Ganzen populaties en beheer. Julia Stahl Berend Voslamber

Transcriptie

1 Ganzen populaties en beheer Julia Stahl Berend Voslamber

2 Monitoring van vogels Wetenschappelijk onderzoek Meetnetten Watervogels Broedvogels Kolonievogels Slaapplaatstellingen Coördinatie van vrijwilligers

3 Ganzen in natuurgebieden Ganzen en nieuwe natuur Ganzen in steden Ganzen en landbouw Ganzen en verkeer Vogelrichtlijn en Natura 2000

4 Zomerganzen = Standganzen broedvogels Grauwe Gans Brandgans Canadeze Gans Nijlgans Winterganzen = Trekganzen Arctische gasten Kolgans Brandgans Rietgans Rotgans Grauwe Gans

5 Winterganzen NL

6 Winterganzen NL

7 Winterganzen NL

8 Winterganzen NL

9 Gelderland Nederland

10 Gelderland Nederland

11 Zomerganzen NL Sovon (~) KNJV Kolgans Grauwe Gans Soepgans ? Canadese Gans Brandgans Nijlgans Allen incl. overig

12 Zomerganzen - aantalsveranderingen

13 Zomerganzen relatieve toename per provincie

14 We moeten de groei van ganzenpopulaties kunnen begrijpen om beleid en beheer zinvol te laten aansluiten op maatschappelijke wensen en eisen.

15 Populatiedynamiek

16 Detailkennis Friesland en Groningen

17 Groei van ganzenpopulaties Rol van voedsel Rol van predatie Rol van jacht en verstoring

18 afname aantal jongen bij Grauwe Gans in rivierengebied Grauwe Gans percentage jongen, september percentage

19 boerengras natuurgras

20 Beheer van opgroeigebied bepaalt overleving van jongen Onderzoek Berend Voslamber

21 overleving kuikens (%) Prespa, Gr gras kwaliteit april (N in mg) Onderzoek Berend Voslamber

22 95 Juveniel Adult 85 Opgroeihabitat Overleving (%) Beheer van opgroeigebied bepaalt lichaamsgrootte, conditie en overleving van jongen Onderzoek Berend Voslamber Gestandaardiseerd lichaamsgewicht (g) Adult Juveniel Adult Juveniel Lichaamsgrootte (PC1) Kruidenrijk Extensief Bemest

23 Winterganzen Titel Opvangbeleid in foerageergebieden

24 onderzoeksvragen Invloed van verschillend beleid in grensregio Duffelt/Ooijpolder op verspreidingsgedrag van ganzen Gevolgen van jacht en verjaging met ondersteunend afschot op verspreiding en gedrag van ganzen Effecten van beleid op schade

25 Resultaten habitatkeuze Jaren 90 effecten van jacht op verspreiding van ganzen (Wille 1999) 2011/12 (beleidskader Faunabeheer) duidelijke voorkeur voor Ooijpolder 88% van alle ganzen in opvanggebied Verstoringsgevoeligheid is afgenomen Echter: habitatkeuze gemotiveerd door kwaliteit van foerageergebied en ligging van slaapplaatsen en niet door verjaging

26 ganzenfoerageergebieden

27 Titel Julia Stahl Loes van den Bremer Hans Schekkerman Vincent de Boer Berend Voslamber

28 Vragen Hoe groot is het broedsucces van ganzen (in Utrecht)? Hoe verandert de vestiging van ganzen van elders bij wijzigingen in het beheer? Hoe vinden schadebestrijding en populatiebeheer plaats en wordt de toegestane reductie gehaald? Welke gangbare methoden kunnen de problemen die standganzen veroorzaken beperken tot een acceptabel niveau? Welke alternatieve methoden zijn er mogelijk?

29 Broedsucces: algemeen reproductiesucces = kans op broeden x jongen per broedpoging Bij meeste ganzen is reproductie dichtheidsafhankelijk; vaak zijn limiterend: veilig nesthabitat (kans) opgroeihabitat voor kuikens (kans + succes) Dichtheidseffect beperkt effectiviteit van ingrijpen op reproductie

30 Het belang van dichtheidsafhankelijke regulatie Scenario jacht Scenario verandering draagkracht habitat

31 Broedsucces: Utrecht Geen directe metingen in Utrecht Wel: juvenielenpercentages in najaarspopulatie (Grauwe Gans) omvat kans èn succes tellingen in september Andere soorten geen gegevens

32 Maatregelen (Grauwe Gans) Nestreductie onvolledig geregistreerd, effect beperkt totaal aantal eieren onttrokken aantal nesten (6 ei/nest) fractie broedparen o.g.v. apriltellin 18.6% 4.1% Afschotquota ruim gehaald

33 Maatregelen verwacht effect Populatiemodel

34 Dispersie Plaatstrouw..

35 Dispersie.. maar ook dispersie

36 Verklaringen? Immigratie? % juvenielen onderschat de reproductie? Afschot minder effectief dan aangenomen? Apriltellingen geen goede maat voor populatieontwikkeling?

37 Aanbevelingen monitoring Aantalsmonitoring beter met julitellingen dan tellingen in april Verzamel gegevens over broedsucces a.d.h.v. % jongen in juli Registreer leeftijd (en soort!) van geschoten/weggevangen ganzen Nader onderzoek naar dispersieafstanden, daardoor zicht op ruimtelijke schaal van mogelijke maatregelen Besteed aandacht aan kwaliteit gegevensverzameling: protocollen, steekproefgewijze dubbeltellingen

38

39 Proef zomeropvang Tetjehorn

40 Beheer nesten bij Tetjehorn

41 Aantal families met jongen bij Tetjehorn

42 Onderzoek in 2014 en 2015 in IFG terreinen

43 Resultaten in notendop Paren telling maart en 2015 leverden resp en 3600 broedparen op in de onderzochte Fryske Gea-terreinen. De Grauwe Ganzenpopulatie in deze Fryske Gea-gebieden laat een jaarlijkse groei van 20% zien, overeenkomstig met het landelijke beeld. Familie tellingen eind mei en begin juni 2014 en 2015 leverden respectievelijk 1778 en 2367 jonge, bijna vliegvlugge Grauwe Ganzen op = gemiddeld broedsucces van 0,5 jong per paar ca. 2x zoveel dan nodig voor stabiele populatie. Juli telling Grauwe Ganzen in IFG terreinen, ca. 22% van het Friese totaal.

44 Maatregelen in notendop Afschot paartjes - In februari en begin maart 2015 werd gericht gejaagd op gebiedsgebonden paartjes Grauwe Gans. Er werden 407 uur geïnvesteerd en in totaal 111 Grauwe Ganzen geschoten. Vangen en doden - Op 5 juni 2015 in de Alde Feanen 1546 Grauwe Ganzen gevangen en vergast, waarvan 1480 ruiende adulte ganzen en 66 jongen. herkomst van de gevangen ruiende volwassen vogels onduidelijk - lokale broedvogels? Legselbeperkende maatregelen - In 2014 werden 392 uren geïnvesteerd in het prikken van 5106 eieren van Grauwe Ganzen, in uren en 3635 eieren; tussen gebieden waar geen én gebieden waar zoveel mogelijk eieren worden geprikt geen verschil in broedsucces gevonden (in beide gevallen 0,5 jong per paar).

45 Maatregelen review dichtheidsafhankelijke regulatie Scenario jacht Scenario verandering draagkracht habitat

46 Maatregelen review eieren vangst en afschot habitat overig Effect op populatie Effect op schade Te leveren Bijeffecten overige Maatregel Grijpt in op: korte termijn lange termijn korte termijn lange termijn inspanning Kosten flora & fauna Reguliere methoden Schudden eieren uitkomstsucces (zeer) klein geen toename? geen effect groot hoog groot Doorprikken eieren uitkomstsucces (zeer) klein geen toename? geen effect groot hoog groot Behandelen eieren met poriënafsluitend middel uitkomstsucces (zeer) klein geen toename? geen effect groot hoog groot Rapen eieren uitkomstsucces (zeer) klein geen toename? geen effect groot hoog groot Eieren vertrappen uitkomstsucces (zeer) klein geen toename? geen effect groot hoog groot Vangen en verplaatsen - geen geen toename toename groot hoog gering Vangen en afmaken overleving afname inspannings inspannings afname afhankelijk afhankelijk groot groot gering Afschot overleving afname inspannings inspannings afname afhankelijk afhankelijk groot laag groot? Alternatieve methoden Beperken broedhabitat aandeel populatie dat broedt geen afname? geen effect afname? groot hoog groot Onbereikbaarmaken aandeel populatie broedhabitat dat broedt geen afname? geen effect afname? groot hoog groot Beheer opgroeihabitat overleving kuikens geen afname? geen effect afname? groot hoog groot Onbereikbaar maken opgroeihabitat overleving kuikens geen afname? afname? afname? groot gering groot Aanpassen gewaskeuze / teeltwijze / oogstmethode - geen afname? geen afname?? hoog? geen Niet bejagen vossen uitkomstsucces, overleving klein groot toename? afname? geen geen onbekend Verjaging m.b.v. laser - geen geen? afname? inspannings afhankelijk? gering gering onbekend Niets doen - toename stabilisatie toename stabilisatie geen hoog geen

47 Maatregelen review Reguliere methoden nestreductie Vangst en afschot Alternatieve methoden Veranderingen habitat Overige maatregelen Predatorenbeleid Verjaging met laser Effect op populatie Effect op schade Te leveren Bijeffecten overige Maatregel Grijpt in op: korte termijn lange termijn korte termijn lange termijn inspanning Kosten flora & fauna Reguliere methoden Schudden eieren uitkomstsucces (zeer) klein geen toename? geen effect groot hoog groot Doorprikken eieren uitkomstsucces (zeer) klein geen toename? geen effect groot hoog groot Behandelen eieren met uitkomstsucces (zeer) klein geen toename? geen effect groot hoog groot poriënafsluitend middel Rapen eieren uitkomstsucces (zeer) klein geen toename? geen effect groot hoog groot Eieren vertrappen uitkomstsucces (zeer) klein geen toename? geen effect groot hoog groot Vangen en verplaatsen - geen geen toename toename groot hoog gering Vangen en afmaken overleving afname inspannings afname inspannings groot groot gering afhankelijk afhankelijk Afschot overleving afname inspannings afname inspannings groot laag groot? afhankelijk afhankelijk Alternatieve methoden Beperken broedhabitat aandeel populatie geen afname? geen effect afname? groot hoog groot dat broedt Onbereikbaarmaken aandeel populatie geen afname? geen effect afname? groot hoog groot broedhabitat dat broedt Beheer opgroeihabitat overleving kuikens geen afname? geen effect afname? groot hoog groot Onbereikbaar maken overleving kuikens geen afname? afname? afname? groot gering groot opgroeihabitat Aanpassen gewaskeuze / - geen afname? geen afname?? hoog? geen teeltwijze / oogstmethode Niet bejagen vossen uitkomstsucces, klein groot toename? afname? geen geen onbekend overleving Verjaging m.b.v. laser - geen geen? afname? inspannings gering gering onbekend afhankelijk? Niets doen - toename stabilisatie toename stabilisatie geen hoog geen

48 Maatregelen aanbevelingen weerbarstig probleem; efficiëntie reguliere maatregelen beperkt Belangrijk: verkenning mogelijkheden voor duurzame maatregelen - habitat en aanpassing agrarisch beheer (draagvlak) combinatie van maatregelen nodig, zowel duurzaam als direct gebiedsdekkende èn provincie-overschrijdende schaal: samenwerking

49 Goede data zijn basis voor goede evaluatie van beleid Winterganzen o Evaluatie gebruik foerageergebieden o Onderzoek naar relatie schade en aantallen o Onderzoek naar alternatieve verjaging Zomerganzen o Onafhankelijke monitoring incl. afschot en nestbeheer plus data dispersie o datagebaseerde evaluatie van beheer

50 Titel

51 Meer informatie?