JAARVERSLAG WEIDEVOGELBESCHERMING IN AMSTELLAND

Transcriptie

1 JAARVERSLAG WEIDEVOGELBESCHERMING IN AMSTELLAND 2013 Werkgroep Weidevogelbescherming IVN Amstelveen Vogelwerkgroep Ouderkerk ANV De Amstel en erfvogels 0

2 Inhoudsopgave 1. Weersverloop voorjaar Vinddata eerste eieren van weidevogels in Amstelland in Omvang weidevogelbeheer- en bescherming in Uitkomstresultaten van gevonden nesten in Noodzaak en nut van nestbescherming 7 6. Broedsucces van de grutto in Bovenkerkerpolder en Ronde Hoep 8 7. Ontwikkeling weidevogelstand in de Duivendrechtse polder 9 8. Broedsucces van de kievit op maïsland in de Bovenkerkerpolder Inventarisatie Erfvogels in Amstelland in

3 1. Weersverloop voorjaar 2013 Met een gemiddelde temperatuur in De Bilt van 7,4 C tegen 9,5 C normaal was voorjaar 2013 een zeer koud voorjaar. Maart eindigde met een gemiddelde temperatuur van 2,5 C tegen normaal 6,2 C op een gedeelde zevende plaats in de rij van koudste maartmaanden sinds Een groot deel van die maand werd met een oost-stroming koude, droge lucht aangevoerd uit Rusland. Op sommige dagen was het extreem koud met temperaturen die vijf tot tien graden beneden het langjarige gemiddelde lagen. Het koude weer zette zich in het eerste deel van april voort. De lente diende zich eindelijk pas aan rond het midden van de maand. Op de 14e werd in De Bilt voor het eerst na de winter de grens van 20,0 C bereikt ('warme dag'). Op 25 april werd in het zuidoosten van het land lokaal de eerste zomerse dag (maximumtemperatuur 25,0 C of hoger) van het seizoen geregistreerd. Ook mei was een koele maand met een gemiddelde temperatuur van 11,5 C tegen een langjarig gemiddelde van 13,1 C. Alleen tijdens de meivakantie aan het begin van de maand was het volop lente met veel zon en hoge temperaturen. De rest van de maand was het op de meeste dagen opnieuw zeer koel voor de tijd van het jaar. Maart en april waren ook droge maanden met landelijk gemiddeld 33 mm en 24 mm neerslag tegen respectievelijk 68 en 44 mm normaal. Mei was vrij nat met 72 mm tegen 61 mm normaal. Schiphol was het natste KNMI-station met 171 mm. Belangrijke oorzaak was een vrijwel stil hangend gebied met buien dat tijdens de Pinksterdagen 30 tot 52 mm regen bracht. De lente was gemiddeld over het land aan de sombere kant met 498 zonuren tegen 517 uren normaal. Maart kende een normale hoeveelheid zon; 126 uren tegen 125 normaal. In april scheen de zon ca. 194 uren tegen een langjarig gemiddelde van 178 uren. Mei was somber met 178 zonuren tegen 213 normaal. Afwijkingen in temperatuur per dag in 2013 t.o.v. het langjarig gemiddelde: blauw is lager, rood is hoger Begin februari keerden de eerste weidevogels terug. Maar de grutto s op het landje van Geijsel stonden toen op ijs en niet in het water. Half maart stonden er tussen de 5000 en grutto s te kleumen. Vanwege de droogte zetten de gebroeders Straver in de Ronde Hoep greppels vol water. De grutto s wisten het onmiddellijk te vinden. Ondanks de kou kwam het voorjaar zij het langzaam toch op gang. 2

4 2. Vinddata van eerste eieren van weidevogels in Amstelland in 2013 Het eerste kievitsei van Amstelland werd dit jaar gevonden op 24 maart gevonden door Sebastiaan van Wees in de Bovenkerkerpolder. Het was tevens het eerste kievitsei van Noord-Holland. Sebastiaan meldde ook als eerste de vondst van het eerste gruttoei en wel op 14 april. Joost van de Kroon vond op 21 april het eerste scholeksterei van Amstelland op een graslandperceel in de Ronde Hoep. Het eerste tureluurei van Amstelland in 2013 werd weer gevonden in de Bovenkerkerpolder door Wim Koster op het land van Fred van de Hoek. Alles bij elkaar waren de eerste eieren in Amstelland en ook in Nederland in 2013 circa dagen later dan in Bovenkerkerpolder Kievit Grutto Scholekster Tureluur 24 maart: Sebastiaan van Wees 14 april Sebastiaan van Wees Polder Ronde Hoep 10 april 20 april Duivendrechtse polder Uithoornse en Kalslagerpolder Holendrechter- en Bullewijckerpolder 23 april 22 april: Wim Koster 21 april: Joost van de Kroon 27 april 14 april 29 april 5 mei 29 april 16 april 23 april 25 april - 20 april 20 april 27 april 18 mei Sebastiaan van Wees bij het eerste kievitsei in de Bovenkerkerpolder, tevens het eerste van Noord Holland Gevonden kievitsnesten in Nederland cumulatief per dag in 2012 (rood) en 2013 (blauw) 3

5 3. Omvang weidevogelbescherming en -beheer in 2013 De oppervlakte van alle polders samen bedraagt ha. Conform het collectieve weidevogelbeheerplan liggen op ha (57,5%) afspraken i.k.v. beheer van weidevogelreservaat van Landschap Noord Holland en contracten met agrariërs. Op 499 ha daarvan ligt een vorm van kuikenlandbeheer, waarvan 212 ha reservaat en 287 ha contracten zoals kruidenrijk grasland en uitgesteld maaien. Op 975 ha ligt dus een contract voor legselbeheer. Op ha ( 45%) van het totale gebied ligt geen beheercontract of afspraak, maar vindt waar nodig wel nestbescherming plaats. Last minute beheer in 2013 In 2013 is in Amstelland op maar liefst 156 ha last minute beheer afgesloten (in 2012: 125 ha). Dat bestond uit circa 75 ha waar legselbeheer is omgezet naar uitgesteld maaien en circa 81 ha waar uitstel van maaien met 1 of 2 weken is verlengd. 4

6 4. Uitkomstresultaten van gevonden nesten in 2013 De 56 vrijwilligers en 53 boeren vonden in 2013 gezamenlijk 673 nesten, vooral van kievit, grutto, scholekster en tureluur. Dat is iets meer dan in 2012 omdat nestgegevens van een aantal bedrijven zonder vrijwilligers er nu wel weer in zijn opgenomen. Van 412 nesten is het uitkomstresultaat bekend: 81,8% is met succes uitgekomen. De grutto doet het wat beter dan het gemiddelde van alle weidevogels met 87,3% uit, net als de kievit met 84,2%. De scholekster scoort opvallend laag met 73,1%. Hier werden relatief veel nesten verlaten door onbekende oorzaak. Scholekster met drie pullen van circa 8 dagen op gemaaid gras 5

7 Het uitkomstresultaat van gevonden nesten in de Ronde Hoep, Bovenkerkerpolder, Duivendrechtse polder en Middelpolder is goed: 81%-87%. In de Middelpolder is dat nog hoger: 100%, maar gaat hier wel om een klein aantal nesten: 6 met een bekend uitkomstresultaat. In de Uithoornse polder zijn in 2013 relatief veel nesten gepredeerd en ligt het uitkomstresultaat dan ook lager: op circa 64%. Tureluur met pul van circa 10 dagen in kruidenrijk grasland 6

8 5. Noodzaak en nut van nestbescherming in 2013 Van de 673 gevonden nesten is van 126 nesten bekend dat ze daadwerkelijk zijn beschermd tegen landbouwkundige activiteiten zoals maaien en weiden. Dat is (673:126=) 18,7% van het totaal aantal gevonden nesten. Dat is iets minder dan in 2011, maar meer in 2010 en Van alle daadwerkelijk beschermde nesten kwam ruim 83% met succes uit. Zonder bescherming was dat aanmerkelijk lager geweest. 7

9 6. Broedsucces van de grutto in Bovenkerkerpolder en Ronde Hoep Ook in 2013 hebben in Bovenkerkerpolder en Ronde Hoep weer alarmtellingen plaatsgevonden om het broedsucces van de grutto te bepalen. Daarbij bepalen we per polder welk deel van de gruttopopulatie nog jongen of eieren heeft (en daarmee kans op een succesvol broedseizoen) op het moment dat de eerste jongen vliegvlug zijn. Het broedsucces bleek prima: 83% en 77% van de gruttoparen in beide polders had eind mei nog kuikens. Dit heeft mede als oorzaak dat er door het koude voorjaar ook laat werd gemaaid. Bovendien bleken veel boeren bereid het maaien extra uit te stellen omdat de vogels ook later waren. Daarom mogen we 2013 voor de grutto in Amstelland een goed seizoen noemen. Bruto Territoriaal succes grutto in Bovenkerkerpolder Bruto Territoriaal succes grutto in Ronde Hoep Jonge kieviten komen tevoorschijn uit niet gemaaide slootkanten in de Duivendrechtse polder in

10 7.Ontwikkeling Weidevogelstand Duivendrechtse polder De weidevogelstand in de Duivendrechtse polder vertoont vanaf 2006 een gestage teruggang: in 5 jaar tijd is de stand met 80% teruggelopen. In 2012 zijn we begonnen om gezamenlijk met alle betrokkenen de weidevogelstand intensiever te monitoren en extra te helpen. In 2013 zijn we daarmee doorgegaan. Daarbij zijn volgende activiteiten ondernomen: - Afsluiten van extra last minute contracten op percelen met veel nesten, dan wel kuikens - Tellingen van broedparen en van gezinnen van weidevogels, met name grutto - Tellingen van predatoren (vooral zwarte kraai) - Oproep om honden aangelijnd te houden op het fietspad langs De Toekomst Resultaten Het aantal broedparen kievit, grutto en scholekster is in 2013 ongeveer gelijk aan dat van Het uitkomstresultaat van de gevonden nesten is goed, ook over meer jaren bekeken. Bij de alarmtelling eind mei bleken bijna alle gruttoparen nog met jongen rond te lopen. Het BTS in 2013 is 75% en voldoende om de gemiddelde sterfte onder volwassen grutto s te compenseren. Broedpaarontwikkeling Uitkomstresultaat kievit in Duivendrechtse polder Broedsucces grutto Aantal broedparen grutto Conclusie Het seizoen 2013 is qua aantallen broedparen nog geen keerpunt, maar qua broedsucces was het in ieder geval voor de grutto wel weer een zeer goed broedseizoen. De betrokken agrariërs en vrijwilligers gaan in 2014 op dezelfde weg verder. 9

11 8. Broedsucces van kieviten op maïsland in de Bovenkerkerpolder Het is bekend dat kieviten graag broeden op maïsland. Hier vinden in het broedseizoen veel (voor de vogels bedreigende) werkzaamheden plaats, maar er is ook een grote periode van rust. Er is veel discussie over wat het broedsucces is van kieviten op maïsland. Daarom is in 2012 een onderzoek gestart en dat is in 2013 voortgezet. Het onderzoek vond plaats op circa 30 ha maïsland, de totale oppervlakte van de Bovenkerkerpolder ten zuiden van de Nesserlaan is circa 600 ha. Zoeken en markeren van nesten vond plaats NA het inzaaien en vlak voor het uitkomen van de nesten. Voorafgaand aan het inzaaien gingen dus veel nesten verloren. Na het uitkomen van de eerste nesten vanaf 30 mei zijn twee keer per week de aanwezige kievitgezinnen op het maïsland én op het rondom liggende grasland in kaart gebracht. 24 april 2013: 95 broedparen kievit op het grasland 4 mei 2013: 79 kievitsnesten op het grasland In de Bovenkerkerpolder broedt bijna 50% van de kieviten op circa 5% van de oppervlakte. Aantallen nesten en uitkomstresultaat Op 30 ha maïs zijn in totaal 85 nesten van kievit gevonden en 7 nesten van scholekster. Van deze nesten is ruim 90% uitgekomen. Nestbescherming na inzaaien was niet nodig. Overzicht op het maïsland vanaf de schildersteiger Zoeken naar kieviten met jongen tussen de maisrijen 10

12 Waar blijven de kuikens? Door 2 x per week de percelen af te zoeken en na het lang worden van de maïs ook af te lopen en de alarmerende gezinnen op kaart te noteren, bleek dat binnen twee weken ruim 70 kievitgezinnen niet meer met hun kuikens aanwezig waren op het maïsland. Er waren dus bijna 300 kievitkuikens spoorloos. Predatie op maïsland is onwaarschijnlijk want er werden weinig predatoren gezien. Tijdens de observaties is ook niet eenmaal een geval van predatie gezien. Er zijn geen dode jongen gevonden op het maïsland als gevolg van kou of voedseltekort. De meest aannemelijke optie is dat de oudervogels met de jongen vanwege het beperkte voedselaanbod op het maisland naar het omliggende grasland zijn getrokken. Dat is een prestatie want dan moeten ze een brede wetering over zwemmen. Het is niet onmogelijk dat er toen de nodige kuikens zijn gesneuveld. Het overzwemmen van de wetering of alarmerende ouders rond de wetering is echter niet eenmaal gezien. Wel is gezien dat in het omliggende grasland vanaf de wetering naar de Middenweg toe meerdere paartjes kieviten met kuikens liepen. De tellingen van gezinnen op dat grasland kwamen echter nooit hoger uit dan 16. Dan missen we nog steeds ruim 50 kievitgezinnen. Tijdens de laatste rondes is weer wel vastgesteld dat af en toe jonge vliegvlugge kieviten opvlogen vanuit de maïs. Dat kunnen jongen zijn geweest die in de slootkanten van het maïsland toch voldoende voedsel hadden gevonden om groot te worden. Maar het kunnen ook vliegvlugge jongen van elders zijn die de veiligheid van het maïsgewas opzochten. Conclusie en vervolg in 2014 Het is duidelijk dat er vraagtekens gezet moeten worden achter het broedsucces van de kievit op maïsland. Is hier sprake van een ecologische val? Dus aangelokt worden om er te broeden (hoog uitkomstresultaat), maar onvoldoende mogelijkheid voor alle paren om jongen groot te brengen? In 2014 gaan we vlak na het uitkomen gezinnen nog frequenter monitoren en ook onderzoek doen naar het insectenaanbod op het maïsland. Met de betrokken boeren zal worden overlegd over maatregelen op maïsland (aanleggen braakstroken) én het grasland (maaien of weiden van een deel van het grasland twee weken voor uitkomstpiek). 11

13 9. Inventarisatie Erfvogels in Amstelland in 2013 Voorjaar 2013 is een begin gemaakt met het inventariseren van erfvogels in Amstelland. Daartoe is in maart 2013 een cursus georganiseerd voor 24 vrijwilligers. Het noteren van de aanwezige vogels gebeurde conform de methode Nestkaart-light van Sovon Vogelonderzoek Nederland. De gegevens werden direct na het erfbezoek ingevoerd in de database op internet van Landschapsbeheer Nederland waar ook de weidevogelgegevens worden ingevoerd. Resultaten In 2013 hebben 7 groepjes vrijwilligers op 12 bedrijven een start gemaakt met het inventariseren van erfvogels. In bijna elke polder was wel een bedrijf waar erfvogels werden geteld. Bij het doornemen van de resultaten moet worden bedacht dat de inventarisaties niet volledig zullen zijn geweest. Er zullen best soorten zijn gemist, maar ook broedparen van soorten die wel zijn gezien. De nu verkregen resultaten geven aan welke soorten wel als broedvogel aanwezig zijn. 12

14 In totaal zijn circa 244 waarnemingen van 31 soorten erfvogels gedaan. De meeste waarnemingen werden gedaan door de groep van Peter Deugd op het bedrijf van de Mts. Koster aan de Bovenkerkerweg: 67 waarnemingen verspreid over 9 bezoeken en een score van 10 soorten erfvogels. Er werden onder andere op 28 mei 12 paar boerenzwaluw geteld en op 10 juni 11 paar huiszwaluwen. Veruit de meeste boerenzwaluwen werden echter geteld door de groep van Anton van Overveld op het bedrijf van Bos-Verhaar in Uithoorn: op 22 juli werden hier 22 paar boerenzwaluwen geteld. Ook de groep van Rob Buitink en Jeroen van Schooten op het bedrijf van Cees Jan van Wees had een mooi resultaat: 44 waarnemingen verspreid over 10 bezoeken met uiteindelijk 18 waargenomen soorten, waaronder vink, groenling, tjiftjaf en zwartkop. 13

15 Geteld aantal broedparen erfvogels in Amstelland in 2013 Hoe verder in 2014? In 2014 wordt getracht deze inventarisatie vollediger te laten zijn en op meer erven te laten plaatsvinden. Aan boeren wordt gevraagd vrijwilligers te helpen door oren en ogen open te houden en waarnemingen in te voeren in de database van Landschapsbeheer Nederland op internet. 14

16 Op sommige erven is alleen de boerenzwaluw in beeld gebracht, op andere zijn alle soorten geinventariseerd. De inventarisaties zijn niet compleet geweest, de kaartbeelden geven dus een incompleet beeld. Toch zijn het boeiende beelden als eerste aanzet. Volgend jaar meer. Boven: erf Bos-Verhaar; onder: erf C.J. van Wees 15

17 K. Langelaan G. Stam H. den Boer G. Timmer A. de Haan Mts Koster R. Timmer K. Nieuwendijk 16

18 Samenstelling: Aad van Paassen 17