MONITOR Haagse Educatieve Agenda Deel I: Algemene trends. Behorend bij: Haags talent erkend

Transcriptie

1 MONITOR Haagse Educatieve Agenda 2013 Deel I: Algemene trends Behorend bij: Haags talent erkend DE HAAGSE EDUCATIEVE AGENDA

2

3 Monitor Haagse Educatieve Agenda 2013 Deel I: Algemene trends Uitgave Gemeente Den Haag Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Stafgroep Onderzoek, Strategie en Projecten September 2013 Redactie Anita van der Velden Femmelien Busstra Sonja van der Neut Inlichtingen Femmelien Busstra ( ) / femmelien.busstra@denhaag.nl Dit rapport is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid opgesteld. Toch kan het voorkomen dat bepaalde informatie niet (geheel) juist wordt weergegeven. U kunt geen rechten ontlenen aan de teksten en cijfers uit dit rapport.

4

5 Inhoud 1 INLEIDING MAATSCHAPPELIJKE TRENDS Demografische trends Den Haag Stadsdelen Wijken Nieuwkomers Sociaal economische situatie Opleidingsniveau Inkomen Werkloosheid HET HAAGSE SCHOLENVELD Basisonderwijs Leerlingen naar leerlinggewicht Voortgezet onderwijs Aantal leerlingen 3e jaar naar onderwijssoort Armoedeprobleemcumulatiegebieden Profiel- en sector keuze Speciaal basisonderwijs en expertisecentra Scholen en vestigingen Verwijzingen naar het speciaal basisonderwijs Leerlingen op het speciaal basisonderwijs Leerlingen op expertisecentra Leerlingen met een rugzak: primair- en voortgezet onderwijs Leerlingenvervoer Middelbaar beroepsonderwijs Haagse leerlingen in het Middelbaar Beroepsonderwijs Hoger beroeps- en wetenschappelijk onderwijs Hoger beroepsonderwijs Wetenschappelijk onderwijs Internationaal onderwijs Onderwijshuisvesting RESULTATEN Basisonderwijs Schooladviezen Voortgezet onderwijs Slagingspercentages Eindcijfers Doorstroom Tevredenheid ouders SAMENVATTING

6

7 1 Inleiding Goed onderwijs en een breed aanbod van opleidingen op alle niveaus, bieden alle Hagenaars de kans het beste uit zichzelf te halen. Investeren in onderwijs is investeren in de toekomst van de stad en in de toekomst van iedere individuele Haagse burger. Talenten herkennen en erkennen, dat is de primaire doelstelling van het Haagse onderwijs Uit: Haags talent erkend, de Haagse Educatieve Agenda In december 2009 is bovenstaande ambitie door de gemeente en de schoolbesturen uitgewerkt in de Haagse Educatieve Agenda (HEA) , die als titel meekreeg: Haags talent erkend. Hierin is op hoofdlijnen aangegeven hoe het lokale onderwijsbeleid in de periode vorm moet krijgen. De ambities zijn uitgewerkt in stadsbrede thema s en thema s naar leeftijdscategorie. Per thema is in de HEA aangegeven wat tot nog toe is bereikt en wat de gemeente en de schoolbesturen in de periode gaan doen. In de HEA is vastgelegd dat de gemeente en de schoolbesturen afspraken maken over monitoring en evaluatie. Die afspraken zijn uitgewerkt in een monitoring- en evaluatieplan. De eerst HEA-monitor verscheen in Voor u ligt nu de tweede monitor. De monitor bestaat uit twee delen: 1. In deel 1 staan de algemene trends in Den Haag. In dit deel zijn indicatoren opgenomen die een goed beeld (voornamelijk cijfermatig) geven van maatschappelijke trends en van ontwikkelingen in het Haagse scholenveld. 2. In deel 2 zijn per thema van de HEA indicatoren opgenomen. De twee delen van de monitor staan in afzonderlijke rapportages. De gegevens over de algemene trends zijn voornamelijk afkomstig uit landelijke bronnen, zoals de DUO en het CBS. De gegevens over thema s uit de HEA zijn afkomstig uit verschillende jaarverslagen, monitoren en diverse gemeentelijke registraties. Als aanvulling op deze gegevens is een digitale enquête gehouden onder basisscholen en scholen voor speciaal basisonderwijs. Voor meer informatie over het Haagse onderwijs verwijzen wij u graag naar Den Haag in Cijfers, de Haagse digitale databank op internet ( vindt hier ook meer informatie op buurt, wijk- of stadsdeelniveau. Aan het eind treft u een samenvatting van de belangrijkste conclusies

8 2 Maatschappelijke trends 2.1 DEMOGRAFISCHE TRENDS In de vorige monitor is een uitgebreid beeld gegeven van de ontwikkeling en de prognose van het aantal Haagse kinderen van 0 t/m 18 jaar. Deze gegevens laten jaarlijks niet al te grote verschillen zien. Daarom hebben we ervoor gekozen om niet ieder jaar een uitgebreide beschrijving te geven van de demografische trends. In deze monitor beperken wij ons tot een beknopte beschrijving daarvan. Na de beschrijving van de aantallen 0 t/m 18-jarigen en de verwachte ontwikkelingen, wordt een overzicht gepresenteerd van het aantal kinderen dat van buiten Nederland in Den Haag komt wonen. Deze kinderen hebben speciale aandacht nodig in het Haagse onderwijs Den Haag Op 1 januari 2012 wonen in Den Haag kinderen in de leeftijd van 0 t/m 18 jaar. Dat zijn er ruim meer dan in Een kwart van alle kinderen (26.401) is in de leeftijd 0 t/m 3 jaar, 47% is 4 t/m 12 jaar ( kinderen) en 29% is 13 t/m 18 jaar ( kinderen). Naar verwachting zal het totale aantal kinderen tot 2020 blijven toenemen. Daarna zal het aantal kinderen geleidelijk gaan afnemen. Alleen in de leeftijdsgroep wordt tot 2025 een (lichte) stijging voorspeld Stadsdelen In Escamp wonen (in 2012) de meeste kinderen van 0 t/m 18 jaar (25%), gevolgd door Centrum (20%). In Loosduinen en Haagse Hout wonen de minste kinderen (ieder 7%). Dit beeld geldt min of meer voor alle leeftijdsgroepen. Tabel 2.1 Aantal kinderen naar leeftijdscategorie en stadsdeel in 2012 en prognose van 2020 en jaar 4-12 jaar jaar werkelijk 2012 prognose prognose prognose werkelijk werkelijk Loosduinen Escamp Segbroek Scheveningen Centrum Laak Haagse Hout Leidschenveen-Ypenburg Totaal Bron: Gemeente den Haag, Dienst Stedelijke Ontwikkeling- Den Haag in Cijfers 2012 (bewerking OS&P In tabel 2.2 op de volgende pagina is de prognose weergegeven in indexcijfers

9 Tabel 2.2 Index (2012=100) aantal kinderen naar leeftijdcategorie en stadsdeel tov prognose van 2020 en jaar 4-12 jaar jaar werkelijk 2012 prognose prognose prognose werkelijk werkelijk Loosduinen Escamp Segbroek Scheveningen Centrum Laak Haagse Hout Leidschenveen-Ypenburg Totaal Bron: Gemeente den Haag, Dienst Stedelijke Ontwikkeling- Den Haag in Cijfers 2012 (bewerking OS&P Verwachtingen per leeftijdsgroep In 2020 schommelt het aantal 0-3 jarigen in bijna alle stadsdelen rond het aantal in 2012 (tussen de 4 en 5 procentpunten hoger of lager). Uitzondering hierop is Leidschenveen-Ypenburg. In dit stadsdeel daalt het aantal tot 2020 fors met 37 procentpunten ten opzichte van In 2025 is het aantal 0-3 jarigen in alle stadsdelen lager dan in De daling is het kleinst, enkele procentpunten, in Loosduinen, Laak en Scheveningen. Volgens de prognose zijn er in 2020 meer 4-12 jarigen dan in 2012 (+4 procentpunten) en in 2025 is dit weer gedaald naar ongeveer hetzelfde aantal als in Ook voor deze leeftijdscategorie geldt dat het aantal kinderen in Leidschenveen-Ypenburg sterk daalt in deze periode. In de meeste andere stadsdelen neemt het aantal kinderen van 4-12 jaar toe in 2020 met 5-10 procentpunten. In stadsdeel Centrum en Laak is het aantal kinderen in deze leeftijdscategorie in 2020 nog wel ongeveer gelijk aan het aantal in Daarna is in alle stadsdelen sprake van een daling. Het aantal kinderen van jaar is volgens de prognose in procentpunten hoger dan in In de 5 jaar daarna blijft het aantal kinderen van jaar nagenoeg gelijk. De grootste stijging tussen 2012 en 2020 is in Haagse Hout (+24 procentpunten), Leidschenveen-Ypenburg (+17 procentpunten) en Segbroek (+16 procentpunten). Stadsdeel Centrum is het enige stadsdeel waar het aantal kinderen van jaar tussen 2012 en 2020 afneemt (-3 procentpunten). Tussen 2020 en 2025 is Leidschenveen-Ypenburg het enige stadsdeel waar het aantal jarigen afneemt Wijken Kinderen wonen niet gelijkmatig verspreid over de stad en ook niet binnen de stadsdelen. Er zijn duidelijke concentraties te zien. In 2012 ziet de top 6 van wijken met het grootste aantal kinderen van 0 t/m jaar 18 jaar er als volgt uit. 1. Schildersbuurt (9.869 kinderen) 2. Laakkwartier en Spoorwijk (9.014) 3. Ypenburg (8.534) 4. Leidschenveen (6.521) 5. Bouwlust & Vrederust (6.353) 6. Wateringse Veld (6.109) Per leeftijdscategorie zijn er verschillen in de spreiding van kinderen over de wijken. Dat laten wij op de volgende pagina s zien. Het aantal kinderen in een wijk zegt vaak nog weinig over de ruimtelijke concentratie van kinderen in de wijken. Daarvoor moeten we ook kijken naar de grootte van het gebied waar zij wonen; een x-aantal kinderen in een kleiner gebied levert een grotere concentratie op dan hetzelfde aantal kinderen in een groter gebied. Om dat te laten zien hebben wij de spreiding en concentraties van kinderen in de verschillende leeftijdsgroepen op kaarten weergegeven

10 0 t/m 3 jarigen Figuur 2.1 Concentratie 0 t/m 3-jarigen in Den Haag, 2012 Concentratie 0 t/m 3-jarigen in Den Haag Bron: Gemeente Den Haag, GBA 2012 De top 5 van wijken met het hoogste aantal 0 t/m 3-jarigen in 2012 is: 1 Laakkwartier en Spoorwijk in Laak, 2 Schildersbuurt in Centrum, 3 Ypenburg in Leidschenveen-Ypenburg, 4 Bouwlust/Vrederust in Escamp, 5 Leidschenveen in Leidschenveen-Ypenburg. Deze top 5 is dezelfde als in Als we naar de toekomst kijken dan zal met name in Ypenburg, Leidschenveen (beide in Leidschenveen-Ypenburg) en Wateringse Veld (Escamp) het aantal 0 t/m 3-jarigen gaan afnemen. In Morgenstond (Escamp) en Regentessekwartier (Segbroek) zal het aantal iets toenemen

11 4 t/m 12 jarigen Figuur 2.2 Concentratie 4 t/m 12-jarigen in Den Haag, 2012 Concentratie 4 t/m 12-jarigen in Den Haag Bron: Gemeente Den Haag, GBA 2012 De top 5 van wijken met het hoogste aantal 4 t/m 12-jarigen in 2012 ziet er als volgt uit. 1 Ypenburg in Leidschenveen-Ypenburg, 2 Schildersbuurt in Centrum, 3 Laakkwartier en Spoorwijk in Laak, 4 Leidschenveen in Leidschenveen-Ypenburg, 5 Wateringse Veld in Escamp. De top 5 is dezelfde als in 2011, alleen zijn de nummers 1 en 2 dit jaar omgedraaid. De komende jaren zal met name in Ypenburg, Leidschenveen, Wateringse Veld en de Schildersbuurt het aantal 4 t/m 12-jarigen afnemen. In Morgenstond, Bouwlust/Vrederust en Moerwijk zal het aantal 4 t/m 12 jarigen duidelijk gaan toenemen

12 13 t/m 18-jarigen Figuur 2.3 Concentratie 13 t/m 18-jarigen in Den Haag, 2012 Concentratie 13 t/m 18-jarigen in Den Haag Bron: Gemeente Den Haag, GBA 2012 De top 5 van wijken met het hoogste aantal 13 t/m 18-jarigen in 2012 ziet er als volgt uit. Schildersbuurt in Centrum, Laakkwartier en Spoorwijk in Laak, Ypenburg in Leidschenveen-Ypenburg, Wateringse Veld in Escamp. Bouwlust/Vrederust in Escamp, De top 5 is dezelfde als in 2011, alleen zijn de nummers 4 en 5 dit jaar omgedraaid. Komende jaren zal het aantal 13 t/m 18-jarigen in bijna alle wijken gaan toenemen. Uitzondering hierop is de wijk Schildersbuurt. In deze wijk zal het aantal duidelijk afnemen. Wijken met de grootste toenames van het aantal 13 t/m 18-jarigen liggen met vooral in Escamp. Ook in de wijken Ypenburg en Scheveningen zal het aantal duidelijk toenemen

13 2.2 NIEUWKOMERS In deze paragraaf bekijken we het aantal nieuwkomers van 0-18 jaar dat zich jaarlijks in Den Haag vestigt. Het gaat om kinderen die korter dan een jaar in Nederland zijn en staan ingeschreven in de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA). NB Over het aantal kinderen dat binnen één kalenderjaar wordt ingeschreven en weer wordt uitgeschreven is geen informatie beschikbaar. Ook over de kinderen die niet staan ingeschreven in het GBA zijn geen gegevens bekend. Tabel 2.3 laat zien dat jaarlijks tussen de nieuwkomers van 0 t/m 18 jaar zich laten inschrijven in Den Haag. De laatste twee jaar is er sprake van een lichte toename. De grootste groep nieuwkomers heeft de basisschoolleeftijd, 4 t/m 12 jaar. Tabel 2.3. Aantal nieuwkomers, naar leeftijd ( ) Aantal t/m 3 jaar t/m 12 jaar t/m 18 jaar Totaal Bron: Gemeente Den Haag, GBA 2009, 2010, 2011 en 2012 (bewerking OS&P/Onderzoek) Binnen de groep jaar is de grootste groep van niet-westers afkomst. In de leeftijdscategorie 0-3 jaar is de groep overig westers het grootst. Tabel 2.4 Aandeel nieuwkomers naar herkomst per leeftijdscategorie t/m 3 jaar 4 t/m 12 jaar 13 t/m 18 jaar niet-westers 37% 42% 59% MOE-landers 22% 24% 19% overig westers 41% 35% 22% 100% 100% 100% Bron: Gemeente Den Haag, GBA 2012 (bewerking OS&P/Onderzoek) 0 t/m 3-jarigen Ongeveer tweederde (63%) van de nieuwkomers in de leeftijdsgroep 0 t/m 3 jaar in 2012 is van westerse herkomst (zie figuur 2.4). Een deel van hen, 140 in 2012, komt uit de zogenaamde MOElanden 1. Andere westerse landen waar 20 of meer 0 t/m 3-jarigen vandaan komen, zijn: Frankrijk (23), Spanje (22) en Duitsland (20). Van de niet-westerse nieuwkomers, komt 38% (89 kinderen) uit de traditionele herkomstlanden Suriname, Antillen, Marokko en Turkije. Iets is minder dan in De meeste nieuwkomers uit de traditionele landen komen uit de Antillen (34) en Turkije (30). 1 Moe-landen = Midden- en Oost-Europese landen die lid zijn van de EU. Dit zijn Polen, Bulgarije, Roemenië, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Estland, Letland, Litouwen, Slovenië

14 Figuur 2.4. Aantal nieuwkomers in de leeftijd van 0 t/m 3 jaar, naar herkomst ( ) niet-w esters MOE-landers overig w esters Bron: Gemeente Den Haag, GBA 2009, 2010, 2011 en 2012 (bewerking OS&P/Onderzoek) Figuur 2.5. Aantal nieuwkomers in de leeftijd van 0 t/m 3 jaar, naar stadsdeel ( ) Loosduinen Escamp Segbroek Scheveningen Centrum Laak Haagse Hout Leidschenveen-Ypenburg Bron: Gemeente Den Haag, GBA 2009, 2010, 2011 en 2012 (bewerking OS&P/Onderzoek) De meeste nieuwkomers van 0 t/m 3 jaar wonen in Centrum (zie figuur 2.6b). Opvallend is de toename van deze groep in Centrum ten opzichte van 2011 en de afname in Escamp

15 De top 5 van wijken met het hoogste aantal nieuwkomers van 0 t/m 3 jaar in 2012 ziet er als volgt uit. Laakkwartier en Spoorwijk in Laak ( 69 nieuwkomers) Benoordenhout in Haagse Hout (48 nieuwkomers) Schildersbuurt in Centrum (47 nieuwkomers) Transvaalkwartier in Centrum (41 nieuwkomers) Rustenburg en Oostbroek in Escamp (36 nieuwkomers) 4 t/m 12-jarigen 58% van de nieuwkomers in de leeftijd van 4 t/m 12 jaar is van westerse herkomst (zie figuur 2.6). Een deel van hen, 247 in 2012, komt uit de MOE-landen. Andere westerse landen waar 35 of meer 4 t/m 12-jarigen vandaan komen, zijn: Groot-Brittannië (49), Griekenland (38) en Frankrijk (35). Van de niet-westerse nieuwkomers komt 41% (180 kinderen) uit de traditionele herkomstlanden (Suriname, Antillen, Marokko en Turkije). Iets minder dan in De meeste van deze nieuwkomers komen uit de Antillen (68) en Turkije (54). Figuur 2.6 Aantal nieuwkomers in de leeftijd van 4 t/m 12 jaar, naar herkomst ( ) niet-w esters MOE-landers overig w esters Bron: Gemeente Den Haag, GBA 2009, 2010, 2011 en 2012 (bewerking OS&P/Onderzoek) Figuur 2.7 Aantal nieuwkomers in de leeftijd van 4 t/m 12 jaar, naar stadsdeel ( ) Loosduinen Escamp Segbroek Scheveningen Centrum Laak Haagse Hout Leidschenveen-Ypenburg Bron: Gemeente Den Haag, GBA 2009, 2010, 2011 en 2012 (bewerking OS&P/Onderzoek)

16 De meeste nieuwkomers van 4 t/m 12 jaar wonen in Centrum (zie figuur 2.7). Opvallend is de toename van het aantal in Haagse Hout in 2012 ten opzichte van De top 5 van wijken met het hoogste aantal nieuwkomers van 4 t/m 12 jaar in 2012 ziet er als volgt uit. Laakkwartier en Spoorwijk in Laak ( 144 nieuwkomers) Transvaalkwartier in Centrum (79 nieuwkomers) Schildersbuurt in Centrum (77 nieuwkomers) Benoordenhout in Haagse Hout (77 nieuwkomers) Geuzen- en Statenkwartier in Scheveningen (73 nieuwkomers) 13 t/m 18-jarigen 41% van de nieuwkomers van 13 t/m 18 jaar is van westerse herkomst (zie figuur 2.8). Een deel van hen, 123 in 2012, komt uit de zogenaamde MOE-landen. Iets meer dan in Andere westerse landen waar 15 of meer 13 t/m 18-jarigen vandaan komen, zijn: Griekenland (18) en Frankrijk (16). Van de niet-westerse nieuwkomers komt 52% (219 kinderen) uit de traditionele herkomstlanden (Suriname, Antillen, Marokko en Turkije). De meeste van hen komen uit de Antillen (98) en Turkije (75). Figuur 2.8. Aantal nieuwkomers in de leeftijd van 13 t/m 18 jaar, naar herkomst ( ) niet-w esters MOE-landers overig w esters Bron: Gemeente Den Haag, GBA 2009, 2010, 2011 en 2012 (bewerking OS&P/Onderzoek) Figuur 2.9. Aantal nieuwkomers in de leeftijd van 13 t/m 18 jaar, naar stadsdeel ( ) Loosduinen Escamp Segbroek Scheveningen Centrum Laak Haagse Hout Leidschenveen-Ypenburg Bron: Gemeente Den Haag, GBA 2009, 2010, 2011 en 2012 (bewerking OS&P/Onderzoek)

17 Verreweg de meeste nieuwkomers van 13 t/m 18 jaar wonen in Centrum (zie figuur 2.9). De top 5 van wijken met het hoogste aantal nieuwkomers van jaar in 2012 ziet er als volgt uit. Laakkwartier en Spoorwijk in Laak ( 123 nieuwkomers) Schildersbuurt in Centrum (68 nieuwkomers) Transvaalkwartier in Centrum (55 nieuwkomers) Rustenburg en Oostbroek in Escamp (39 nieuwkomers) Moerwijk in Escamp (38 nieuwkomers)

18 2.3 SOCIAAL ECONOMISCHE SITUATIE In dit hoofdstuk geven wij in grote lijnen een beeld van de sociaal economische situatie van de Haagse bevolking. Dat doen we op basis van beschikbare gegevens over het opleidingsniveau, het inkomen en de werkloosheid Opleidingsniveau In onderstaande tabel is het opleidingsniveau van de Haagse potentiële beroepsbevolking (iedereen tussen de 15 en 65 jaar) weergegeven. Er worden drie niveaus onderscheiden: Lage opleiding: omvat het gehele basisonderwijs en de eerste fase van het voortgezet onderwijs: LBO/VBO/VMBO, MULO/ MAVO, de eerste 3 leerjaren van HAVO/VWO (en hun voorgangers) en het laagste niveau van het beroepsonderwijs, vergelijkbaar met de huidige assistentenopleiding (mbo kwalificatieniveau 1). Middelbaar onderwijs: bovenbouw HAVO/VWO en opleidingen vergelijkbaar met MBO niveau 2, 3 en 4. Hoger onderwijs: HBO en universitaire opleidingen. Tabel 2.5 Potentiële beroepsbevolking (15-65 jaar) in Den Haag naar opleidingsniveau (x 1000) Mutatie 2011 tov 2006 Laag % Middelbaar % Hoog % Onbekend nvt Totaal % Bron: CBS De groep middelbaar opgeleiden is de grootste groep en blijft ondanks een toename van de Haagse (potentiële) beroepsbevolking door de jaren heen nagenoeg gelijk. Het aantal laag opgeleiden is de afgelopen jaren toegenomen (+7% sinds 2006), het aantal hoogopgeleiden is eveneens toegenomen (+3%). De Haagse lokale economie is een hoogwaardige diensten- en kenniseconomie. Juist daarom is het van belang om te blijven investeren in onderwijs en te blijven stimuleren in een hoger opleidingsniveau van de Haagse bevolking. Overigens kan worden opgemerkt dat er in Den Haag veel expats wonen met een relatief hoge opleiding, die grotendeels niet in deze statistieken zijn verwerkt. Tabel 2.6. Aandeel laag opgeleiden binnen de potentiële beroepsbevolking G Den Haag 32% 31% 33% 34% 33% 33% Rotterdam 39% 35% 37% 37% 35% 36% Amsterdam 25% 23% 23% 22% 22% 22% Utrecht 24% 23% 23% 24% 18% 18% Nederland 33% 32% 32% 32% 31% 31% G4 30% 28% 29% 29% 27% 28% Bron: CBS Landelijk en in de drie andere grote steden neemt het aandeel laag opgeleiden langzaam af. In Den Haag blijft dit aandeel vrijwel gelijk. Een derde deel van de Haagse beroepsbevolking heeft een laag opleidingsniveau. Na Rotterdam heeft Den Haag het hoogste aandeel laagopgeleiden. Het aandeel hoog opgeleiden in Den Haag is de afgelopen jaren constant, terwijl dit aandeel in de andere steden en landelijk toeneemt (tabel 2.7). Het aandeel hoogopgeleiden ligt in Den Haag boven het landelijke gemiddelde, maar aanzienlijk lager dan in Amsterdam en Utrecht

19 Tabel 2.7 Aandeel hoog opgeleiden binnen de potentiële beroepsbevolking G Den Haag 31% 32% 32% 32% 32% 31% Rotterdam 23% 26% 26% 28% 29% 28% Amsterdam 40% 42% 45% 47% 48% 48% Utrecht 43% 45% 49% 47% 49% 50% Nederland 25% 25% 26% 27% 28% 28% G4 34% 36% 37% 39% 39% 39% Bron: CBS Inkomen Het inkomen kan op verschillende manieren worden berekend. Wij hebben er voor gekozen om in deze monitor het rekenkundig gemiddeld besteedbare inkomen per persoon op te nemen. Het besteedbare inkomen is het bruto-inkomen verminderd met: betaalde inkomensoverdrachten premies inkomensverzekeringen premies ziektekostenverzekeringen belastingen op inkomen en vermogen. Het gemiddeld besteedbare inkomen per persoon in Den Haag wijkt niet veel af van het landelijke gemiddelde. In Amsterdam en Utrecht ligt dit inkomen hoger. Tabel 2.8 Gemiddeld besteedbare inkomen per persoon (x1000) 2009* 2010 Den Haag 14,9 14,8 Rotterdam 14,1 14,0 Amsterdam 15,5 15,5 Utrecht 15,3 15,2 Nederland 14,8 14,8 Bron: CBS * In 2009 is de methode van dataverzameling veranderd. Tabel 2.9 Percentage huishoudens met een laag inkomen* Den Haag 49,6 49,6 49,2 49,1 Rotterdam 53,7 53,7 53,2 53,2 Amsterdam 53,2 53,2 52,4 52,1 Utrecht 43,5 43,3 42,7 43,1 Totaal G4 51,3 51,2 50,7 50,6 Nederland 40,0 40,0 40,0 40,0 Bron: Den Haag in Cijfers/CBS/RIO * De inkomensgrens voor een laag inkomen is zodanig gekozen dat 40% van de Nederlandse huishoudens een inkomen onder deze inkomensgrens heeft. Bijna de helft van de Haagse huishoudens heeft een laag inkomen. Dit percentage ligt lager dan in Rotterdam en Amsterdam, daar heeft iets meer dan de helft van de huishoudens een laag inkomen.. In tabel 2.10 is per stadsdeel het percentage huishoudens met een laag inkomen opgenomen. In Leidschenveen-Ypenburg heeft slechts 1 op de vijf huishoudens een laag inkomen. Overigens is dat aandeel tussen 2007 en 2010 wel sterker toegenomen dan in de andere stadsdelen. In de stadsdelen Centrum en Laak hebben 3 van de vijf huishoudens een laag inkomen. Binnen de stadsdelen zullen

20 de inkomens per wijk of buurt overigens aanzienlijk verschillen (bijvoorbeeld Archipelbuurt versus Schildersbuurt). Tabel 2.10 Percentage huishoudens met een laag inkomen Index 2010 (2007=100%) Loosduinen 42,2 42,5 43,2 42,9 101,7 Escamp 57,6 55,4 56,6 56,4 97,9 Segbroek 44,9 45,1 44,2 44,6 99,3 Scheveningen 41 43,2 42,9 41,6 101,5 Centrum 59,9 60,5 60,1 59,2 98,8 Laak 60, , ,2 Haagse Hout 41,1 41,9 42,6 42,1 102,4 Leidschenveen- Ypenburg 18,6 19,8 20,0 21,7 116,7 Den Haag 49,6 49,6 49,2 49,1 99,0 Bron: Den Haag in Cijfers/CBS/RIO Werkloosheid De potentiële beroepsbevolking (15-65 jaar) In Den Haag is de afgelopen jaren toegenomen tot in Een deel hiervan, personen in 2011, is niet voor 12 uur of meer beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Het CBS noemt dit de niet beroepsbevolking. Mensen die voor meer dan 12 uur per week werken of voor meer dan 12 uur per week beschikbaar zijn, vallen volgens de definitie van het CBS onder het kopje beroepsbevolking. Van de Haagse beroepsbevolking (>12 uur beschikbaar) zijn in 2011 afgerond mensen werkloos. Na een daling van de werkloze beroepsbevolking in de periode , zien we de afgelopen drie jaar weer een toename van de werkloosheid. Tabel 2.11 Omvang van de Haagse beroepsbevolking, gemiddelde over 3 jaren (x1000) Totaal bevolking (15 tot 65 jaar) Niet beroepsbevolking Beroepsbevolking Totaal werkzame beroepsbevolking Werkloze beroepsbevolking Bron: CBS Het CBS berekent het werkloosheidspercentage op basis van de beroepsbevolking (percenteerbasis is het aantal jarigen dat meer dan 12 uur werkt of voor meer dan 12 uur per week beschikbaar is voor de arbeidsmarkt). Het Haagse werkloosheidspercentage is na 2008 gegroeid naar 8,3% in De economische crisis lijkt Den Haag iets harder te raken dan de andere grote steden

21 Tabel Werkloosheidspercentage in de 4 grote steden* Den Haag 7,6 6,6 4,7 4,3 5,5 6,8 8,3 Rotterdam 10,6 9,8 7,2 6,9 8,1 8,8 9,5 Amsterdam 9 7,3 5,9 4,5 6,5 6,6 7,1 Utrecht 7,5 5,5 4,4 4,5 5,1 5,2 5,2 Bron: CBS * Werkloze beroepsbevolking / beroeps bevolking (exclusief de niet beroepsbevolking)

22 3 Het Haagse scholenveld 3.1 BASISONDERWIJS In 2013 zijn in Den Haag 25 schoolbesturen actief met scholen in het basisonderwijs. In totaal hebben zij 136 basisscholen onder hun hoede. Een aantal scholen heeft meerdere vestigingen. In 2013 zijn er in totaal 150 vestigingen (zie figuur 3.1). Door de jaren heen is het aantal scholen en vestigingen redelijk stabiel. Tabel 3.1 Aantal Haagse basisscholen en vestigingen werkelijke gegevens Aantal scholen Aantal vestigingen Bron: Scholenwijzer Primair Onderwijs 2010, 2011, 2012 en 2013 (bewerking OS&P) Figuur 3.1 Basisscholen in Den Haag, 2013 (op plekken met grotere icoontjes zijn meerdere vestigingen) Scholen voor basisonderwijs in Den Haag Bron: ScholenWijzer Primair Onderwijs, maart 2013 Op de Haagse basisscholen zitten in 2012 iets meer dan leerlingen. Dit aantal is de afgelopen 6 jaar gestaag toegenomen. Ook in de andere 3 grote steden is het aantal leerlingen toegenomen. De totale populatie basisschoolleerlingen in Nederland is de afgelopen drie jaar kleiner geworden. Uit de bevolkingsprognoses blijkt dat het aantal leerlingen op basisscholen in Den Haag de komende jaren tot 2020 zal blijven groeien (zie hoofdstuk 2)

23 Tabel 3.2 Aantal leerlingen op 1 oktober op basisscholen in Den Haag en groei aantal leerlingen op basisscholen in Den Haag, de G4 en Nederland ten opzichte van 1 oktober 2006 Aantal Mutatie (2006=100) Den Haag Den Haag G4 Nederland ,0 100,0 100, ,2 101,0 100, ,0 102,3 100, ,6 104,1 100, ,4 105,4 100,7 2011* ,4 106,3 98,0 2012* ,2 107,2 96,7 Bron: DUO * voorlopig Leerlingen naar leerlinggewicht Scholen met veel leerlingen met een leerachterstand moeten zich meer dan andere scholen inspannen om deze leerlingen goed op te leiden. Hiervoor is extra geld van het Rijk beschikbaar. Uit onderzoek blijkt dat er een verband is tussen de opleiding van de ouders en de leerachterstand van hun kinderen. Daarom krijgen scholen meer geld als ze veel leerlingen hebben waarvan de ouders een lage opleiding hebben. Om dit geld eerlijk te verdelen is de gewichtenregeling ingesteld. Leerlingen met ouders met een lage opleiding krijgen een gewicht toegekend. Gemiddeld heeft in Nederland 12% van de leerlingen ouders met een lage opleiding (en een gewicht). In Den Haag is dit percentage ongeveer twee keer zo hoog. Ook in Amsterdam en Rotterdam is dit aandeel hoog. Kinderen waarvan de ouders een lage opleiding hebben worden ook wel gewichtenleerlingen genoemd. Het aandeel leerlingen met een leerlinggewicht neemt in de loop der jaren af als gevolg van een stijgend opleidingsniveau van de ouders. De afname gaat harder in de grote steden dan in de rest van Nederland. Het aandeel gewichtenleerlingen in Den Haag neemt tussen 2009 en 2012 met 3.7 procentpunten af. Dat is een iets minder grote daling dan in de andere drie grote steden. Tabel 3.3 Aandeel leerlingen met een leerlingewicht op 1 oktober 1 oktober oktober oktober oktober 2012* Verschil Den Haag 25,9% 24,7% 23,5% 22,2% -3,7% Amsterdam 27,6% 26,2% 24,3% 22,6% -5,0% Rotterdam 32,5% 30,5% 28,8% 27,3% -5,3% Utrecht 20,9% 19,5% 18,2% 16,6% -4,3% Rest Nederland 11,3% 11,0% 10,6% 10,1% -1,1% Totaal 13,1% 12,8% 12,3% 11,7% -1,5% Bron: DUO * voorlopig

24 Tabel 3.4 Percentage gewichtenleerlingen op scholen per stadsdeel op 1 oktober. % gewichten leerlingen * Verschil Centrum 51,6% 49,1% 49,2% 46,1% -5,5% Laak 47,1% 42,2% 40,8% 40,4% -6,7% Escamp 30,5% 30,0% 29,0% 27,7% -2,8% Segbroek 14,3% 12,4% 10,9% 10,4% -1,3% Haagse Hout 11,7% 11,1% 10,6% 9,8% -4,4% Loosduinen 10,7% 10,8% 10,0% 9,7% -1,0% Scheveningen 6,8% 6,6% 6,4% 6,2% -0,6% Leidschenveen- Ypenburg 5,5% 5,4% 5,0% 4,6% -0,9% Totaal 25,9% 24,7% 22,2% 22,2% -3,7% Bron: DUO * voorlopig De spreiding van de leerlingen met ouders met een lage opleiding, is niet evenredig verdeeld over de stad. In de stadsdelen Centrum en Laak heeft bijna de helft van de basisschoolleerlingen ouders met een lage opleiding. Dit aandeel is veel hoger dan het landelijke gemiddelde. Ook in Escamp ligt het aandeel gewichtenleerlingen ruim boven het landelijke gemiddelde. Leidschenveen/Ypenburg en Scheveningen hebben een lager aandeel gewichtenleerlingen dan gemiddeld in Nederland. In Laak en Centrum daalt het aandeel gewichtenleerlingen snel (resp. met 6.7 en 5.5 procentpunten). Er zijn twee categorieën gewichtenleerlingen: de 0.3 leerlingen en de 1.2 leerlingen. Het gewicht 1.2 wordt toegekend aan leerlingen van wie één van de ouders maximaal basisonderwijs heeft genoten en de ander maximaal LBO/VBO, praktijkonderwijs of VMBO basis- of kaderberoepsgerichte leerweg. Het opleidingsniveau van de ouders van deze leerlingen is zeer laag te noemen. Het gewicht 0.3 wordt toegekend aan leerlingen van wie beide ouders maximaal LBO/VO, praktijkonderwijs of VMBO basis- of kaderberoepsgerichte leerweg heeft genoten. Vooral in het stadsdeel Centrum zijn veel leerlingen met ouders met een zeer lage opleiding. In Leidschenveen/Ypenburg komt dit nauwelijks voor. Figuur 3.2 Aandeel leerlinggewichten per stadsdeel 1 oktober 2012* Nederland G4 Den Haag Leidschenveen_Ypenburg Scheveningen Loosduinen Segbroek HaagseHout Escamp Laak Centrum 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bron: DUO * voorlopig geen gew icht

25 3.2 VOORTGEZET ONDERWIJS Het voortgezet onderwijs bereidt leerlingen voor op verschillende soorten van hoger onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs of voor een plek op de arbeidsmarkt. In het schooljaar zijn in heel Haaglanden 39 scholen voor voortgezet onderwijs en zijn er 21 verschillende schoolbesturen (zie tabel 3.7). Een aantal scholen heeft meerdere vestigingen. In totaal zijn er 85 vestigingen, waarvan 44 in Den Haag (zie figuur 3.3). Het voortgezet onderwijs kent vier opleidingen: Praktijkonderwijs: leidt rechtstreeks op voor de arbeidsmarkt Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (VMBO): leidt op voor het MBO. Hoger algemeen voortgezet onderwijs (HAVO): leidt op voor het HBO. Voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (VWO): leidt op voor de universiteit Tabel 3.5 Samenstelling voortgezet onderwijs in de regio Haaglanden (2012 en 2013) Voortgezet onderwijs Totaal* Den Haag Buiten Den Haag Totaal* Den Haag Buiten Den Haag Aantal besturen Aantal scholen Aantal vestigingen praktijkonderwijs VMBO VMBO/AVO AVO Bron: Scholenwijzer voortgezet onderwijs 2012, 2013 (bewerking OS&P) * Indien een bestuur of een school, zowel een vestiging in Den Haag als buiten Den Haag heeft, wordt deze één keer meegesteld

26 Figuur 3.3 Scholen voor voortgezet onderwijs in Den Haag, 2013 (op plekken met grotere icoontjes zijn meerdere vestigingen) Scholen voor voortgezet onderwijs in Den Haag Bron: ScholenWijzer Voortgezet Onderwijs, maart 2013 Bron: Scholenwijzer voortgezet onderwijs 2012 en 2013 (bewerking OS&P) *avo:havo/vwo De Haagse scholen voor voortgezet onderwijs verzorgen het onderwijs voor bijna leerlingen. Het aantal leerlingen op de Haagse scholen is de laatste 3 jaar toegenomen. Op de scholen in de rest van Haaglanden is het aantal leerlingen de laatste jaren stabiel. Tabel 3.6 Aantal leerlingen op het voortgezet onderwijs op 1 oktober * Den Haag Rest Haaglanden Bron: DUO * voorlopig

27 Figuur 3.4 Aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs op 1 oktober Den Haag Rest Haaglanden Bron DUO * 2011 voorlopig De meeste leerlingen op Haagse scholen komen uit Den Haag (84%=20.644).De overige leerlingen (16%=4.047) komen van buiten Den Haag Het overgrote deel hiervan komt uit de regio. Er komen weinig leerlingen van buiten de regio (320 leerlingen) naar een Haagse school voor voortgezet onderwijs. Andersom gaan ook Haagse leerlingen naar een school buiten Den Haag (4.921 leerlingen). Dit zijn er meer dan het aantal leerlingen op een Haagse school die buiten Den Haag wonen (4.047). Tabel 3.7 Aantal leerlingen op het voortgezet onderwijs op Haagse scholen, naar woongemeente en aantal Haagse leerlingen op scholen buiten Den Haag naar schoolgemeente, 1 oktober 2012* Brugjaar Praktijkonderwijs VMBO HAVO/VWO Totaal Herkomstgemeente leerlingen op Haagse scholen 's-gravenhage Instroom Leidschendam-Voorburg Rijswijk Westland Pijnacker-Nootdorp Delft Zoetermeer Wassenaar Midden-Delfland Buiten Haaglanden Totaal op Haagse scholen Schoolgemeente Haagse leerlingen 's-gravenhage Uitstroom Rijswijk Leidschendam-Voorburg Delft Westland Zoetermeer Pijnacker-Nootdorp Wassenaar Midden-Delfland Buiten Haaglanden Totaal aantal Haagse leerlingen

28 Bron DUO * 2012 voorlopig Figuur 3.5 Aandeel Haagse leerlingen op het voortgezet onderwijs naar schoolgemeente en leerlingen op Haagse scholen naar woongemeente, 1 oktober 2012*. Leerlingen op Haagse scholen naar woongemeente Haagse leerlingen naar schoolgemeente HAVO/VWO HAVO/VWO VMBO VMBO Pro Pro Brugjaar Brugjaar 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 's-gravenhage Rijsw ijk 's-gravenhage Rijsw ijk Leidschendam-Voorburg Rest Haaglanden Leidschendam-Voorburg Rest haaglanden Buiten Haaglanden Buiten haaglanden Bron DUO * 2012 voorlopig Woongemeente = gemeente waar de leerling woont Schoolgemeente = gemeente waar de leerling naar school gaat De grootste uitstroom is van Haagse leerlingen naar Rijswijk. Haagse leerlingen gaan vooral naar Rijswijk naar een VMBO school. Verder valt op dat Haagse HAVO/VWO afdelingen relatief veel leerlingen uit de rest van Haaglanden komen. Deze leerlingen komen voor een groot deel uit het Westland. Tabel 3.8 Saldo leerlingen stromen van en naar Den Haag (instroom aantal leerlingen op Haagse scholen uit een gemeente minus de uitstroom van Haagse leerlingen naar scholen in deze gemeente), 1 oktober 2012*. Brugjaar Praktijkonderwijs VMBO HAVO/VWO Rijswijk Leidschendam-Voorburg Rest Haaglanden Buiten Haaglanden Bron DUO * 2012 voorlopig

29 3.2.1 Aantal leerlingen 3e jaar naar onderwijssoort Het VMBO bestaat uit vier leerwegen die verschillen in de mate waarin de praktijk een plaats heeft in het onderwijs. Van meest praktisch naar meest theoretisch gerangschikt zijn de volgende leerwegen te onderscheiden. De basisberoepsgerichte leerweg (BL) is bestemd voor leerlingen die vooral praktisch ingesteld zijn. De kaderberoepsgerichte leerweg (KL) is voor leerlingen die theoretische kennis het liefst opdoen door praktisch bezig te zijn. De benaming verwijst naar het feit dat de leerlingen al bezig zijn met een opleiding die in zijn geheel gericht is op een functie op kaderniveau (niveau 3 of 4 in het MBO). De gemengde leerweg (GL) is bedoeld voor leerlingen die op zich weinig moeite hebben met studeren, maar zich ook al gericht willen voorbereiden of oriënteren op bepaalde beroepen. De benaming gemengde leerweg betekent dus een combinatie van theoretisch (algemeen) en praktisch (beroepsgericht) onderwijs. De theoretische leerweg (TL) is niet gericht op een bepaalde beroepskeuze. Vandaar de benaming theoretische leerweg. Deze leerweg heeft samen met de gemengde leerweg, qua cognitieve vakken, het hoogste niveau. In het eerste en soms in het tweede leerjaar zit een deel van de leerlingen in een brugklas waar de leerlingen voor meerdere onderwijsniveau s worden voorbereid. Meestal zitten de leerlingen in het derde leerjaar op het niveau waarop uiteindelijk ook eindexamen wordt gedaan. Het derde leerjaar geeft goed inzicht in het onderwijsniveau op het voortgezet onderwijs. In Den Haag zitten circa 5100 leerlingen in het derde leerjaar. In onderstaande tabel en figuur is weergeven op welke niveaus deze leerlingen les krijgen. Tabel 3.9 Aantal leerlingen in het 3 e leerjaar op Haagse scholen voor het voortgezet onderwijs op 1 oktober naar onderwijssoort * Brugjaar Praktijkonderwijs VMBO basisberoepsgerichte leerweg VMBO kaderberoepsgerichte leerweg VMBO gemengde leerweg VMBO theoretische leerweg HAVO VWO Totaal Bron: DUO * voorlopig

30 Figuur 3.6 Percentage leerlingen in het 3 e leerjaar naar soort onderwijs op 1 oktober 100% 80% 60% 40% 20% 0% Den Haag Rest Haagl G Nederland 2008 brugjaar praktijkonderwijs vmbo basisberoepsgerichte leerweg vmbo kaderberoepsgerichte leerweg vmbo gemengde leerweg vmbo theoretische leerweg havo vwo Bron: DUO * 2012 voorlopig Het aandeel leerlingen dat op Haagse scholen een opleiding vanaf VMBO-TL volgt, is de afgelopen 5 jaar toegenomen van 54% naar 63%. Ook in de andere grote steden is dit het geval. Op de scholen in de rest van Haaglanden is de toename wat minder. De grote steden hebben de afgelopen jaren de achterstand in het aandeel leerlingen met VMBO-TL of hoger ingelopen op de rest van Nederland. Leerweg ondersteuning Leerlingen die extra begeleiding nodig hebben kunnen hiervoor leerweg ondersteuning (LWOO) aanvragen. Een groot deel van deze leerlingen zit op het VMBO-BL. In VMBO-GL/TL heeft slechts een klein percentage LWOO. Tabel 3.10 Per leerweg het aandeel leerlingen met leerweg ondersteuning in het 3 e leerjaar VMBO in Den Haag op 1 oktober BL KL GL TL % 23% 6% 5% % 23% 5% 5% % 22% 3% 6% % 19% 1% 5% % 15% 1% 5% Bron: DUO * voorlopig Op de scholen in de rest van Haaglanden is het aandeel leerlingen met leerwegondersteuning in de basisberoepsgerichte opleiding (VMBO-BL) lager dan in Den Haag. Verder valt op dat in de kaderberoepsgerichte leerweg het aandeel LWOO in Den Haag de afgelopen jaren afneemt en in 2013 relatief laag is. Zie figuur 3.7 op de volgende pagina

31 Figuur 3.7 Per leerweg het aandeel leerlingen met leerweg ondersteuning in het 3 e leerjaar VMBO op 1 oktober. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% DEN HAAG REST HAAGLANDEN G NEDERLAND BL KL GL TL Bron: DUO * 2012 voorlopig Verhouding etniciteit Autochtone leerlingen zitten vaker op een HAVO of VWO en allochtone leerlingen zitten vaker op het VMBO of het praktijkonderwijs. Dit is terug te zien in het aandeel autochtone leerlingen in de verschillende onderwijstypen. Zo zien we bijvoorbeeld dat 56% van de leerlingen op de HAVO/VWO van autochtone herkomst is. Het percentage autochtone leerlingen in de rest van Haaglanden is in alle onderwijstypen hoger dan in Den Haag (zie figuur 3.8). Tabel 3.11 Percentage autochtone leerlingen in het 3 e leerjaar per onderwijssoort op 1 oktober 2 HAVO/VWO VMBO Praktijkonderwijs Brugjaar % 45% 25% 59% % 43% 20% 60% % 41% 26% 47% 2011* 61% 42% 17% 61% 2012* 56% 40% 18% 59% Bron: DUO * voorlopig 2 Allochtone leerlingen zijn leerlingen die zelf, of waarvan één van de ouders in het buitenland is geboren

32 Figuur 3.8 Percentage autochtone leerlingen in het 3 e leerjaar per onderwijssoort op 1 oktober (exclusief brugjaar rond 2% in de periode ) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% DEN HAAG REST HAAGLANDEN G NEDERLAND Bron: DUO * 2012 voorlopig havo/vwo vmbo praktijkonderwi Armoedeprobleemcumulatiegebieden Op 1 januari 2007 is de CUMI-regeling 3 in het voortgezet onderwijs vervangen door het leerplusarrangement VO. De regeling staat los van gelden voor leerwegondersteuning en rugzakjes. De beschikbare middelen voor het leerplusarrangement moeten zoveel mogelijk terecht komen op de scholen waar de problematiek van onderwijsachterstanden het grootst is. Voor de verdeling van de gelden is bedacht dat scholen met veel leerlingen uit achterstandsgebieden meer geld krijgen. Als indicator voor een achterstandgebied zijn de armoedeprobleemcumulatiegebieden gebruikt. Per 4- cijferig postcodegebied is berekend of sprake is van armoedeprobleemcumulatie. Dit is het geval als er in het postcodegebied sprake is van een hoog percentage lage inkomens, uitkeringen en inwoners van niet-westerse allochtone afkomst. Twee jaarlijks wordt door het Centaal Bureau voor de Statistiek (CBS) vastgesteld in welke postcodegebieden sprake is van armoedeprobleemcumulatie. Scholen komen in aanmerking voor het leerplusarangement, als minimaal 30% 4 van hun leerlingen afkomstig is uit armoedeprobleemcumulatiegebieden. Het geld is bedoeld voor het verminderen van voortijdig schoolverlaten, het leveren van maatwerk aan de leerlingen en het verbeteren van de schoolprestaties. De scholen kunnen zelf bepalen hoe ze het geld inzetten. Met het leerplusarrangement VO komt het geld terecht op de scholen waar dit het meest nodig is. Scholen en gemeenten moeten tenminste jaarlijks met elkaar overleggen over de besteding van het budget. Vooral in de vier grote steden staan de scholen met leerlingen uit armoedeprobleemcumulatiegebieden. Gemiddeld woont in Nederland 14% van de leerlingen in het voortgezet onderwijs in zo n gebied. Van de scholen voor voortgezet onderwijs in Den Haag woont 40% van de leerlingen in een armoedeprobleemcumulatiegebied. In Amsterdam is dit percentage het hoogst, namelijk 67%. 3 Regeling waarbij scholen extra geld kregen voor leerlingen die, volgens de definitie van de betreffende regeling, tot een culturele minderheid horen. 4 Dit percentage is afhankelijk van het onderwijsniveau

33 Figuur 3.9 Aandeel leerlingen in het voortgezet onderwijs uit armoedeprobleemcumulatiegebieden schooljaar 2011/ % 70% 60% 50% 40% 2011/ / % 20% 10% 0% Amsterdam Rotterdam Den Haag Utrecht nederland Bron DUO In figuur 3.18 zijn de armoedeprobleemcumulatiegebieden in Den Haag op kaart ingekleurd. De scholen voor voortgezet onderwijs staan ook op de kaart, waarbij tevens is aangegeven hoeveel procent van de leerlingen uit zo n gebied komen. De scheiding tussen zand en veen is duidelijk zichtbaar. Opvallend is dat de meeste scholen voor het voortgezet onderwijs net buiten de armoedeprobleemcumulatiegebieden liggen. De scholen die wel in zo een gebied staan trekken relatief veel leerlingen uit de armoedeprobleemcumulatiegebieden

34 Figuur 3.10 Haagse armoedeprobleemcumulatiegebieden en aandeel leerlingen uit deze gebieden per school voor voortgezet onderwijs (schooljaar ) APC-gebieden en leerlingen in Den Haag Bron: DUO,

35 3.2.3 Profiel- en sector keuze HAVO en VWO In de bovenbouw van het voortgezet onderwijs moeten de leerlingen een vakkenpakket kiezen. HAVO en VWO leerlingen kunnen kiezen uit een aantal profielen. Een profiel is een samenhangend onderwijsprogramma. Elk profiel bestaat uit een gemeenschappelijk deel, een profieldeel en een vrij deel. De vwo-profielen hebben een gemeenschappelijk deel bestaande uit Nederlands, Engels, een tweede vreemde taal, maatschappijleer, algemene natuurwetenschappen, culturele en kunstzinnige vorming, en lichamelijke opvoeding. Voor het havo omvat het gemeenschappelijk deel dezelfde vakken, met uitzondering van een tweede vreemde taal. De profielen zijn: natuur en techniek, natuur en gezondheid, economie en maatschappij, cultuur en maatschappij. Een leerling kan twee profielen tegelijk volgen door in het profieldeel of het vrije deel bepaalde vakken te kiezen. Door de herziening in 2007 zijn de scheidslijnen tussen de profielen namelijk minder strikt geworden. De leerling kiest bijvoorbeeld voor natuur en techniek en doet biologie erbij in de vrije ruimte, waardoor hij/zij feitelijk ook natuur en gezondheid kiest. Of de leerling volgt het profiel cultuur en maatschappij, met als vierde vak (cultureel vak) economie. Door in de vrije ruimte wiskunde te kiezen volgt de leerling in feite ook economie en maatschappij. Zo houdt een leerling meer mogelijkheden open voor aansluiting op vervolgstudies. In onderstaande tabel is weergegeven voor welke profielen de leerlingen op Haagse scholen hebben gekozen. Tabel 3.12 Percentage leerlingen op Haagse scholen HAVO 4, 5 en VWO 4, 5, 6 naar profielkeuze en naar schooljaar HAVO VWO Cultuur/Maatschappij 18% 18% 15% 11% 10% 9% Economie/Maatschappij 47% 46% 48% 29% 28% 27% Ec/Maat & Cul/Maat 1% 1% 1% 3% 4% 4% Natuur/Gezondheid 19% 20% 20% 25% 26% 28% Nat/uur/Techniek 12% 13% 13% 22% 21% 21% Nat/Tech & Nat/Gezond 3% 3% 3% 11% 10% 11% Bron: DUO 100% 100% 100% 100% 100% 100% De HAVO leerlingen kiezen voor een groot deel profiel economie en maatschappij. Bijna de helft van de leerlingen kiest dit profiel. Iets meer dan een derde van de leerlingen (36%) kiest voor een profiel met natuur. Van de VWO leerlingen kiest 60% van de leerlingen één van de 3 profielen met natuur. Dit aandeel neemt langzaam toe in de afgelopen drie jaar. Na de profielkeuze en het behalen van het diploma volgt het kiezen van een vervolg opleiding naar het HBO of voor VWO leerlingen naar het HBO of de universiteit. Circa 80% van Haagse leerlingen die een HAVO-diploma halen stroomt door naar het HBO (bron CBS). Van de Haagse leerlingen die het VWO diploma halen gaat 78% doorstuderen aan het HBO of de universiteit. HAVO leerlingen van Haagse scholen met economie in het profiel kiezen voor het grootste deel ook voor een HBO opleiding in die richting. Leerlingen met een profiel natuur en techniek kiezen voor het merendeel een technische HBO-opleiding. De leerlingen met natuur en gezondheid kiezen veelal voor gezondheid en zorg of voor techniek

36 VWO profile HAVO profile Tabel 3.13 Doorstroom leerlingen van een Haagse school met HAVO diploma naar sector keuze in het HBO HBO afdeling Economie Gedrag en maatschappij Gezondheidszorg Landbouw en natuurlijke omgeving Onderwijs Taal en cultuur Techniek Totaal Cultuur/Maatschappij 43% 25% 8% 1% 16% 6% 2% 100% Economie/Maatschappij 69% 9% 4% 1% 10% 0% 7% 100% Ec/Maat & Cul/Maat 86% 0% 0% 0% 14% 0% 0% 100% Natuur/Gezondheid 13% 13% 26% 4% 8% 1% 34% 100% Nat/uur/Techniek 5% 7% 7% 0% 5% 0% 75% 100% Nat/Tech & Nat/Gezond 13% 3% 13% 3% 0% 0% 67% 100% Eindtotaal 44% 12% 9% 1% 10% 1% 23% 100% Bron: DUO Eén op de vijf leerlingen die in Den Haag het VWO diploma hebben gehaald kiest voor een technische vervolgopleiding. De keuze van een vervolgopleiding is in de meeste gevallen een logisch gevolg op het gekozen profiel. Tabel 3.14 Doorstroom leerlingen van een Haagse school met VWO diploma naar sector keuze in het HBO (56 leerlingen) of de universiteit (547 leerlingen) Landbouw Economie Gedrag en maatschappij Gezondheidszorg en natuurlijke omg. Natuur Onderwijs Recht Taal en cultuur Techniek Sectoroverstijgend Cultuur/Maatschappij 7% 30% 1% 0% 0% 4% 16% 36% 1% 3% Economie/Maatschappij 32% 34% 1% 1% 2% 1% 14% 13% 1% 1% Ec/Maat & Cul/Maat 11% 26% 0% 0% 0% 0% 21% 42% 0% 0% Natuur/Gezondheid 5% 14% 30% 2% 18% 2% 7% 5% 17% 1% Nat/uur/Techniek 7% 2% 17% 0% 10% 1% 2% 3% 55% 3% Nat/Tech & Nat/Gezond 9% 5% 23% 2% 13% 0% 2% 4% 43% 0% Eindtotaal 14% 18% 14% 1% 8% 1% 9% 11% 22% 2% Bron: DUO VMBO In het VMBO kunnen de leerlingen vanaf het derde leerjaar kiezen voor een sector met een vast vakkenpakket. Een sector in het VMBO bereidt leerlingen voor op hun vervolgopleiding en het werk dat ze later gaan doen. Elke VMBO-school biedt onderwijs aan in verschillende sectoren. Er zijn vier sectoren: zorg en welzijn; techniek; economie; landbouw. De gegevens van de sectorkeuze van de Theoretische Leerweg is helaas niet geregistreerd bij het DUO. Wel is de sector van de andere drie leerwegen bekend. In tabel 3.15 is de keuze van de leerlingen in het 3 e en 4 e leerjaar van de Haagse VMBO scholen weergegeven

37 VMBO BL/KL/ GL Tabel 3.15 Percentage leerlingen op Haagse VMBO scholen (leerjaar 3 en 4, exclusief Theoretische leerweg) Zorg en welzijn 17% 18% 19% Techniek 13% 14% 13% Economie 44% 38% 34% Landbouw 13% 15% 16% Combinatie 13% 15% 18% Bron: DUO 100% 100% 100% Ook VMBO-leerlingen kiezen relatief vaak voor economie, alhoewel dat aandeel de laatste drie jaar is afgenomen. Daartegenover staat vooral een groei van de keuze voor de combinatie van sectoren. In tabel 3.14 is de doorstroming van VMBO leerlingen naar de verschillende sectoren van het MBO weergegeven. Het gaat in de tabel om leerlingen die in 2012 op een Haagse VMBO school een diploma hebben gehaald. Leerlingen Zorg & Welzijn blijven het vaakst binnen de eigen sector of kiezen voor een combinatie. Slechts 13% kiest voor een totaal andere sector. Leerlingen van VMBOgroen (landbouw) kiezen vaker voor MBO economie dan MBO-groen (landbouw). MBO-groen ontvangt weinig leerlingen uit een andere VMBO-sector. Een kwart van de leerlingen met VMBO kiest alsnog voor een MBO-economie opleiding. Van de leerlingen met een diploma van de Theoretische Leerweg kiest 37% voor de sector Economie in het MBO. Slechts een enkeling kiest voor MBO-groen. Tabel 3.16 Doorstroom geslaagde VMBO-ers naar sector keuze in het VMBO* en sector keuze MBO Sector MBO zorg en economie landbouw techniek welzijn combinatie Eindtotaal Economie 57% 1% 8% 17% 18% 100% Landbouw 28% 23% 11% 20% 19% 100% Techniek 25% 1% 41% 8% 25% 100% Zorg & Welzijn 8% 1% 4% 67% 21% 100% Combinatie 43% 1% 11% 25% 20% 100% Theoretische leerweg 35% 2% 16% 20% 27% 100% Eindtotaal 37% 3% 14% 24% 23% 100% Bron: DUO * De sectorkeuze binnen het VMBO van de leerlingen met een TL-diploma is niet bekend

38 3.3 SPECIAAL BASISONDERWIJS EN EXPERTISECENTRA Scholen en vestigingen Het speciaal basisonderwijs is een speciale vorm van onderwijs voor kinderen die het op een reguliere basisschool niet redden. Het zijn kinderen met een (betrekkelijk) laag intelligentieniveau en kinderen die een leerachterstand hebben die naar het speciaal basisonderwijs (SBO) gaan. Ze moeten dezelfde basiskennis opdoen als kinderen op een gewone basisschool, maar mogen daar wel langer over doen. Uitlopen kan tot 14 jaar. Er zijn in Den Haag in 2013 tien scholen / vestigingen voor speciaal basisonderwijs. Naast het speciaal basisonderwijs zijn er ook scholen die vallen onder de wet op de expertisecentra (WEC). Onder deze wet vallen de scholen voor leerlingen met een zintuiglijke, verstandelijke of lichamelijke handicap en leerlingen met ontwikkelings- en gedragsstoornissen. Op deze expertisecentra krijgt het kind onderwijs en speciale, op het kind afgestemde hulp en begeleiding. De meeste expertisecentra bieden onderwijs voor leerlingen vanaf de basisschool tot en met het voortgezet onderwijs. Enkele scholen richten zich op één van deze twee onderwijstypen. In onderstaande figuur zijn de vestigingen voor speciaal basisonderwijs en de expertisecentra in Den Haag weergegeven Figuur 3.11 Speciaal basisonderwijs en expertisecentra in Den Haag, 2013 (op plekken met grotere icoontjes z ijn meerdere vestigingen) Speciaal onderwijs / expertisecentra in Den Haag Bron: ScholenWijzer PO en VO, maart

39 In Den Haag zijn in 2013 dertien expertisecentra, met 15 vestigingen (zie tabel 3.22). Vijf scholen bieden onderwijs aan voor leerlingen vanaf de basisschool tot en met het voortgezet onderwijs. Bij vier scholen gebeurt dit ook op dezelfde vestiging. Tabel 3.17 Aantal vestigingen voor speciaal basisonderwijs en aantal expertisecentra (2012 en 2013) Werkelijke gegevens Speciaal basisonderwijs (SBO)* Expertisecentra basisonderwijs (SO) voortgezet onderwijs (VSO) beide (SO / VSO) 3 4 * Dit is inclusief 2 scholen die op de grens van Den Haag liggen; De Opperd in Rijswijk en SBO Het Avontuur in Nootdorp Bron: Scholenwijzer Primair Onderwijs en voortgezet onderwijs 2012 en 2013 (bewerking OS&P) Verwijzingen naar het speciaal basisonderwijs Als blijkt dat een kind eventueel in aanmerking komt voor speciaal basisonderwijs, meldt de intern begeleider het kind aan bij de zorgcommissie van het samenwerkingsverband van basisscholen en scholen voor speciaal basisonderwijs waartoe de school van het kind behoort. De zorgcommissie bepaald of er voldoende redenen zijn om te adviseren een leerling te verwijzen naar een school voor speciaal basisonderwijs. Als blijkt dat het kind thuis hoort op een school voor speciaal basisonderwijs, kunnen de ouders bij de Permanente Commissie Leerlingenzorg (PCL) een beschikking aanvragen. Ouders en school leveren gegevens aan (een onderwijskundig rapport, didactische resultaten, capaciteitenonderzoek) op grond waarvan de PCL al of niet een beschikking geeft. Alleen met een beschikking kunnen ouders hun kind aanmelden bij een school voor speciaal basisonderwijs binnen het samenwerkingsverband waartoe de eigen basisschool behoort. De betreffende school voor speciaal basisonderwijs bepaalt of en wanneer het kind geplaatst wordt. De Haagse basisscholen hebben in schooljaar 2010/ leerlingen doorverwezen naar het speciaal basisonderwijs. Dit is iets minder dan een half procent van het aantal leerlingen op Haagse basisscholen op 1 oktober Dit percentage lijkt in de loop der jaren iets af te nemen. Ook landelijk is een kleine daling zichtbaar. Tabel 3.18 Aantal en percentage verwijzingen naar het SBO Schooljaar Den Haag (aantal) Den Haag (%) Haaglanden (%) Nederland (%) ,58% nb 0,55% ,53% 0,51% 0,56% ,58% 0,45% 0,54% ,47% 0,40% 0,53% ,48% 0,56% 0,51% Bron: kengetallen WSNS passend onderwijs, WSNS monitor 3504/Haaglanden De meeste verwijzingen komen uit Escamp en het Centrum. Relatief gezien is het percentage verwijzingen van de scholen in Laak het grootst (zie figuur 3.12). In Haagse Hout wordt weinig doorverwezen. 5 Betreft de laatst bekende cijfers. Na verschijning van de HEA-monitor 2012 zijn geen nieuwe gegevens over verwijzingen bekend gemaakt via kengetallen WSNS passend onderwijs

40 Tabel 3.19 Aantal verwijzingen naar het speciaal basisonderwijs door basisscholen per stadsdeel Aantal % Centrum 53 25% Escamp 58 28% Haagse Hout 4 2% Laak 27 13% Leidschenveen-Ypenburg 29 14% Loosduinen 9 4% Scheveningen 13 6% Segbroek 17 8% Totaal % Bron: kengetallen WSNS passend onderwijs Figuur 3.12 Percentage verwijzingen per stadsdeel van basisscholen naar het speciaal basisonderwijs, 2010/-011 1,2% 1,0% 0,8% 0,6% 0,4% 0,2% 0,0% Centrum Escamp Haagse Hout Laak LeYp Loosduinen Scheveningen Segbroek Den Haag Bron: kengetallen WSNS passend onderwijs Leerlingen op het speciaal basisonderwijs Op 1 oktober 2012 zitten 965 leerlingen op een Haagse school voor speciaal basisonderwijs. Het aantal leerlingen in Den Haag daalt. Deze daling vind in heel Nederland plaats, zo blijkt uit de indexcijfers (2006=100%). De daling in Den Haag is groter is dan gemiddeld in de G4. Als gevolg van de daling is het aantal scholen afgenomen. Waren er in schooljaar 2009/2010 nog 12 scholen; in het daarop volgende schooljaar zijn daar 10 van overgebleven, waarvan 1 school officieel in Nootdorp ligt (het Avontuur)

41 Tabel 3.20 Aantal leerlingen op 1 oktober op een basisschool voor speciaalonderwijs Aantal Mutatie (2006=100) Den Haag Den Haag Rest Haaglanden G4 Nederland ,0 100,0 100,0 100, ,1 92,1 94,3 97, ,2 88,8 90,4 95, ,1 84,6 88,6 93, ,8 83,9 87,2 92, ,4 82,9 87,7 90,2 2012* ,5 86,3 82,7 86,2 Bron: DUO. * Het Avontuur op Nootdorps grondgebied, is in deze tabel meegeteld als Haagse school. ** voorlopig Leerlingen op expertisecentra Op de expertisecentra krijgt het kind onderwijs en speciale, op het kind afgestemde hulp en begeleiding. Dit onderwijs is verdeeld in 4 clusters: cluster 1: onderwijs aan visueel gehandicapte kinderen dan wel meervoudig gehandicapte kinderen met deze handicap, cluster 2: onderwijs aan dove kinderen, slechthorende kinderen en kinderen met ernstige spraakmoeilijkheden dan wel meervoudig gehandicapte kinderen met een van deze handicaps, cluster 3: onderwijs aan langdurig zieke kinderen met een lichamelijke handicap, lichamelijk gehandicapte kinderen en zeer moeilijk lerende kinderen dan wel meervoudig gehandicapte kinderen met een van deze handicaps. cluster 4: onderwijs aan langdurig zieke kinderen anders dan met een lichamelijke handicap, zeer moeilijk opvoedbare kinderen en kinderen in scholen verbonden aan pedologische instituten. Kinderen die in aanmerking komen voor speciaal onderwijs op één van de expertisecentra moeten hiervoor een indicatie hebben. Deze indicatie kunnen ouders aanvragen bij een commissie voor indicatiestelling. De criteria en onafhankelijkheid van de commissies zijn bij wet geregeld. Via deze indicatie kunnen ouders van een kind met een beperking kiezen tussen een school voor het speciaal onderwijs op één van de expertisecentra, maar ook voor een reguliere (gewone) school. In dit hoofdstuk geven wij een beeld van het aantal leerlingen op de expertisecentra. In de daarop volgende paragraaf geven we een beeld van het aantal leerlingen dat met deze rugzak naar een reguliere school gaat. Alle vormen voor speciaal onderwijs kunnen in Den Haag worden gevolgd, met uitzondering van cluster 1. In totaal gaan 1836 leerlingen naar een expertisecentra en 532 kinderen maken gebruik van een rugzakje (zie volgende paragraaf). Hiervan gaan 292 kinderen naar een basisschool of een school voor speciaal basisonderwijs en 240 kinderen naar een school voor voortgezet onderwijs

42 Tabel 3.21 Aantal leerlingen op expertisecentra in Den Haag op 1 oktober cluster * Kinderen met ernstige spraak moeilijkheden Cor Emoussch Slecht horende kinderen Cor Emoussch cluster 3 Zeer moeilijk lerend Bernardusschool Koetsveldschool Insp S De Vriesschool Langdurig ziek (somatisch) De Piramide Lichamelijk gehandicapt De Piramide Meervoudig gehandicapt; lichamelijk gehandicapt zeer moeilijk lerend cluster 4 Bernardusschool Tyltylcentrum De Witte Vogel Insp S De Vriesschool Kinderen in pedologisch instituut. De Strandwacht Langdurig ziek (psychisch) Eerste Ned Buitenschool Zeer moeilijk opvoedbaar Schreuder College Bron: DUO. *De Opperd ligt op Rijswijks grondgebied, maar wordt beschouwd als Haagse school. ** voorlopig De Opperd* Insp W P Blokpoelschool JC Pleysierschool Tabel 3.22 Aantal leerlingen op expertisecentra in Den Haag op 1 oktober ** Cluster 2 Kinderen met ernstige spraak moeilijkheden Slecht horende kinderen Totaal Cluster 3 Langdurig ziek (somatisch) Lichamelijk gehandicapt Meervoudig gehandicapt; lichamelijk gehandicapt zml Zeer moeilijk lerend Totaal Cluster 4 Kinderen in pedologisch instituut Langdurig ziek (psychisch) Zeer moeilijk opvoedbaar Totaal Totaal Bron: DUO. *De Opperd ligt op Rijswijks grondgebied, maar wordt beschouwd als Haagse school. ** voorlopig Het aantal leerlingen op Haagse scholen voor speciaal onderwijs is stabiel. Het ene jaar zijn er iets meer leerlingen dan het andere jaar. In Den Haag gaan veel kinderen naar een cluster 4 school. In de rest van Haaglanden is dit aantal opvallend kleiner. In 2012 waren er wel minder kinderen dan in 2011,die in Den Haag naar een cluster 4 school gaan

43 Figuur 3.13 Aantal leerlingen op expertisecentra in Den Haag en rest Haaglanden op 1 oktober 2012*. Per cluster De Haag Rest Haaglanden Bron: DUO * De Opperd wordt als Haagse school meegeteld. * voorlopig cluster Leerlingen met een rugzak: primair- en voortgezet onderwijs Wanneer ouders na indicatie kiezen voor een reguliere school, dan krijgt de school waar het kind ingeschreven staat extra geld om hun kind te kunnen helpen. Het kind brengt dus extra geld als het ware in een Rugzakje met zich mee. Uit het Rugzakje wordt betaald: extra formatie (uren personeel) ambulante begeleiding extra materiaal (leer- en hulpmiddelen) De school stelt in overleg met de ouders een handelingsplan op over doel en wijze waarop het onderwijs voor het kind wordt aangepast en dus de middelen uit het rugzakje worden ingezet. Het kabinet wil overigens de huidige regeling per 1 augustus 2013 laten vervallen. In plaats van de rugzak wordt het passend onderwijs ingevoerd. Op grond van de nieuwe regeling krijgen de schoolbesturen de verantwoordelijkheid om voor elk kind dat extra ondersteuning nodig heeft, een zo passend mogelijke onderwijsplek te bieden

44 Primair onderwijs In schooljaar 2011/2012 zitten 240 leerlingen op een Haagse basisschool met een rugzakje en 52 leerlingen op Haagse school voor speciaal basisonderwijs. In totaal hebben 292 leerlingen in het primair onderwijs een rugzakje. De meeste leerlingen hebben een cluster 3 rugzak. Dit zijn langdurig zieke kinderen met een lichamelijke handicap, lichamelijk gehandicapte kinderen en zeer moeilijk lerende kinderen dan wel meervoudig gehandicapte kinderen met een van deze handicaps. Het aantal leerlingen met een cluster 2 rugzak (met een auditieve handicap) wisselt in de loop der jaren. In is het aantal leerlingen met een cluster 4 rugzak kleiner dan in de voorgaande jaren. Tabel 3.23 aantal leerlingen in het Haagse primair onderwijs (basisschool en school voor speciaal basisonderwijs) met een rugzakje Cluster Cluster Cluster Totaal Bron: kengetallen WSNS passend onderwijs Figuur 3.14 aantal leerlingen in het Haagse primair onderwijs (basisschool en school voor speciaal basisonderwijs) met een rugzakje / / / / /2012 Cluster 2 Cluster 3 Cluster 4 Bron: kengetallen WSNS passend onderwijs In de volgende tabel is voor het schooljaar 2011/2012, per stadsdeel waar de school staat, weergegeven hoeveel leerlingen er zijn met een rugzakje. In Stadsdeel Centrum, Escamp, Leidschenveen-Ypenburg en Segbroek. zitten de meeste rugzak leerlingen. Op de scholen in Leidschenveen-Ypenburg.en ook in Segbroek zitten relatief veel kinderen met een cluster 4 indicatie. In Centrum en Escamp zitten maar weinig kinderen op een reguliere school met een indicatie voor cluster

45 Tabel 3.24 Aantal leerlingen op Haagse scholen met een rugzak, naar stadsdeel en cluster, stadsdeel Cluster 2 Cluster 3 Cluster 4 Eindtotaal Centrum Escamp HaagseHout Laak Leidschenveen_Ypenburg Loosduinen Scheveningen Segbroek Eindtotaal Bron: kengetallen WSNS passend onderwijs Voortgezet onderwijs In totaal gaan in schooljaar kinderen met een rugzakje naar een reguliere school voor voortgezet onderwijs. Op het voortgezet onderwijs komen vooral leerlingen met een cluster 4 rugzak. Dit zijn langdurig zieke kinderen anders dan met een lichamelijke handicap, zeer moeilijk opvoedbare kinderen en kinderen in scholen verbonden aan pedologische instituten. Tabel 3.25 Aantal leerlingen op een Haagse school voor voortgezet onderwijs met een rugzakje Cluster Cluster Cluster Totaal Bron: kengetallen WSNS passend onderwijs Figuur 3.15 Aantal leerlingen op een Haagse school voor voortgezet onderwijs met een rugzakje / / / / /2011 Cluster 2 Cluster 3 Cluster 4 Bron: kengetallen WSNS passend onderwijs

46 3.4 LEERLINGENVERVOER Voor leerlingen met een beperking is niet altijd een geschikte school in de buurt te vinden. Het kan voorkomen dat de school die deze leerlingen bezoeken verder van huis ligt. De gemeente voert de Verordening leerlingenvervoer uit. De Verordening leerlingenvervoer regelt welke gevallen in aanmerking komen voor een voorziening leerlingenvervoer. De gemeente kent een voorziening leerlingenvervoer toe aan leerlingen met een beperking (bijvoorbeeld ziekte, handicap, gedragsproblemen). Gemeenten kunnen in de eigen Verordening zelf de volgende aspecten regelen. Het vaststellen van een kilometergrens. De kilometergrens mag maximaal 6 kilometer zijn.het heffen van een eigen bijdrage van ouders. Dit mag echter niet bij leerlingen met een beperking. Het heffen van een inkomensafhankelijke bijdrage als een leerling van een basisschool meer dan 20 kilometer van school woont. Het regelen van aangepast vervoer in plaats van verstrekking van een financiële vergoeding; In bijzondere gevallen mag de gemeente bepalen dat zij ten gunste van de ouders kan afwijken. Dit wordt de hardheidsclausule genoemd. In Den Haag worden jaarlijks circa 1700 aanvragen leerlingenvervoer in behandeling genomen. Dit aantal is de afgelopen vijf jaren stabiel gebleven. Een deel van de aanvragen, 13% in schooljaar , wordt afgewezen. Het percentage afwijzingen neemt toe. Als de aanvrager het niet eens is met de beslissing op de aanvraag, kan hij/zij bezwaar maken bij de Adviescommissie bezwaarschriften. Tabel 3.26 Aantal aanvragen voor leerlingenvervoer, aantal afwijzingen, aantal afwijkende beslissingen, aantal hardheidsclausules en aantal bezwaarschriften tegen een afwijzing Aanvragen Afwijzende beslissing % afwijzingen 5% 6% 7% 12% 13% Aantal afwijkende beslissingen Aantal hardheidsclausule onbekend Aantal bezwaarschriften onbekend onbekend Bron: Benchmark leerlingenvervoer, Zunderdorp Beleidsadvies en Management De stijging van het aantal toepassingen van de hardheidsclausule in schooljaar 2011/2012 wordt onderzocht en heeft specifieke aandacht bij de behandeling van de aanvragen voor het schooljaar 2013/

47 Tabel 3.27 Aantal aanvragen per soort onderwijs Expertisecentrum (WEC) Speciaal basisonderwijs Op basis van geloofsovertuiging in regulier onderwijs Beperking in regulier onderwijs Overig Totaal aantal aanvragen Bron: Benchmark leerlingenvervoer, Zunderdorp Beleidsadvies en Management Het aantal aanvragen voor leerlingen die naar het speciaal basisonderwijs gaan, is vanaf 2010 afgenomen. Ongeveer één op de vijf leerlingen in het speciaal onderwijs maakt gebruik van de regeling leerlingenvervoer, in het WEC maakt twee van de drie leerlingen gebruik van de regeling. Tabel 3.28 Aantal leerlingen, aantal aanvragen en aandeel aanvragen in het speciaal basisonderwijs Aantal leerlingen 1 oktober Aantal aanvragen in het schooljaar Percentage aanvragen 24% 25% 25% 19% 20% Bron: Benchmark leerlingenvervoer, Zunderdorp Beleidsadvies en Management en DUO Tabel 3.29 Aantal leerlingen, aantal aanvragen en aandeel aanvragen in het speciaal onderwijs (WEC) Aantal leerlingen 1 oktober Aantal aanvragen in het schooljaar Percentage aanvragen 57% 64% 68% 66% 65% Bron: Benchmark leerlingenvervoer, Zunderdorp Beleidsadvies en Management en DUO Het leerlingenvervoer biedt een aantal mogelijkheden: een vergoeding van de gemeente om zelf het kind te halen en te brengen; een abonnement voor het openbaar vervoer voor het kind en voor een eventuele begeleider; een vorm van aangepast vervoer per bus of taxi. De meeste aanvragen betreffen aanvragen voor aangepast vervoer. Tabel 3.30 Aantal aanvragen naar soort vervoer Aangepast vervoer Zelfstandig openbaarvervoer Begeleid openbaar vervoer Eigen vervoer Totaal Bron: Benchmark leerlingenvervoer, Zunderdorp Beleidsadvies en Management

48 3.5 MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS In het schooljaar zijn er in de hele RMC-regio Haaglanden/Westland 5 verschillende scholen (besturen). Dit zijn: ROC Mondriaan, Albeda College, Lentiz, ROC ID-College, Wellantcollege. Het ROC Mondriaan heeft veel vestigingen in Den Haag. Deze Haagse MBO vestigingen zijn weergegeven op onderstaande kaart. Figuur 3.16 MBO-scholen in Den Haag, 2013 (op plekken met grotere icoontjes zijn meerdere vestigingen) Scholen voor middelbaar beroepsonderwijs in Den Haag Bron: ScholenWijzer MBO / websites scholen, maart 2013 Op 1 oktober 2012 staan leerlingen ingeschreven op het ROC Mondriaan. In het MBO kan, afhankelijk van de vooropleiding, de opleiding op vier verschillende niveaus worden gevolgd. Een MBO diploma op niveau 2, 3 of 4 zorgt voor een startkwalificatie. Op 1 oktober 2012 volgt ruim 40% van de leerlingen op het ROC Mondriaan de opleiding op niveau 4, ongeveer 30% op niveau 3, een kwart op niveau 2 en 5% in niveau 1. In vergelijking met de andere steden in de G4 heeft Den Haag het grootste aandeel niveau 2 en 3 leerlingen en het kleinste aandeel leerlingen in niveau 4. Anders dan in de overige 3 grote steden loopt het aandeel niveau 3 en 4 leerlingen in Den Haag terug

49 Tabel 3.31 Leerlingen op het ROC Mondriaan naar niveau * Assistentenopleiding (niveau 1) Basisberoepsopleiding (niveau 2) Vakopleiding (niveau 3) Middenkader-specialistenopleiding (niveau 4) Totaal Bron DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig Figuur 3.17 Leerlingen op een MBO-hoofdvestiging in de G4 naar niveau, 1 oktober % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Amsterdam Rotterdam Utrecht Den Haag middenkader-specialist 4 vakopleiding 3 basisberoepsopleiding 2 assistentenopleiding 1 Bron:DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig Figuur 3.18 Leerlingen op een MBO-hoofdvestiging in de G4 naar niveau, 1 oktober Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig Leerlingen in het MBO kunnen kiezen uit twee leerwegen: de Beroepsopleidende Leerweg (BOL) met een praktijkdeel van 20 tot 60% van de tijd en de Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL) met minimaal 60% praktijkonderwijs

50 In Den Haag volgt bijna driekwart van de MBO leerlingen de Beroepsopleidende Leerweg. In de afgelopen 5 schooljaren is het aandeel leerlingen dat de Beroepsbegeleidende leerweg volgt afgenomen van 32% naar 26%. Rotterdam en Amsterdam het grootste aandeel BOL-leerlingen (80%) en Utrecht heeft met 31% het grootste aandeel BBL-leerlingen. Tabel 3.32 Leerlingen op het ROC Mondriaan in Den Haag naar leerweg, 1 oktober * Beroepsopleidende Leerweg Beroepsbegeleidende Leerweg Totaal Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig Tabel 3.33 Leerlingen op een MBO-hoofdvestiging in de G4 1 oktober 2012* naar leerweg Amsterdam Rotterdam Utrecht Den Haag Beroepsopleidende Leerweg Beroepsbegeleidende Leerweg Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig Figuur 3.19 Leerlingen op een MBO-hoofdvestiging in de G4 1 oktober 2012* naar leerweg 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% BBL BOL 30% 20% 10% 0% Amsterdam Rotterdam Utrecht Den Haag Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig

51 Ruim veertig procent van de MBO leerlingen in Den Haag volgt een opleiding in de sector Economie, 40% in de sector Zorg en Welzijn, 15% kiest voor Techniek en 2% een gecombineerde vorm. In vergelijking met de andere 3 grote steden heeft Den Haag het grootste aandeel MBO leerlingen in de sector Zorg en Welzijn en het kleinste aandeel in Techniek. Tabel 3.34 Leerlingen op het ROC Mondriaan naar sector 1 oktober * MBO sector Economie MBO sector Techniek MBO sector Zorg en Welzijn MBO combinatie van sectoren Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig Figuur 3.20 Leerlingen op een MBO-hoofdvestiging in de G4 naar sector 1 oktober 2012* 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% combinatie van sectoren Zorg en Welzijn Techniek Economie 20% 10% 0% Amsterdam Rotterdam Utrecht Den Haag Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig Ongeveer de helft van de leerlingen op het ROC Mondriaan woont in Den Haag, een derde komt uit een andere gemeente in de regio Haaglanden en 20% uit een gemeente daarbuiten. Tabel 3.35 Leerlingen op het ROC Mondriaan naar woongemeente 1 oktober * Haagse leerlingen Rest Haaglanden Overig Nederland onbekend woonadres Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig

52 Op het ROC Mondriaan is het aandeel autochtone leerlingen 52% en het aandeel allochtone leerlingen 48%. In de afgelopen 5 schooljaren is het aandeel allochtone leerlingen licht gestegen. In vergelijking met de andere gemeenten in de G4 heeft Utrecht met 67% het grootste aandeel autochtonen en Amsterdam met 45% het kleinste aandeel. Het aandeel Westerse allochtonen ligt in alle G4 steden op ongeveer 6%. Tabel 3.36 Leerlingen op het ROC Mondriaan naar etnische groep, 1 oktober * Autochtoon Westerse allochtoon Niet-Westerse allochtoon onbekende etniciteit Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig Figuur 3.21 Leerlingen op een MBO-hoofdvestiging in de G4 naar etnische groep, 1 okt * 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% niet-westerse allochtoon westers allochtoon autochtoon 30% 20% 10% 0% Amsterdam Rotterdam Utrecht Den Haag Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig

53 3.5.1 Haagse leerlingen in het Middelbaar Beroepsonderwijs In deze paragraaf gaan wij in op de MBO leerlingen die in Den Haag wonen en hun opleiding op het ROC Mondriaan of op een MBO instelling buiten Den Haag volgen. Op 1 oktober 2012 zijn er Hagenaars ingeschreven op een MBO opleiding. Bijna 60% volgt hun opleiding bij het ROC Mondriaan, op de tweede plaats volgt het ID College met 12,7% van de Haagse MBO leerlingen en op nummer drie het ROC Leiden. Tabel 3.37 Haagse MBO leerlingen naar onderwijsinstelling 1 oktober 2012 Aantal % ROC Mondriaan ,2% ID College ,7% ROC Leiden ,8% ROC Zadkine 395 2,9% ROC Albeda College 315 2,3% Grafisch Lyceum R'dam 286 2,1% ROC Midden Nederland 227 1,7% Wellantcollege 226 1,6% Overige MBO instellingen ,5% Totaal % Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig Tabel 3.38 Haagse MBO leerlingen naar leerweg, niveau en sector 1 oktober * MBO BOL ,9% MBO BBL ,1% MBO assistentenopleiding ,5% MBO basisberoepsopleiding ,8% MBO vakopleiding ,5% MBO middenkader/specialistenopleiding ,2% MBO niveau onbekend ,0% MBO sector Economie ,0% MBO sector Techniek ,2% MBO sector Zorg en Welzijn ,6% MBO sector Groen (Landbouw) ,5% MBO combinatie van sectoren ,7% Totaal % Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig

54 Ruim driekwart van de Haagse MBO ers volgt de beroepsopleidende leerweg, in de afgelopen 5 schooljaren is dit aandeel licht gestegen. Ongeveer tweederde van de MBO leerlingen doet de opleiding in niveau 3 of 4 en eenderde in niveau 1 of 2. Ruim 40% doet een MBO opleiding in de sector Economie en op de tweede plaats volgt Zorg en Welzijn met 35%. De verdeling man-vrouw van de Haagse MBO leerlingen is 49%-51%. In de beroepsopleidende leerweg is 58% man. De verdeling man-vrouw naar niveau laat zien dat in niveau 1 en 2 het aandeel mannen het grootst is en in niveau 3 en 4 het aandeel vrouwen. In opleidingen in de sector Zorg en Welzijn zijn de vrouwen sterk oververtegenwoordigd en in de sector Techniek de mannen. Figuur 3.22 Haagse MBO leerlingen naar leerweg, niveau, sector en geslacht 1 oktober 2012 Zorg en Welzijn Techniek Groen (Landbouw ) Economie combinatie niveau 4 niveau 3 niveau 2 Man Vrouw niveau 1 BBL BOL Totaal 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig

55 3.6 HOGER BEROEPS- EN WETENSCHAPPELIJK ONDERWIJS Het hoger onderwijs bestaat uit hoger beroepsonderwijs (HBO) en wetenschappelijk onderwijs (WO). Beide opleidingsvormen leiden op voor bachelor- en masterdiploma s. HBO-bachelors en HBO-masters hebben een beroepsgerichte oriëntatie. Dit houdt in dat de opleidingen gericht zijn op het ontwikkelen van vaardigheden die nauw aansluiten op de beroepspraktijk. WO-bachelors en WO-masters hebben een wetenschappelijke oriëntatie. Zij bereiden voor op het zelfstandig doen van onderzoek en op het oplossen van vraagstukken op wetenschappelijk niveau. Op het HBO worden leerlingen met een HAVO of MBO-diploma toegelaten. Voor de universiteit is een VWO diploma of een propedeuse HBO vereist. In het schooljaar zijn in Den Haag 15 schoolvestigingen voor hoger onderwijs, te weten: HBO: De Haagse Hogeschool (2 vestigingen) Hotelschool Den Haag, Koninklijk Conservatorium, Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, Fontys Hogeschool, Hogeschool INHolland, WO: Campus Den Haag (Universiteit Leiden) (3 vestigingen), Instituut Clingendael, T.M.C. Asser Instituut, The Hague Academy of International Law, Institute of Social Studies (Erasmus Universiteit, Rotterdam), Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB). Figuur 3.23 Scholen voor Hoger onderwijs in Den Haag, 2013 (op plekken met grotere icoontjes zijn meerdere vestigingen) Scholen voor hoger onderwijs in Den Haag Bron: ScholenWijzer HBO / websites scholen, maart

56 In Den Haag zijn geen universitaire hoofdvestigingen. De zes WO instellingen hebben hun hoofdvestigingen elders in het land. Dit geldt ook voor de HBO instelllingen Fontys Hogeschool en Hogeschool INHolland. De hoofdvestiging van deze twee Haagse vestigingen staan respectievelijk in Eindhoven en Rotterdam. De Haagse Hogeschool heeft vier vestigingen: twee in Den Haag, een vestiging in Delft en een vestiging in Zoetermeer. De Hotelschool Den Haag heeft een vestiging in Den Haag en een vestiging in Amsterdam Hoger beroepsonderwijs In de volgende tabel is het aantal studenten opgenomen dat in Den Haag naar een HBO gaat. Tabel 3.39 Aantal HBO studenten in Den Haag op 1 oktober 2012* Aantal % Haagse Hogeschool ,61% Hogeschool INHolland ,50% Hogeschool der Kunsten Den Haag ,66% Hotelschool Den Haag ,24% Fontys Hogeschool 290 0,99% Totaal % Bron: DUO, BBO per 1 oktober en opgaven INholland, Hotelschool Den Haag, Fontys * 2012 voorlopige cijfers Haagse hoofdvestigingen van HBO instellingen In de volgende tabellen wordt gebruik gemaakt van de gegevens van DUO waarbij de tellingen niet zijn uitgesplitst naar nevenvestigingen. De studenten worden geteld in die gemeente waar volgens DUO de hoofdvestiging van de HBO instelling gehuisvest is. De HBO instellingen die hun hoofdvestiging in Den Haag hebben worden vergeleken met de HBO instellingen met hun hoofdvestiging in de andere steden van de G4. Den Haag heeft drie HBO instellingen waarvan de Haagse vestiging de hoofdvestiging is, namelijk de Haagse Hogeschool, Hotelschool Den Haag en de Hogeschool der Kunsten (beeldende kunst, muziek en dans). De HBO instellingen Fontys en INHolland zijn dus niet meegeteld omdat deze instellingen hun hoofdvestiging elders gehuisvest hebben. In het HBO zijn er drie opleidingsvormen: de voltijd opleiding, de deeltijd opleiding en de duale opleiding. De deeltijdopleiding wordt vaak gevolgd door studenten die naast hun opleiding een volledige baan hebben. Bij een duale opleiding wordt werken en leren ook vaak gecombineerd maar dusdanig dat de belasting overeenkomt met een voltijd opleiding. In de volgende grafiek is de verdeling van deze drie opleidingsvormen weergegeven van de studenten op HBO instellingen die in de G4 hun hoofdvestiging hebben

57 Figuur 3.24 Studenten op een HBO hoofdvestiging in de G4 naar opleidingsvorm op 1 oktober % 90% 80% 70% 60% 50% 40% duaal deeltijd voltijd 30% 20% 10% 0% Den Haag Amsterdam Rotterdam Utrecht Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig Ruim 80% van de HBO studenten op een hoofdvestiging van een Haagse HBO-instelling volgt een voltijd opleiding. Ten opzichte van de andere steden in de G4 is het aandeel deeltijdstudenten in Den Haag het kleinst en het aandeel studenten met een duale opleiding het grootst. Utrecht heeft het grootste aandeel deeltijdstudenten. Op de Haagse hoofdvestigingen van een HBO-instelling volgt ongeveer 70% van de studenten een economische of technische opleiding. In de andere G4 gemeenten is dat aandeel kleiner. In Amsterdam en Rotterdam is het aandeel studenten Economie en Techniek ongeveer 60% en in Utrecht 45%. Rotterdam heeft als enige gemeente in de G4 een HBO hoofdvestiging met de opleidingsrichting Landbouw en Natuurlijke omgeving. Den Haag heeft het kleinste aandeel studenten dat een HBO opleiding onderwijs volgt. In de overige G4 gemeenten is dat aandeel hoger: Utrecht 22%, Amsterdam 13% en Rotterdam 12%. Figuur 3.25 Studenten op een HBO hoofdvestiging in de G4 naar opleidingsrichting op 1 oktober % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% Taal en cultuur Gedrag en maatschappij Economie Gezondheidszorg Techniek Landbouw en natuurlijke omgeving Onderw ijs 10% 0% Den Haag Amsterdam Rotterdam Utrecht Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig

58 Op de Haagse HBO hoofdvestigingen is op 1 oktober % van de studenten van Nederlandse afkomst en 44% van allochtone afkomst. In vergelijking met de andere G4 steden is het aandeel allochtone studenten in Den Haag het grootst en in Utrecht het kleinst (23%). In Amsterdam en Rotterdam is het aandeel allochtone HBO studenten respectievelijk 37% en 38%. Figuur 3.26 Studenten op een HBO hoofdvestiging in de G4 naar etniciteit op 1 oktober % 80% 60% 40% niet-w esterse allochtoon w esterse allochtoon autochtoon 20% 0% Den Haag Amsterdam Rotterdam Utrecht Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig Haagse HBO studenten In deze paragraaf wordt verder ingegaan op de HBO studenten die in Den Haag wonen en hun opleiding volgen in Den Haag of buiten Den Haag. Op 1 oktober 2012 stonden Hagenaars ingeschreven op een HBO opleiding. Ruim de helft van deze studenten gaat naar één van de vestigingen van de Haagse Hogeschool. Op de tweede plaats komt INHolland met 12% van de Haagse HBO leerlingen. Tabel 3.40 Haagse HBO studenten naar instelling op 1 oktober 2012* Aantal % De Haagse Hogeschool ,9% Hogeschool INHOLLAND % Hogeschool Rotterdam % Hogeschool der Kunsten Den Haag ,6% Hogeschool Leiden 864 5,4% Hotelschool Den Haag 851 5,3% Hogeschool Utrecht 460 2,9% Hogeschool van Amsterdam 391 2,4% Fontys Hogescholen 184 1,2% overige HBO instellingen 533 3,4% Totaal % Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig

59 Tabel 3.41 Haagse HBO studenten naar opleidingstype, vorm en richting op 1 oktober 2012* * Bacheloropleiding Masteropleiding Deeltijd Duaal Voltijd Economie Gedrag en maatschappij Techniek Onderwijs Taal en cultuur Gezondheidszorg Landbouw en natuurlijke omgeving Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig Een HBO bacheloropleiding duurt 4 jaar en een HBO masteropleiding duurt minimaal 1 jaar. Van de Haagse HBO studenten volgt 97% een bacheloropleiding en 3% een masteropleiding. De meeste Haagse HBO studenten doen de opleiding in voltijd (84%), 11% doet de deeltijdopleiding en 5% de duale opleiding. Het aandeel deeltijdstudenten is de laatste 5 schooljaren gedaald van 16% naar 11%. Ongeveer de helft van de Haagse HBO ers volgt een economische opleiding. De verdeling naar opleidingsrichting is de laatste 5 schooljaren redelijk stabiel. Van de Haagse HBO studenten is de verdeling man-vrouw 45-55%. Opleidingen in de richtingen Gezondheidszorg, Gedrag en maatschappij en Onderwijs trekken meer vrouwen dan mannen. Typische mannen opleidingen zijn nog steeds de sector Techniek en de sector Landbouw en natuurlijke omgeving. Figuur 3.27 Haagse HBO studenten naar opleidingsrichting en geslacht op 1 oktober 2012* Totaal Taal en cultuur Gedrag en maatschappij Economie Man Vrouw Gezondheidszorg Techniek Landbouw en natuurlijke omgeving Onderw ijs 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig

60 3.6.2 Wetenschappelijk onderwijs In deze paragraaf worden de Haagse studenten en de studenten uit de regio Haaglanden weergegeven. Per 1 oktober 2012 volgen studenten woonachtig in Den Haag een universitaire opleiding. Ruim 40% bezoekt de universiteit in Leiden, 20% in Delft, 16% in Rotterdam, 14% in Amsterdam en 10% elders in Nederland. Van de Haagse WO studenten volgt ruim de helft een opleiding in de Techniek, Gedrag & Maatschappij en Recht. Het aandeel mannen en vrouwen is ongeveer gelijk. In de richtingen Techniek, Economie en Natuur zijn de mannen in de meerderheid. In de richting Techniek is het aandeel mannen het grootst met 80% en in de opleiding Gedrag en Maatschappij het kleinst met 30%. Tabel 3.42 Haagse WO studenten naar instelling 1 oktober 2012 aantal % Universiteit Leiden ,6% Technische Universiteit Delft ,6% Erasmus Universiteit Rotterdam ,8% Universiteit van Amsterdam 464 7,5% Vrije Universiteit Amsterdam 392 6,3% Universiteit Utrecht 336 5,4% Rijksuniversiteit Groningen 69 1,1% Universiteit van Tilburg 53 0,9% Universiteit Twente 30 0,5% Universiteit Maastricht 27 0,4% Radboud Universiteit Nijmegen 21 0,3% Wageningen University 21 0,3% Technische Universiteit Eindhoven 19 0,3% Totaal % Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig Tabel 3.43 Haagse WO studenten naar opleidingsrichting op 1 oktober * % 2012 Techniek ,3% Gedrag en Maatschappij ,8% Recht ,1% Taal en Cultuur ,5% Economie ,1% Gezondheidszorg ,8% Natuur ,4% Sectoroverstijgend ,8% Onderwijs ,0% Landbouw en natuurlijke omgeving ,3% Totaal % Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig

61 Figuur 3.28 Haagse WO studenten naar opleidingsrichting en geslacht op 1 oktober 2012* Totaal Taal en cultuur Gedrag en maatschappij Recht Economie Gezondheidszorg Techniek Natuur Landbouw en natuurlijke omgeving Onderwijs Sectoroverstijgend Man Vrouw 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig In 2012/2013 volgt 94% van de Haagse studenten hun opleiding in voltijd en 6% in deeltijd. In Amsterdam en Rotterdam is het aandeel deeltijdstudenten ongeveer 3%. In Utrecht en de andere steden in de regio Haaglanden ligt dit aandeel rond de 2%. In de afgelopen 5 schooljaren is het aantal deeltijdstudenten afgenomen. Tabel 3.44 Aantal WO studenten in de G4 en Haaglanden naar opleidingsvorm op 1 oktober 2012* Voltijd Deeltijd Duaal Totaal Amsterdam Rotterdam Utrecht Den Haag Rest Haaglanden Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig In de volgende tabel zijn studenten woonachtig in de G4 en de regio Haaglanden weergegeven naar studierichting. Van de studenten uit de rest Haaglanden studeert 70% in de sector Techniek. Deze opleiding wordt gevolgd op de Technische Universiteit in Delft. Bij de Haagse studenten is het aandeel Techniek 20,6%. De grootste sector bij de Rotterdammers is Economie met een aandeel van 40%. Ongeveer een kwart van de studenten uit Amsterdam en Utrecht volgt een studie in de richting Gedrag en Maatschappij

62 Tabel 3.45 Aandeel WO studenten in de G4 en regio Haaglanden naar sector op 1 okt.2012* Amsterdam Rotterdam Utrecht Den Haag Rest Haaglanden Sectoroverstijgend Onderwijs Landbouw en natuurlijke omgeving Natuur Techniek Gezondheidszorg Economie Recht Gedrag en maatschappij Taal en cultuur Totaal Bron: DUO, BBO per 1 oktober, bewerking OS&P *2012=voorlopig

63 3.7 INTERNATIONAAL ONDERWIJS Den Haag is van oudsher een stad met veel mensen die vanuit het buitenland naar Nederland komen om in Den Haag te wonen en werken. Een deel van deze werknemers werkt bij een ambassade en is hier over het algemeen voor een kortere periode, 3 à 4 jaar. Een ander deel is werkzaam bij één van de internationale bedrijven of organisaties die in Den Haag zijn gevestigd. Zij blijven hier doorgaans voor een langere periode. Voor de kinderen van deze werknemers is het belangrijk om goed internationaal (georiënteerd) onderwijs te kunnen aanbieden. Den Haag heeft een aantal scholen die internationaal (georiënteerd) onderwijs verzorgen. Enerzijds zijn er scholen die geënt zijn op het eigen nationale schoolsysteem en anderzijds zijn er scholen die opleiden voor een internationaal erkend diploma dat wereldwijd toegang geeft tot hoger onderwijs. Een aantal scholen biedt beide vormen van onderwijs aan. Eén school leidt op voor Europees erkende diploma s. Tabel 3.46 toont deze scholen met de soorten onderwijs die zij geven. In Den Haag en omgeving zijn negen locaties waar voor de internationale doelgroep basisonderwijs (BAO) wordt gegeven, vier locaties met voortgezet onderwijs (VO) en één locatie met speciaal (basis)onderwijs. Naast deze opleidingen heeft ook het Mondriaan een aantal internationale richtingen. Tabel 3.46 Vestigingen internationale scholenveld in en rond Den Haag 2013 Orientatie Soort Naam Deutsche Internationale Schule Den Haag- DiSDH HSV-Stichting Haagsche Schoolvereeniging (3 vestigingen) BAO VO MBO X X X X X X X Nationaal Europees Internationaal Speciaal Lycee Français Vincent van Gogh X X X The American School of The Hague Wassenaar** The International School of The Hague The British School in The Netherlands Leidschenveen The British School in The Netherlands Diamanthorst X X X X X X X X X X X X X The British School in The Netherlands Vlaskamp X X X The British School in The Netherlands Voorschoten*** X X X De Europese School Den Haag* X X Lighthouse Special Education X X Mondriaan International Scholen voor onderwijs in eigen taal en cultuur na schooltijd The Embassy School of the Republic of Indonesia The Polish School nvt X De Oekraiense school Bron: april 2012 * In 2012 alleen basisschool tot en met groep 4. Uitbouw primair onderwijs in Vanaf 2014 ook voortgezet onderwijs. ** Deze scholen zijn buiten Den Haag gevestigd (in Wassenaar) en dus niet weergegeven op kaart XX

64 Figuur 3.29 Internationale scholen in Den Haag, 2013 Internationale scholen in Den Haag Bron: Scholenwijzer Internationale scholen, maart

65 3.8 ONDERWIJSHUISVESTING We gaan in op het bouwjaar van de scholen en het aantal noodgebouwen en monumenten. In Den Haag zijn momenteel 226 permanente schoolgebouwen (zie tabel 3.47). Dit zijn er zes minder dan in Twee vijfde (40%) van deze gebouwen zijn de afgelopen 19 jaar gebouwd. Bijna een kwart (23%) staat er al 80 jaar of meer. Het aantal oude schoolgebouwen (60 jaar of ouder) blijft iets afnemen. De gemiddelde leeftijd van de gebouwen neemt dan ook af. In 2013 zijn de gebouwen gemiddeld 40,2 6 jaar oud. In 2012 was dit nog 42,2 jaar. Naast de 226 permanente schoolgebouwen zijn er nog eens 13 noodgebouwen (zie tabel 3.48). Evenveel als in Van de 226 permanente schoolgebouwen zijn er 13 monumentale panden (rijks of gemeentelijk). Dit is er één meer dan in 2012 (zie tabel 3.43). Tabel 3.47 Aantal en aandeel permanente schoolgebouwen in Den Haag, naar bouwjaar aantal percentage Leeftijd schoolgebouw 0-19 jaar ,3% 37,1% 37,5% 39,8% jaar ,0% 12,2% 13,8% 15,5% jaar ,8% 21,8% 21,6% 19,9% jaar ,0% 3,5% 3,0% 1,8% 80 jaar en ouder ,9% 25,3% 24,1% 23,0% Totaal % 100% 100% 100% Gemiddelde leeftijd 43,6 43,6 42,2 40,2 Bron: Gemeente Den Haag, sector Stedelijk Onderwijs en Vastgoed Tabel 3.48 Aantal noodgebouwen en monumentale schoolgebouwen in Den Haag aantal Aantal noodgebouwen Aantal monumenten Bron: Gemeente Den Haag, sector Stedelijk Onderwijs en Vastgoed 6 Bij de gemiddelde leeftijd is uitgegaan van originele bouwjaren ook al was het pand onlangs gerenoveerd

66 4 Resultaten 4.1 BASISONDERWIJS Schooladviezen De schooladviezen geven een goed beeld van het niveau van de Haagse leerlingen in groep 8. In BOVO-digitaal, een systeem waar basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs leerling gegevens uitwisselen, worden de schooladviezen vastgelegd. Haagse basisschoolleerlingen In 2012 zijn schooladviezen van basisschool leerlingen die in Den Haag wonen geregistreerd. Eén op de zeven (15%) Haagse basisschoolleerlingen krijgt een zogenaamd zorgadvies. Zorgadviezen zijn adviezen voor leerlingen die in het voortgezet onderwijs extra ondersteuning nodig hebben. Zij krijgen een advies voor praktijkonderwijs, leerwegondersteuning in het VMBO (LWOO) of een advies voor de internationale schakelklas. De afgelopen jaren is een verschuiving zichtbaar. Er krijgen minder leerlingen een VMBO advies (zonder LWOO) en meer leerlingen een HAVO/VWO advies. Figuur 4.1 Verdeling schooladviezen Haagse basisschoolleerlingen, 2008 t/m % 75% 50% 25% 0% Zorgadvies VMBO HAVO/VWO Bron: BOVO, bewerking OCW/OS&P

67 Tabel 4.1 Percentage schooladviezen Haagse basisschoolleerlingen, 2008 t/m Internationale schakelklas % Praktijkonderwijs % VMBO: BL LWOO % VMBO: KL LWOO % VMBO: TL LWOO % Totaal zorgadviezen % VMBO: BL excl LWOO % VMBO: KL excl LWOO % VMBO: TL excl LWOO % Totaal VMBO % TL/HAVO % HAVO % HAVO/VWO % VWO % Totaal HAVO/VWO % % Bron: BOVO, bewerking OCW/OS&P Er zijn grote verschillen tussen de stadsdelen. In stadsdeel Centrum, Laak en Escamp wonen relatief veel groep 8 leerlingen die een zorgadvies krijgen of die naar het VMBO gaan. In stadsdeel Scheveningen en Haagse Hout wonen relatief veel kinderen die een HAVO/VMBO-TL advies of hoger krijgen. Figuur 4.2 Verdeling schooladviezen Haagse basisschool leerlingen per stadsdeel waar de leerling woont, schooljaar 2011/ % 90% 80% 70% 60% 50% HAVO/VWO VMBO Zorgadvies 40% 30% 20% 10% 0% Loosduinen Escamp Segbroek Scheveningen Centrum Laak Haagse Hout Leidschenveen- Ypenburg Bron: BOVO, bewerking OCW/OS&P Leerlingen op SBO scholen en SO scholen in Den Haag, Rijswijk, Leidschendam/Voorburg BOVO-digitaal is er voor alle leerlingen in de drie gemeenten Den Haag, Rijswijk, Leidschendam- Voorburg. Deze drie gemeenten werken samen aan de overstap van primair naar voortgezet onderwijs. In Den Haag, Rijswijk en Leidschendam/Voorburg gingen in schooljaar 2011/2012 in totaal 233 leerlingen van een school voor speciaal basisonderwijs (SBO) naar het voortgezet onderwijs. Niet alle leerlingen die vanuit het speciaal onderwijs (SO) naar het voortgezet onderwijs gaan, staan geregistreerd in BOVO-digitaal. De gegevens in grafiek 4.3. en tabel 4.2 zijn gebaseerd op 123 leerlingen in schooljaar 2011/2012. Kinderen uit het speciaal basisonderwijs en het speciaal onderwijs, krijgen lagere schooladviezen dan leerlingen op de reguliere basisschool. De leerlingen hebben vaker leerwegondersteuning nodig of gaan vaker naar het praktijkonderwijs. In tabel 4.2 is de verdeling van de schooladviezen opgenomen

68 van de leerlingen van alle scholen in het BOVO-gebied voor basisonderwijs (BAO), speciaal basisonderwijs (SBO) en speciaal onderwijs (SO). Figuur 4.3 verdeling schooladviezen van alle leerlingen op scholen in Den Haag, Rijswijk, Leidschendam-Voorburg % 75% 50% HAVO/VWO VMBO Zorgadviezen 25% 0% BAO SBO SO Bron: BOVO, bewerking OCW/OS&P Tabel 4.2 Verdeling schooladviezen van alle leerlingen op scholen in Den Haag, Rijswijk, Leidschendam-Voorburg 2012 BAO SBO SO* ISK/kopklas/VSO 0% 1% 23% Praktijkonderwijs 2% 48% 16% VMBO: BL LWOO 7% 30% 20% VMBO: KL LWOO 3% 7% 7% VMBO: TL LWOO 0% 3% 2% Totaal zorgadviezen 12% 90% 68% VMBO: BL excl LWOO 2% 0% 2% VMBO: KL excl LWOO 11% 3% 9% VMBO: TL excl LWOO 19% 4% 7% Totaal VMBO 32% 8% 18% TL/HAVO 11% 1% 6% HAVO 16% 1% 6% HAVO/VWO 11% 0% 1% VWO 17% 0% 2% Totaal HAVO/VWO 55% 3% 15% BOVO, bewerking OCW/OS&P * Niet alle leerlingen uit het speciaal onderwijs zijn in BOVO-digitaal geregistreerd

69 4.2 VOORTGEZET ONDERWIJS Slagingspercentages In de HEA is als streefdoel gesteld dat de slagingspercentages van jongeren uit het VMBO, HAVO en VWO in Den Haag naar het landelijke gemiddelde gaan. Het slagingspercentage in deze paragraaf staat voor het aantal geslaagde examenkandidaten als percentage van het aantal aangemelde examenkandidaten. In schooljaar 2011/2012 hebben in het Haags regulier voortgezet onderwijs 3829 scholieren zich aangemeld voor het landelijke examen voor VMBO, HAVO of VWO. Hiervan zijn 3331 kandidaten geslaagd, dat komt neer op een gemiddeld slagingspercentage van 87%. Het slagingspercentage is hoogst onder de examenkandidaten van de VMBO basisberoeps, kaderberoeps of de gemengde leerweg. De meeste examenkandidaten doen HAVO of VMBO-TL examen. Tabel 4.3 Haagse examenresultaten 2011/2012 naar onderwijssoort aantal aangemelde examen kandidaten aantal geslaagde kandidaten Gemiddeld slagingspercentage diplomaprofiel VMBO-bkg ,0% 22,3% VMBO-t ,7% 25,8% HAVO ,0% 27,7% VWO ,8% 24,1% Totaal Den Haag ,0% 100% Bron: Inspectie van het Onderwijs, voorlopige cijfers maart 2013, bewerking OS&P In de onderstaande grafiek en tabel zijn de landelijke slagingspercentages en die van de G4 naar onderwijssoort weergegeven over het schooljaar 2011/2012. De gemiddelde slagingspercentages per onderwijssoort van de G4 liggen onder het landelijke gemiddelde, met uitzondering van het HAVOslagingspercentage in Utrecht. Wanneer we de slagingspercentages van de G4 met elkaar vergelijken heeft Den Haag het hoogste gemiddelde slagingspercentage (87%) en het hoogste percentage in de VMBO-theoretische leerweg (88,7%). De Haagse slagingspercentages voor HAVO en VWO staan op de tweede plaats, na die van de gemeente Utrecht. Het gemiddelde slagingspercentage voor de VMBO-bgk ligt in Den Haag wat lager dan in Rotterdam en Amsterdam. Figuur 4.4 Slagingspercentages G4 en Nederland naar onderwijssoort 2011/ % 92% 90% 88% 86% 84% 82% 80% 78% 76% VMBO-bgk VMBO-t HAVO VWO Nederland Rotterdam Amsterdam Den Haag Utrecht Bron: Inspectie van het Onderwijs, voorlopige cijfers maart 2013, bewerking OS&P

70 Tabel 4.4 Slagingspercentages G4 en Nederland naar onderwijssoort 2011/2012 VMBO-bgk VMBO-t HAVO VWO gemiddeld Nederland 91,8% 89,7% 85,6% 86,8% 88,6% Rotterdam 90,1% 87,9% 84,0% 83,7% 86,7% Amsterdam 90,1% 82,1% 81,3% 84,7% 84,4% Den Haag 89,0% 88,7% 85,0% 85,8% 87,0% Utrecht 87,2% 85,1% 86,2% 86,1% 86,2% Bron: Inspectie van het Onderwijs, voorlopige cijfers maart 2013, bewerking OS&P In de volgende grafiek zijn de gemiddelde slagingspercentages weergegeven van de G4 en het landelijke gemiddelde over de periode Net als Amsterdam, Rotterdam en Utrecht ligt het gemiddelde slagingspercentage van Den Haag onder het landelijke gemiddelde. Den Haag heeft het hoogste gemiddelde slagingspercentage van de G4. In de afgelopen 10 schooljaren is het Haagse percentage redelijk stabiel gebleven. De G4 loopt wel in op het landelijke gemiddelde, maar dit is voornamelijk te danken aan de daling van het landelijke gemiddelde. Figuur 4.5 Gemiddelde slagingspercentages Nederland en G4, 2002/ 03 t/m 2011/ % 92% 90% Nederland Den Haag A'dam R'dam Utrecht 88% 86% 84% 82% 80% 2002/' /' /' /' /' /' /' /' /' /'12 Bron: Inspectie van het Onderwijs, voorlopige cijfers maart 2013, bewerking OS&P Eindcijfers Sinds het schooljaar zijn de exameneisen aangescherpt. Leerlingen moeten gemiddeld een voldoende halen voor alle vakken van het centraal examen. Door deze maatregel slagen minder leerlingen voor het examen, terwijl het gemiddelde eindcijfer gemiddeld iets hoger is. Dit valt ook af te lezen uit tabel 4.5. Vanaf volgend schooljaar worden de eisen overigens nog strenger. Dan geldt ook dat op de HAVO of het VWO niet meer dan één 5 gehaald mag worden voor de vakken Nederlands, Engels en wiskunde. De Haagse VWO en HAVO leerlingen behaalden in net iets hogere cijfers dan gemiddeld in Nederland. Het gemiddelde cijfer op de eindexamenlijst voor het VMBO ligt in alle vier de grote steden lager dan gemiddeld in Nederland. Het gemiddelde Haagse cijfer van de VMBO leerlingen ligt wel hoger dan het gemiddelde in de andere drie grote steden

71 Tabel 4.5 Gemiddeld cijfer op de eindexamenlijst, naar onderwijstype, en VMBO HAVO VWO VMBO HAVO VWO Den Haag 6,44 6,43 6,74 6,50 6,49 6,76 Rotterdam 6,39 6,42 6,66 6,47 6,43 6,69 Amsterdam 6,36 6,38 6,72 6,43 6,42 6,77 Utrecht 6,41 6,38 6,80 6,39 6,40 6,78 Nederland 6,41 6,47 6,70 6,52 6,45 6,73 Bron: DUO Figuur 4.6 Gemiddeld cijfer op de eindexamenlijst, naar onderwijstype ,90 6,80 6,70 6,60 6,50 6,40 VMBO HAVO VWO 6,30 6,20 6,10 Den Haag Rotterdam Amsterdam Utrecht Nederland Bron: DUO Binnen het VMBO scoren de Haagse kandidaten in alle leerwegen, behalve de gemengde leerweg, een hoger gemiddelde eindcijfer dan landelijk. Ook vergeleken met de andere grote steden scoort Den Haag bij drie van de vier leerwegen gemiddeld iets hoger. Tabel 4.6 Gemiddeld cijfer op de eindexamenlijst van de VMBO leerlingen, naar leerweg, BL KL GL TL Den Haag 6,53 6,46 6,36 6,51 Rotterdam 6,51 6,44 6,47 6,46 Amsterdam 6,52 6,42 6,42 6,39 Utrecht 6,38 6,37 6,42 6,41 Nederland 6,50 6,44 6,44 6,45 Bron: DUO

72 Figuur 4.7 Gemiddeld cijfer op de eindexamenlijst van de VMBO leerlingen, naar leerweg, ,60 6,55 6,50 6,45 6,40 6,35 6,30 6,25 6,20 6,15 Den Haag Rotterdam Amsterdam Utrecht Nederland BL KL GL TL Bron: DUO Doorstroom Onderbouw Hoeveel leerlingen halen het derde jaar zonder vertraging? Van de Haagse leerlingen die in 2007 naar de brugklas gingen, zit 9% twee jaar later (in 2009) nog niet in de derde klas. Dit percentage is relatief hoog. Landelijk geldt dit voor 5% van de brugklassers. In Rotterdam is dit percentage overigen ook 9%. In Amsterdam ligt dit iets lager. Tabel 4.7 Percentage leerlingen met vertraging na twee jaar, naar startjaar /06 naar 2007/ /07 naar 2008/ /08 naar 2009/10 Den Haag 9% 9% 9% Amsterdam 8% 8% 8% Rotterdam 10% 9% 9% Utrecht 6% 6% 6% Nederland 5% 5% 5% Bron: CBS Bovenbouw Hoe groot de kans is dat iemand in de derde klas van het VMBO, de HAVO of het VWO in één keer doorstroomt én het eindexamen haalt, kan op verschillende manieren worden uitgerekend en vastgesteld. Wij hebben gekozen voor de manier waarop de Inspectie voor het Onderwijs dit percentage berekent 8. Hiervoor zijn geen cohort gegevens gebruikt, maar is per jaarovergang gekeken hoeveel procent van de leerlingen naar een volgend leerjaar is gegaan, dan wel is geslaagd. Deze gegevens zijn bekend bij het CBS. Op basis van het gemiddelde percentage dat per leerjaar over gaat, is vastgesteld hoe groot de kans is om in één keer het examen te halen. Een voorbeeld van de berekening voor de Havisten op Haagse scholen in In tabel 3.15 is per jaarovergang het percentage leerlingen opgenomen, dat in dat schooljaar is bevorderd dan wel is geslaagd. Gemiddeld is dit voor de 3 leerjaren 87%. Van HAVO 3 naar het diploma beslaan 3 leerjaren. De kans dat een leerling al deze leerjaren doorstroomt is dan 87% tot de macht 3 Dit is 66%. 7 Het actualiseren van deze gegevens is uitgesteld door het CBS. In deze tabel staan de meest recente cijfers. 8 Opbrengstenkaart 2011 Technische toelichting, Inspectie van het Onderwijs, Utrecht september

73 Tabel 4.9 Berekening percentage Havo leerlingen op Haagse scholen dat vanaf leerjaar 3 zonder vertraging het diploma haalt 2010/'11 naar 2011/'12* havo ,0 havo ,0 havo 5uit 85,0 gem per jaar 87,0 doorstroom met diploma 65,9 Bron: CBS De leerlingen op de HAVO hebben het hoogste percentage vertragingen. Het VMBO heeft het hoogste percentage leerlingen dat vanaf klas 3 in één keer het examen haalt. Waarbij opgemerkt dat de HAVO en de VWO meer leerjaren hebben na het derde. Door verzwaring van de exameneisen daalt het aandeel leerlingen dat in één keer het examen jaar haalt. Dit geldt vooral voor de HAVO en het VWO. Door de jaren heen wisselt dit percentage in alle drie de onderwijstypen. Tabel 4.10 Percentage leerlingen op Haagse scholen, dat vanaf leerjaar 3 zonder vertraging het diploma haalt VMBO HAVO VWO 2005/'06 naar 2006/'07 83% 68% 75% 2006/'07 naar 2007/'08 82% 68% 75% 2007/'08 naar 2008/'09 83% 75% 77% 2008/'09 naar 2009/'10 80% 70% 78% 2009/'10 naar 2010/'11 81% 69% 72% 2010/'11 naar 2011/'12* 78% 66% 69% Bron CBS, bewerking OIV Ook in de andere grote steden zien we een dalende tendens. Steeds minder leerlingen halen het eindexamen in één keer. Uitzonderingen zijn de VWO leerlingen in Utrecht. In 2011 is het aandeel leerlingen in het VWO dat zonder vertraging het diploma haalt in Den Haag het laagst van alle grote steden. Figuur 4.8 Percentage leerlingen dat vanaf leerjaar 3 zonder vertraging het diploma haalt VMBO HAVO VWO 95% 95% 95% 90% 90% 90% 85% 85% 85% 80% 80% 80% 75% 75% 75% 70% 70% 70% 65% 05/06 naar 06/07 06/07 naar 07/08 07/08 naar 08/09 08/09 naar 09/10 09/10 naar 10/11 10/11 naar 11/12* 65% 05/06 naar 06/07 06/07 naar 07/08 07/08 naar 08/09 08/09 naar 09/10 09/10 naar 10/11 10/11 naar 11/12* 65% 05/06 naar 06/07 06/07 naar 07/08 07/08 naar 08/09 08/09 naar 09/10 09/10 naar 10/11 10/11 naar 11/12* Ned. Den Haag A'dam R'dam Utrecht Bron: CBS, bewerking OIV

74 4.3 TEVREDENHEID OUDERS Dit hoofdstuk gaat over het oordeel van ouders, familie of belangenbehartigers van een kind die ervaring hebben met Haagse onderwijsinstellingen. In de stadsenquête is hen om een beoordeling gevraagd van de kwaliteit van het gegeven onderwijs, de ouderbetrokkenheid, het verzuimbeleid en de veiligheid op school. Hagenaars zijn het meest te spreken over het primaire onderwijs, gevolgd door het secundaire en als laatste het tertiaire onderwijs. Figuur 4.9 Percentage ouders met ervaring met Haagse onderwijsinstellingen, dat een 7 of hoger geeft per aspect. BAO/SBO VO MBO 100% 100% 100% 75% 75% 75% 50% 50% 50% 25% % % kw aliteit onderw ijs verzuimbeleid veiligheid ouderbetrokkenheid Bron: Stadsenquête Het primaire onderwijs krijgt een ruime voldoende voor het verzuimbeleid (7,6), de kwaliteit van het onderwijs, de veiligheid en het betrekken van ouders bij school (allemaal een 7,5). Over de veiligheid zijn ouders in 2012 aanmerkelijk positiever dan in Het secundaire onderwijs krijgt een 7,4 voor de veiligheid, een 7,3 voor zowel de kwaliteit van het onderwijs als het verzuimbeleid en een 7,1 voor het betrekken van ouders bij school. Hagenaars zijn in 2012 over het algemeen iets positiever over het secundaire onderwijs dan in 2011, vooral de veiligheid scoort beter. Over het tertiaire onderwijs oordelen ouders negatiever. De veiligheid scoort het best met een 7,1. Daarna volgen qua scores de kwaliteit van het onderwijs (6,9) en het verzuimbeleid (6,5). Men laat zich met een 5,7 duidelijk negatiever uit over het betrekken van ouders bij de onderwijsinstelling. Alle aspecten zijn in 2012 wel positiever beoordeeld dan in

75 5 Samenvatting Met welke trends moeten we rekening houden? Meer kinderen tot 2018, maar niet overal Den Haag telt kinderen in de leeftijd van 0 t/m 18 jaar (op 1 januari 2012). Ruim meer dan in Naar verwachting zal het aantal kinderen de komende jaren blijven toenemen, tot ongeveer Daarna zal het aantal kinderen geleidelijk gaan afnemen. De groei in de komende jaren vindt vooral plaats in Morgenstond, Bouwlust/Vrederust en Moerwijk (allen in Escamp) en dan met name het aantal 4 t/m 12 jarigen. Wijken met de meeste toename van het aantal 13 t/m 18-jarigen liggen met name in Escamp, Ypenburg en Scheveningen. Niet overal is sprake van groei: In stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg en Wateringseveld zal het aantal 0 t/m 12 jarigen de komende jaren gaan afnemen. In stadsdeel Centrum en met name in de Schildersbuurt, zal het aantal 4 t/m 18-jarigen de komende jaren verder afnemen. Meer nieuwkomers Elk jaar komen rond de nieuwkomers in de leeftijd van 0 t/m 18 jaar in Den Haag wonen. De laatste twee jaar is sprake van een lichte toename. Het aantal nieuwkomers van 0 t/m 3 jaar is het afgelopen jaar toegenomen. De meeste nieuwkomers van 0 t/m 3 jaar wonen in Centrum. Opvallend is de daling van het aantal in Escamp in 2012 ten opzichte van 2011, terwijl we in 2011 juist een stijging zagen ten opzichte van voorgaande jaren. Het aantal nieuwkomers van 4 t/m 12 jaar is licht afgenomen tussen 2011 en 2012, het voornamelijk kinderen uit niet-westerse landen. Het aantal nieuwkomers van 4 t/m 12 jaar is toegenomen in Haagse Hout en Scheveningen. Het aantal nieuwkomers van 12 t/m 18 jaar uit alle herkomstgebieden is toegenomen. De meesten wonen in stadsdeel Centrum. Sociaal-economische stagnatie De middelbaar opgeleiden vormen de grootste groep binnen de beroepsbevolking in Den Haag. Het aantal laag opgeleiden neemt tussen 2006 en 2011 toe met 7%.Het aantal hoogopgeleiden neemt in deze periode eveneens toe, maar minder snel dan het aantal laagopgeleiden (3%). Bijna de helft van de Haagse huishoudens heeft een laag inkomen. Er zijn grote inkomensverschillen tussen de stadsdelen: In Leidschenveen-Ypenburg heeft slechts één op de vijf huishoudens een laag inkomen. In het stadsdeel Centrum en Laak is dit drie op de vijf. Overigens neemt het aantal huishoudens in Leidschenveen-Ypenburg met een laag inkomen wel toe. Het Haagse werkloosheidspercentage nam tot 2008 af. Vanaf 2009 stijgt dit percentage weer van 4,3% naar 8,3 % in Hoe is de ontwikkeling in de leerlingpopulatie? Minder leerlingen met laagopgeleide ouders (volgens gewichtenregeling DUO) Op de Haagse basisscholen zitten in 2012 iets meer dan leerlingen. Dit aantal is de afgelopen 6 jaar gestaag toegenomen. De spreiding van de leerlingen met ouders met een lage opleiding (leerlingen met een leerlinggewicht), is niet evenredig verdeeld over de stad. Gemiddeld heeft 22% van de leerlingen ouders met een lage opleiding. In stadsdeel Centrum en Laak heeft bijna de helft van de basisschoolleerlingen ouders met een lage opleiding. Dit aandeel daalt wel sterk in deze twee stadsdelen (resp. met 5.5 en 6.7 procentpunten). Opleidingsniveau VO neemt toe en meer techniek in het VWO De Haagse scholen voor voortgezet onderwijs verzorgen het onderwijs voor circa leerlingen. Het aantal leerlingen op deze Haagse scholen is de laatste 3 jaar toegenomen. Op de scholen in de rest van Haaglanden is het aantal leerlingen de laatste jaren stabiel. Het aandeel leerlingen dat een opleiding vanaf VMBO-TL volgt is de afgelopen 5 jaar toegenomen van 54% naar 63%. Ook in de andere drie grote steden neemt dit aandeel toe. De achterstand in het aandeel leerlingen met VMBO-TL of hoger op de rest van Nederland lijkt hiermee te zijn ingelopen. Het valt op dat in de kaderberoepsgerichte leerweg het aandeel LWOO in Den Haag de afgelopen jaren afneemt en in 2012 relatief laag is. Bijna de helft van de HAVO leerlingen kiest profiel Economie en Maatschappij. Iets meer dan een derde van de leerlingen (36%) kiest voor een profiel met natuur. Van de VWO leerlingen kiest 60%

76 van de leerlingen één van de 3 profielen met natuur. Dit aandeel neemt langzaam toe in de afgelopen drie jaar. Circa 80% van Haagse leerlingen die een HAVO-diploma halen stroomt door naar het HBO. Van de Haagse leerlingen die het VWO diploma halen gaat 78% doorstuderen aan het HBO of de universiteit. VMBO-leerlingen (BL/KL/GL) kiezen relatief vaak voor economie, alhoewel dat aandeel de laatste drie jaar is afgenomen. Speciaal onderwijs: minder verwijzingen, minder SBO leerlingen, minder cluster 4 De Haagse basisscholen hebben in schooljaar 2010/ leerlingen doorverwezen naar het speciaal basisonderwijs 9. Dit is iets minder dan een half procent van het aantal leerlingen op Haagse basisscholen op 1 oktober Dit percentage lijkt in de loop der jaren iets af te nemen. Ook landelijk is een kleine daling zichtbaar. De meeste verwijzingen komen uit Escamp en het Centrum. Relatief gezien is het percentage verwijzingen van de scholen in Laak het grootst. In Haagse Hout wordt weinig doorverwezen. Als gevolg van de daling van het aantal doorverwijzingen daalt ook het aantal leerlingen op een Haagse school voor speciaal basisonderwijs: van 1184 op 1 oktober 2006 naar 965 in Het aantal leerlingen op Haagse scholen voor speciaal onderwijs is stabiel (tussen de 1800 en 1900). Het ene jaar zijn er iets meer leerlingen dan het andere jaar. In Den Haag gaan veel kinderen naar een cluster 4 school. In de rest van Haaglanden is dit aantal opvallend kleiner. In 2012 waren er wel minder kinderen dan in 2011, die in Den Haag naar een cluster 4 school gaan. Op 1 oktober 2012 gaan 1836 leerlingen naar een expertisecentrum en maken 532 kinderen gebruik van een rugzakje. Hiervan gaan 292 kinderen naar een basisschool of een school voor speciaal basisonderwijs en 240 kinderen naar een school voor voortgezet onderwijs. In is het aantal leerlingen die naar een basisschool gaan met een cluster 4 rugzak kleiner dan in de voorgaande jaren. Leerlingvervoer: aantal aanvragen stabiel In Den Haag worden jaarlijks ruim 1600 aanvragen voor leerlingenvervoer in behandeling genomen. Dit aantal is de afgelopen vijf jaren stabiel. Het percentage aanvragen dat wordt afgewezen is in iets toegenomen, van 12 naar 13%. Ongeveer één op de vijf leerlingen in het SBO maakt gebruik van de regeling leerlingenvervoer. In het speciaal onderwijs (WEC) ligt dit aandeel veel hoger. Daar maakt twee van de drie leerlingen gebruik van het leerlingenvervoer. MBO: Minder niveau 3 en 4, minder techniek, minder autochtoon en meer BOL. Op 1 oktober 2012 volgt ruim 70% van de leerlingen op het ROC Mondriaan de opleiding op niveau 3 of 4. Het aandeel niveau 3 en 4 leerlingen in Den Haag loopt terug. In Den Haag volgt bijna driekwart van de MBO leerlingen de Beroepsopleidende Leerweg. In de afgelopen 5 schooljaren is het aandeel leerlingen dat de Beroepsopleidende leerweg volgt toegenomen van 68% naar 74%. Ruim veertig procent van de MBO leerlingen in Den Haag volgt een opleiding in de sector Economie, 40% in de sector Zorg en Welzijn, 15% kiest voor Techniek en 2% een gecombineerde vorm. Het aandeel techniek neemt af. Op het ROC Mondriaan is het aandeel autochtone leerlingen 52% en het aandeel allochtone leerlingen 48%. In de afgelopen 5 schooljaren is het aandeel allochtone leerlingen licht gestegen. HBO/WO: stabiel, wel minder deeltijd WO studenten Op 1 oktober 2012 stonden Hagenaars ingeschreven op een HBO opleiding. Ruim de helft van deze studenten gaat naar één van de vestigingen van de Haagse Hogeschool. Op de tweede plaats komt INHolland met 12% van de Haagse HBO leerlingen. Ongeveer de helft van de Haagse HBO ers volgt een economische opleiding; de verdeling naar opleidingsrichting is de laatste 5 schooljaren redelijk stabiel. Per 1 oktober 2012 volgen studenten woonachtig in Den Haag een universitaire opleiding. Ruim 40% bezoekt de universiteit in Leiden, 20% in Delft, 16% in Rotterdam, 14% in Amsterdam en 10% elders in Nederland. Van de Haagse WO-studenten kiest 20% voor techniek. Van de studenten die in de rest van de regio Haaglanden wonen kiest 70% voor techniek. Deze opleiding wordt gevolgd op de Technische Universiteit in Delft. Het aandeel Haagse studenten die in deeltijd aan een universiteit studeren is de laatste 5 schooljaren gedaald van 16% naar 11%. 9 Er zijn bij het opstellen van de HEA monitor 2013 geen nieuwe cijfers over doorverwijzing beschikbaar gekomen

77 Veelzijdig internationaal onderwijs Den Haag heeft een veelzijdig aanbod van internationale scholen. Er zijn er scholen die geënt zijn op het eigen nationale schoolsysteem en scholen die opleiden voor een internationaal erkend diploma, dat wereldwijd toegang geeft tot hoger onderwijs. Er zijn in Den Haag en omgeving 9 locaties waar basisonderwijs (BAO) wordt gegeven, 4 locaties met voortgezet onderwijs (VO) en 1 locatie met speciaal (basis)onderwijs. Wat zijn de resultaten? Hogere schooladviezen, goede eindexamencijfers en tevreden ouders. Er krijgen minder leerlingen een VMBO advies (zonder LWOO) en meer leerlingen een HAVO/VWO advies. In stadsdeel Centrum, Laak en Escamp wonen relatief veel groep 8 leerlingen die een zorgadvies krijgen of die naar het VMBO gaan. In stadsdeel Scheveningen en Haagse Hout wonen relatief veel kinderen die een HAVO/VMBO-TL advies of hoger krijgen. In de afgelopen 10 schooljaren is het Haags slagingspercentage redelijk stabiel gebleven. Het afgelopen jaar daalde dit percentage. In schooljaar zijn de exameneisen echter aangescherpt. Door deze maatregel slagen minder leerlingen voor het examen, het gemiddelde eindcijfer is daarentegen gemiddeld iets hoger. De Haagse VWO en HAVO leerlingen hebben in net iets hogere cijfers dan gemiddeld in Nederland. Het gemiddelde cijfer op de eindexamenlijst voor het VMBO ligt in alle vier grote steden lager dan gemiddeld in Nederland, maar het gemiddelde Haagse cijfer van de VMBO leerlingen ligt wel hoger dan in de andere drie grote steden. De tevredenheid van ouders wordt jaarlijks gemeten in de stadsenquête. Over de veiligheid zijn ouders in het basisonderwijs weer aanmerkelijk positiever in 2012 in vergelijking met Ouders met kinderen op het voortgezet onderwijs zijn in 2012 over het algemeen iets positiever dan in 2011, vooral de veiligheid scoort beter. Ouders met kinderen in het MBO beoordelen alle aspecten in 2012 positiever dan in Wel geven ze nog steeds relatief lage cijfers

78 - 74 -

79