarbij de OV-knoop het belangrijke schakelpunt is. Met de realisatie van de nieuwe OV-knoop, kwam de weg vrij voor de gebiedsontwikkeling. Na de sloop van de bovengrondse railinfrastructuur ontstond er ruimte voor de bouw van de eerste buurt in Nieuw Delft: de Coendersbuurt. In 2015 is deze buurt bouwrijp opgeleverd en is gestart met de bouw van de Scholencombinatie Delfland. De bouw van de woningen (50% particuliere opdrachtgevers) in deze buurt start begin Daarnaast zijn - tegen de achtergrond van de recente vastgoedcrises- veel hoopgevende gesprekken gevoerd met verschillende soorten marktpartijen over de mogelijke realisatie van initiatieven in Nieuw Delft. Geconstateerd kan worden dat de belangstelling voor Nieuw Delft groeiende is. Met enkele partijen heeft dat in 2015 geresulteerd in het maken van nadere afspraken over het onderzoeken van de haalbaarheid van hun initiatieven. In 2014 hebben College van B&W van Delft en OBS gezamenlijk een maatregelenpakket (van 30 miljoen) gedefinieerd waarmee het geprognotiseerde tekort, naar aanleiding van de stresstest op de Businesscase en de second opinion daarop, kan worden teruggebracht. In 2015 heeft OBS verder invulling gegeven aan deze maatregelen met een bedrag ter grootte van 14,3 miljoen. Deze maatregelen waren met name gericht op risico- en kostenbeheersing. Er zijn versoberingen doorgevoerd en met de Metropoolregio Rotterdam Den Haag en ProRail zijn aanvullende financiële afspraken gemaakt. Door deze afspraken zijn belangrijke onzekerheden en risico s voor OBS weggenomen en gemitigeerd. Voor 2016 en verder wordt vooral ingezet op de ontwikkeling van een zo optimaal mogelijke grondwaarde in samenhang met de ontwikkeling van voldoende stedenbouwkundige en programmatische kwaliteit bij de binnenstedelijke ontwikkeling van Nieuw Delft. Door de gezamenlijke inzet van OBS, de gemeente en alle andere betrokken partijen is een goede/solide basis gelegd voor een verdere beheerste realisatie van het integrale project. Dat heeft inspanning en moed gevraagd die ook bij de verdere uitvoering van het project onontbeerlijk zullen zijn. I.F.M. Hermans MBA, Directeur. Pagina 5 van 54

8 2 Het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. (OBS) De organisatiestructuur Het OBS is een besloten vennootschap, opgericht door de gemeente Delft met het doel het complexe project Spoorzone Delft te realiseren. De gemeente Delft is enig aandeelhouder van OBS. Eind 2013 is door het college van burgemeester en wethouders een Raad van advies ingesteld. Deze adviseert gevraagd en ongevraagd het gemeentebestuur, OBS en de raad over het project. Zij richt zich daarbij m.n. op de kwaliteit en integraliteit van het project, de faseovergangen, de (financiële) beheersing en de nadere uitwerking van de gebiedsontwikkeling. Sinds begin 2014 werken gemeente en OBS samen in een samenwerkingsstructuur volgens het principe van mal-contramal. Daarbij zijn de directeur van OBS en een gemeentelijk directeur gezamenlijk verantwoordelijk voor optimale samenwerking en besluitvorming bij de realisatie van het project en hebben gemeente en OBS voor ieder deelproject alsook voor de financiën één integraal aanspreekpunt. Wekelijks vindt afstemming - en zo nodig besluitvorming - plaats op management-, directie- en op bestuurlijk niveau, gericht op een succesvolle en beheerste realisatie van het project. Op bestuurlijk niveau zijn naast de aandeelhouder de verantwoordelijke wethouders voor de Spoorzone, de Gebiedsontwikkeling en voor Ruimte en veiligheid betrokken. Het doel van de vennootschap De vennootschap heeft tot doel de voorbereiding en uitvoering van de (her)ontwikkeling van het gebied waarin het Centraal Station te Delft is gelegen (het stadse deel van het project Spoorzone) te realiseren, het in het kader daarvan voeren van een rekenmodel en financiële administratie, het onderhouden van de business case en de risico-analyse, het beheren van de eigen cash flow van de kosten en opbrengsten, het in het kader daarvan verwerven, bouw- en/of woonrijpmaken, beheren en vervreemden van registergoederen en het verrichten van al hetgeen met het vorenstaande verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn. Het integrale project Spoorzone Delft de scope - bestaat uit een spoors deel en een stads deel. OBS voert het stadse deel van het project Spoorzone in opdracht en voor rekening en risico van de gemeente uit. In hoofdstuk 4 is de scope van het project nader toegelicht. Ter dekking van de projectkosten dragen verschillende lokale, regionale en landelijke overheden en publiekrechtelijke organisaties door middel van subsidies bij aan de gemeentelijke kosten van het project en worden door grondverkopen aan projectontwikkelaars extra projectinkomsten gegenereerd. De verantwoordelijkheid en bevoegdheid van de directie Volgens de statuten is de bestuurder (hierna: directeur) belast met het besturen van de vennootschap hetgeen onder meer inhoudt dat de directeur verantwoordelijk is voor de realisatie van de doelstellingen van de vennootschap, voor de strategie met het bijbehorende risicoprofiel en de voor de onderneming relevante maatschappelijke aspecten van ondernemen. De wijze van besturen is hieronder toegelicht. Het besturen van de vennootschap De uitvoering van het project Spoorzone Delft kent veel belanghebbenden en betrokken partijen, complexe samenwerkingsverbanden en veeleisende opdrachtgevers. In hoofdstuk 5 is de positionering van OBS toegelicht. Aandeelhouder en directeur zijn zich ervan bewust dat de realisatie van het project alleen met een professionele projectorganisatie mogelijk is, voorzien van adequate besturings- en beheersinstrumenten. Deze hebben de nadrukkelijke en continue aandacht van directeur en aandeelhouder en zijn toegelicht in hoofdstuk 6. Daarnaast speelt de omgevingscommunicatie - waarmee Delftse inwoners, bedrijven en bezoekers van Delft worden geïnformeerd over de voortgang van het project - een zeer belangrijke rol, die OBS professioneel managet in nauwe samenwerking met ProRail. Een externe accountant controleert jaarlijks of de administratievoering en verslaglegging van OBS voldoet aan wettelijke eisen en brengt over de bevindingen verslag uit aan de directie en aan de aandeelhouder. Het managementteam (MT) van OBS - samengesteld uit de projectmanagers en de voor de interne processen verantwoordelijke managers bespreekt in collegiale openheid alle inhoudelijke en aan de beheersing van het project gerelateerde onderwerpen en regelmatig ook huishoudelijke en overige aspecten van de bedrijfsvoering. Pagina 6 van 54

9 3 Kerncijfers project en jaarrekening Met de hieronder genoemde kerncijfers wordt nadere informatie over omvang en looptijd van het project verstrekt. 3.1 Kerncijfers project Met de hieronder genoemde kerncijfers wordt nadere informatie over omvang en looptijd van het project verstrekt. De cijfers zijn gebaseerd op verschillende bronnen, onderbouwing is aanwezig. Omvang kosten volgens business case 1 exclusief aanvullende opdrachten derden (stadskantoor en stationshal), nominale waarde, daarvan - reeds gecontracteerd voor PSS en IOR, nominale contractwaarde volgens business case - in totaalbedrag begrepen bijdrage aan de tunnel, nominale contractwaarde volgens business case Bedragen in * per december Gealloceerd risicobedrag volgens business case sturing Geprognosticeerd einde van het project Kerncijfers jaarrekening Bedragen in * per ultimo Boekjaar 2015 boekjaar 2014 Balanstotaal Onderhanden projecten in opdracht van derden Resultaat 0 0 Aangegane verplichtingen (zie pagina 40) per ultimo, waarvan Restantverplichting aan ProRail (2008) Bijdrage aan tunnel, nominale waarde Restantverplichting aan ProRail (2008) PSS, nominale waarde Restantverplichting aan ProRail (2008) IOR Noord, nominale waarde Contractuele verplichting op basis van aannemingscontract met de BAM (2012), nominale waarde Aantal vaste projectmedewerkers per ultimo Toelichting op het aantal medewerkers Per eind 2015 waren bij OBS geen medewerkers in loondienst, maar waren er 10 door de gemeente aan OBS (tijdelijk) gedetacheerde projectmedewerkers werkzaam. Daarnaast werkt een vijftal van in dienst van de gemeente zijnde medewerkers structureel op parttime basis mee aan het project. Bij OBS werkten per eind december specialisten in deeltijd en op basis van specifieke opdrachten bij OBS. De totale structurele inzet van medewerkers komt overeen met circa 22 fte s, gebaseerd op een 36- urige werkweek. Bij het genoemde aantal fte s is geen rekening gehouden met de uren van medewerkers van de gemeente die parttime uren meewerken aan dit project. 1 Bron: waarderings-business case in de versie van 29 februari Pagina 7 van 54

10 4 De scope van OBS (het project) Het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. is in oktober 2006 opgericht met het doel in opdracht en voor rekening en risico van de gemeente Delft het project Spoorzone te realiseren. Deze doelstelling is in juli 2008 veranderd, toen het Rijk het risico voor aanleg van de tunnel op zich heeft genomen. Hieronder volgt een beknopte beschrijving van het project (= de scope). Verderop in het jaarverslag volgt een toelichting op de positionering van OBS en op de bestuurs- en beheersinstrumenten. 4.0 Project Spoorzone Delft Figuur 1: Het projectgebied Spoorzone Delft Het integrale project Spoorzone Delft bestaat uit een spoors en een stads deel. ProRail is verantwoordelijk voor de realisatie van het spoorse deel van het project en de realisatie van spoorinfrastructuur. OBS is verantwoordelijk voor de realisatie van het stadse deel van het project, bestaande uit de bouw van een ondergrondse parkeergarage, de ontwikkeling van een stedelijk gebied met woningen, kantoren, een stadspark en overige openbare ruimte en de realisatie van een nieuw stadskantoor met een ondergronds station en een bovengrondse stationshal in opdracht van ProRail. Het projectgebied is weergegeven in figuur Spoorinfrastructuur Figuur 2: Locatie deelproject Spoortunnel Het spoorse deel van het project de spoorinfrastructurele deelprojecten - wordt gerealiseerd door ProRail en bestaat uit een voor vier sporen geschikte tunnel, een ondergrondse fietsenstalling voor stallingsplaatsen, het ondergronds station en de bovengrondse stationshal. De spoortunnel is als betonnen casco geschikt voor vier sporen gebouwd en als verkeerssysteem voorzien van spoorinstallatie voor twee functionerende sporen opgeleverd in De gemeente draagt bij in de kosten voor dit project. 4.2 Inrichting van de Openbare Ruimte (IOR, plan Busquets) Figuur 3: Locatie deelproject Inrichting Openbare Ruimte (Plan Busquets) Pagina 8 van 54

11 4 Vervolg: de scope van OBS (het project) 4.2 Vervolg: Inrichting van de Openbare Ruimte (IOR, plan Busquets) Het deelproject Inrichting Openbare Ruimte (IOR) is een onderdeel van de stadse scope en betreft de realisatie van het plan Busquets. Het rood gearceerde deel geeft het aan CCL gecontracteerde deel van het projectgebied weer. CCL is de uitvoerder van het bouwrijpmaken van het totale gebied en het woonrijpmaken van het deel Kampveldweg, Phoenixstraat/Spoorsingel, Bolwerk, Coenderstraat tot en met achterzijde van het station, Westlandseweg, Engelsestraat en Abtswoudseweg. Het in bovenstaande plattegrond groen gearceerde deel geeft het deel van het projectgebied weer, wat nieuw ontwikkeld wordt en door CCL ten behoeve daarvan bouwrijp opgeleverd wordt. De aanbesteding voor het woonrijpmaken van het groen gearceerde deel moet nog plaatsvinden. 4.3 Gebieds- en vastgoedontwikkeling Figuur 4: Locatie deelproject gebieds- en vastgoedontwikkeling De gebieds- en vastgoedontwikkeling Nieuw Delft (zie rood gearceerd deel) maakt onderdeel uit van de stadse scope. Nieuw Delft omvat de ontwikkeling van 800 tot 1000 woningen, commerciële ruimten en overige voorzieningen, (gebouwde) parkeervoorzieningen en de realisatie van de inrichting van de openbare ruimte. Een stadspark op het tracé van de spoortunnel en een nieuwe stadsgracht vormen de centrale kwaliteitsbepalende elementen van de nieuwe wijk Nieuw Delft Parkeren en stallen Figuur 5: Locatie deelproject Parkeren, parkeergarage Spoorsingel Ook deze scope maakt onderdeel uit van de stadse scope. Uitgangspunt voor de parkeeropgave (parkeren voor motorvoertuigen) is het eigentijdse oplossingen te creëren voor parkeren in de stedelijke omgeving van het spoorzonegebied, met positieve effecten voor de verblijfskwaliteit in het openbaar gebied en het wooncomfort van de bewoners. De scope stallen betreft het stallen van fietsen. In 2005 was voorzien in de realisatie van stallingsplaatsen voor fietsen 3, als onderdeel van de spoorse scope te realiseren door ProRail. Aanvullend realiseert OBS als onderdeel van de stadse scope in opdracht en voor rekening en risico van de gemeente de fietsenstalling Coenderstraat met stallingsplaatsen. 2 3 Gebaseerd op het in november 2013 door de raad vastgesteld IntegraalOntwikkelingsPlan (IOP) op basis van het plan Palmbout. Voor de afkoop van de exploitatie op contractuele basis van een contract is een bedrag van 5 miljoen gereserveerd in de business case van OBS. Pagina 9 van 54

12 4 Vervolg: de scope van OBS (het project) 4.5 Het Nieuwe Kantoor en de Stationshal (HNK/S) Figuur 6: Locatie deelprojecten Stadskantoor en stationshal De realisatie van het HNK/S maakt onderdeel uit van het stadse deel van het project. OBS realiseert in opdracht en voor rekening en risico van de gemeente het casco van het stadskantoor van vier lagen ter grootte van circa m 2 en in opdracht en voor rekening en risico van ProRail een bovengrondse stationshal van m 2. Beide functies zijn geïntegreerd in één gebouw dat deels op en deels naast de tunnel staat ten noorden van het stationsplein. 4.6 Omgevingsmanagement Om de uitvoering van het project optimaal te faciliteren coördineert OBS centraal de voorbereidende processen, zoals bijvoorbeeld archeologisch onderzoek, vergunningen, grondtransacties en grondverwervingen, grondtransporten, het tijdelijk beheren van percelen en het managen van tijdelijke situaties. Het managen van de tijdelijke situatie heeft tot doel (tijdelijke) nadelen als gevolg van de uitvoering van het project voor omwonenden van het projectgebied te minimaliseren en bestaat uit bijvoorbeeld de voorbereiding van tijdelijke verkeersmaatregelen, afsluiting van verkeersroutes, handhavingsacties voor hinderlijk gestalde fietsen e.d. De regie voor sociale veiligheid in het projectgebied is bij de gemeentelijke projectorganisatie belegd. Het omgevingsmanagement is sinds 2014 organisatorisch ondergebracht bij het team communicatie van OBS. Pagina 10 van 54

13 5 Het Ontwikkelingsbedrijf en de positionering 5.1 Samenwerking OBS en ProRail voeren het project Spoorzone uit in opdracht en voor rekening en risico van de gemeente Delft (= OBS) en het ministerie van Verkeer en Waterstaat 4 (= ProRail). De scope van OBS is op hoofdlijnen beschreven in hoofdstuk Bevoegdheden en taken OBS OBS wordt bestuurd door de directeur, de geldige statuten van OBS zijn van september In het najaar van 2013 heeft de gemeente de leden van een nieuwe raad van advies benoemd, die de gemeenteraad, het college van burgemeester en wethouders en de directie van OBS adviseert. De economische crisis en de vastgoedcrisis hadden en hebben een grote invloed op de realisatie van het stadse deel van het project Spoorzone. In samenspraak met de gemeenteraad heeft dit eerder al geleid tot een nieuwe koers voor de gebiedsontwikkeling en is de governance op het integrale geheel van het stadse deel van het project Spoorzone herijkt. Dit heeft geleid tot het opstellen van een memo positionering OBS, die in februari 2014 door het college is vastgesteld. Hierin is vastgelegd dat gemeente en OBS ieder vanuit de eigen rol en verantwoordelijkheid samenwerken en sturen op integraliteit. De samenwerking tussen gemeente en OBS is gebaseerd op de principes schouder aan schouder en mal en contramal. Dat betekent dat gemeentedirecteur en directeur OBS en de managers voor de diverse projectonderdelen (= infrastructurele projecten, HNK en gebiedsontwikkeling) en de projectbeheersing en control in deskundige teams samenwerken, iedere betrokken manager vanuit de eigen rol en de daarvan afgeleide verantwoordelijkheid. De overlegstructuur is een afgeleide van de op deze principes gebaseerde samenwerkingsrelatie. De directeur van OBS is onveranderd verantwoordelijk voor de uitvoering van de stadse scope binnen de vastgestelde kaders en binnen de business case en voor de beheersing van het project door adequaat project- en risicomanagement, financieel en fiscaal management en voor adequaat beheer van de door de gemeente ter beschikking gestelde financiële middelen. De interne bedrijfsprocessen worden door het OBS-bedrijfsbureau beheerst. De directeur van de vennootschap rapporteert vier keer per jaar aan het bestuur over de voortgang van het project, de hoofdlijnen van het strategisch beleid, de algemene en financiële risico s en de aan het project inherente risico s en het beheers- en controlesysteem. 5.3 De organisatie en de opdrachtgeverrelaties De projectorganisatie en de opdrachtgever- c.q. opdrachtnemer-relaties zijn complex en in figuur 7 hieronder schematisch weergegeven 5. Een overzicht van de meest belangrijke contracten is opgenomen in bijlage 1. Figuur 7: Organisatie en opdrachtgeverrelaties Spoorzone Delft 4 5 Thans ministerie van Infrastructuur en Milieu Het schema, zie figuur 7, is sinds 2014 niet meer bijgewerkt. Pagina 11 van 54

14 5.4 Verbonden partijen De gemeente is de enige aandeelhouder van OBS. Tussen OBS en de gemeente bestaat een opdrachtgever- en opdrachtnemer-relatie. De door de gemeente en ProRail aan OBS verstrekte opdrachten 6 zijn de basis voor de scope van OBS. Volgens de aan het publicatieblad van de Europese Unie van 29 november 2008 ontleende definitie is derhalve tussen OBS en de gemeente Delft sprake van transacties tussen verbonden partijen. 6 De gemeentelijke opdrachten aan OBS zijn vastgelegd in de bestuurlijke opdracht aan OBS dd. 18 maart 2014 en de daarna overeengekomen scopewijzigingen. Pagina 12 van 54

15 6 De bestuurs- en beheersinstrumenten OBS is verantwoordelijk voor uitvoering van het stadse deel van het project binnen de gestelde kaders voor geld, tijd, kwaliteit, organisatie en informatie. Om aan de opdracht te kunnen voldoen gebruikt OBS verschillende beheersinstrumenten, die in dit hoofdstuk beknopt toegelicht worden. Sinds 2009 worden de gekwantificeerde risico s in de geactualiseerde versies van de business case verwerkt, ook de geactualiseerde planning werkt zover mogelijk door in de business case. Periodiek wordt de aansluiting gemaakt tussen de business case en de financiële administratie, zodat door combinatie van alle bij OBS aanwezige bestuurs- en beheersinstrumenten de integrale beheersing van het project is gegarandeerd. De hieruit voortkomende processen van rapporteren, informeren en (bij-)sturen maken op alle niveaus deel uit van de bedrijfsprocessen van OBS. Een kwaliteitsmanagementsysteem maakt sinds 2010 deel uit van de beheersinstrumenten van OBS. Hieronder worden vervolgens de beheersinstrumenten business case (hoofdstuk 6.1.), planning (hoofdstuk 6.2.) en het risico-, contract- en veiligheidsmanagement (hoofdstuk 6.3.) toegelicht. Voor een toelichting over de waardering van risico s, de voorziene risico s en de stand van de risicovoorziening per ultimo 2015 en een vooruitblik naar de komende periode wordt verwezen naar hoofdstuk 7. Pagina 13 van 54

16 6.1 De business case (geld) a Historie en algemene toelichting / doel business case In oktober 2005 was de gemeente de enige risicodrager van het project en is een business case ontwikkeld. Daarin zijn alle kosten en baten van het project - gezet in de tijd - opgenomen met het doel de financiële en bedrijfseconomische haalbaarheid van het project te bewaken. Dit doel is onveranderd. De oorspronkelijke business case uit 2005 is als gevolg van voortschrijdend inzicht, als gevolg van het feit dat het ministerie van Verkeer en Waterstaat 4 in 2008 het risico voor de aanleg van de tunnel op zich heeft genomen én als gevolg van additioneel toegezegde financiële bijdragen in juli 2008 geactualiseerd. Op basis van overeenkomsten heeft ProRail de bouw voor de tunnel aan CCL gegund en is in 2009 de uitvoering van het project gestart. De in 2008 geactualiseerde versie van de business case is de niet openbare integrale exploitatieopzet van het integrale project met alle kosten en baten, gezet in de tijd en voorzien van financiële parameters. b Proces Met ingang van eind 2008 wordt de business case tweemaal per jaar geactualiseerd, het resultaat wordt geanalyseerd en gerapporteerd aan het management van OBS. De uitkomsten van geactualiseerde versies worden besproken met de aandeelhouder, de betrokken projectwethouders en de raad. De geactualiseerde versie is vervolgens de nieuwe basis voor het berekenen van scenario s. Om te waarborgen dat de realiteit - die blijkt uit de financiële administratie - op de juiste wijze en volledig in de geactualiseerde versies van de business case is verwerkt wordt periodiek een aansluiting gemaakt tussen de werkelijkheid in de financiële administratie en de business case. In de tabel kerncijfers project op pagina 7 is beknopte informatie opgenomen over de omvang van de business case. V.w.b. de verwerking van gekwantificeerde risico s zie hoofdstuk 6.3. vanaf pagina 19. c Projectkosten In de business case zijn de op actuele plannen en planningen gebaseerde ramingen van kosten voor de scope van OBS opgenomen. Met het ministerie van Verkeer en Waterstaat 4 en met ProRail zijn in juli 2008 afspraken gemaakt over de fasering van de betaling van de Delftse bijdrage aan de tunnel ad 117 miljoen. Deze kasstroomafspraak is in 2010 als gevolg van de vertraging in de uitvoering geactualiseerd en formeel vastgesteld. d Financiering van de projectkosten (= de baten) De projectkosten voor het stadse - het Delftse - deel van het project worden in eerste instantie gefinancierd door bijdragen van de gemeente Delft, van VROM 4, door bijdragen van de regionale partijen Provincie Zuid-Holland en het Stadsgewest Haaglanden 7 en vanuit de gebiedsontwikkeling. In juli 2008 hebben de ministeries van Verkeer en Waterstaat 4 en VROM 4, de Provincie Zuid-Holland, het Stadsgewest Haaglanden, de Stadsregio Rotterdam 7 en de gemeente Delft aanvullende projectbijdragen toegekend om de bouw van een tunnelcasco geschikt voor vier sporen mogelijk te maken. Ontvanger van alle subsidies is de gemeente Delft en niet OBS. De gemeente stelt de werkelijk ontvangen subsidies bij wijze van voorschot en als financieringsmiddel aan OBS ter beschikking met het doel de door OBS gemaakte projectkosten te betalen. Het beheer van de subsidies heeft de gemeente overgedragen aan OBS. Eind 2008 openbaarde zich de werkelijke omvang van de mondiale economische crisis, ook het project Spoorzone ondervindt hiervan de gevolgen. In de periode heeft OBS met de vastgoedontwikkelaar OCSD een proces opgestart om de mogelijkheden tot een optimalisatie van de vastgoedontwikkeling te verkennen. De gedeelde conclusies uit dit proces hebben in 2012 geleid tot een vaststellingsovereenkomst tot ontbinding van het bestaande contract uit 2005 en tot het sluiten van een nieuwe overeenkomst met Ballast Nedam Ontwikkelingsmaatschappij B.V. 4 7 Thans ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) Thans metropoolregio Rotterdam-Den Haag (MRDH) Pagina 14 van 54

17 6.1 Vervolg: de business case (geld) e Budgettaire kaders gebiedsontwikkeling In november 2011 is het budgettair kader gebiedsontwikkeling Spoorzone door het college van Burgemeester en Wethouders vastgesteld. Het doel van het budgettaire kader was het afbakenen van de scope van het deelproject gebiedsontwikkeling en het hiermee samenhangende programma, kosten, opbrengsten en het initiële gemeentelijke spaarmodel. Na de ontbinding van het contract met OCSD en het aangaan van de nieuwe overeenkomst met Ballast Nedam is achtereenvolgens het IOC Ambitiedocument en het Integraal Ontwikkelingsplan Nieuw Delft (IOP) opgesteld en door de raad goedgekeurd. De financiële onderbouwing van het IOP is opgenomen in het Budgettair kader gebiedsontwikkeling Nieuw Delft dat in november 2013 door het college is vastgesteld. Aan dit budgettaire kader ligt een rekenmodel ten grondslag. Dit rekenmodel wordt beheerd door de planeconoom gebiedsontwikkeling van OBS. In het rekenmodel zijn de grondwaarden en alle project- en proceskosten betreffende de gebiedsontwikkeling opgenomen. Het rekenmodel gebiedsontwikkeling wordt twee keer per jaar tegelijk met de business case geactualiseerd en de resultaten worden één op één verwerkt in de integrale business case. Sinds 2011 heeft de negatieve bijstelling van de grondwaarde geleid tot de noodzaak om door middel van een gemeentelijk spaarmodel de ontstane tekorten in de business case op te vangen. De totale geprognosticeerde hoogte van deze aanvullende gemeentelijke bijdrage is per ultimo 2012 verhoogd van 22 miljoen naar 42 miljoen. Ondanks de hogere kosten die het IOP tot gevolg heeft, is besloten het spaarmodel niet verder te verhogen. Het gevolg was dat het tekort op de business case per ultimo 2013 opliep tot een negatief resultaat ad - 8,7 miljoen (eindwaarde 2030). De verdere ontwikkeling van de business case sindsdien is hieronder toegelicht f Banksimulatie Alle kosten en inkomsten zijn waar nodig - geïndexeerd en conform de uitvoeringsplanning in de tijd gezet. De daaruit voortvloeiende geprognosticeerde kasstroom van alle projectkosten en -opbrengsten, vermeerderd met het renteresultaat (= rentebaten bij een liquiditeitstegoed, rentekosten bij een liquiditeitstekort) is de banksimulatie. Het banksaldo aan het eind van de looptijd van het project is het resultaat van de business case. De banksimulatie is tegelijk de basis voor de lange-termijn-liquiditeitsprognose 8 die OBS nodig heeft om het geldbeheer effectief en efficiënt en conform de in het Addendum op de BUOK gemaakte afspraken uit te voeren. Voor de banksimulatie zijn de volgende parameters gehanteerd: Parameters Index BC Q BC Q BC Q Kostenstijging 2015 CPI CCL BDB 0,90% 1,44% 1,40% ,00% 1,44% 2,00% 2,00% 1,44% 2,00% Kostenstijging Opbrengstenstijging 2015 Opbrengstenstijging Rente positief banksaldo Rente negatief banksaldo CPI CCL BDB CPI CPI 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 0,90% 0,00% 2,50% ,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 0,00% 2,50% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 1,50% 2.50% Datum eindwaarde business case Ten behoeve van de dagelijkse geldbehoefte maakt OBS regelmatig liquiditeitsprognoses voor de middellange termijn om de rentebaten voor de tijdelijk niet benodigde geldmiddelen te kunnen optimaliseren. Volgens het CPB komt het inflatiepercentage voor 2015 uit op 0,9%. Dit percentage is gehanteerd voor de indexatie van een aantal kostensoorten en voor de grondwaarde gebiedsontwikkeling. Het kostenstijgingspercentage voor de kosten van het bouw- en woonrijpmaken is conform eerdere jaren bepaald volgens het BDB-indexcijfer. De aanpassing van het rentepercentage voor een positief banksaldo leidt niet tot consequenties voor het resultaat van de banksimulatie omdat het banksaldo volgens de simulatie sinds 2015 niet meer significant positief is. Pagina 15 van 54

18 6.1 Vervolg: de business case (geld) g Ontwikkelingen 2014 en 2015 In 2014 heeft OBS een stresstest op de business case uitgevoerd. Deze intern uitgevoerde analyse leidde tot een verslechtering van het resultaat per ultimo 2013 ad - 8,7 miljoen (eindwaarde 2030) naar - 62 miljoen (eindwaarde 2030). Onderdeel van de stresstest was ook een inventarisatie van mogelijke maatregelen om het tekort weer terug te kunnen dringen. Indien deze maatregelen honderd procent effectief zouden zijn zou het tekort met ruim 32 miljoen teruggedrongen kunnen worden. Op verzoek van OBS en gemeente heeft het College van Burgemeester en Wethouders besloten om een externe partij (Rebel) halverwege 2014 een second opinion uit te laten voeren op de stresstest en op de business case. Rebel heeft geconcludeerd dat de meest realistische waarde van de business case - naar het inzicht op dat moment - zonder het treffen van nadere beheersmaatregelen miljoen (eindwaarde 2030) bedraagt. Rebel gaat daarbij uit van een conservatieve inschatting van de grondwaardes, een ophoging van het project onvoorzien en de bijstelling van de rentevoet. Daarbij geeft Rebel nadrukkelijk aan dat dit resultaat een bandbreedte kent tussen - 21 en + 42 miljoen (met andere woorden: het resultaat beweegt zich tussen - 38 en miljoen). Een andere belangrijke conclusie van Rebel is dat de uitkomst van de OBS-intern uitgevoerde stresstest (- 62 miljoen) ruim binnen dit resultaat past en daarmee realistisch is. Een belangrijke aanbeveling van Rebel was om naast de business case als waarderingsinstrument - zijnde de meest realistische eindwaarde van de business case - een business case als sturingsinstrument te hanteren, gebaseerd op een meer ambitieuze eindwaarde op basis van een aantal beheersmaatregelen. In oktober 2014 heeft het College van burgemeester en wethouders een maatregelenpakket vastgesteld ter waarde van circa 30 miljoen. Uit onderstaande figuur blijkt de ontwikkeling van de eindwaardes op basis van de geactualiseerde business cases waardering en sturing tussen ultimo 2014 en ultimo 2015: Business case Q Business case Q2/Q Business case Q BC waardering Resultaat negatief - 61,7 mio Spreiding: - 17,9 mio / + 50,7 mio Resultaat negatief mio Spreiding: - 24,1 mio / + 48,2 mio Resultaat negatief - 76 miljoen Spreiding: - 17 mio / + 42 mio BC sturing Resultaat negatief - 45,3 mio Spreiding: - 27,5 mio / + 41,1 mio Resultaat negatief - 45,6 mio Spreiding: - 33,8 mio / + 38,5 mio Resultaat negatief - 48 miljoen Spreiding: - 32 mio / + 28 mio h Het spaarmodel In de periode heeft de gemeente het spaarmodel ( 42 miljoen in de periode ) geïntroduceerd om de daling van de grondwaarde op te kunnen vangen. Om het extra tekort op de business case als sturingsinstrument te kunnen dekken (- 50 miljoen ten opzichte van - 8,7 miljoen) heeft de gemeente toen een spaarmodel II geïntroduceerd (totaal 39 miljoen in de periode ). Het spaarmodel leidt per ultimo 2015 tot een extra bijdrage van de gemeente aan OBS van totaal 74 miljoen. In de bovenstaande resultaten is rekening gehouden met een extra bijdrage van 42 miljoen (voorheen spaarmodel I). De overige 32 miljoen is nodig om het resultaat op de business case als sturingsinstrument (- 48 miljoen per Q4-2014) te dekken. Gezien de ontwikkeling van het resultaat van de business case als sturingsinstrument (van 48 miljoen eind 2014 naar 45,3 miljoen eind 2015) kan de extra bijdrage, zijnde 74 miljoen ( 42 miljoen volgens spaarmodel I en extra bijdrage ad 32 miljoen) worden bijgesteld. Het bedrag van het huidige spaarmodel zal de gemeente naar verwachting vanaf 2016 gefaseerd aan OBS overmaken, gebaseerd op liquiditeitsprognoses van OBS waarmee de aanvullende liquiditeitsbehoefte van OBS actueel wordt berekend (zie ook voetnoot 8 op pagina 15). Pagina 16 van 54

19 6.1 Vervolg: de business case (geld) h Ontwikkelingen 2015 Het resultaat van de geactualiseerde business case als waarderingsinstrument bedraagt per ultimo ,7 miljoen (eindwaarde 2030). Bij het opstellen van de stresstest is een maatregelenpakket met een waarde van circa 30 miljoen geformuleerd dat ter optimalisatie van het resultaat van de business case zou bijdragen. Van de door het College van burgemeester en wethouders in 2014 geformuleerde beheersmaatregelen ad 30 miljoen zijn in 2014 en 2015 beheersmaatregelen ter waarde van circa 14,3 miljoen gerealiseerd 12. Het absolute resultaat voor de business case waardering is per ultimo 2015 ten opzichte van ultimo 2014 verbeterd met circa 14,3 miljoen (zijnde - 76 miljoen per eind 2014 minus 61,7 miljoen per eind 2015). Het resultaat van de geactualiseerde business case als sturingsinstrument vertoont per ultimo 2015 een negatief resultaat ter hoogte van - 45,3 miljoen (eindwaarde 2030) en verbetert per ultimo 2015 ten opzichte van ultimo 2014 dan ook met 2,7 miljoen. Ten opzichte van de business case waardering is het resultaat van de business case sturing per ultimo 2015 met 16,4 miljoen verbeterd omdat de waarde van de nog niet geëffectueerde beheersmaatregelen ad circa 16,4 miljoen in de business case sturing is ingerekend. Samengevat ontwikkelt zich de business case op hoofdlijnen als volgt: Business case waardering per ultimo 2014 Plus: resultaatsverbetering ,0 mio negatief 14,3 mio positief = Geactualiseerde eindwaarde business case waardering per ultimo ,7 mio negatief Plus: Waarde nog te realiseren maatregelen business case per ultimo ,4 mio positief = Geactualiseerde eindwaarde business case sturing per ultimo ,3 mio negatief In de hierboven genoemde geactualiseerde eindwaardes per ultimo 2015 is rekening gehouden met aanvullende stortingen 2016 van de gemeente op basis van het spaarmodel I ( 42 mio) maar niet met aanvullende stortingen van het spaarmodel II in 2016 en De beheersmaatregelen zijn in de kwartaalrapportage Spoorzone Q op hoofdlijnen toegelicht. Pagina 17 van 54

20 6.2 Planning (tijd) a Algemeen/doel Doel van de planning is het beheersen van het project ten aanzien van het aspect tijd. Dit gebeurt aan de hand van de vastgestelde planning, de werkelijke en geprognosticeerde voortgang, het analyseren van afwijkingen en het nemen van maatregelen: het bijsturen van het proces en eventueel bijstellen in de planning. De planning is praktijkproof, daarmee is bedoeld dat het proces zo wordt weergegeven als de projectleider het aan wil sturen. Op deze wijze kan het project en de samenhang van de projectonderdelen worden overzien. De planning moet volledig zijn en alle activiteiten per projectonderdeel bevatten die door de verantwoordelijke projectleider of manager moeten worden georganiseerd. De planning wordt regelmatig afgestemd met de contractpartijen, zodat iedereen weet welke (tijds-)afspraken er gelden. b Proces Het opstellen van de planningen gebeurt top-down. Eerst wordt de planning op het hoogste niveau opgesteld, vervolgens de planning op de onderliggende niveaus, welke binnen de kaders van het bovenliggende niveau dient te vallen. Essentieel is dat op ieder niveau tenminste die activiteiten gepland worden die voor de planning van het bovenste niveau vereist zijn. In de dagelijkse praktijk doen zich altijd afwijkingen ten opzichte van de vastgestelde planning voor, daarom is bijsturing nodig. Rapporteren over de voortgang gebeurt bottom-up waarbij de voortgang en de afwijkingen ten opzichte van de gestelde kaders worden aangegeven. Bij afwijkingen analyseert de planner of deze negatieve gevolgen hebben, en bepaalt in overleg met de projectleider waardoor de afwijkingen zijn ontstaan en welke acties of maatregelen nodig zijn. c Hoofdplanning Als gevolg van de reset IOR (zijnde de herijking van het contract voor de herinrichting van de openbare ruimte in het noordelijke deel van het project = deelproject IOR) hebben de bij de reset betrokken contractpartijen gemeente-obs, ProRail en de hoofdaannemer CCL in januari 2015 een nieuwe hoofdplanning vastgesteld (zijnde planning versie K). In 2015 is conform de dan vigerende planning de oostelijke tunnelbuis in gebruik genomen. Daarna is het oude spoorviaduct afgebroken en is een aanvang gemaakt met de tweede fase van het project: de realisatie van de parkeergarage Spoorsingel, de aanleg van de westelijke tunnelbuis, het afbouwen van het stadskantoor, de realisatie van de fietsenstalling Coenderpark (als onderdeel van de toegevoegde scope naar aanleiding van de reset IOR ) en het inrichten van de openbare ruimte waaronder ook de tramsporen. In bijlage 3 is een actueel overzicht van de contractueel overeengekomen (bijgestelde) mijlpalen opgenomen. Pagina 18 van 54

21 6.3 Risico-, contract- en veiligheidsmanagement a Historie en ontwikkeling van het risicomanagement Tot halverwege 2008 berustte het risico voor het integrale project inclusief de realisatie van de spoorinfrastructuur nog bij de gemeente Delft. In het voorjaar van 2008 is in opdracht van het ministerie van Verkeer en Waterstaat 4 een extern onderzoek naar de risico s en naar de werking van de business case uitgevoerd. Mede naar aanleiding van de uitkomsten van dat onderzoek is in het Addendum op de BUOK tussen het Rijk en de gemeente in juli 2008 afgesproken, dat de aanleg van de spoorinfrastructuur zal gebeuren voor rekening én voor risico van het ministerie van Verkeer en Waterstaat, en dat de gemeente een belangrijke financiële bijdrage daaraan levert. OBS heeft met deze afspraak rekening gehouden bij de organisatie en implementatie van haar beheersinstrumenten. b Doel van het risicomanagement Het risicomanagement heeft tot doel alle risico s, waarvan OBS (met achtervang door de gemeente) risicodrager is en die ten laste komen van de business case, te inventariseren, te kwantificeren en adequate beheersmaatregelen in te stellen met het doel de in de business case opgenomen post onvoorzien te beheren en te beheersen. Hiertoe houdt OBS elk kwartaal risicosessies, sinds het derde kwartaal van 2014 schuiven ook vertegenwoordigers van de gemeente aan bij deze sessies. Afgesproken is dat elke actualisatie van de business case wordt gechallenged door de gemeente en dat éénmaal per jaar een externe challenge op de business case zal plaatsvinden. Daarnaast is actieve, feitelijke en frequente communicatie over het project en actief omgevingsmanagement erop gericht niet alleen het draagvlak voor aanleg van de tunnel en voor de overige bouwwerkzaamheden te behouden en waar mogelijk te vergroten, maar ook om risico s te minimaliseren. Een effectief ingericht proces van risicomanagement zal geïdentificeerde risico s tot een minimum beperken. c Het contractmanagement Contractmanagement is het proces waarbij zo systematisch en efficiënt mogelijk (binnen de daarvoor geldende wetten en richtlijnen) contracten en/of wijzigingen daarop worden opgesteld, uitgevoerd en geanalyseerd met het doel contracten te beheren om financiële en operationele prestaties te optimaliseren en risico s te beperken. Per ultimo 2014 speelden nog een aantal discussiepunten tussen ProRail en OBS. Daarbij ging het voornamelijk om de vraag in hoeverre extra gemaakte kosten toe te rekenen zijn aan het spoorse project (zijnde voornamelijk de tunnel) of aan de stadse deelprojecten. In 2015 hebben OBS en ProRail overeenstemming bereikt over deze discussiepunten. d Het veiligheidsmanagement Het veiligheidsmanagement wordt uitgevoerd conform wettelijke normen en betreft de veiligheid rond en op de bouwplaats, de sociale veiligheid en de toekomstige gebruiksveiligheid. Op het gebied van de veiligheid rond en op de bouwplaats en op het gebied van de integrale projectveiligheid werkt de veiligheidsmanager van OBS nauw samen met ProRail, de gemeente en met de hoofdaannemers voor de spoorse projecten en het project stadskantoor-stationshal. Met betrekking tot de huidige en toekomstige gebruiksveiligheid werkt OBS samen met de gemeente, met de NS 13 en het Stadsgewest Haaglanden, thans Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH). OBS en ProRail hebben in 2012 het geactualiseerde IVP 14 vastgesteld. Op het gebied van sociale veiligheid is het geactualiseerde gemeentelijk sociaal veiligheidsplan vastgesteld en voor het projectgebied Spoorzone van toepassing verklaard. Dit plan wordt door OBS toegepast in zowel het deelproject inrichting openbare ruimte alsook bij het deelproject gebiedsontwikkeling. Ten opzichte van de aannemer van het stadskantoor treedt OBS op als opdrachtgever, met tot gevolg dat OBS de verantwoordelijkheden betreffende het veiligheidsmanagement van het stadskantoor invult en de daarvoor noodzakelijke acties uitvoert. Begin 2016 is geconstateerd dat het project Spoorzone sinds 73 weken vrij van ongevallen is Thans ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) NS = NS Groep bestaande uit verschillende bedrijven onder een dak van de Nederlandse Spoorwegen IVP = Integraal VeiligheidsPlan Bron: V&G actueel Pagina 19 van 54

22 7 De risico s 7.1 De organisatie van het risicomanagement Elk kwartaal worden in gesprekken met (deel)projectmanagers van OBS en de daarvoor aangewezen verantwoordelijke managers/projectleiders bij de contramal van de gemeente de risico s geïnventariseerd. De projectmanager identificeert en kwantificeert de risico s en bepaalt de maatregelen om deze te beheersen. De beheerder van de risicodatabase verwerkt de informatie en ondersteunt de projectmanager bij de bewaking van afdoening van de geformuleerde beheersmaatregelen en de effecten daarvan. Het resultaat van de risico-inventarisatie is een momentopname van de onderkende voorziene risico s. De samenstelling van de voorziene risico s wijzigt elk kwartaal, bijvoorbeeld door het uitvoeren van effectieve beheersmaatregelen en/of door voortschrijdend inzicht. De beheerder van de risicodatabase rapporteert over het risicomanagement aan directie en management van OBS. Aan de aandeelhouder, aan de projectwethouders Spoorzone en aan de gemeenteraad wordt over de stand van de risico s en het onvoorzien gerapporteerd door middel van de kwartaalrapportages. 7.2 De risico s, de waardering en risicoreservering en bandbreedte Bij het bepalen van het risicoprofiel van de business case wordt onderscheid gemaakt tussen de kostenzijde van de business case die (gedeeltelijk) beïnvloedbaar (endogeen) is en de opbrengstenzijde die niet beïnvloedbaar (exogeen) is. Voor het bepalen van de risico s op de kostenzijde van de business case wordt zowel de topdown als de bottom up methode gehanteerd. Figuur 8: Bottom up -top down Op basis van de prognose van de nog te maken kosten en de fase waarin het project zich bevindt wordt de risicoreservering top down benaderd. Hierbij wordt 5% gehanteerd voor projectonderdelen die ontworpen en gecontracteerd zijn, 10% voor onderdelen die nog niet zijn ontworpen en 15% voor niet gecontracteerde onderdelen. Dit leidt tot een risicoreservering. Naast deze top down benadering worden de risico s ook bottom up geïnventariseerd volgens het hiervoor beschreven proces. De bottom up geïnventariseerde risico s worden geconfronteerd met top down berekende risicoreservering. Het verschil tussen de top down - en bottom up - benadering is de post onvoorzien. De risico s worden gewaardeerd door voor elk risico de impact op drie niveaus te bepalen, namelijk laag, meest waarschijnlijk en hoog en vervolgens de meest waarschijnlijke impact/waarde vervolgens te vermenigvuldigen met de vastgestelde kans van optreden. Het resultaat van deze berekeningen geeft de waardering van een risico op dat moment weer. De totale impact van de geïnventariseerde risico s beweegt per ultimo 2015 tussen 6.4 en 21,1 miljoen, met een meest waarschijnlijke waarde van 14,4 miljoen (per eind ,0 miljoen). De gemiddelde kans van optreden is geschat op 44%. Hiermee komt de waardering van de risico s per ultimo 2015 uit op 6,3 miljoen (gelijk aan 14,4 miljoen x 44%). In hoofdstuk 7.3 is de ontwikkeling van de totale risicoreservering in 2015 weergegeven, gespecificeerd in dat deel dat reeds is belegd met geïdentificeerde risico s (per ultimo totaal 6,3 miljoen, opgenomen in de regel voorziene risico s) en het deel van het onvoorzien, dat nog niet gelabeld is (per ultimo 2015 totaal 2,8 miljoen, opgenomen in regel onvoorzien), inclusief een verdeling van de risicoreserving over de specifieke projectonderdelen. Het is belangrijk te constateren dat de waardering van de risico s per einde van elk kwartaal een momentopname is. Pagina 20 van 54

23 7.3 De ontwikkeling van de risico s in het boekjaar 2015 OBS rapporteert per kwartaal aan het College van burgemeester en wethouders per projectonderdeel over de stand van de risico s. In 2015 is de ontwikkeling van de risicovoorziening op basis van de business case sturing (en niet meer, zoals in 2014, op basis van de business case waardering) als volgt gerapporteerd: Mutaties boekjaar 2015 Ultimo 2014 Q Q Q Q Ultimo 2015 Omschrijving/deelproject Bedragen * Voorziene risico s Algemeen Spoortunnel Stationshal IOR Parkeren en stallen Gebiedsontwikkeling Subtot 1: voorziene risico s Onvoorziene risico s Algemeen Spoortunnel IOR Parkeren en stallen Gebiedsontwikkeling Subtot.2:onvoorziene risico s Totale risicovoorziening Algemeen Spoortunnel IOR Parkeren en stallen Gebiedsontwikkeling Totaal 1 en 2: Risicovoorz.vlg. bc sturing Uit bovenstaande tabel blijkt dat het totaal van de risicoreservering in 2015 met circa 5,915 miljoen verlaagd is van 15,051 miljoen per ultimo 2014 naar 9,136 miljoen per ultimo In hoofdlijn kan deze verlaging van de risicovoorziening afgezien van de mutaties als gevolg van een verschuiving van de voorziene naar onvoorziene risico s - als volgt worden verklaard: Mutatie Risico s Bedragen * Afwikkeling issues ProRail spoortunnel = opgetreden risico Afname Afwikkeling issues ProRail IOR = opgetreden risico Afname Afwikkeling issues ProRail Stationshal Afname -350 Toename algemene risico s als gevolg van grondverwerving, luchtdrukproblematiek en latere ontvangst bijdragen in Q Toename Opgetreden risico parkeergarage Spoorsingel als gevolg van gewijzigde grondwaterstand (gesaldeerd met nieuwe risico s en overheveling van planrisico s naar de gemeente) Afname Totaal verklaarde mutaties op hoofdlijnen Per ultimo 2015 is de samenstelling van de risicovoorziening als volgt: Bedragen in * In % van totaal Algemeen % Spoortunnel 0 - IOR % Parkeren en stallen 609 7% Gebiedsontwikkeling % Totaal % Voor een meer gedetailleerde toelichting wordt verwezen naar de kwartaalrapportages Spoorzone. Pagina 21 van 54

24 7.4 Toelichting op het verschil van de risico s waardering/sturing In het boekjaar 2014 is over de hoogte van de totale risicovoorziening zowel in het jaarrapport alsook in de kwartaalrapportages gerapporteerd over de risico s op basis van de business case waardering, met ingang van 2015 wordt gerapporteerd over de risico s op basis van de business case sturing. Uit onderstaande tabel blijkt het verschil per ultimo Risicoreservering * per Q Volgens business case waardering Business Verschil tussen Risico- case bc sturing en Deelproject Risico s Onvoorzien reservering sturing waardering Algemeen Spoortunnel HNK-S IOR Parkeren en stallen Gebiedsontwikkeling Totaal Uit de tabel blijkt dat de waardering van de risicoreservering in de business case waardering per ultimo ,349 miljoen hoger is dan de waardering van de risico s in de business case sturing per ultimo Dit verschil kan op hoofdlijnen als volgt worden verklaard: Risico s Bedragen * Spoortunnel (lagere onvoorzien in bc sturing) Afname t.o.v. bc waardering -1,400 Parkeren en stallen (lagere onvoorzien in bc sturing) Afname t.o.v. bc waardering Gebiedsontwikkeling (lagere onvoorzien in bc sturing Afname t.o.v. bc waardering Totaal verklaard verschil tussen risicovoorziening waardering en sturing Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar de rapportage actualisatie business case Q Gemeentelijke risico s/het spaarmodel OBS realiseert het project Spoorzone binnen de kaders van de business case, maar uiteindelijk voor rekening en risico van de gemeente Delft. De gemeente draagt daarnaast de risico s die buiten de scope van OBS liggen, zijnde de risico s voor de realisatie van het stadskantoor en de fietsenstalling Coenderpark en het in het Addendum op de BUOK in 2008 overeengekomen restrisico voor de tunnelbouw. Voor de gemeente betekent dit dat zij enerzijds voldoende financieringsmiddelen aan OBS ter beschikking moet stellen zodat OBS in staat is de door haar gemaakte projectkosten te financieren. Anderzijds betekent dit dat de gemeente conform haar gebruikelijk werkwijze rekening moet houden met een adequate vertaling van de business case Spoorzone (OBS) naar haar eigen (gemeentelijke) planning- en controlcyclus. 7.6 Opgave van mogelijke risico s na balansdatum Met het vaststellen van een door alle contractpartijen geaccepteerde nieuwe baseline voor het deelproject IOR en de formele afhandeling van de reset IOR (gedeeltelijk in 2015) is de in het directieverslag van 2013 gerapporteerde herijking van toen nog onder handen zijnde contractwijzigingen een feit. In 2015 hebben OBS en ProRail overeenstemming bereikt over de bekende discussiepunten - de zogenaamde issues. De over het tramdossier 16 met het Stadsgewest Haaglanden (nu Metropoolregio Rotterdam Den Haag) jarenlang gevoerde gesprekken hebben in 2015 geleid tot een formele toezegging voor de aanvullende dekking en een door de Metropoolregio Rotterdam Den Haag betaald voorschot voor de kosten van dit projectonderdeel. 16 Het tramdossier bevat een ten opzichte van het initiële programma van eisen gewijzigd ontwerp en gewijzigde uitvoering. Pagina 22 van 54

25 8 Voortgang in 2015 en vooruitblik Sinds 2008 is de aannemerscombinatie CCL in opdracht en voor rekening en risico van ProRail bezig met de voorbereiding en uitvoering van de tunnel en is OBS doorgegaan met de voorbereiding en de realisatie van de stadse deelprojecten. Over de voortgang van de deelprojecten rapporteert OBS per kwartaal aan haar opdrachtgever gemeente op een gestructureerde manier. Hieronder is de stand van elk deelproject met een vooruitblik naar de volgende periode beknopt weergegeven Deelproject Spoortunnel Scope: Aanleg tunnel en het spoorse deel van de OV-knoop, bestaande uit ondergronds station, bovengrondse stationshal en ondergrondse fietsenstalling. Projectmanagement: ProRail. Voortgang: De realisatie van het spoorse deel van het project verloopt volgens planning. Op 28 februari 2015 is de eerste trein door de tunnel gereden en zijn de stationshal en de ondergrondse perrons in gebruik genomen. Daarna zijn de oude spoorinfrastructuur en het spoorviaduct verwijderd zodat met de bouw van de tweede tunnelbuis op die locaties waar zich oude spoorinfrastructuur bevond kon worden begonnen. Daarnaast is eind 2015 (in uitvoering van artikel 4.4 van het Addendum op de Bestuurlijke uitvoeringsovereenkomst uit 2008) overeenstemming met het ministerie van IenM bereikt over de zogenaamde treasuryverplichting ad 2,9 miljoen, dit onder toepassing van de naar-rato-bepaling. Vooruitblik: De bouw van de tweede tunnelbuis vordert in 2016 conform planning. Met het ministerie van IenM en met ProRail vinden gesprekken plaats over de afwikkeling van de bijdrage van ProRail aan door de gemeente betaalde verwervingskosten. 8.2 Deelproject IOR Scope: Realisatie van de inrichting van de nieuwe openbare ruimte en het bouwrijpmaken van het zuidelijke en het noordelijke projectgebied. Projectmanagement: OBS. Voortgang: Halverwege februari 2015 is conform planning het busplein als onderdeel van de OVknoop Delft in gebruik genomen. In het eerste kwartaal is na ingebruikname van de treintunnel een aanvang gemaakt met de sloop van de oude spoorinfrastructuur en het spoorviaduct. Het GWK is gesloopt in het derde kwartaal en om vertraging op de eindmijlpaal terug te dringen zijn versnellingsmaatregelen gedefinieerd. De realisatie van de trambaan op de Westvest inclusief de bus/tramhalte en de aansluiting op lijn 19 is gereed, de laatste kademuren aan de Westvest worden aangebracht. Vooruitblik: In het eerste kwartaal 2016 wordt een start gemaakt met de aanleg van de kademuur in de gebiedsontwikkeling Nieuw Delft en met de aanleg van het laatste stukje kademuur op de Westvest ter hoogte van de voormalige Serpo-locatie. 8.3 Deelproject Gebieds- en vastgoedontwikkeling Scope: Ontwikkeling van het gebied met circa 820 woningen en circa m 2 commerciële ruimtes, gebouwd parkeren en van de openbare ruimte in het zuidelijke deel van het projectgebied, met een op de tunnel gesitueerd stadspark en een nieuwe stadsgracht als kwaliteitsbepalend element. Projectmanagement: OBS. Voortgang: Met de sloop van het Grotiuscollege wordt in het eerste kwartaal 2015 een aanvang gemaakt met het bouwrijpmaken van de Coendersbuurt. Eind 2015 is het bouwrijpmaken afgerond. Alle percelen van fase 1 in de Coendersbuurt zijn verkocht met een grondwaarde boven de in de business case sturing verwerkte grondwaarde, de eerste omgevingsvergunningen zijn aangevraagd en verleend. De eerste bouwkavels zijn eind 2015 juridisch geleverd. Van de vrije percelen van fase II zijn alle kavels onder optie. De ontwikkelaars Era Heijmans en Ballast Nedam zijn gestart met de planontwikkeling voor de velden B en C in de Coendersbuurt. De proeftuin, gerealiseerd door GroenKracht is in gebruik genomen. Het overleg voor ontwikkeling van veld D wordt afgerond, voor de ontwikkeling van veld 5 is een overeenkomst gesloten, voor de overige velden vindt een verkenning onder marktpartijen plaats. Eind 2015 is het bestemmingsplan VanLeeuwenHoekKwartier (VLHK) gereed. 17 Voor een meer uitgebreide toelichting op de in 2015 uitgevoerde activiteiten wordt verwezen naar de openbaar toegankelijke kwartaalrapportages, zoals behandeld in de huidige raadscommissie Spoorzone, Verkeer en Ruimte. Pagina 23 van 54

26 8 Vervolg: voortgang in 2015 en vooruitblik 8.3 Vervolg deelproject Gebieds- en vastgoedontwikkeling Vooruitblik: In 2016 wordt met de bouw van de woningen in de Coendersbuurt een aanvang gemaakt en wordt de verkenning over de ontwikkeling van de overige velden voortgezet om een verantwoorde keuze voor het vervolgproces te kunnen maken. 8.4 Deelproject Parkeren en stallen Scope: Realisatie van gebouwde parkeervoorzieningen en fietsenstallingen. Projectmanagement: OBS. Voortgang: In het eerste kwartaal 2015 is tegelijk met de treintunnel de door ProRail gerealiseerde ondergrondse fietsenstalling in gebruik genomen. In de loop van 2015 zijn de definitieve ontwerpen voor de ondergrondse parkeergarage Spoorsingel en de fietsenstalling Coenderpark gereed, waardoor een opgetreden vertraging kan worden ingelopen. In het vierde kwartaal is de realisatie van de diepwanden voor de parkeergarage Spoorsingel gereed en wordt begonnen met het uitgraven en de bouw van de toerit. Met ProRail wordt overeenstemming bereikt over de claim inzake gewijzigde grondwaterstanden. Het archeologisch onderzoek voor de fietsenstalling Coenderpark is afgerond. Vooruitblik: In 2016 wordt de realisatie van de parkeergarage Spoorsingel voortgezet en met de bouw van de fietsenstalling Coenderpark een aanvang gemaakt. 8.5 Deelproject Stadskantoor/stationshal (HNK-S) Scope: Bouw van een stadskantoor met vier lagen ( m 2 ) en een bovengrondse stationshal (4.500 m 2 ) in één geïntegreerd gebouw. Projectmanagement: OBS. Voortgang: In februari 2015 is de stationshal volgens planning in gebruik genomen. Fase 1 van het stadskantoor is na enige weken uitstel in afstemming met aannemer en opdrachtgever volgens bijgestelde planning opgeleverd. OBS heeft op verzoek van de gemeente met de aannemer van het stadskantoor een aanvullend contract voor de inrichting van de infrastructuur van het stadskantoor afgesloten. Met gemeente en aannemer zijn concrete afspraken gemaakt over de geplande oplevering begin Na sloop van de oude spoorinfrastructuur kon de aannemer voor het stadskantoor in het derde kwartaal starten met de realisatie van fase 2 van het stadskantoor, de vorming van de bouwput. Fase 2 betreft de realisatie van de publiekshal en de afbouw van de kelder die zich bevinden op de locatie waar zich voorheen spoorinfrastructuur bevond. Vooruitblik: Fase 1 van het stadskantoor en de aanleg van de inrichting van de infrastructuur van het gebouw is conform de met gemeente en aannemer gemaakte afspraken op 4 januari 2016 opgeleverd zodat de gemeente in februari 2016 kon verhuizen naar de opgeleverde delen (= fase 1) van het gebouw. 8.6 Conditionering, omgevingsmanagement en tijdelijke situatie Scope: Uitvoering van algemeen conditionerende en deelprojecten faciliterende werkzaamheden. Projectmanagement: OBS. Voortgang: In 2015 heeft OBS net als in voorgaande jaren een bijdrage geleverd aan de ontsluiting, de bereikbaarheid van en de verkeersveiligheid in het projectgebied en het omgevingsmanagement. Vooruitblik: In de eerste helft van 2016 wordt het omgevingsmanagement met name ingezet bij het begeleiden en beperken van hinder als gevolg van de sloop van het viaduct en van bouwwerkzaamheden van tunnel en in het kader van de gebiedsontwikkeling en voor de verkeersveiligheid. Pagina 24 van 54

27 8 Vervolg: voortgang in 2015 en vooruitblik 8.7 Communicatie Scope: OBS regisseert de communicatie voor en over het project, in overleg met de gemeente en mede in opdracht en voor rekening van ProRail. Voortgang: Begin 2015 is veel energie uitgegaan naar de communicatie over de ingebruikname van de treintunnel en het boven- en ondergrondse station. Ondanks de bezuinigingen voor communicatie en het informatiecentrum heeft ook in 2015 veel (inter-)actie met bewoners en ondernemers over de bereikbaarheid van de stad, over verkeersveiligheid en over de nieuwe plannen voor de gebiedsontwikkeling plaatsgevonden en zijn voor betrokken bewoners en ondernemers informatieavonden, onder andere om informatie te verstrekken over de gebiedsontwikkeling, georganiseerd. Ook de kinderziektes van het station (geen mobiel bereik in de tunnel, fietsenstalling barst uit de voegen) waren prominent aanwezig in de communicatie. Vooruitblik: In 2016 wordt de communicatie over het project naar behoefte voortgezet. 8.8 Ondersteunende bedrijfsprocessen Voortgang: In 2015 is het in 2014 in gang gezette beheer van twee versies van de business case (waardering en sturing) voortgezet. De bedrijfsprocessen van OBS zijn vastgelegd in het kwaliteitsmanagementsysteem, dat eind 2015 is geactualiseerd. Ook in 2015 heeft OBS ervan afgezien haar bedrijfsprocessen opnieuw te laten monitoren maar de werking van de administratieve processen is in het kader van de accountantscontrole wél gecontroleerd. Vanaf het boekjaar 2015 heeft de aandeelhouder een nieuwe accountant benoemd, die in het laatste kwartaal de eerste controlewerkzaamheden heeft uitgevoerd. Vooruitblik: Ter optimalisatie van de bedrijfsprocessen zal in 2016 een monitoring plaatsvinden voor de geactualiseerde processen. 8.9 Projectfinanciering In artikel 4 lid 4 van het Addendum op de BUOK zijn Rijk en gemeente overeengekomen dat de gemeente een inspanningsverplichting heeft om haar bijdrage aan de tunnel door middel van afdoende treasurybeleid met een bedrag van 12 miljoen te verhogen. De gemeente heeft het middelenbeheer aan OBS overgedragen. De uitvoering gebeurt op basis van het vastgestelde treasurystatuut en door de gemeentelijke treasurycontroller uitgebrachte adviezen. Het middelenbeheer van OBS is tweeledig: in de business case wordt de lange-termijn-prognose regelmatig geactualiseerd en ten behoeve van de bepaling van benodigde middelen worden periodiek liquiditeitsprognoses gemaakt voor de korte en middellange termijn. In de jaarrekening 2015 is op pagina 38 (toelichting 6 op liquide middelen) een beknopte toelichting opgenomen over de stand van de in beheer van OBS zijnde middelen. In 2015 heeft OBS alle haar op dit moment ter beschikking staande liquide middelen nodig om aan haar betalingsverplichtingen te kunnen voldoen. De meest recente liquiditeitsprognose van januari 2016 laat een liquiditeitstekort zien. Dat is de reden dat OBS met de gemeente is overeengekomen het eerste deel ter hoogte van 15 miljoen van de totaal voor 2016 in de business case gefaseerde geldstroom ad 53 miljoen aan OBS uit te betalen. OBS is actief in het organiseren van haar geldstromen maar met ingang van 2016 is OBS aangewezen op aanvullende financieringsmiddelen ter hoogte van het spaarmodel. Pagina 25 van 54

28 8 Vervolg: voortgang in 2015 en vooruitblik 8.10 Governance Het bestaande contract met de directeur liep per ultimo 2015 af, daarom heeft de aandeelhouder met ingang van 1 januari 2016 de benoeming van de directeur voor de duur van één jaar verlengd. Ook de benoeming van de in 2013 door de gemeente voor de duur van twee jaar benoemde raad van advies (gestart in 2014) is met ingang van 2015 verlengd, voor de duur van twee jaar. De raad van advies adviseert het college van burgemeester en wethouders, de directie van OBS en de gemeenteraad. De samenwerking tussen de gemeente en OBS is op basis van het in februari 2014 door het college van burgemeester en wethouders van Delft vastgestelde voorkeursscenario in de nota Positionering OBS en op basis van een effectieve overlegstructuur ook in 2015 verder geoperationaliseerd en geprofessionaliseerd. I.F.M. Hermans MBA, Directeur OBS. Pagina 26 van 54

29 Jaarrekening 2015 Pagina 27 van 54

30 9 Balans per 31 december 2015 ACTIVA Bedragen * Toelichting 31 december december 2014 Vaste activa Financiële vaste activa Langlopende lening gemeente Delft Som financiële vaste activa Som vaste activa per ultimo Vlottende activa Onderhanden projecten in opdracht van derden Onderhanden projecten Som onderhanden projecten Vorderingen Handelsdebiteuren Omzetbelasting Overige kortlopende vorderingen Som vorderingen Liquide middelen Som liquide middelen Som vlottende activa per ultimo SOM ACTIVA PASSIVA Eigen vermogen Gestort aandelenkapitaal Som eigen vermogen Kortlopende schulden Handelscrediteuren Rekening-courant gemeente Delft Omzetbelasting Overlopende passiva Som kortlopende schulden SOM PASSIVA Pagina 28 van 54

31 10 Winst- en verliesrekening van 1 januari tot en met 31 december 2015 Bedrijfsopbrengsten Toelichting Bedragen * Netto-omzet Wijziging onderhanden projecten Overige bedrijfsopbrengsten 0 0 Som bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten 13 Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten: (Direct aan deelprojecten toegerekende kosten) Overige bedrijfskosten (Indirecte projectkosten) 14 en Som bedrijfslasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 0 0 Resultaat na belastingen 0 0 Pagina 29 van 54

32 11 Kasstroomoverzicht 2015 Bedragen * Ontvangsten van afnemers Betalingen aan leveranciers en werknemers Aan/van derden betaalde, nog niet verrekende BTW Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten 0 0 Ontvangen baten uit geldbeheer Ontvangen financieringsmiddelen Ontvangsten rekening-courant banken Uitgaven rekening-courant banken Kasstroom uit financieringsactiviteiten Nettokasstroom Afname liquide geldmiddelen per ultimo Samenstelling van de geldmiddelen Bedragen * Geldmiddelen per 1 januari Mutatie geldmiddelen in boekjaar Liquide middelen per ultimo Toelichting: Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. De kasstroom in het boekjaar 2015 heeft geleid tot een afname van de geldmiddelen van OBS ter hoogte van 38,960 miljoen, zodat de liquide middelen per ultimo ,061 miljoen bedragen. Pagina 30 van 54

33 12 Toelichting op de jaarrekening algemeen De jaarrekening per 31 december 2015 is opgesteld door het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. (OBS) en betreft het boekjaar van 1 januari tot en met 31 december Het boekjaar van OBS is gelijk aan het kalenderjaar. Alle in de jaarrekening opgenomen bedragen zijn weergegeven in de valuta Euro ( ) en weergegeven in de geldeenheid miljoenen. Dat betekent dat de in de jaarrekening weergegeven bedragen met gemultipliceerd het werkelijke bedrag weergeven, afgerond op hele Euro s. Het OBS is opgericht door de gemeente Delft om volgens de bestuurlijke opdracht van 18 maart in opdracht en voor rekening en risico van de gemeente Delft het stadse deel van het project Spoorzone en Het Nieuwe Kantoor (HNK) voor te bereiden en te realiseren. Alle kosten die OBS maakt zijn projectkosten voor het project Spoorzone die ten laste van de opdrachtgevers - de gemeente Delft en ProRail - komen. OBS rekent projectkosten voor zo ver mogelijk direct toe aan de deelprojecten. In 2010 is de indeling en definitie van de deelprojecten opnieuw herijkt en geactualiseerd met consequenties voor het verleden. In 2014 is gebleken dat enkele projecten niet gerealiseerd zullen worden. De nieuw gedefinieerde projecten zijn - Spoorinfra (bijdrage aan tunnel en bouwrijpmaken) - Verwervingskosten (directe) - Gebieds- en vastgoedontwikkeling - Parkeergarage Spoorsingel (PSS) - IOR-Noord (herinrichting) - Stadskantoor - Stationshal - Afkoop beheer fietsenstalling - Fietsenstalling Coenderpark - Kelder en de overige posten grondtransacties en onvoorzien In principe worden alle projectkosten met ingang van 2009 periodiek afgerekend met de opdrachtgevers. De per 31 december 2015 nog niet met opdrachtgevers afgerekende projectkosten zijn verantwoord als onderhanden projecten in opdracht van derden, zie ook toelichting 2 vanaf bladzijde 36 (toelichting 2 op de balanspost onderhanden projecten in opdracht van derden). Leeswijzer De in de balans, winst- en verliesrekening en het kasstroomoverzicht in de kolom toelichting genoemde cijfers verwijzen naar de toelichtingen verderop in de jaarrekening. 18 Tot en met maart 2014 lagen de overeenkomsten van lastgeving en volmacht ten grondslag aan de opdracht van de gemeente aan OBS. Pagina 31 van 54

34 13 Toelichting op de fiscale positie Algemeen De voor de realisatie van het project Spoorzone verantwoordelijke projectorganisatie is door de gemeente Delft ondergebracht bij het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. (OBS). OBS voert het stadse deel van het project Spoorzone ten behoeve van de gemeente Delft uit op basis van de Bestuurlijke opdracht Spoorzone Delft d.d. 18 maart Het uitgangspunt voor deze verzelfstandigde projectorganisatie is dat de uitvoering van alle overeenkomsten in het kader van het project Spoorzone, waarbij de gemeente Delft als partij betrokken is, zodanig geschiedt dat voor alle partijen bij bedoelde overeenkomsten als gevolg van de tussenkomst van OBS géén economische, financiële, fiscale of juridische (= andere) nadelen optreden. Omzetbelasting OBS handelt bij de uitvoering van de hiervoor bedoelde overeenkomsten met betrekking tot de verschillende deelprojecten in opdracht en voor rekening en risico van de gemeente Delft. De Belastingdienst heeft OBS vanaf het moment van haar oprichting erkend als ondernemer in de zin van de Wet op de omzetbelasting Als zodanig verricht OBS in beginsel uitsluitend met omzetbelasting belaste transacties en brengt zij aan haar opdrachtgevers de ter zake daarvan verschuldigde omzetbelasting in rekening. OBS heeft daardoor het recht om de omzetbelasting die door derden aan haar in rekening wordt gebracht in aftrek te brengen, waardoor de heffing van omzetbelasting bij OBS in beginsel budgettair neutraal verloopt. Loonheffingen OBS heeft geen personeel in dienst en is om die reden niet inhoudingsplichtig voor de loonheffing. In voorkomende gevallen doet OBS aan de Belastingdienst melding van aan derden uitbetaalde bedragen door middel van het formulier IB Vennootschapsbelasting De gemeente is vanaf het moment van oprichting enig aandeelhouder van OBS. Tot en met 2015 heeft de Belastingdienst OBS niet aangemerkt als belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Dit houdt verband met de wettelijke vrijstelling die gold voor verschillende categorieën zogenoemde indirecte overheidsondernemingen. Met ingang van het verslagjaar 2016 is deze vrijstelling vervallen als gevolg van het feit dat op die datum het Wetsvoorstel modernisering VPB-plicht overheidsondernemingen in werking is getreden. Vanaf dat moment is OBS volledig belastingplichtig. OBS heeft de Belastingdienst verzocht om de met ingang van het fiscale jaar 2016 in te dienen aangiften vennootschapsbelasting te mogen baseren op de jaarrekening. Dit verzoek is door de Belastingdienst afgewezen. Deze afwijzing heeft voor OBS tot gevolg dat: OBS voor haar activa en passiva op 1 januari 2016 de waarde in het economische verkeer dient vast te stellen. Deze waarde markeert het moment van sfeerovergang en vormt het uitgangspunt voor het fiscale vermogen per deze datum (de fiscale openingsbalans). voor de fiscale winstberekening met betrekking tot de voor de gemeente Delft uitgevoerde werkzaamheden rekening moet worden gehouden met het at arm s length beginsel, op grond waarvan de Belastingdienst van OBS verlangt dat zij voor haar activiteiten een zakelijke beloning ontvangt die onderdeel zal vormen van het fiscale resultaat van OBS. In april 2016 zal OBS na overleg en in afstemming met de gemeente en met haar fiscale adviseur met de belastingdienst in overleg treden over de concreet te volgen werkwijze Tot en met 18 maart 2014 was OBS bezig op basis van een overeenkomst van lastgeving, volmacht en mandaat. Met het formulier IB 47 Opgaaf van uitbetaalde bedragen aan een derde worden niet inhoudingsplichtige uitbetalingen aan de Belastingdienst gemeld. Pagina 32 van 54

35 14 Grondslagen van waardering Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld conform de voorschriften van titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en de richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving. In beginsel vormen historische kosten de waarderingsgrondslag voor de jaarrekening, tenzij anders is aangegeven. De activa en passiva zijn in de balans opgenomen tegen nominale waarde. In de verantwoording is sinds het boekjaar 2008 een splitsing aangebracht tussen de financiering van het project (verantwoording en presentatie van financieringsmiddelen vindt plaats in de balans) en de projectkosten (verantwoording en presentatie van projectkosten en opbrengsten vindt plaats in de winst- en verliesrekening). Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen, voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen als zij vóór het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Als gevolg van afronding kunnen bij optelling van de in de toelichtingen gespecificeerde bedragen verschillen optreden; deze verschillen zijn een direct gevolg van de bij de presentatie van bedragen toegepaste afronding. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Financiële vaste activa De tot de financiële vaste activa behorende vorderingen (al dan niet uit hoofde van leningen) worden na de eerste waardering de geamortiseerde kostprijs, rekening houdend met mogelijke waardeverminderingen. Indien er geen sprake is van agio of disagio en transactiekosten is de geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde. Vlottende activa: onderhanden projecten in opdracht van derden en vorderingen Onderhanden projecten in opdracht van derden: De onderhanden projecten in opdracht van derden worden gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectkosten vermeerderd met de toegerekende winst en verminderd met verwerkte verliezen en gedeclareerde termijnen. Indien het resultaat op een onderhanden project niet op betrouwbare wijze kan worden ingeschat wordt geen winst toegerekend. De projectkosten omvatten de direct op het project betrekking hebbende kosten, de kosten die toerekenbaar zijn aan projectactiviteiten in het algemeen en toewijsbaar zijn aan het project en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend. In de onderhanden projecten zijn tevens begrepen de uit projectontwikkeling voortkomende projecten indien en voor zover voor eenheden van het project voor of tijdens de constructie een onvoorwaardelijke verkoopovereenkomst is afgesloten. Projectopbrengsten en projectkosten uit hoofde van de onderhanden projecten worden als opbrengsten en kosten verwerkt in de winst- en verliesrekening naar rato van de verrichte prestaties op balansdatum. De mate waarin de prestaties zijn verricht is bepaald op basis van de tot de balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten van het uitgevoerde deel van het project. Daarbij is het uitgangspunt dat in principe kosten voor zo ver mogelijk direct aan een deelproject worden toegerekend. Alle andere niet direct toerekenbare (indirecte) kosten zijn tot en met boekjaar 2014 door middel van een verdeelsleutel over deze deelprojecten verdeeld. In het boekjaar 2015 zijn op wens van de opdrachtgever gemeente de tot en met het boekjaar 2014 op basis van verdeelsleutels aan projecten toegerekende indirecte kosten administratief gecorrigeerd en overgeboekt naar een nieuw deelproject indirecte kosten. Alle indirecte kosten tot en met de indirecte kosten voor het boekjaar 2015 heeft OBS conform de wens van de gemeente daarna zonder verdere specificatie afgerekend. Indien het totaal van alle onderhanden projecten een debetstand vertoont, wordt het totaalsaldo gepresenteerd onder de vlottende activa. Indien het totaal van alle onderhanden projecten een creditsaldo vertoont, wordt het totaalsaldo gepresenteerd onder de kortlopende schulden. In het boekjaar gerealiseerde projectopbrengsten worden als opbrengsten in de winst- en verliesrekening verwerkt in de post netto-omzet/wijziging in onderhanden projecten zolang het project nog niet is voltooid. Projectkosten zijn verwerkt in de kosten van uitbesteed werk en andere externe kosten. In het boekjaar gerealiseerde projectopbrengsten worden als opbrengsten in de winst- en verliesrekening verwerkt in de post netto-omzet. Pagina 33 van 54

36 14 Vervolg: grondslagen van waardering Vorderingen: De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De reële waarde en geamortiseerde kostprijs zijn gelijk aan de nominale waarde. Noodzakelijk geachte voorzieningen voor mogelijke verliezen als gevolg van oninbaarheid worden in mindering gebracht. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen. Liquide middelen De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Indien middelen niet ter vrije beschikking staan, dan wordt hiermee bij de waardering rekening gehouden. Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit de balanspost geplaatst kapitaal waar de nominale waarde van de geplaatste en volgestorte aandelen is opgenomen. Langlopende schulden en kortlopende schulden Schulden worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Deze is bij een zakelijke transactie op het moment van de transactie gelijk aan de kostprijs. Schulden worden na de eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Deze is, als er geen sprake is van agio of disagio en transactiekosten, gelijk aan de nominale waarde. De termijngrens van één jaar bepaalt het onderscheid tussen langlopende schulden en kortlopende schulden. Als de schuld blijft bestaan voor een periode van meer dan één jaar na datum van einde van het verslagjaar dan is er sprake van een langlopende schuld. Van een kortlopende schuld is sprake als de schuld voor minder dan een jaar na ultimo bestaat. Grondslagen voor de bepaling van baten en lasten Opbrengsten en kosten zijn baten en lasten indien die bedrijfseconomisch kunnen worden toegerekend aan het onderhavige verslagjaar of activiteit, onafhankelijk of zij tot ontvangsten en uitgaven in het verslagjaar hebben geleid. De resultaten uit geldbeheer zijn geen opbrengsten voor OBS maar aanvullende door de gemeente aan OBS ter beschikking gestelde financieringsmiddelen. OBS verantwoordt deze op de rekening courant van de gemeente Delft (zie toelichting 9 op pagina 40). De verantwoording van opbrengsten vindt zover mogelijk plaats in het jaar waarin de goederen zijn geleverd c.q. de diensten ten behoeve van opdrachtgevers zijn verricht. De kosten worden verantwoord in het jaar waarop zij betrekking hebben. Dat geldt ook voor de op het project betrekking hebbende kosten, die in het jaar van ontstaan worden verantwoord in de winst- en verliesrekening. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar, worden in acht genomen, indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Subsidies De gemeente is ontvanger van de subsidies voor het project Spoorzone. OBS ontvangt de door de gemeente ontvangen bedragen als voorschot (= werkkapitaal) van de gemeente. De gemeente is verantwoordelijk voor de verantwoording van ontvangen subsidiebedragen, de verantwoordingsverslagen worden door OBS opgesteld. Grondslagen voor het opstellen van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht heeft tot doel inzicht te verschaffen in de geldmiddelen die in de verslagperiode beschikbaar zijn gekomen en het gebruik dat van deze geldmiddelen is gemaakt. Het kasstroomoverzicht geeft zicht op de ingaande en uitgaande geldstromen, ingedeeld naar verschillende activiteitencategorieën. Op deze manier wordt informatie verstrekt die niet op andere wijze uit de jaarrekening blijkt. Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen. Transacties, waarbij geen ruil van geldmiddelen plaatsvindt, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. Pagina 34 van 54

37 15 Toelichting op de balans Algemeen Het boekjaar van de vennootschap bevat de periode van 1 januari tot en met 31 december Activa Financiële vaste activa De financiële vaste activa bedragen per ultimo ,278 miljoen; dit bedrag wordt als volgt toegelicht en gespecificeerd: Toelichting 1 Langlopende lening gemeente Delft De balanspost bestaat uit een door OBS aan de gemeente verstrekte renteloze lening ter financiering van de door de gemeente gemaakte of nog te maken verwervingskosten, exclusief de daarin begrepen (positieve) beheerssaldi. De ontwikkeling van de balanspost langlopende lening wordt als volgt gespecificeerd: Bedragen * Saldo per 1 januari Mutatie investering boekjaar: Directe en indirecte verwervingskosten Saldo langlopende lening gemeente Delft per ultimo Pagina 35 van 54

38 Vlottende activa De vlottende activa bestaan uit de posten onderhanden projecten in opdracht van derden, kortlopende vorderingen, handelsdebiteuren, omzetbelasting en liquide middelen. Deze posten worden als volgt toegelicht: Toelichting 2. Onderhanden projecten in opdracht van derden De balanspost Onderhanden projecten in opdracht van derden (OHP) bestaat uit de tot en met 31 december 2015 aan OBS in rekening gebrachte maar nog niet met de opdrachtgevers afgerekende directe en indirecte projectkosten. Het saldo van de balanspost onderhanden projecten per ultimo 2015 is positief, dat betekent dat de nog niet afgerekende kosten hoger zijn dan de reeds afgerekende kosten (baten). In principe rekent OBS alle kosten zover mogelijk direct toe aan de deelprojecten. De indirecte projectkosten werden tot en met 2014 door middel van een verdeelsleutel toegerekend aan de deelprojecten. In 2015 is de systematiek op wens van de opdrachtgever gemeente gewijzigd en worden de totale indirecte kosten met uitzondering van de aan de stationshal toe te rekenen indirecte kosten - als apart deelproject behandeld. Voor een nadere toelichting op de directe en indirecte kosten wordt verwezen naar de toelichting op de winst- en verliesrekening vanaf pagina 41. De balanspost onderhanden projecten is per ultimo als volgt samengesteld: OHP per Directe Kosten Bedragen * Mutaties 2015 Indirecte Directe Kosten Baten Indirecte Baten OHP per ultimo 2015 Deelprojecten: Bijdrage Spoorinfra (tunnel) Verwervingskosten Gebieds- en Vastgoedontw Parkeergarage PSS IOR-Noord (herinrichting) Stadskantoor Stationshal Kelder Afkoop beheer fietsenstall Fietsenstalling Coenderpark Grondtransacties Onvoorzien Indirecte kosten Corr.indir.kosten t/m Indirecte kosten Nog te verdelen kosten Subtotaal mutaties Totaal OHP per ultimo: OBS voert alle hierboven genoemde deelprojecten met uitzondering van het deelproject Stationshal uit in opdracht en voor rekening van de gemeente Delft. Het project Stationshal realiseert OBS in opdracht van ProRail. De hierboven genoemde nog her te verdelen kosten ad circa betreffen nog niet geaccordeerde kosten c.q. verdeelsleutels voor de projecten Stadskantoor en Stationshal. OBS is over deze kosten nog in gesprek met de gemeente en ProRail. Uit bovenstaande tabel blijkt dat het saldo van de balanspost onderhanden projecten per ultimo 2015 circa 41,984 miljoen bedraagt en daarmee circa 10 miljoen hoger is ten opzichte van de balanspost per ultimo Het hogere saldo per ultimo 2015 is onder andere veroorzaakt door begin januari 2016 door ProRail aan OBS in rekening gebrachte projectkosten 2015 ad 15,6 miljoen die OBS administratief in 2015 als projectkosten heeft verwerkt maar pas in 2016 met haar opdrachtgever gemeente kan afrekenen. Pagina 36 van 54

39 Toelichting 2 Vervolg: onderhanden projecten in opdracht van derden In de bovenstaande tabel van de balanspost onderhanden projecten op pagina 36 zijn de mutaties 2015 in de balanspost onderhanden projecten toegelicht. Deze mutaties bestaan uit de direct aan een project toerekenbare kosten, de indirecte, op basis van verdeelsleutels aan projecten toegerekende kosten en de directe baten. De laatste betreffen de reeds afgerekende kosten. In de tabel hieronder is een verdere specificatie van de balanspost onderhanden projecten in opdracht van derden opgenomen, waaruit het totaal van de directe en indirecte projectkosten per jaar blijkt. In 2015 heeft OBS een bedrag ter hoogte van 41,678 miljoen met de opdrachtgevers afgerekend, waarvan 40,62 miljoen met de gemeente Delft. Bedragen in * per ultimo Subtotaal Totaal % van totaal Verwervingskosten: % Directe kosten: 2007 en % Indirecte kosten: 2007 en Subt.indirecte kosten t/m % Subtotaal directe en indirecte kosten % Directe baten: 2007 en % Subtotaal directe baten % Totaal onderhanden projecten (= saldo van kosten en baten) per ultimo Herhaalde toelichting: De indirecte kosten zijn tot en met het boekjaar 2014 op basis van verdeelsleutels toegerekend aan deelprojecten. Deze toerekening aan deelprojecten is in het boekjaar 2015 op wens van de opdrachtgever gemeente administratief gecorrigeerd zodanig dat met ingang van het boekjaar 2015 alle indirecte kosten - met uitzondering van de aan het project stationshal toerekenbare indirecte kosten - als één deelproject worden behandeld en afgerekend. Pagina 37 van 54

40 Toelichting 3 Handelsdebiteuren De vorderingen aan handelsdebiteuren bedragen per ultimo ,675 miljoen. In genoemd bedrag zijn vorderingen aan de gemeente Delft voor door OBS voorgeschoten en afgerekende projectkosten ter hoogte van 4,247 miljoen begrepen (2014: 3,106 miljoen). Bedragen * december december 2014 Handelsdebiteuren Saldo handelsdebiteuren per ultimo Toelichting 4 Omzetbelasting In september 2008 heeft de belastingdienst OBS erkend als ondernemer in de zin van de Wet op de omzetbelasting Bedragen * december december 2014 Omzetbelasting Saldo Omzetbelasting per ultimo Toelichting 5 Overige kortlopende vorderingen De overige kortlopende vorderingen bedragen per ultimo ,912 miljoen, zijnde nog aan derden door te belasten indirecte kosten. Bedragen * december december 2014 Nog door te belasten indirecte kosten Rentevordering ABN-AMRO Bank 0 94 Overige 0 0 Saldo kortlopende vorderingen per ultimo De post nog door te belasten indirecte kosten betreft de op basis van afspraken over de verdeling van communicatiekosten gebaseerde vordering aan ProRail (= 0,675 miljoen) en diverse aan de gemeente door te belasten indirecte projectkosten(= 0,237 miljoen), afgerond 0,912 miljoen. Toelichting 6 Liquide middelen De liquide middelen bedragen per ultimo 2015 rond 10 miljoen, zijnde het saldo van de lopende bankrekening bij de BNG. Bedragen * december december 2014 BNG, lopende bankrekening ABN-AMRO Bank, direct opeisbaar contract Saldo liquide middelen per ultimo Pagina 38 van 54

41 Passiva Het eigen vermogen Toelichting 7 Gestort aandelenkapitaal De gemeente Delft is enig aandeelhouder van OBS. Het geplaatste kapitaal bedraagt op het moment van oprichting 0,018 miljoen (gelijk aan ). Conform de statuten heeft de aandeelhouder bij oprichting het bedrag van gestort op de rekening van het OBS. Het maatschappelijke kapitaal bedraagt statutair 0,090 miljoen (gelijk aan ). Kortlopende schulden De kortlopende schulden bedragen per ultimo ,892 miljoen. Dit bedrag is hieronder als volgt toegelicht. Toelichting 8 Handelscrediteuren De schulden aan handelscrediteuren betreffen de per ultimo 2014 aan crediteuren verschuldigde bedragen ad 1,229 miljoen. Bedragen * december december 2014 Handelscrediteuren Saldo Handelscrediteuren per ultimo Toelichting 9 Rekening-courant Gemeente Delft OBS heeft per ultimo 2015 een verplichting aan de gemeente op basis van een rekening-courant rekening ter hoogte van 81,097 miljoen. Dit bedrag is als volgt samengesteld: Bedragen * december december 2014 Voorschot projectbijdrage gemeente Delft Voorschot projectbijdrage VROM Voorschot bijdrage Provincie Zuid-Holland Voorschot bijdrage Stadsgewest Haaglanden Voorschot bijdrage Stadsregio Rotterdam Voorschot ProRail (verwervingskosten) Voorschot beheerssaldi verwervingskosten Voorschot rente bijdragen geldbeheer Voorschot indexering bijdragen subsidies Voorschot gebiedsontwikkeling Doorlopende posten (af te rekenen kosten) Afgerekende onderhanden projecten Saldo Rekening-courant Gemeente per ultimo Het door OBS met de gemeente afgerekende werk verantwoordt OBS als vordering op de gemeente. De vordering zal bij oplevering van de objecten met de ontvangen voorschotten moeten worden verrekend. Pagina 39 van 54

42 Toelichting 10 Omzetbelasting In september 2008 heeft de belastingdienst OBS erkend als ondernemer in de zin van de Wet op de omzetbelasting Per ultimo 2015 bestaat een schuld aan de belastingdienst voor de afdracht van omzetbelasting voor het vierde kwartaal Bedragen * december december 2014 Omzetbelasting Saldo Omzetbelasting per ultimo Toelichting 11 Overlopende passiva De balanspost overlopende passiva bedraagt per ultimo ,176 miljoen en is als volgt samengesteld: Bedragen * december december 2014 Inhoudingen termijnen BAM Utiliteitsbouw Te betalen projectkosten Te betalen bedrijfskosten Vooruit ontvangen bedragen Saldo Overlopende passiva per ultimo De post overlopende passiva bestaat uit kosten die in 2016 aan OBS in rekening zijn gebracht maar betrekking hebben op het boekjaar Het grootste deel van deze kosten is door ProRail ( 15,7 miljoen) en de BAM ( 1,6 miljoen) met OBS afgerekend. De vooruit ontvangen bedragen betreffen als voorschot aan OBS uitbetaalde bijdragen van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag. Niet in de balans opgenomen rechten: OBS heeft in de business case rekening gehouden met het beschikbaar komen van gemeentelijke financieringsmiddelen ad 74 miljoen ( het spaarmodel ). Daarvan is conform de geplande fasering in januari 2016 een eerste tranche ad 15 miljoen aan OBS uitbetaald. Niet in de balans opgenomen verplichtingen: Huurovereenkomst Door OBS zijn is een langlopende huurovereenkomst aangegaan tot juli 2018 voor een jaarbedrag van 0,091 miljoen. Aangegane verplichtingen Per 31 december 2015 bedragen de door OBS aangegane verplichtingen circa 101,703 miljoen inclusief de nog aan ProRail bestaande verplichtingen ter hoogte van totaal ad 72,1 miljoen (gelijk aan restantverplichtingen voor de deelprojecten bijdrage aan tunnel ad 15,6 miljoen, IOR ad 33,1 miljoen en PSS ad 23,4 miljoen) én inclusief de contractuele verplichting uit het aannemingscontract met de BAM ter hoogte van 5,2 miljoen. Alle genoemde bedragen zijn exclusief omzetbelasting en betreffen het nog na ultimo 2015 af te rekenen gedeelte van de contractwaarde. Pagina 40 van 54

43 16 Toelichting op de winst- en verliesrekening Toelichting op de bedrijfsopbrengsten Toelichting 12 Netto-omzet De bijdragen van derden in de projectopbrengsten bedragen 2015 circa 41,7 miljoen en betreffen hoofdzakelijk met de gemeente Delft en ProRail afgerekende kosten voor de deelprojecten Spoorinfra ( 8,2 miljoen), IOR-Noord ( 11,4 miljoen), stadskantoor en stationshal (tezamen 9,1 miljoen) en de indirecte kosten ( 12,6 miljoen). In deze samenhang wordt verwezen naar toelichting 2 op de balanspost onderhanden projecten in opdracht van derden op pagina 36 en 37 Toelichting op de bedrijfslasten Toelichting 13 Algemene toelichting op de bedrijfslasten Het uitgangspunt voor de inrichting van de administratie van OBS is, dat alle door haar gemaakte kosten projectkosten zijn, die in opdracht van de gemeente of door ProRail worden gemaakt en derhalve ten laste komen van deze opdrachtgevers. Bij de administratieve verwerking van kosten worden deze zover en zoveel mogelijk als directe kosten aan deelprojecten toegerekend. Tot en met het boekjaar 2014 heeft OBS alle andere, niet direct toerekenbare kosten als indirecte kosten door middel van een verdeelsleutel over de deelprojecten verdeeld. Op wens van de opdrachtgever gemeente heeft OBS deze wijze van toerekening in het boekjaar 2015 administratief gecorrigeerd en alle indirecte kosten met uitzondering van de aan het deelproject Stationshal toerekenbare indirecte kosten als kosten voor een deelproject indirecte kosten behandeld. De kostencomponenten De projectkosten 2015 hebben in totaal 51,717 miljoen bedragen. Het grootste deel daarvan, namelijk in totaal 49,994 miljoen (= 96,67%) is direct toegerekend aan de verschillende deelprojecten. Voor de samenstelling van dit bedrag zie toelichting 2 op de balanspost onderhanden projecten in opdracht van derden op pagina 36. Het totaal van de indirecte kosten bedraagt in 2015 in totaal 1,723 miljoen (= 3,33% van de totale kosten 2015). Het totaal van de indirecte kosten is hieronder toegelicht in toelichting nummer 14. Toelichting 14 Toelichting op de overige bedrijfskosten De overige indirecte bedrijfskosten 2015 ad 1,723 miljoen kunnen als volgt worden gespecificeerd: Bedragen in * Boekjaar 2015 Boekjaar 2014 Kosten gedetacheerd en overig extern personeel Kosten voor advies en overleg Huisvestingskosten Communicatiekosten Overige indirecte projectkosten Totaal overige bedrijfskosten (= indirecte projectkosten): De hierboven genoemde kostensoorten worden als volgt toegelicht: Kosten gedetacheerd en extern personeel De personeelskosten hebben in 2015 in totaal 0,730 miljoen bedragen (exclusief de personeelskosten voor het team communicatie). Genoemd bedrag is in hoofdlijn samengesteld uit de kosten voor van de gemeente aan OBS gedetacheerd personeel ad 0,400 miljoen, ingehuurd personeel ad 0,620 miljoen en kosten voor de raad van advies ad 0,055 miljoen, waarbij een bedrag ad 0,345 miljoen van de personeelskosten als directe kosten is toegerekend aan diverse projecten. 22 In toelichting nummer 15 zijn op pagina 43 de honoraria voor controlediensten toegelicht. Pagina 41 van 54

44 Kosten voor advies en overleg De kosten voor advies en overleg hebben in ,106 miljoen bedragen. Dit bedrag is samengesteld uit accountantskosten en overige advies- en overlegkosten. In toelichting 15 op pagina 44 zijn de honoraria van controlediensten op basis van de contractbedragen nader gespecificeerd. Huisvestingskosten OBS huurt sinds halverwege 2015 ruimte in het gebouw aan het Crommelinplein van de gemeente en neemt van de gemeente ook alle facilitaire diensten af (voor huisvesting, kantoormeubilair en ICT e.d.). De huisvestingskosten inclusief de kosten voor door de gemeente verrichte facilitaire diensten hebben in ,244 miljoen bedragen. Dit bedrag is hoger dan de huisvestingskosten 2014 ( 0,191 miljoen) door de verhuizing van OBS halverwege Communicatiekosten Halverwege 2010 zijn ProRail en OBS overeengekomen, dat OBS alle communicatie voor het project regisseert en verricht, en dat ProRail bijdraagt in de kosten. Met de gemeente is OBS overeengekomen dat deze bijdraagt in de kosten voor het informatiecentrum (t/m 2015). Bij de inrichting van de administratie is met deze afspraken rekening gehouden. De totale communicatiekosten hebben in ,737 miljoen bedragen. Dit bedrag is als volgt tot stand gekomen: Bedragen in * Boekjaar 2015 Boekjaar 2014 Kosten informatiecentrum Personeelskosten (exclusief personeel informatiecentrum) Kosten communicatiemiddelen algemeen Totaalbedrag communicatiekosten Bijdrage gemeente Delft informatiecentrum Bijdrage ProRail communicatiekosten Communicatiekosten OBS Aan communicatiemiddelen zijn voornamelijk ingezet het informatiecentrum, de webcam, de website, nieuwsbrieven, informatieavonden en bewonersbrieven en advertenties ten behoeve van omgevingscommunicatie. Verder is omvattend gecommuniceerd over de ingebruikname van de tunnel en de stationshal, die in februari 2015 heeft plaatsgevonden. Overige indirecte projectkosten De overige indirecte projectkosten bedragen 0,231 miljoen. Dit bedrag is voornamelijk besteed aan indirecte (historische) projectkosten, zoals onderhoud van ICT-systemen, aan kantoormateriaal en aan overige kantoorkosten. Pagina 42 van 54

45 Toelichting 15 Toelichting op de honoraria van controlediensten Algemene toelichting Conform het gewijzigde artikel 2:382a van het Burgerlijk Wetboek als gevolg van Europese richtlijnen dienen in de jaarrekening toelichtingen te worden verstrekt omtrent honoraria aan controlediensten, genoemd in artikel 1, eerste lid onder a en e van de Wet toezicht accountantsorganisaties. Deze wettelijk verplichte toelichting heeft tot doel de onafhankelijkheid van de externe accountant inzichtelijk te maken voor cliënt en derden. De aan controlediensten verschuldigde honoraria voor het boekjaar 2015 kunnen als volgt worden gespecificeerd: Bedragen in Boekjaar 2015 Boekjaar 2014 Totale honoraria voor het onderzoek van de jaarrekening Totale honoraria voor andere controleopdrachten Totale honoraria voor adviesdiensten op fiscaal terrein 0 0 Totale honoraria voor andere niet-controlediensten 0 0 Totaal in rekening gebrachte honoraria controlediensten In genoemd bedrag begrepen zijn kosten uit hoofde van de afrekening van kosten voor de controle op de jaarrekening Pagina 43 van 54

46 17 Overige toelichtingen 17.1 Bezoldiging van (voormalige) bestuurders Voor de inhuur van het bestuur van OBS kwam in het boekjaar 2015 een bedrag ter hoogte van (2014: ) ten laste van de vennootschap Verbonden partijen De gemeente is de enige aandeelhouder van OBS. Tussen OBS en de gemeente bestaat een opdrachtgever- en opdrachtnemer-relatie. Volgens de aan het publicatieblad van de Europese Unie van 29 november 2008 ontleende definitie is derhalve tussen OBS en de gemeente Delft sprake van transacties tussen verbonden partijen. Pagina 44 van 54

47 18 Algemene informatie Aandeelhouder en uitgegeven aandelen De gemeente Delft is enig aandeelhouder van OBS. Het aantal uitgegeven aandelen bedraagt 180 van elk nominaal 100 euro. Het totale geplaatste aandelenkapitaal bedraagt De adresgegevens van de gemeente Delft en het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. zijn: Gemeente Delft Stationsplein 1, 2611 BV Delft Postbus 78, 2600 ME Delft Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. Crommelinplein 1, 2627 BM Delft Postbus 3137, 2601 DC Delft Directie per De directie bestaat per ultimo 2015 uit de heer I.F.M. Hermans MBA. Ondertekening van de jaarrekening: Document ondertekend op door 7 april 2016 Was getekend door I.F.M. Hermans MBA Datum I.F.M. Hermans MBA, directeur De jaarrekening wordt op 14 april 2016 vastgesteld door de Algemene Vergadering. Pagina 45 van 54

48 Overige gegevens Pagina 46 van 54

49 19 Bestemming van het resultaat De statutaire bepalingen 24 ten aanzien van de bestemming van het resultaat luiden als volgt: Hoofdstuk 11. Winst, winstbestemming en uitkeringen 1. De winst staat ter beschikking van de algemene vergadering. 2. Op de uitkering van winst van de vennootschap aan de aandeelhouders is het bepaalde in artikel 2:216 Burgerlijk Wetboek van toepassing. 3. Uitkering van winst vindt pas plaats na de vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. 4. Bij de berekening van de winstverdeling tellen aandelen of certificaten daarvan, die de vennootschap in haar kapitaal houdt, niet mee. 5. De vennootschap mag tussentijds uitkeringen doen, mits met inachtneming van het bepaalde in lid 2. Tot de uitkering van een interim-dividend wordt besloten door de Algemene vergadering. Het resultaat voor het boekjaar 2015 bedraagt volgens de winst- en verliesrekening Statuten zoals gewijzigd met akte dd. 5 september Pagina 47 van 54

50 20 Controleverklaring Pagina 48 van 54

51 20 Controleverklaring Pagina 49 van 54

52 20 Controleverklaring Pagina 50 van 54

53 Bijlagen Pagina 51 van 54

54 Overzicht contracten Bijlage 1 Voor de realisatie van het project is de gemeente Delft in 2005 de volgende overeenkomsten aangegaan, die gedeeltelijk in juli 2008 door een addendum zijn aangevuld: Bestuurlijke uitvoeringsovereenkomst (BUOK) Spoorzone Delft 2005 en addendum BUOK 2008 Partijen: ministeries van V&W 4 en VROM 4 (samen het Rijk), gemeente Delft Deze overeenkomsten regelen de rolverdeling tussen partijen en de bijdragen die het rijk en de gemeente leveren. Het addendum op de BUOK van juli 2008 bevat een ten opzichte van de business case uit 2005 geactualiseerd overzicht van kosten en opbrengsten, waarin de financiële gevolgen van de omvang van het project en afspraken over risicoverdeling zijn vastgelegd. In juli 2008 is ten opzichte van de in 2005 tussen partijen gemaakte afspraken voor de gemeente Delft een belangrijke wijziging gerealiseerd: de partijen zijn overeengekomen, dat de spoorinfrastructuur wordt gerealiseerd voor rekening en risico van het ministerie van Verkeer en Waterstaat en dat de gemeente Delft een belangrijke financiële bijdrage levert. Een stuurgroep Rijk/gemeente heeft tot taak toe te zien op de uitvoering en de voortgang van het project Spoorzone en fungeert als de primaire overlegvorm tussen partijen. De ministers van VROM en V&W wijzen ieder één vertegenwoordiger en de gemeente wijst twee vertegenwoordigers aan die namens hen zitting nemen in deze stuurgroep. ProRail en OBS hebben als informant ook zitting in de stuurgroep. Samenwerkingsovereenkomst (SOK) 2005 en het addendum hierop d.d. juli 2008 Partijen: gemeente Delft, ProRail De overeenkomsten regelen de taakverdeling tussen de gemeente en ProRail bij de uitvoering van het project en bevatten afspraken over grondruil. Raamovereenkomst 2005 Partijen: Ballast Nedam, NS Vastgoed (nu: NS Poort), gemeente Delft Regelt de samenwerking tussen de gemeente en ontwikkelaars voor de gebiedsontwikkeling, de grondleveringen afspraken over grondopbrengsten van de gebiedsontwikkeling. In 2012 ontbonden. Koopovereenkomst 2005 Partijen: gemeente Delft, NS Vastgoed (NS Poort) Regelt afspraken over alle gronden die NS Vastgoed heeft verkocht aan de gemeente Delft ten behoeve van de realisatie van dit project. Ten tijde van het opstellen van dit document zijn partijen in onderhandeling met het doel een nieuwe overeenkomst af te sluiten op basis van de herijking. Overeenkomst bijdrage BOR 2005 Partijen: Stadsgewest Haaglanden, gemeente Delft Regelt de bijdrage van het Stadsgewest in de kosten van de OV-knoop. In 2008 heeft het Stadsgewest een additionele projectbijdrage toegezegd. In januari 2009 zijn alle toegezegde bijdragen uitbetaald. Afspraak over andere financiële bijdragen 2005 Partijen: Provincie Zuid-Holland, gemeente Delft Met de Provincie Zuid-Holland zijn in 2005 afspraken gemaakt over de financiële bijdrage die de Provincie levert aan het project. In 2008 heeft de Provincie een additionele projectbijdrage toegezegd en betaald. Partijen: Stadsregio Rotterdam, gemeente Delft De Stadsregio heeft in 2008 een additionele projectbijdrage toegezegd en betaald. Samenwerkingsovereenkomst 2005 Partijen: gemeente Delft, ProRail, NS Stations Deze overeenkomst regelt het verplaatsen van de commerciële functies in het station, van de oude naar de nieuwe situatie. In de overeenkomst zijn bovendien afspraken opgenomen over het beheer van deze functies in de definitieve situatie, evenals het beheer van de te realiseren fietsenstalling. 4 Thans ministerie van Infrastructuur en Milieu Pagina 52 van 54

55 Afkorting AvA BTW BUOK CCL CRV-management Lijst van afkortingen Betekent Algemene vergadering van aandeelhouders Belasting toegevoegde waarde (= omzetbelasting) Bestuurlijke Uitvoeringsovereenkomst AannemersCombinatie CrommeLijn Contract-, Risico- en Veiligheid(smanagement) Jaarrapport 2015 Bijlage 2 CSW-/VTW-proces DO DUWO HNK/S I&M IOC IOP IOR IVP MER OBS OCSD OHP PHS PSS RvC SIT SOK SVR UO CSW-VTW-proces staat voor contract-scope-wijziging en verzoek tot wijziging. Het betreft het proces om te komen tot contractwijzigingen van de contractueel met ProRail overeengekomen afspraken. VTW is een algemeen gebezigde afkorting voor dit proces, die ook door ProRail wordt gehanteerd. Om het OBS-proces van het ProRail-proces in de richting van CCL te onderscheiden en om duidelijk aan te geven dat OBS initiator is van een VTW heten door OBS geïnitieerde contractwijzigingen CSW. Definitief ontwerp Stichting DUWO Studentenhuisvesting Het Nieuwe Kantoor (het nieuwe stadskantoor) en Stationshal Ministerie van Infrastructuur en Milieu Integraal OntwikkelingsConcept Integraal OntwikkelingsPlan Inrichting openbare ruimte Integraal VeiligheidsPlan Milieueffectrapportage Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. Ontwikkelingscombinatie Spoorzone Delft C.V. Onderhanden projecten in opdracht van derden Programma Hoogfrequent Spoorvervoer Parkeergarage Spoorsingel Raad van commissarissen System Integration Test Samenwerkingsovereenkomst Raadscommissie Spoorzone, Verkeer en Ruimte Uitvoeringsontwerp VenW Ministerie van Verkeer en Waterstaat 4 VO VON-prijs Voorlopig ontwerp Vrij-Op-Naam-prijs VROM Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer 4 4 Thans ministerie van Infrastructuur en Milieu Pagina 53 van 54

56 Overzicht van de contractueel overeengekomen mijlpalen (inclusief reset, stand: maart 2015) Bijlage 3 Datum mijlpaal Mijlpaal Datum Gewijzigd Gewijzigd Oplevering Omschrijving Bouwkavel 1 bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer Bouwkavel 2 bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer Opgeleverd Tunnel Station Delft (TSD) gereed voor begin realisatie stadskantoor 4 A Opgeleverd TSD gereed voor interne raakvlakken / afbouw transfergedeelte. Subgebieden AD t/m BW gereed 4 B Opgeleverd TSD gereed voor interne raakvlakken Sub-gebieden SP t/m TZ gereed 5 Vervallen TSD gereed voor raakvlakafbouw (= spoorwerk gereed) Bouwkavel 3 bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer Opgeleverd TSD gereed voor integratietest Opgeleverd TSD gereed voor 2-sporige exploitatie en transferdeel gereed voor exploitatie. Overige vervoersmodaliteiten gereed voor exploitatie stationsplein en bereikbaar voor betreffende modaliteiten. 9 A Bouwkavel 4 A bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer 9 B Vervangen door mijlpalen I t/ m III Opgeleverd Bouwkavel 4 B bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer Bouwkavel stadskantoor fase 2 bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer t.b.v. bouw stadskantoor. Bouwkavel 5 a en 5 b bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer Stadskantoor 100% gereed (haalbaarheid 85%) - November Opleveren werk TSD Opleveren PSS en IOR Datum mijlpaal Mijlpaal Datum Gewijzigd Gewijzigd Oplevering Omschrijving I Opgeleverd Bouwkavel 10 A bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer (Coendersbuurt) II Opgeleverd Bouwkavel 10 B bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer (diverse velden) III Opgeleverd Bouwkavel 10 C bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer (nieuwbouw school) 25 Mijlpaal 13 bestaat niet. Pagina 54 van 54

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76