Het begint met verwondering. Steltloperonderzoek in SW Fryslân

Transcriptie

1

2 Het begint met verwondering Steltloperonderzoek in SW Fryslân Jos Hooijmeijer

3 2004: we gaan iets nieuws doen!

4 Nieuw Steltloperonderzoek (2004) X Foto: Fred Vlo

5 Zo gingen we van start... en zo zitten we er nu bij!

6 Kemphaan Onderzoek

7 4x4x4x4x8x4= 8192 ringcombinaties!

8 Met dank aan de wilsterflappers en vrijwilligers!

9

10 Kemphanen in SW Fryslân Kemphanen trekken door SW Fryslân van half maart tot half mei. Door vogels te kleurringen en zenderen konden we de verblijftijd uitrekenen: dagen. Lucie Schmaltz

11 Kemphanen verdwijnen uit SW Fryslân Aantallen in SW Fryslân namen van met 66% af ( vogels) maar namen 12% toe in Wit-Rusland. Geringde vogels uit SW Fryslân werden daar teruggezien en dit suggereert een verschuiving van de trekroute; tellingen uit de broedgebieden bevestigen dat. Het lijkt erop dat de verschuiving te maken heeft met slechtere voedselsituatie in SW Fryslân waarbij landbouwintensivering een rol speelt en niet de situatie in de overwinteringsgebieden. Resterende vogels concentreren zich rond natte gebieden en slaapplaatsen.

12 Achteruitgang grutto Foto: zoom.nl rinze Kentie et al., 2016 Foto: Cees van der Starre

13 Grutto onderzoek RUG SW Fryslân Langjarig Demografisch Onderzoek sinds

14 Met dank aan vele vrijwilligers, studenten en: 2009 Christiaan Both, Julia Schroeder, Petra de Goeij, Rinkje van der Zee, Job ten Horn, Pedro Lourenço, Anneke Rippen, Lucie Schmaltz, João Guilherme, Bram Verheijen, Rocío Marquez Ferrando, Martin Bulla, Sytse-Jan Wouda, Haije Valkema, Mo Verhoeven, Gjerryt Hoekstra, Egbert van der Velde, Sjoerd Hobma, Niels Bot, Jelle Loonstra, Jorge Gutiérrez, Nathan Senner, Marycha Franken, Berber de Jong, Atser Sybrandy, Itziar Lopez Zandueta, Guillaume Senterre, Wiebe Kaspersma, Alice McBride, Emma Penning, Rene Faber, Marten Sikkema, Rienk Jelle Hibma, Krijn Trimbos, Niko Groen, Bert Zijlstra, Sofia Briosa e Scheltinga, Marco van der Velde, Yvonne Verkuil, Ruth Howison, Roos Kentie, Tim van der Meer, Age Hulder, Riemer Miedema, Ysbrand Galama en Theunis Piersma.

15 Aantallen nesten en vogels In : gruttonesten gevolgd eieren opgemeten kuikens met codevlag volwassen vogels en grote kuikens gekleurringd aflezingen Vogels zijn nu hele leven lang op afstand individueel herkenbaar!

16 Grutto onderzoek RUG SW Fryslân Onderzoekslijnen: PGB: geen grutto gelijk Burgerlijke Stand Volkshuisvesting Reisdocumenten Jeugdzorg(en) Foto: Feike v/d Leij

17 Verschillen tussen mannen en vrouwen Vrouwen zijn groter en bleker dan mannen maar er is overlap

18 Vroeg(er) broeden is belangrijk. Vroege broeders hebben: Minder nestverlies (behalve de eerste nesten kwamen we later achter!) Grotere eieren waaruit grotere kuikens komen Die betere overlevingskansen hebben: Foto: Astrid Kant

19 maar in de praktijk gebeurt dat niet Sinds 1930 leggen grutto s steeds vroeger, na 1976 nietmeer terwijl dat beter zou zijn voor de overleving van de kuikens. Na natte maart wordt er vroeger gebroed. Hypotheses: * verbeterde drooglegging: - verhindert vroegere eileg - verkleintoverlevingskansen van de kuikens * tegengestelde selectiedruk op vroeg broeden Het voorjaar begint steeds vroeger met meer neerslag in maart Verbeterde drooglegging

20 In het voorjaar van 2013 hadden we een extreem koud voorjaar en sneeuwstormen. Hoe gingen de grutto s daarmee om? Later aankomen (20 d!) of terugvliegen naar warmere plek In ZW Friesland bijven: kachel omhoog en meer eten Geen verschil in broedsucces of overleving!

21 Grutto s zijn flexibeler dan gedacht. We wisten al dat grutto s herlegsels produceren en tenminste 30% van de 2 e -jaars vogels terugkomt naar het broedgebied maar in 2014 ontdekten we dat: 1. Maar liefst 22% van de paren legde een 2 e keer. 2. Zelfs nog een herlegsel na verlies van de kuikens. 3. Ook een 2 e herlegsel behoort tot de mogelijkheden. 4. Om sommige legsels wordt 2 keer heen gemaaid. 5. 7% van de nesten wordt gestart na 20 mei. 6. Recordlaat nest gestart op 4 juni. 7. Maar liefst 41% van de kuikens niet vliegvlug op bijltjesdag: 15 juni. Meer mogelijk dan gedacht

22 Tijdperk Roos Kentie

23 Extensief: kruidenrijk, hoge gws, greppels of microrelief Intensief: kruidenarm, lage gws, geen greppels of microrelief

24 nest succes Intensief: 42% Extensief: 56%

25 overleving 1 e jaar Overleving gemiddeld 2x zo groot op extensief land (11% tegen 6%). Foto: Rosemarie Kentie Oorzaken: - Vroeg maaien - Meer predatie - Slechtere conditie

26 overleving volwassen vogels Overleving = 86% Geen verschil tussen extensief en intensief land

27 Voorspelde populatie verloop van het aantal grutto s in het studiegebied, als uitwisseling tussen gebieden geen rol zou spelen.

28 Verplaatsingen

29 Populatie verloop van grutto s in Zuidwest Friesland met de gemiddelde demografische waardes gevonden voor intensief

30 2009: het eerste grutto-satellietzenderonderzoek

31

32 Verrassende en spectaculaire resultaten Na broedseizoen nog bijna een maand in de buurt van ZW Friesland. Grutto s met verlaten/ gepredeerde eieren vertrekken 2 weken eerderdan succesvolle vogels en zijn een week na vertrek op hun eindbestemming (+ 20 juni; Afrika of Iberia). Drie trek-strategieën: 1. rechtsreeks naar West Afrika 2. Iberia is eindbestemming 3. met een lange tussentop in Iberia, al dan niet met stop in W Europa Grutto s met (uitgevlogen of dode) kuikens maken meestal een tussenstop in Iberia en blijven daareen paarweken hangen en komen daardooreen maand later aan in Afrika (+ 20 juli). NB: dit zijn allemaal vogels die (bijna) de hele broedduur hebben uitgezeten; vroeg mislukte vogels kunnen eerder weg zijn!

33 Op de weg terug naar Nederland via Iberia - Drie belangrijke gebieden: Doñana, Extremadura en Taag-estuarium. - Rijstvelden cruciaal voor grutto s in Portugal en Extremadura; voorkeur voor natte, geploegde rijstpercelen want die hebben de meeste rijstkorrels. Dieet bestaat voor 94% uit rijst. - Grutto s weten rijstvelden met de hoogste korreldichtheid feilloos te vinden en.. - kunnen de beschikbare rijstvoorraad uitputten; daarom is het belangrijk dat er steeds nieuwe percelen geploegd worden. Foto s: Astrid Kant

34 Een dikke tegenvaller: grutto s onvruchtbaar Grutto s met geïmplanteerde zenders verschillen niet van normale grutto s qua broedsucces (1 e jaar), territoriaal gedrag en trekgedrag maar hun overleving lag na 3 jaar 16% lager en de eieren waren misvormd. Nog steeds zenderonderzoek maar nu zenders op de rug en veel lichter: van 26 gr in 2009 naar 5 gr nu!

35

36 Afrika-Iberia analyse - Afrika-gangers komen 2 dagen eerder terug en broeden 6 dagen eerderdan Iberia-blijvers - Iberia-blijvers leggen grotere eieren - Nestoverleving en nestplaatskeuze geen verschil.. maar zijn er ook verschillen in overleving?

37 Hoe nu verder - Langjarige demografisch monitoring loopt door tot 2020, en we zien nu al dat er sinds de muizenplaag in 2014 veel is veranderd - Egbert van der Velde als nieuwe AIO: onderzoek naar effectiviteit van beheersmaatregelen - Ruth Howison: nieuwe mogelijkheden door analyse van satellietbeelden - Wormenonderzoek van Jeroen Onrust: niet alle aanwezige wormen zijn bereikbaar en welke rol speelt bemesting en waterpeil - Kuikenonderzoek Mo Verhoeven en Jelle Loonstra: - Waarom leggen grutto s niet eerder - Beschikbaarheid en bereikbaarheid van insecten - Dieet en groeisnelheid - Hoe geschikt is Nederland voor uitgevlogen gruttokuikens - Hoe weten jonge grutto s de weg

38 Financiële en overige ondersteuning: Blijft de grutto voortbestaan in Nederland? Bureau Altenburg &Wymenga Vogelwacht Workum Vogelwacht Koudum Vogelwacht Parrega Vogelwacht Warns-Stavoren Vogelwacht Makkum Vogelwacht Oudega Vogelwacht Gaastmeer Collectief Súdwestkust en Skriezekrite Idzegea Overige boeren It Fryske Gea, Staatsbosbeheer Vogelbescherming Nederland Rijksuniversiteit Groningen Estacion Biologica de Donana University of Extremadura ICNF Kenniskring weidevogels, Ministerie van LNV/ ELI Coalitie Nederland-Gruttoland Provinsje Fryslân US Geological Survey Paul and Lily Cooke-foundation Schure Beijerinck Popping Fonds Prins Bernhard Cultuur Fonds Gratamafonds Van der Hucht De Beukelaar Stichting NWO Wereld Natuur Fonds Kening fan e Greide King of the Meadows Global Flyway Network Vragen?