Gereedschapskist Modernisering teeltareaal

Transcriptie

1 Gereedschapskist Modernisering teeltareaal Instrumenten voor ruimtelijke en economische versterking

2 Marktinstrumenten Verbrede teelt, cross-overs & waarde creatie Verbrede teelt, cross-overs en waarde creatie is een instrument voor modern ondernemerschap. Door middel van productinnovatie worden cross-overs met andere sectoren gezocht. Als er een dynamisch netwerk is waarin telers, kennisinstellingen en andere sectoren met elkaar in contact komen, kunnen er nieuwe initiatieven en producten ontstaan. Met deze nieuwe teelten is het mogelijk om meer marge te genereren. Zo verhoogt de ondernemer zijn opbrengst per vierkante meter teeltareaal. Waardecreatie door verbrede teelt voor de farmaceutische industrie is in toenemende mate mogelijk voor glastuinbouw. Een goed voorbeeld hiervan is het Digitalisproject in Emmen. Uit de bladeren van de plant Digitalis, wordt digoxine geëxtraheerd, wat onmisbaar is voor medicijnen tegen hartfalen. Door de stof onder glas te telen wordt getracht de leverzekerheid en de constante kwaliteit van deze stof te verbeteren en te waarborgen. Aan dit project wordt gewerkt door verschillende partijen, zoals CropEye, Proeftuin BCK, plantinhoudstoffen expert SU Biomedicine en marktpartij Boehringer Ingelheim. Organisatorische instrumenten Tuinbouw is een van de belangrijkste motoren van de Nederlandse economie. Om dat te kunnen blijven, heeft Greenport Holland deze gereedschapskist ontwikkeld, om ondanks dalende economische groei de sector toch te kunnen versterken. De innovatiekracht en de technologische ontwikkelingen van de Nederlandse tuinbouw zijn een voorbeeld voor de rest van de wereld. Om die positie te kunnen handhaven moeten ook de randvoorwaarden voor de tuinbouw goed zijn. Dit houdt in dat deze sector de ruimte moet krijgen die het verdient. De wereld verandert, en de tuinbouw verandert mee. Bij de aanpak in tuinbouwgebieden om het teeltareaal te vernieuwen, gaat het om de keuze van een juiste set aan instrumenten. De instrumenten zelf zijn niet altijd nieuw, de gecombineerde inzet ervan wel. De keuze en combinatie is sterk afhankelijk van de aard van de gebieden en de betrokken partners hierbij. Wie gaan in welk gebied met elkaar aan de slag? Deze brochure is een overzicht van een aantal instrumenten en hiermee willen wij u inspireren dat er veel mogelijkheden zijn om te moderniseren. Zij zijn door, met en voor de sector ontwikkeld. De twaalf instrumenten die hier aan u worden gepresenteerd zijn concreet, beschikbaar en toepasbaar. In totaal zijn er 32 instrumenten. Meer dan honderd experts, ondernemers, wetenschappers, ambtenaren en bestuurders hebben hieraan meegewerkt. Komende periode zal deze gereedschapskist worden toegepast in pilotgebieden voor modernisering van het teeltareaal in verouderde greenportlocaties. Deze gereedschapskist is dus niet alleen geschreven voor de tuinbouwondernemers maar voor alle betrokkenen bij de tuinbouw die te maken hebben met de moderniseringsopgave. Met andere woorden: Samen aan de slag! Ontwikkelingsmaatschappij In ontwikkelingstrajecten waarbij meerdere ondernemers betrokken zijn, is het goed als er meer samenwerking met overheden wordt gezocht. Zo kan bij de start van (her)inrichting van het areaal rekening worden gehouden met wat kan en wat mag. En is er op voorhand een helder beeld van het proces en de procedures bij de ontwikkeling van teeltgebieden. Vooroverleg is nodig om verderop in het proces calamiteiten te voorkomen. Een sterke greenportsector met modern teeltareaal gaat voorbij aan individueel ondernemerschap. Het gaat ook om samenwerking met andere ondernemers, overheden en maatschappelijke organisaties. Een voorbeeld is de Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (GOM) in de Bollenstreek. Een ander voorbeeld is de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM), die vooral inzet op herstructurering van bedrijventerreinen. Procesondersteuning Een herstructureringsproces start bijna altijd bij de ondernemers. Bij een eerste initiatief speelt vertrouwen een grote rol en is binnen een herstructureringsgebied vaak sprake van tegengestelde belangen. Het proces om herstructurering en gebiedsontwikkeling tot stand te brengen wordt in regelingen ondersteund door procesondersteuning in de vorm van een gebiedsbemiddelaar, vertrouwenspersoon en gebiedscoördinator. Een gebiedsbemiddelaar kan partijen (privaat en publiek) bijeen brengen en het proces begeleiden. Een vertrouwenspersoon kan initiatieven vanuit het veld inventariseren, heeft een breed draagvlak en direct contact met de ondernemers. De gebiedscoördinator kan taken en opgaven van overheden onderling afstemmen. Praktijk wijst uit dat deze verschillende vormen van procesondersteuning essentieel zijn in de verschillende fases van modernisering. Bij LTO Noord Glaskracht is meer informatie te verkrijgen over de vertrouwenspersonen in een gebied.

3 De wereld veran dert en de tuinbouw verandert mee Financiële instrumenten Warme sanering: verplaatsingssubsidie Er bestaan reeds saneringssubsidies en verplaatsingssubsidies, veelal provinciaal vormgegeven. Voor een goede modernisering en herstructurering ten behoeve van de levensvatbaarheid van de greenports zullen deze middelen noodzakelijk blijven om onteigening en sanering voor degenen die het betreft minimaal dragelijk te maken, dan wel om nieuw perspectief te bieden. Bij voorkeur via een revolverend fonds. De provincie Gelderland heeft hiervoor al jarenlang een zeer goed lopende regeling. Planvormingsubsidie In de provincie Zuid-Holland bestaat een subsidieregeling voor de ontwikkeling en planvorming van bedrijventerreinen. Deze regeling wordt per 1 juli 2013 ook opengesteld voor teeltarealen in de greenports. Hierdoor wordt het mogelijk om in de planvorming voor modernisering businesscases op te stellen, haalbaarheidsstudies te doen en juridische advisering in te huren bij de start van het planproces. Planvormingssubsidie geldt niet alleen voor inrichting van het gebied als zodanig, maar ook voor het aanjagen van bijvoorbeeld cross-overs en nieuwe vormen van samenwerking. Fondsvorming (revolverend) voor herstructurering en bestemming Vanuit de grondwaardestijging in de toekomst, of vanuit reserves van stakeholders met een groot belang in het bestemmen en herstructureren van gronden en gebieden, kan er fondsvorming plaatsvinden om herstructurering mogelijk te maken. Naast reeds bestaande instrumenten voor bijvoorbeeld onteigening en sanering, kan sanering ook uit fondsen worden gefinancierd, zodat stoppen met tuinbouw lonend kan zijn. Het fonds kan worden aangewend voor het tijdelijk stallen van bepaalde arealen glas om te voorkomen dat de arealen worden gebruikt voor caravanstallingen en/of verder verpauperen. Het Stallingsbedrijf Glastuinbouw Nederland (SGN) is hiervan een goed voorbeeld. Fondsvorming kan een oplossing zijn voor een financieringstekort bij herstructurering van oude gebieden. Veelal is de beheerder van een fonds een coöperatie of ontwikkelingsmaatschappij, waarbij degenen die aan het fonds bijdragen aandeelhouder zijn. Fiscaal beloningsbeleid Door investeringen te koppelen aan fiscale aftrekmogelijkheden, kunnen investeringen in de publieke ruimte aantrekkelijk worden voor ondernemers. Hierbij vindt een uitruil van rechten en plichten plaats: een ondernemer mag daar ondernemen, onder deze voorwaarden. Bij het toepassen van dergelijk beleid is het aan te bevelen om aan te haken bij trajecten die landelijk reeds lopen, bijvoorbeeld op het gebied van bedrijventerreinen en fiscaliseringmaatregelen. Zo kan worden voorkomen dat er meerdere wielen tegelijk worden uitgevonden. De (glas-)tuinbouw is bekend met fiscale instrumenten via onder andere de regelingen Energie Investeringsaftrek (EIA), Milieu-investeringsaftrek (MIA) en Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (VAMIL). Instrument voor regelgeving Meldpunt knellende regelgeving Ondernemers ondervinden in hun bedrijfsvoering soms beperkingen van bepaalde wet- en regelgeving. Soms kan daarbij sprake zijn van onnodige administratieve lasten, regeldruk en tegenstrijdige regelgeving. In de praktijk zijn er diverse regels die de herstructurering van een gebied bemoeilijken. Maar ook ontbreken soms regels die de herstructurering juist mogelijk zouden maken. Door een meldpunt voor knellende regelgeving in te richten kunnen ondernemers hun ervaringen of klachten over beperkende wet- en regelgeving doorgeven. Door deze regelgeving op een centraal punt te melden ontstaat er een scherp beeld van gewenste veranderingen in wet- en regelgeving. Op basis daar van kunnen overheden hun wet- en regelgeving aanpassen en/of belangenorganisaties hun lobby inzetten.

4 Ruimtelijke instrumenten Meervoudig ruimtegebruik In een land waar ruimte schaars is en blijft, is het van belang om efficiënt en innovatief met de beschikbare ruimte om te gaan. Om de beschikbare ruimte op een goede manier te benutten kan worden gestuurd op meervoudig ruimtegebruik, door de lucht in te gaan of de bodem in te gaan. Dit kan onder meer door ruimte te bieden voor het inrichten van het teeltareaal (meerlaagse teelt) en voor infrastructurele faciliteiten (boven- of ondergrondse logistieke mogelijkheden). Rozenkwekerij Marjoland werkt reeds met meerlaagse teelt. Bij Marjoland is een tweede teeltlaag op de verwerkingsschuur geplaatst, waarmee de beschikbare ruimte optimaal wordt benut. Het onder- en bovengronds ruimtegebruik kan daarnaast een plek krijgen in een 3D structuurvisie en bestemmingsplannen. Het rijk werkt momenteel aan een structuurvisie ondergrond. De visie moet richting geven aan een duurzaam en verantwoord gebruik van de diepe en ondiepe ondergrond. Infrastructuur en watermanagement Basisfaciliteiten zoals goede infrastructuur en goed watermanagement zijn een voorwaarde voor een sterke tuinbouwsector. Goede infrastructuur heeft allereerst betrekking op het fysieke wegennet, zodat de greenports goed ontsloten zijn en vervoerstromen binnen en tussen de greenports geoptimaliseerd kunnen worden. Daarnaast dient ook de infrastructuur van alternatieve logistieke stromen op orde te zijn, zoals de scheepvaart, spoor en luchtvaart. De aanleg en het onderhoud van de infrastructuur is een verantwoordelijkheid van de overheid. Bij goed watermanagement dient er aandacht te zijn op het gebied van drainage, gietwater en klimaatverandering. Hier is een gedeelde rol weggelegd voor overheden en bedrijfsleven. Van waterschappen mag worden verwacht dat zij een faciliterende en meedenkende rol bij modernisering op zich nemen. In het tuinbouwgebied Kaag en Braassem is een platform van samenwerkende tuinders gekomen tot een voorstel voor de verplaatsing van wateropvang. Zij hebben toestemming gekregen om de sloten te dempen in ruil voor het creëren van een nieuwe (grootschalige) wateropvang in hetzelfde boezemgebied. Hierdoor kan het verouderde gebied gemoderniseerd worden. Innovatieopgave De wereld om ons heen verandert constant en in hoog tempo. Nieuwe kennis en technieken komen beschikbaar, maatschappelijke behoeften en opgaven veranderen en (afzet)markten internationaliseren. Deze veranderingen hebben grote invloed op de tuinbouwsector. Men moet zich bewust zijn van de veranderende omgeving en inspelen op nieuwe kansen en ontwikke lingen. Voorbeelden hiervan zijn duurzame energievoorzieningen, aardwarmte en tussenlaagse opslag. Het gebruik van duurzame methoden moet gefaciliteerd en gestimuleerd worden. Het moet hiervoor mogelijk zijn om de risico s die deze innovaties met zich mee brengen af te kunnen dekken. Overheden, bedrijven en kennisinstellingen moeten de ont wikkeling van duurzame energievoorzieningen centraal stellen in hun beleid of onderzoek. Aardwarmte, het oppompen van warm water vanaf 2 km diepte, is een alternatieve energiebron die in de glasteelt op beperkte schaal wordt toegepast. Meestal zijn het individuele ondernemers, die met subsidie een project zijn gestart. Uiteindelijk levert dit goedkopere warmte, zonder dat er fossiele brandstoffen nodig zijn. Doorlevering van de warmte aan bijvoorbeeld gemeenten kan de eigenaar van deze energiebron niet alleen kosten besparen, maar ook extra geld opleveren. Onteigeningsinstrument Onteigening glas voor glas Bij herstructurering is het in de weg liggen van (leegstaande) kassen en (voormalige) bedrijfswoningen van eigenaren die niet willen meewerken soms een groot probleem. Een gebiedsherstructurering komt alleen op gang indien de overgrote meerderheid van de onroerend goed eigenaren meewerkt. Op lokaal niveau is er behoefte aan de mogelijkheid om ten gunste van de ontwikkeling van het gebied, op een goede manier uiteindelijk te kunnen onteigenen. In veel moderniseringsplannen is er immers nog steeds sprake van herstructurering. De hoofdrolspelers bij de doorvoering van het instrument is de nationale wetgever voor het juridisch mogelijk maken van onteigening. Voorts zijn lokale overheden aan zet om over te gaan tot toepassing van het instrument. Nieuwe kennis en technieken komen beschikbaar, maatschappelijke behoeften en opgaven veranderen en (afzet)markten internationaliseren De gereedschapskist is een initiatief van Greenport Holland. Binnenkort zal de website van start gaan. Hier kunt u meer informatie terugvinden over deze ge reedschapskist en de toepassingen. Ook zal hier regelmatig verslag worden gedaan over de stand van zaken in de pilotgebieden. Heeft u nu al behoefte aan meer informatie dan kunt u contact opnemen met: Henk de Ruiter voorzitter Initiatiefgroep Duurzame Modernisering Teeltareaal hdruiter@ltonoordglaskracht.nl Etwin Grootscholten economisch adviseur Greenports provincie Zuid-Holland eb.grootscholten@pzh.nl

5