2018 is door Sovon Vogelonderzoek en Vogelbescherming Nederland uitgeroepen tot het Jaar van de Huiszwaluw!

Transcriptie

1 2018 is door Sovon Vogelonderzoek en Vogelbescherming Nederland uitgeroepen tot het Jaar van de Huiszwaluw! 1

2 - Om te beginnen lichten we toe waarom de Huiszwaluw als jaar van soort is gekozen. - Ook de evt. oorzaken van de achteruitgang komen dan aan bod. - Vervolgens gaan we kort in op wat de Huiszwaluw nou eigenlijk voor een vogel is. - Wat zijn de belangrijkste kennislacunes, wat willen we weten? - En last but not least, wat kun je zelf dit jaar doen voor de Huiszwaluw? 2

3 Waarom de Huiszwaluw? - Met een voorkomen in 85% van de atlasblokken komt de Huiszwaluw in bijna heel Nederland voor. Het is een aansprekende soort voor een breed publiek, veel mensen zijn er mee vertrouwd. De Huiszwaluw wordt gezien als brenger van geluk wanneer deze aan je huis komt nestelen. - Er ligt voor beschermers veel handelingsperspectief (o.a. aanbieden nestgelegenheid), terwijl er voor tellers mogelijkheden liggen om nieuwe, relevante tel- en onderzoeksgegevens te verzamelen. 3

4 Ondanks zijn ruime verspreiding is de broedpopulatie van de Huiszwaluw t.o.v. de Jaren 70 sterk afgenomen, van zo n paren naar , een afname van ongeveer 80%. Dit is niet alleen in Nederland het geval 4

5 maar ook in Europa. 5

6 Echter, sinds de eeuwwisseling vindt weer een licht herstel in Nederland plaats. Zowel sinds 1990 als de afgelopen 10 jaar is de landelijke trend positief. Herstel heeft vanaf 2002 plaatsgevonden. 6

7 - Maar dit beeld is niet overal in het land te zien. De trends verschillen tussen provincies. In de noordelijke provincies neemt het aantal Huiszwaluwen duidelijk toe. Langs de Noordzeekust gaat het minder goed, met met name in Zeeland afname. - Ten opzichte van de jaren zeventig zijn steden grotendeels verlaten en is de Huiszwaluw nu meer een soort van het buitengebied, al worden binnensteden wel weer opnieuw gekoloniseerd. 7

8 - Ook tussen fysisch geografische regio s verschillen, waarbij op het eerste gezicht geen duidelijk patroon zichtbaar is. - Toename is het sterkst zichtbaar op laagveengronden en hoge zandgronden. In het Limburgse heuvelland nemen de aantallen het laatste decennium af. - De grote verschillen in aantalsontwikkelingen tussen regio s suggereren dat de belangrijke sturende factoren zich in de broedgebieden afspelen. Wanneer immers factoren tijdens trek of overwintering een dominante rol zouden spelen, ligt het minder voor de hand dat er regionale verschillen binnen Nederland zo groot zijn. 8

9 Opvallend is dat de toename in ons land sinds de eeuwwisseling niet bij onze buurlanden zichtbaar is. 9

10 Wat heeft de afname op de lange termijn veroorzaakt? - De voedselsituatie is vrijwel zeker verslechterd, gelet alleen al op de landbouwkundige ontwikkelingen. Zwaluwen hebben insecten nodig en insecten hebben bloemen nodig. Hoe vaker land wordt omgeploegd of gemaaid, des te minder insecten er leven. Ook bemesting heeft een negatief effect op insecten. Op modern raaigrasland zien we nog maar weinig insecten. Ook het overmatige gebruik van insecticide heeft een negatief effect op het insectenbestand. 10

11 - Nestgelegenheid is verminderd door een andere bouwwijze van huizen (minder overstekken en goten, gladde afdekplaten ipv ruwe bouwsteen, schilderwerk van daklijsten in donkere ipv lichte kleuren) - Nestmateriaal minder aanwezig door bijv. Erfverharding, waterpeilverlaging in sloten en inbreiding van steden. - Nesten helaas nog steeds verwijderd vanwege overlast. 11

12 We gaan weer even een stapje terug. Wat is de Huiszwaluw nu eigenlijk voor een vogel? Wat statistieken over het broedseizoen. De broedvogels komen vanaf half april, maar vooral in mei terug en verlaten ons land in augustus september. De huiszwaluw broedt in kolonies en heeft doorgaans 1-2 legsels per jaar, met elk gemiddeld 4-5 eieren. 12

13 Van oorsprong is de Huiszwaluw een berg- en klifbewoner die zijn nesten onder overhangende rotsen maakt. Sinds de 19e eeuw is het een echte cultuurvolger geworden. 13

14 Onze huiszwaluwen overwinteren in tropisch Afrika, maar waar precies? Uit onderzoek op basis van stabiele isotopen in veren van Nederlandse Huiszwaluwen blijkt dat deze s winters in ieder geval de regio aandoen met de tropische regenwouden van Kameroen en het Congobekken, al is onbekend of ze daar de hele tijd verblijven. 14

15 Ter voorbereiding van het Jaar van de Huiszwaluw heeft een voorstudie plaatsgevonden, waarin de kennis met betrekking tot het voorkomen van de Huiszwaluw op een rij is gezet en daaruit voortvloeiend de belangrijkste kennishiaten zijn geidentificeerd. Belangrijke uitkomsten hieruit zijn: - Meer gegevens over broedsucces, inclusief het aandeel en success van tweede legsels, in verschillende habitats is cruciaal voor het begrijpen van populatieveranderingen. - Daarnaast zou er kennis verkregen moeten worden over de overleving van Nederlandse Huiszwaluwen, omdat de populatieontwikkeling wordt gestuurd door de balans tussen deze overleving en reproductie. - Niet uit alle regio s worden voldoende kolonies geteld om betrouwbare uitspraken over de trend te kunnen doen. Maar vooral, wat bepaald nu het success of juist de tegenslag voor de Huiszwaluw? Waarom doen ze het recent op bepaalde plekken binnen het land beter, terwijl dat op andere plekken niet het geval is? En waarom verschijnen op sommige plekken nieuwe kolonies, waar ze op andere plekken verdwijnen? 15

16 We willen meer inzicht krijgen in waar het recente herstel mee samen hangt, en vooral ook hoe we dat verder kunnen stimuleren. Maar ook het draagvlak voor de soort vergroten, een charmeoffensief voor de Huiszwaluw. Mensen trots maken op hun huiszwaluwen! 16

17 We organiseren drie soorten activiteiten: tel mee, onderzoek mee en vertel mee! 17

18 Er worden al ontzettend veel kolonies geteld in Nederland, wat een geweldige inspanning is. Toch zijn er nog regio s waarvoor de steekproef te klein is om betrouwbare trends te bepalen. Bijv. Grote delen van Brabant, maar ook midden Friesland en de regio tussen Staphorst en Raalte. Kijk ook eens naar de uitgave van Sovon-nieuws van zomer 2017, waarin Henk Meeuwsen vertelt hoe je een kolonie van Huiszwaluw telt. 18

19 We organiseren een landelijke neststudie. Huiszwaluwen zijn in die zin lastige vogels, je kan niet zomaar in het nest kijken zonder het nest te verstoren. Door met behulp van een niet-invassief observatieprotocol in het broedseizoen elke week een klein uurtje te kijken in welk stadium het nest zich bevindt komen we een hele hoop te weten. We verzamelen zo informatie over de timing van het broeden, het broedsucces en het aandeel tweede legsels. 19

20 Ervaring leert dat je niet meer dan tien nesten uit een kolonie tegelijkertijd kan volgen. Maar ook een of enkele nesten volgen is al heel waardevol. Ingevulde formulieren kunnen zowel online worden ingevoerd als op worden gestuurd naar Sovon o.v.v. Jaar van de Huiszwaluw. 20

21 Zo verzamelen we o.a. informatie over het verschil in broedsucces tussen kunst- en natuurlijke nesten. 21

22 Naast dat je waardevolle informatie verzamelt is het ook nog eens wekelijks een uurtje van de huiszwaluwen genieten, een win win situatie! 22

23 Aan het einde worden alle gegevens in een analyse gerelateerd aan omgevingsvariabelen. 23

24 Naast het onderzoek willen we meer begrip voor de huiszwaluw creeeren via publiciteit en voorlichting. 24

25 Met een charmeoffensief voor de Huiszwaluw willen we mensen meer waardering geven voor deze mooie soort. Zodat men er trots op is als ze bij hun aan huis broeden. 25

26 Er is een tweede, geheel herziene druk van het boek Zwaluwen van Gaast van Theunis Piersma. Theunis Piersma kennen we vooral als steltloperexpert, befaamd over de hele wereld. Maar hij is natuurlijk ook een rasechte onderzoeker met diepe belangstelling voor andere soorten, waaronder zeer zeker de aan zijn huis in het Friese Gaast broedende Huiszwaluwen. Een eenvoudige vraag van een dorpsgenoot ( Waar blijven onze zwaluwen in de winter, Theunis? ) werd aanleiding tot een persoonlijke zoektocht: hoe overleven Huiszwaluwen en waar overwinteren ze? Als geboren verteller weet Theunis ingewikkelde, wetenschappelijke materie op een begrijpelijke en onderhoudende manier over te dragen. 26

27 27