Onderzoeksvoorstel Inleiding zeil matroos hijsen onderwijzen zeil matroos Materiaal en Methoden gehesen gehesen

Transcriptie

1 Onderzoeksvoorstel Inleiding Een belangrijke vraag bij onderzoeken naar het begrijpen van taal is, op welke wijze semantische en syntactische kennis worden samengevoegd om tot het begrip van taaluitingen te komen. Daarom is het ook van belang om te kijken naar interacties tussen deze beide typen van verwerking. Wat is het effect van de syntaxis op de semantische verwerking en wat is het effect van de semantiek op de syntactische verwerking? Er is tot nu toe nog maar weinig onderzoek gedaan naar de interactie tussen semantische en syntactische verwerking. Wel is er wat betreft semantische verwerking veel onderzoek gedaan en is er een N400-effect gevonden bij ERP-experimenten met gezonde proefpersonen vooral op woordniveau binnen zinnen en woordenlijsten. In experimenten waarin zinnen werden aangeboden is telkens sprake geweest van een syntactische structuur die - in combinatie met andere woorden in de zin leidde naar de selectie van een bepaald woord dat precies in de context van de zin paste. Daarbij is gekeken wat er gebeurde als in plaats van het meest verwachte woord een woord verscheen dat minder verwacht of zelfs semantisch anomaal was. De invloed van bepaalde woorden is echter nog niet vaak bestudeerd. In dit experiment zal worden ingegaan op de vraag, wat de invloed van de syntactische structuur is van zinnen met verschillende zinseinden. In het experiment worden zinnen aangeboden die eindigen op een woord dat semantisch (lexicaal) gerelateerd danwel ongerelateerd is aan de rest van de woorden in de zin. Met een semantische relatie wordt een relatie bedoeld tussen woorden die binnen dezelfde context passen en dus ook vaak samen voorkomen. Bijvoorbeeld, woorden als zeil, matroos, en hijsen komen vaak binnen dezelfde context voor en worden dus semantisch gerelateerd genoemd, terwijl een woord als onderwijzen niet echt binnen deze context van zeil en matroos past en daarom dus semantisch ongerelateerd is aan deze woorden. Kort samengevat wordt bekeken of er een interactie bestaat tussen de syntactische structuur en de semantische aspecten van zinnen. Materiaal en Methoden Zinnen worden met semantisch gerelateerde en ongerelateerde zinseinden in 2 verschillende syntactische structuren geplaatst. In de ene structuur wordt de verwachting dat een bepaald semantisch gerelateerd woord op het zinseinde zal verschijnen ondersteund (de syntactisch ondersteunende structuur), terwijl in de andere structuur de verwachting van een dergelijk woord niet word ondersteund (de syntactisch niet-ondersteunende structuur). Bij de laatstgenoemde structuur kan bijna geen enkel woord op het einde van de zin worden verwacht dat voor een correcte completering van de zin kan zorgen. Aangezien de 2 verschillende zinseinden (semantisch gerelateerd en semantisch ongerelateerd) in beide syntactische structuren worden ingevoegd ontstaan er in totaal 4 verschillende condities van experimentele zinnen: 1. Het zeil werd door de matrozen gehesen. 2. Het zeil werd door de matrozen onderwezen. 3. Het zeil heeft de matrozen gehesen. 4. Het zeil heeft de matrozen onderwezen. De syntactische structuur van de 1 e twee zinnen is ondersteunend. Dit betekent dat de syntaxis zorgt voor een ondersteuning van de verwachting dat het voltooid deelwoord gehesen aan het eind van de zin wordt aangeboden. Dit woord zorgt namelijk voor een correcte en voorspelbare completering van de zin en is semantisch gerelateerd. In de 1 e zin wordt gehesen

2 inderdaad aangeboden waardoor een plausibele zin ontstaat. In de 2 e zin wordt echter in plaats van het verwachte woord gehesen een woord aangeboden dat totaal niet verwacht is binnen de context van de zin. Dit woord is semantisch ongerelateerd en zorgt voor een implausibele completering van de zin. De syntactische structuur van de laatste 2 zinnen is niet-ondersteunend. Dit betekent dat voordat het laatste woord van de zin wordt aangeboden weinig tot geen voorspelbare woorden kunnen worden geactiveerd die voor een correcte completering van de zinnen zorgen. Bij de 3 e zin verschijnt als zinseinde een woord dat semantische gerelateerd is aan de rest van de woorden in de zin, maar door de invloed van de syntactische structuur wordt dit woord uitgesloten. De zin is daardoor implausibel. Bij de laatste zin verschijnt een woord dat onverwacht is en ongerelateerd is aan het einde van de zin. Deze zin wordt daardoor ook implausibel. (Het soort zinnen zijn gebaseerd op de zinnen van Saffran et al uit 1998). Of afasiepatiënten volledig gebruik maken van de syntactische constraints is onduidelijk. Enkele experimenten ondersteunen dit andere verwerpen het. Wat wel bekend is, is dat afasiepatiënten over het algemeen beter zijn met actieve zinnen dan passieve zinnen. Hierdoor wordt de verwachting bij dit onderzoek dat de syntactisch niet-ondersteunende zinnen meer fouten op gaan leveren. Experiment 1 Plausibiliteitsrating. Actief en gerelateerd betere resultaten. Experiment 2 Auditief aanbieden, plausibiliteit dmv Goed/ Fout drukken. Actief en gerelateerd betere resultaten. Experiment 3 Plaatje-zin matching: 1 plaatje en 2 zinnen (heeft/ werd in de gerelateerde vorm). Juiste zin aanwijzen die op het plaatje wordt afgebeeld. Verwacht wordt dat de afasiepatiënten veel beter scoren op de actieve zinnen. Experiment 4 Zinnen maken bij een plaatje (zelfde plaatje als in exp 3). Onder het plaatje al woorden schrijven die in de zin moeten voorkomen: zeil-matroos-gehesen. Verwacht wordt dat afasiepatiënten deze volgorde aanhouden en veelal proberen er een actieve zin mee te maken.

3 Referenties: Cupples, Inglis (1993). When task demands induce asyntactic comprehension: a study of sentence interpretation in aphasia. Cognitive neuropsychology, 10(3), Faust, Chiarello (1998). Sentence context and lexical ambiguity resolution by the two hemispheres. Neuropsychologia, 36 (9), Federmeier, Kutas (1999). Right words and left words: electrophysiological evidence for hemispheric differences in meaning processing. Cognitive Brain Research, 8, Hoeks, Stowe, Doedens (2002). Words in processing in context: evidence for a twocomponent feature-based model. In press. Linebarger, Schwartz, Saffran (1983). Sensitivity to grammatical structure in so-called agrammatic aphasics. Cognition, 13, Saffran, Schwartz, Linebarger (1998). Semantic influences on thematic role assignment: evidence from normals and aphasics. Brain and Language, 62, Schwartz, Linebarger, Saffran, Pate (1987). Syntactic transparency and sentence interpretation in aphasia. Language and Cognitive Processes, 2,

4 Zinnen: 1. a. De wijn werd door de obers geserveerd. b. De wijn werd door de obers opgeblazen. c. De wijn heeft de obers geserveerd. d. De wijn heeft de ober opgeblazen. 2. a. Het deeg werd door de bakkers gekneed. b. Het deeg werd door de bakkers ingegeven. c. Het deeg heeft de bakkers gekneed. d. Het deeg heeft de bakkers ingegeven. 3. a. De taart werd door de bruidsparen gesneden. b. De taart werd door de bruidsparen gesnoerd. c. De taart heeft de bruidsparen gesneden. d. De taart heeft de bruidsparen gesnoerd. 4. a. De dobbelsteen werd door de gokkers gegooid. b. De dobbelsteen werd door de gokkers verheven. c. De dobbelsteen heeft de gokkers gegooid. d. De dobbelsteen heeft de gokkers verheven. 5. a. De injectie werd door de artsen toegediend. b. De injectie werd door de artsen ingelicht. c. De injectie heeft de artsen toegediend. d. De injectie heeft de artsen ingelicht. 6. a. De eendjes werden door het kind gevoerd. b. De eendjes werden door het kind gevoerd. c. De eendjes hebben het kind gevoerd. d. De eendjes hebben het kind gevoerd. 7. a. De schoenen werden door de man gepoetst. b. De schoenen werden door de man geslaakt. c. De schoenen hebben de man gepoetst. d. De schoenen hebben de man geslaakt. 8. a. De baard werd door de mannen geschoren. b. De baard werd door de mannen gereden. c. De baard heeft de mannen geschoren. d. De baard heeft de mannen gereden. 9. a. De bel werd door de kosters geluid. b. De bel werd door de kosters beaamd. c. De bel heeft de kosters geluid. d. De bel heeft de kosters beaamd. 10. a. De berg werd door de wandelaars beklommen. b. De berg werd door de wandelaars betwijfeld. c. De berg heeft de wandelaars beklommen. d. De berg heeft de wandelaars betwijfeld.

5 11. a. Het spel werd door de kinderen gespeeld. b. Het spel werd door de kinderen gesnoten. c. Het spel heeft de kinderen gespeeld. d. Het spel heeft de kinderen gesnoten. 12. a. De truitjes werden door de oma gebreid. b. De truitjes werden door de oma gebonsd. c. De truitjes heeft de oma gebreid. d. De truitjes heeft de oma gebonsd. 13. a. De sigaren werden door de man gerookt. b. De sigaren werden door de man geboekt. c. De sigaren hebben de man gerookt. d. De sigaren hebben de man geboekt. 14. a. De sneeuwpop werd door de kinderen gemaakt. b. De sneeuwpop werd door de kinderen geweten. c. De sneeuwpop heeft de kinderen gemaakt. d. De sneeuwpop heeft de kinderen geweten. 15. a. De sokken werden door de moeder gestopt. b. De sokken werden door de moeder gevormd. c. De sokken heeft de moeder gestopt. d. De sokken heeft de moeder gevormd. 16. a. Het haasje werd door de jagers geschoten. b. Het haasje werd door de jagers verbroken. c. Het haasje heeft de jagers geschoten. d. Het haasje heeft de jagers verbroken. 17. a. De telefoon werd door de secretaresses opgenomen. b. De telefoon werd door de secretaresses gestuurd. c. De telefoon heeft de secretaresses opgenomen. d. De telefoon heeft de secretaresses gestuurd. 18. a. De cadeaus werden door de jarige uitgepakt. b. De cadeaus werden door de jarige getroffen. c. De cadeaus hebben de jarige uitgepakt. d. De cadeaus hebben de jarige getroffen. 19. a. Het verhaal werd door de vaders verteld. b. Het verhaal werd door de vaders gelegd. c. Het verhaal heeft de vaders verteld. d. Het verhaal heeft de vaders gelegd. 20. a. De overhemden werden door de moeder gestreken. b. De overhemden werden door de moeder verdreven. c. De overhemden hebben de moeder gestreken. d. De overhemden hebben de moeder verdreven.

6 21. a. Het brood werd door de bakkers gebakken. b. Het brood werd door de bakkers bedreigd. c. Het brood heeft de bakkers gebakken. d. Het brood heeft de bakkers bedreigd. 22. a. Het zeil werd door de matrozen gehesen. b. Het zeil werd door de matrozen onderwezen. c. Het zeil heeft de matrozen gehesen. d. Het zeil heeft de matrozen onderwezen. 23. a. De maaltijd werd door de koks bereid. b. De maaltijd werd door de koks gevat. c. De maaltijd heeft de koks bereid. d. De maaltijd heeft de koks gevat. 24. a. De kaarsen werden door de priester aangestoken. b. De kaarsen werden door de priester geveegd. c. De kaarsen hebben de priester aangestoken. d. De kaarsen hebben de priester geveegd. 25. a. De heg werd door de tuinmannen gesnoeid. b. De heg werd door de tuinmannen opgevist. c. De heg heeft de tuinmannen gesnoeid. d. De heg heeft de tuinmannen opgevist. 26. a. De brieven werden door de postbode bezorgd. b. De brieven werden door de postbode geheven. c. De brieven hebben de postbode bezorgd. d. De brieven hebben de postbode geheven. 27. a. De kiezen werden door de tandarts getrokken. b. De kiezen werden door de tandarts gevolgd. c. De kiezen hebben de tandarts getrokken. d. De kiezen hebben de tandarts gevolgd. 28. a. De planken werden door de timmerman gezaagd. b. De planken werden door de timmerman gesloten. c. De planken hebben de timmerman gezaagd. d. De planken hebben de timmerman gezaagd.-