Ruimtelijk Veiligheidsrapport

Transcriptie

1 Regionaal bedrijventerrein Wommelgem-Ranst Opdrachtgever : juli 2007 Vlaamse Overheid Departement RWO Afdeling Ruimtelijke Planning Phoenixgebouw Koning Albert II-laan 19 bus 11 B-1210 Brussel

2 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst INHOUDSTAFEL AFKORTINGENLIJST NIET TECHNISCHE SAMENVATTING 0. RAPPORTGEGEVENS ADMINISTRATIEVE GEGEVENS DOELSTELLING STRUCTUUR VAN HET RAPPORT ALGEMEEN DEEL INLEIDING ALGEMENE DOELSTELLINGEN EN VERANTWOORDING VAN HET PROJECT RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN VLAANDEREN NADERE UITWERKING ECONOMISCH NETWERK ALBERTKANAAL PROJECTBESCHRIJVING TYPERING BEDRIJVIGHEID ONTSLUITING EN OVERIGE WEGENIS Bestaande wegenis Toekomstige wegenis MOTIEVEN OPMAAK BESCHRIJVING EN VERGELIJKING ALTERNATIEVEN RISICO S ZWARE ONGEVALLEN INLEIDING METHODIEKEN INLEIDING TOT EXTERNE VEILIGHEID Mensrisico s BEPALING EXTERNE VEILIGHEIDSRISICO S INLEIDING METHODIEK Zoneringsmethodiek BESCHRIJVING STUDIEGEBIED AFBAKENING EN SITUERING SITUERING OP HET GEWESTPLAN GEVOELIGE OMGEVINGSOBJECTEN Bewoning Kwetsbare locaties SGS Belgium NV juli 2007 Inhoud/ pagina 1 Projectnummer :

3 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst Milieurelevante aspecten EXTERNE GEVARENBRONNEN Lijnbronnen Puntbronnen EVALUATIE SEVESO BEDRIJVEN OP DE GEPLANDE BEDRIJVENTERREINEN IDENTIFICATIE GEPLANDE BEDRIJVENTERREINEN SEVESO-ACTIVITEITEN OP WOMMELGEM-RANST MENSRISICO S Inleiding Evaluatie zonering bedrijventerreinen EVALUATIE GEPLANDE ONTWIKKELINGEN ROND SEVESO-BEDRIJVEN Identificatie en analyse bestaande Seveso-bedrijven SEVESO-ACTIVITEITEN OP WOMMELGEM-RANST DOMINO-EFFECTEN Inleiding Criteria voor afbakening Domino-effecten puntbronnen Domino-effecten lijnbronnen Besluit en aanbevelingen INVLOED VAN WOMMELGEM-RANST OP BESTAANDE SEVESO-BEDRIJVEN MILIEURISICO S Aanwezigheid van erkende natuurreservaten, vogel- en habitatrichtlijngebieden; Aanwezigheid van oppervlaktewater Besluit en aanbevelingen LEEMTEN IN DE KENNIS ALGEMEEN BESLUIT INLEIDING SAMENVATTING EN BESLUIT SAMENVATTING Directe mensrisico s Indirecte mensrisico s Domino-effecten Milieurisico s ALGEMEEN BESLUIT...3 BIJLAGEN Figuren Figuur 2.1: criteria voor het groepsrisico 4 Figuur 2.2 : schematische voorstelling van evaluatiemethodiek 7 Figuur 2.3 : domino-effecten puntbronnen 25 SGS Belgium NV juli 2007 Inhoud/ pagina 2 Projectnummer :

4 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst Tabellen Tabel 2.1: criteria voor het plaatsgebonden risico 2 Tabel 2.2: Bevolkingsgegevens. 10 Tabel 2.3: Bevolkingsgegevens van kwetsbare locaties binnen het studiegebied 13 Tabel 2.4: natuurgebieden binnen het studiegebied 14 Tabel 2.5 : overzicht relevante pijpleidingen 17 Tabel 2.6 categorisatie en de hoeveelheden van de gevaarlijke stoffen 22 Tabel 2.7: Faaldata uit het Handboek Kanscijfers 29 Tabel 2.8 : berekende grenswaarden wegtransport mbt domino-effecten 34 Tabel 2.9 : berekende grenswaarden scheepstransport mbt domino-effecten 36 Tabel 2.10: Evaluatie van de faalkansverhoging voor toekomstige Seveso-installaties 38 SGS Belgium NV juli 2007 Inhoud/ pagina 3 Projectnummer :

5 AFKORTINGENLIJST ADR BLEVE BPA EEG ENA IRC LNE LPG NATO QRA OVR RSV RUP RVR RWO SWA-VR TNT VCE ZNA Accord Européen relative au Transport International des Marchandises Dangereuses par Route Boiling Liquid Expanding Vapour Explosion Bijzonder Plan van Aanleg Europese Economische Gemeenschap Economisch Netwerk Albertkanaal IsoRisico Contouren Departement Leefmilieu Natuur en Energie Liquified Petroleum Gas North Atlantic Treaty Organisation Kwantitatieve Risico Analyse Omgevingsveiligheidsrapport Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Ruimtelijk UitvoeringsPlan Ruimtelijk VeiligheidsRapport Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed Veiligheidsrapport in het kader van het Samenwerkingsakkoord trinitrotolueen Vapour Cloud Explosion Ziekenhuis Netwerk Antwerpen

6 NIET-TECHNISCHE SAMENVATTING Ruimtelijk Veiligheidsrapport Wommelgem-Ranst Economisch Netwerk Albertkanaal Opdrachtgever : juli 2007 Vlaamse Overheid Departement RWO Afdeling Ruimtelijke Planning Phoenixgebouw Koning Albert II-laan 19 bus 11 B-1210 Brussel

7 1. INLEIDING BESCHRIJVING UIT TE VOEREN PROJECT BESCHRIJVING VAN HET STUDIEGEBIED SITUERING POPULATIE MILIEU-RELEVANTE ASPECTEN EXTERNE GEVARENBRONNEN DEELONDERZOEKEN EXTERNE VEILIGHEID IN HET RVR ONTWIKKELINGEN VAN SEVESO-ACTIVITEITEN OP WOMMELGEM-RANST DIRECTE MENSRISICO S ZONERINGSMETHODIEK M.B.T. SEVESO-ACTIVITEITEN MOGELIJKHEID TOT DOMINO-EFFECTEN ONTWIKKELINGEN VAN SEVESO-ACTIVITEITEN OP WOMMELGEM-RANST MILIEURISICO S RESULTATEN DEELONDERZOEKEN ONTWIKKELINGEN VAN SEVESO-ACTIVITEITEN OP WOMMELGEM-RANST DIRECTE MENSRISICO S MOGELIJKHEID TOT DOMINO-EFFECT ONTWIKKELINGEN VAN SEVESO-ACTIVITEITEN OP WOMMELGEM-RANST MILIEURISICO S BEOORDELING EN BESLUIT ALGEMEEN AANDACHTSPUNTEN BIJLAGE 1 : OVERZICHTSKAART... 14

8 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst 1. INLEIDING In uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen 1 werd in september 2001 het planningsproces Nadere uitwerking van het Economisch Netwerk Albertkanaal (ENA) opgestart. Dit proces werd afgerond in september In dit proces werd voor het ganse gebied gewerkt aan een concrete en geïntegreerde visie op de ruimtelijk-economische ontwikkeling en aan de wijze waarop netwerkvorming gestimuleerd kan worden. In functie hiervan werden plaats en rol aangeduid van nieuwe en bestaande bedrijventerreinen. In het totaal zijn er 13 bijkomende bedrijventerreinen al dan niet in samenhang met herstructurering van een bestaand terrein, geïdentificeerd. Naar aanleiding van een beslissing, genomen door de Vlaamse regering, over de nadere uitwerking van het ENA is de afdeling Ruimtelijke Planning van het departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed (RWO) van de Vlaamse Overheid gestart met de opmaak van ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP s). Een bijkomende actie, voortvloeiend uit de beslissing van de Vlaamse regering betreft de opmaak van een Ruimtelijk veiligheidsrapport (RVR) voor het gehele projectgebied. Het Vlaams Gewest heeft het initiatief genomen om een aanvang te maken met het opstellen van een Ruimtelijk Veiligheidsrapport (RVR) in het kader van het ontwerp gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan voor regionaal bedrijventerrein met watergebonden karakter Wommelgem- Ranst. In het kader van de verschillende RUP-procedures met betrekking tot de bestemming van de individuele bedrijventerreinen moet per bedrijventerrein een RVR opgemaakt worden. In onderhavig rapport wordt het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst geëvalueerd vanuit het oogpunt externe veiligheid. Er is voor dit gebied geen GRUP beschikbaar. Het bedrijventerrein is bestemd voor regionale bedrijven met watergebonden karakter. In het bijzonder komen volgende elementen in deze evaluatie aanbod: Inventarisatie en bespreking van de relevante objecten gesitueerd binnen het projectgebied en omgeving (studiegebied); Bepaling en evaluatie van het bestaande risicobeeld en de mogelijkheid tot inplanting van toekomstige Seveso-bedrijven in het projectgebied; Aanbevelingen met betrekking tot externe veiligheid; Samenvatting en algemene evaluatie van de externe veiligheid. 1 Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) is een wetenschappelijk onderbouwde visie over hoe Vlaanderen moet omgaan met de schaarse ruimte om een zo groot mogelijke ruimtelijke kwaliteit te krijgen SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 1 Projectnummer :

9 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst 2. BESCHRIJVING UIT TE VOEREN PROJECT In functie van de rol van de bedrijvenstrip als TDL-poort (transport, distributie en logistiek) naar en vanuit de Poort Antwerpen kan een grootschalig bedrijventerrein worden voorzien. Het potentieel bedrijventerrein heeft een bruto-oppervlakte van 200 ha, waarvan 25 ha watergebonden, 40 ha gemengd regionaal en 135 ha transport en distributie. De nettooppervalkte kan 140 ha bedragen. Er wordt 1 nieuwe bedrijvenzone voorzien, genaamd Wommelgem-Ranst. Het betreft hier een "zoekzone" voor een nieuw bedrijventerrein in tegenstelling tot andere nieuwe bedrijventerreinen in het ENA die reeds min of meer afgebakend zijn. Dit wordt een gemengd bedrijventerrein ter hoogte van Oelegem en ligt omgeven door open ruimte langsheen het Albertkanaal. Watergebonden bedrijven komen nauwelijks voor. De ontsluiting van het bedrijventerrein is problematisch gezien de afstand tot de E-313/E34. Uit Nadere uitwerking Economisch Netwerk Albertkanaal volgt: De volgende types van terreinen zouden, geredeneerd vanuit vestigingseisen van de bedrijven en rekening houdend met het goederenvervoer, in aanmerking kunnen komen voor de belangrijkste sectoren vertegenwoordigd in het ENA project: Gemengd terrein nabij overslagterminal; Vooral geschikt voor bedrijven met containers en internationale distributie, bijvoorbeeld elektronica, voedings- en genotmiddelen en transport en logistiek. Industrieterrein met multimodale ontsluiting; Vooral geschikt voor bedrijven met bulkgoederen, bijvoorbeeld uit de chemie, bouwmaterialen en afval en recycling. Dit zullen vooral terreinen zijn met kadekavels direct aan het Albertkanaal. Weggeörienteerd terrein; Deze terreinen zijn aantrekkelijk voor bedrijven uit alle economische sectoren, maar met name die geen gebruik (kunnen) maken van intermodaal vervoer zoals bedrijven met bepaalde logistieke activiteiten. SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 2 Projectnummer :

10 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst 3. BESCHRIJVING VAN HET STUDIEGEBIED In het kader van de evaluatie van de impact van het project op de omgeving, is de bespreking van het studiegebied van belang. In onderstaande paragrafen worden dan ook verschillende aspecten van de ruimtelijke situering van het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst behandeld. Tevens zal getracht worden rekening te houden met gekende mogelijk relevante toekomstige ontwikkelingen in de omgeving van het project. Als belangrijkste informatiebron zullen de ruimtelijke structuurplannen van de betreffende gemeentes gehanteerd worden. 3.1 SITUERING Het projectgebied is gelegen op grondgebied van de gemeenten Wijnegem, Wommelgem, Schilde en Ranst. Het gebied wordt begrensd als volgt: - In het noorden door het Albertkanaal - In het Westen door de N120 - In het zuiden door de E34/E313 - In het oosten door KMO zone Het betreft een terrein waarvoor op vraag van de Vlaamse Overheid nog bijkomend onderzoek uitgevoerd wordt. Het studiegebied in het kader van ruimtelijke veiligheidsrapportering wordt afgebakend door een 2 km perimeter rondom het projectgebied (zie kaart bijlage 1). Met betrekking tot externe veiligheid zijn de zogenaamde aandachtsgebieden van belang 2 : Gebieden met woonfunctie: 1. woongebied, bepaald volgens artikels 5 en 6 van het koninklijk besluit van 28 december 1972 betreffende de inrichting en de toepassing van de ontwerpgewestplannen en gewestplannen, en de ermee vergelijkbare gebieden vastgesteld in de ruimtelijke uitvoeringsplannen met toepassing van het decreet van 18 mei 1999 houdende organisatie van de ruimtelijke ordening (dit zijn de gebieden die op de gewestplannen, ruimtelijke uitvoeringsplannen of bijzondere plannen van aanleg geheel of gedeeltelijk rood ingekleurd zijn); 2. groepen van minstens 5 bestaande, niet onteigende of in onteigeningsplannen opgenomen wooneenheden, die een ruimtelijk aaneengesloten geheel vormen, in andere gebieden dan vermeld onder het eerste punt (m.a.w. zonevreemde woonclusters). Met ruimtelijk aaneengesloten geheel wordt hier bedoeld dat de wooneenheden zeer dicht bij elkaar moeten gelegen zijn. Als vuistregel geldt dat de kortste afstand tussen vaste gevels van naast elkaar gelegen wooneenheden niet groter mag zijn dan 50 m. 2 Aandachtsgebieden zoals gedefinieerd in het Besluit van de Vlaamse Regering houdende nadere regels inzake de ruimtelijke veiligheidsrapportage (BS 19/06/2007) SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 3 Projectnummer :

11 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst Kwetsbare locaties (alle terreinen waarop zich scholen, ziekenhuizen, rust- en verzorgingstehuizen bevinden); Door het publiek bezochte gebouwen en gebieden, inclusief recreatiegebieden, waarbij de gemiddelde aanwezigheid minstens 200 personen per dag is of waarbij op piekmomenten minstens 1000 personen aanwezig zijn (recreatiegebieden, sportstadia,...); Waardevolle of bijzonder kwetsbare natuurgebieden: één van de volgende gebieden: 1. de speciale beschermingszones, de definitief vastgestelde gebieden die in aanmerking komen als speciale beschermingszone en de waterrijke gebieden van internationale betekenis overeenkomstig het decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu; 2. natuurgebieden met wetenschappelijke waarde en de ermee vergelijkbare gebieden, aangewezen op plannen van aanleg en de ruimtelijke uitvoeringsplannen van kracht in de ruimtelijke ordening; Seveso-bedrijven; Transportstromen van gevaarlijke stoffen; Externe gevarenbronnen: een element in de omgeving dat de oorzaak kan vormen van een zwaar ongeval bij een Seveso-inrichting zoals pijpleidingen, windturbines, hoogspanningsleidingen, LPG-tankstations, etc. Opgemerkt dient te worden dat personenvervoer eveneens een aandachtsgebied is. Evenwel kan opgemerkt worden dat personenvervoer vandaag enkel in rekening wordt gebracht bij de bepaling van het groepsrisico. Ervaring leert dat het personenvervoer zelden een probleem oplevert in het kader van het groepsrisico. Bijgevolg wordt het personenvervoer niet verder besproken in het RVR. 3.2 POPULATIE In het rapport wordt de populatie in het studiegebied besproken. Het betreft een inventarisatie van de gebieden met woonfunctie, kwetsbare locaties en door het publiek bezochte gebouwen en gebieden. Tevens wordt rekening gehouden met mogelijk toekomstige projecten, zoals weergegeven in de ruimtelijke structuurplannen van de betreffende gemeenten. Binnen het studiegebied werden geen zonevreemde woongebieden geïdentificeerd die voldoen aan de definitie opgenomen in gebieden met woonfunctie punt 2 (zie pagina NTS / pagina 3). Zonevreemde woongebieden worden door de Nederlandse overheid niet geïdentificeerd. In bijlage 1 aan deze samenvatting worden de relevante gebieden weergegeven op kaart. SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 4 Projectnummer :

12 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst 3.3 MILIEU-RELEVANTE ASPECTEN In het kader van veiligheidsrapportage worden volgende gebieden als milieu-relevant beschouwd in het kader van de Seveso-richtlijn erkende natuurreservaten; vogel- en habitatrichtlijngebieden; Ramsargebieden; oppervlaktewater. Er zijn geen vogelrichtlijnen of Ramsargebieden gelegen in de ruime omgeving van het bedrijventerrein Volgende tabel lijst de hierboven beschreven milieu-aspecten op met verwijzing naar hun ligging op kaart 6 van het RVR Wommelgem-Ranst en de afstand tot het projectgebied. Tabel 3.1: natuurgebieden binnen het studiegebied Natuurgebied Soort Gemeente Min. Afstand (m) Zevenbergen Ten zuid-oosten van het projectgebied ligt ook een gebied dat is aangemerkt als Bos- en heidegebied ten oosten van Antwerpen De Schijnvallei Habitatrichtlijn Natuurgebied Ranst Aangrensend 380 Habitatrichtlijn Ranst 600 Habitatrichtlijn Natuurgebied Wijnegem/ Wommelgem Oppervlaktewater De waterlopen in Ranst behoren tot twee verschillende stroombekkens. De Keerbeek, Grote Merriebeek, kleine Merriebeek en de Afleidingsgracht met hun bijbehorende zijlopen behoren tot het bekken van het Schijn en meer bepaald tot het deelbekken het Groot Schijn. De Tappelbeek, Stouwbeek, Moerbeek en de beggelbeek met zijlopen de Molenbeek, Dorpbeek en de Heidebeek behoren tot het bekken van de kleine Nete. Zowel het Schijnbekken als het Netebekken behoren zelf tot het stroomgebied van de Schelde. Het Albertkanaal, het Netekanaal en de Kleine Nete zijn bevaarbare waterlopen en worden beheerd door het Vlaams Gewest. Het Netekanaal ligt aan de rechteroever van de Kleine Nete. Het Albertkanaal doorsnijdt het studiegebied van oost naar west (parallel aan de E313). In Wommelgem stroomt het Groot Schijn van oost naar west. Het Schijn ontvangt water van het grondgebied door de van oost naar west of stroomafwaarts gaande zijlopen. Iets westelijker ontvangt de Grote Schijn de Diepebeek die afkomstig is van Vremde. Ze ontvangt aan de rechteroever op het grondgebied één zijbeek, de Keerbeek die van ranst komt en aan de grens ook Schawijkbeek genoemd wordt. Van ongeveer op het midden van het grondgebied van Wommelgem ontvangt het Schijn de Dorpsloop. De Rollebeek vloeit bijna perfect van zuid naar noord. De Koudebeek vormt de westelijke grens van Wommelgem. Net ten noorden van het Albertkanaal ligt de Afvoergracht. SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 5 Projectnummer :

13 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst In Schilde zij de voornaamste waterlopen in het studiegebied de Zwanebeek en het Klein Schijn; Door Wijnegem lopen de stroomgebieden van het Groot Schijn, Klein Schijn en de Wezelsebeek. SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 6 Projectnummer :

14 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst 3.4 EXTERNE GEVARENBRONNEN Externe gevarenbronnen zijn elementen of activiteiten in de omgeving die de oorzaak kunnen vormen van een zwaar ongeval bij een Seveso-inrichting (zie definitie). In het kader van het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst werden volgende externe gevarenbronnen geïdentificeerd en besproken : Gevaarlijk transport over de weg, spoor en het water; Luchtverkeer; Leidingstraten met betrekking tot het transport van gevaarlijke stoffen door ondergrondse leidingen; Hoogspanningslijnen; LPG-tankstations; 4. DEELONDERZOEKEN EXTERNE VEILIGHEID IN HET RVR In het onderzoek naar mogelijke huisvesting van Seveso-activiteiten op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst, zijn volgende deelonderzoeken uitgevoerd: analyse van de directe mensrisico s als gevolg van toekomstige Seveso-activiteiten op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst; een domino-effectenanalyse tussen enerzijds Seveso-bedrijven onderling en tussen het bedrijventerrein en lijnbronnen (transportstromen) anderzijds; analyse van de invloed van het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst op het lage drempel Seveso Bedrijf HKV-Oil; onderzoek naar mogelijke milieurisico s als gevolg van toekomstige Seveso-activiteiten; 4.1 ONTWIKKELINGEN VAN SEVESO-ACTIVITEITEN OP WOMMELGEM- RANST DIRECTE MENSRISICO S In het rapport werd een methodiek uiteengezet die de mogelijkheid biedt om toekomstige ontwikkelingen van Seveso-activiteiten te evalueren vanuit het oogpunt externe veiligheid. Het betreft een stapsgewijze selectiemethodiek van een mogelijke inplantinglocatie voor Sevesoinrichtingen bij investeringen. In het rapport werd zowel een evaluatie van het nieuwe bedrijventerrein als een evaluatie van nieuwe ontwikkelingen in de omgeving van bestaande Seveso-activiteiten uitgevoerd. SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 7 Projectnummer :

15 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst Zoneringsmethodiek m.b.t. Seveso-activiteiten Op basis van berekeningen is een methodiek ontwikkeld om een scheidingsafstand te bepalen tussen de betreffende installatie(-groep) en de mogelijke schadedragers. De scheidingsafstand wordt gedefinieerd als de maximale afstand die gerespecteerd moet worden tussen de perceelsgrens van de risicobron (bv het bedrijf) en de perceelsgrens van de schadedrager. Aan de hand van deze scheidingsafstanden worden zoneringskaarten opgemaakt. Deze zoneringskaarten geven een eerste inschatting van de mogelijkheden op het bedrijventerrein. De zoneringskaarten zijn opgebouwd uit zones die aangeven wat de maximale aanwezigheid van een gevaarlijk product in de inrichting binnen de zone mag bedragen. Indien meerdere gevarengroepen (brandgevaarlijk, toxisch, explosief, ) van toepassing zijn op de inrichting dient voldaan te worden aan de zone die voor elke groep de van toepassing zijnde hoeveelheid toelaat. In het rapport zijn voor volgende groepen zoneringskaarten opgemaakt voor het projectgebied: Bovengrondse brandgevaarlijke gassen (propaan) 3 Ondergrondse brandgevaarlijke gassen (propaan) Brandgevaarlijke vloeistoffen (pentaan) Toxische gassen (chloor) Toxische vloeistoffen (broom) Opslagmagazijnen 4 Ontplofbare stoffen (TNT) Zoneringskaarten worden op basis van generieke risicoberekeningen voor een bepaald gebied opgesteld, rekening houdende met een aantal representatieve stoffen en hoeveelheden. Indien de gewenste inplantinglocatie volgens de zoneringmethodiek niet mogelijk is, kan overgegaan worden naar een algemene methodiek. De algemene methodiek voorziet in een verfijndere methode voor het bepalen van scheidingsafstanden die dienen gehandhaafd te worden tussen aandachtsgebieden en Seveso-activiteiten. De scheidingsafstanden worden geschat op basis van de uitgevoerde risicoberekeningen op basis van meer specifieke data (bv van hoeveelheid en product) i.p.v. op representatieve data. Verder wordt opgemerkt dat SGS de methodiek heeft verwerkt in een software-toepassing, waarmee aan de hand van een specifieke input eenvoudig afstandsregels kunnen bepaald worden. Deze toepassing is terug te vinden op Opgemerkt dient te worden dat het niet voldoen aan de scheidingsafstanden bekomen uit voorgaande methodieken niet betekent dat deze activiteit uitgesloten is, maar dat een gedetailleerde QRA moet aantonen of de criteria met betrekking tot externe veiligheid niet overschreden worden. Figuur 4.1 geeft schematisch deze stapsgewijze methodiek weer. 3 de gehanteerde representatieve producten staan tussen haakjes. SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 8 Projectnummer :

16 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst Figuur 4.1 : schematische voorstelling van evaluatiemethodiek Aanvraag tot inplanting van een Seveso-bedrijf kansrijke zone voor inplanting OK Toetsing van de aanvraag aan de zoneringskaarten Niet OK kansrijke zone voor inplanting OK Toetsing van de aanvraag aan de scheidingsafstand bekomen via softwaretool Niet OK geschikte zone voor inplanting OK Verder studiewerk dmv een gedetailleerde QRA Niet OK Aanpassing aanvraag en/of locatie Seveso-Hoge Drempel bedrijven dienen steeds een QRA uit te voeren in het kader van de SEVESO-wetgeving zelfs indien de zoneringskaarten de activiteit toelaten. Ook de Seveso- Lage Drempel bedrijven kunnen door de overheid een QRA opgelegd krijgen als onderdeel van een veiligheidsstudie. Voor de kansrijke zones wordt omtrent de aanvaardbaarheid geen knelpunten verwacht, m.a.w. er wordt verwacht dat er voldaan wordt aan de in Vlaanderen geldende criteria. Inrichtingen die ingeplant wensen te worden in een geschikte zone hebben reeds een QRA uitgevoerd waaruit blijkt dat ze in deze zone voldoen aan de in Vlaanderen geldende risicocriteria. 4 Met betrekking tot opslagmagazijnen wordt geen representatieve stof gehanteerd, maar wordt het risico ingeschat op basis van aanwezige blussystemen en de maximale oppervlakte conform de Nederlandse PGS-15 methodiek. SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 9 Projectnummer :

17 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst 4.2 MOGELIJKHEID TOT DOMINO-EFFECTEN In het rapport werd een analyse uitgevoerd of tengevolge van externe gevarenbronnen de kans/effect op/van zware ongevallen verhoogd wordt. Met andere woorden er werd nagegaan of er domino-effecten kunnen optreden als gevolg van het optreden van een incident. De analyse werd uitgevoerd tussen de transportstromen en de toekomstige Seveso-bedrijven aanwezig op bedrijventerrein Wommelgem-Ranst. 4.3 ONTWIKKELINGEN VAN SEVESO-ACTIVITEITEN OP WOMMELGEM- RANST MILIEURISICO S In het rapport werden aan de hand van een kwalitatieve analyse de mogelijke aandachtspunten met betrekking tot milieurisico s tengevolge van toekomstige Seveso-activiteiten op Wommelgem-Ranst geïdentificeerd. Hierbij werd aandacht besteed aan de milieu-relevante aspecten zoals opgenomen in voorgaande paragraaf 3.3. SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 10 Projectnummer :

18 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst 5. RESULTATEN DEELONDERZOEKEN 5.1 ONTWIKKELINGEN VAN SEVESO-ACTIVITEITEN OP WOMMELGEM- RANST DIRECTE MENSRISICO S Op basis van de zoneringkaarten, geeft de evaluatie aan dat Seveso-activiteiten op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst of delen ervan mogelijk zijn. Wel kan opgemerkt worden dat de mogelijkheden naar Seveso-activiteiten het grootst zijn in de zone gelegen in centrale gebied van het bedrijventerrein. Opgemerkt dient te worden dat het overschrijden van de zonegrenzen niet betekent dat deze activiteit uitgesloten is, maar dat een verdere studie genoodzaakt is (zie schema Figuur 4.1). HKV-Oil In de kennisgeving is een totale hoeveelheid van 8600 m³ brandbare vloeistoffen opgenomen. De zoneringskaart is opgesteld tot een maximaal brandoppervlakte van m². Gezien de ligging van het bedrijf op een plek waar een zonering tot m² brandoppervlakte geldt, is er geen probleem met de ligging van HKV-Oil. 5.2 MOGELIJKHEID TOT DOMINO-EFFECT In deze paragraaf wordt het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst geëvalueerd met betrekking tot het mogelijk optreden van domino-effecten bij een zwaar ongeval. De analyse werd uitgevoerd voor puntbronnen en lijnbronnen, in het bijzonder: Invloed van het wegtransport op Wommelgem-Ranst; Invloed van het scheepstransport op Wommelgem-Ranst; Invloed van de leidingstraten op Wommelgem-Ranst; Invloed van de aanwezige hoogspanningslijnen; Invloed van de aanwezige LPG tankstations en vice versa; Rekening houdende met voorgaande bespreking, kan besloten worden dat de kans op schade bij HKV-Oil niet significant zal bijdragen aan de inherente faalkansen van de installaties van HKV-Oil. Bijgevolg worden domino-effecten bij HKV-Oil tengevolge van installaties op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst niet verwacht. Bij het inplanten van Seveso-bedrijven binnen een straal van 500 meter van HKV-Oil dient aandacht geschonken te worden aan eventuele domino-effecten. Dit geldt zowel voor dominoeffecten van HKV-Oil op het bedrijventerrein als andersom. Bij het inplanten van Seveso-bedrijven, in een straal van 500 meter van één van de LPGtankstations, dient aandacht geschonken te worden aan eventuele domino-effecten die het in te planten bedrijf heeft op het LPG-tankstation en vice versa. SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 11 Projectnummer :

19 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst Er wordt ook aanbevolen om geen installaties met gevaarlijke goederen te bouwen onder de hoogspanningsleidingen. Faling van een dergelijke leiding kan immers relevante materiële schade aanrichten met een domino-effect (secundair ongeval) tot gevolg. 5.3 ONTWIKKELINGEN VAN SEVESO-ACTIVITEITEN OP WOMMELGEM- RANST MILIEURISICO S In dit deelonderzoek werd het aspect milieurisico s voor het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst besproken. Aangegeven werd dat tot op heden geen toetsingskader bestaat met betrekking tot milieurisico s. In dit RVR worden dan ook enkel aandachtspunten op kwalitatieve basis geïdentificeerd en besproken. Met betrekking tot de milieurisico s is er één aandachtspunt geïdentificeerd. Er dienen voldoende technische en organisatorische maatregelen getroffen te worden om contaminatie van het Albertkanaal en aanwezige beken te vermijden/beperken en dit zowel bij het verladen van de schepen als bij mogelijke ongevallen op het bedrijfsterrein. SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 12 Projectnummer :

20 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst 6. BEOORDELING EN BESLUIT 6.1 ALGEMEEN In onderhavig rapport werd regionaal bedrijventerrein met watergebonden karakter Wommelgem-Ranst geanalyseerd vanuit het oogpunt externe veiligheid. In het bijzonder wordt in een ruimtelijk veiligheidsrapport betreffende een bijkomend bedrijventerrein, aandacht besteed aan de mogelijke inplanting van Seveso-activiteiten op dit toekomstig industriegebied. Uit de analyse blijkt dat het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst potentie heeft tot inplanting van Seveso-activiteiten. Hierbij kan opgemerkt worden dat de mogelijkheden naar Sevesoactiviteiten het grootst zijn in de zone gelegen in het centrale gedeelte van het bedrijventerrein. Een zone gelegen aan de noordoostelijke grens laat echter praktisch geen Seveso-bedrijvigheid toe zonder verder studiewerk. Ook kan opgemerkt worden dat de potenties naar activiteiten gerelateerd aan toxische gassen of toxische (vluchtige) vloeistoffen beperkt zijn. Met betrekking tot de milieurisico s zijn twee aandachtspunten geïdentificeerd. Seveso-bedrijven op Wommelgem-Ranst, dienen aandacht te besteden aan mogelijke verontreiniging van het Albertkanaal tengevolge van bijvoorbeeld scheepsverladingen, verontreinigd bluswater,.... Gezien de dichte aanwezigheid van milieu relevante gebieden (grenzend aan het projectgebied in noordelijke richting) moeten eventuele bedrijven die zich vestigen op het bedrijventerrein voldoende maatregelen treffen om ongevallen met effecten naar het milieu te vermijden en de gevolgen ervan te beperken. 6.2 AANDACHTSPUNTEN Bij de inplanting van Seveso-bedrijven op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst dient extra aandacht besteed te worden aan volgende punten: Eventuele domino-effecten die een in te planten bedrijf heeft op de aanwezige LPGtankstations en omgekeerd; Aanbevolen wordt om geen Seveso-installaties binnen de 50 meter van de ondergrondse leidingstraat in te planten. Voor installaties binnen deze perimeter dient aan de hand van een domino-effectenanalyse voor de secundaire installaties de noodzakelijkheid van een bescherming tegen warmtestraling (sprinkler, coating, brandmuur,... ) bestudeerd te worden. Er dienen voldoende technische en organisatorische maatregelen getroffen te worden om contaminatie van het Albertkanaal te vermijden/beperken en dit zowel bij het verladen van de schepen als bij mogelijke ongevallen op het bedrijfsterrein. SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 13 Projectnummer :

21 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst BIJLAGE 1 : OVERZICHTSKAART SGS Belgium NV juli 2007 NTS / pagina 14 Projectnummer :

22 LEGENDE LPG tankstation Terreingrens Lage dremp Seveso bedrijf Natuurgebied Studiegebied Habitatrichtlijn 5 Gemeentegrenzen Projectgebied Studiegebied Ziekenhuis en/of rust- en tehuis School WSC 1 4 Publiek bezochte locatie Woonzone MAKRO BPA Overzichtskaart Studiegebied Schaal : 1/47500 A4 Ruimtelijk Veiligheidsrapport Ontwikkeling bedrijventerrein Wommelgem/Ranst/Q8

23 DEEL 0. RAPPORTGEGEVENS

24 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst 0.1 ADMINISTRATIEVE GEGEVENS Opdrachtgever: Vlaamse Overheid Departement RWO Afdeling Ruimtelijke Planning Phoenixgebouw Koning Albert II-laan 19 bus 11 B-1210 Brussel Opdrachthouder: SGS Belgium N.V. Division Environmental Services Haven 407 Polderdijkweg 16 B-2030 Antwerpen Projectleiders: Bob Gorrens Erkend VR-deskundige Philippe Cornille Erkend VR-deskundige Auteur: Margy Aerts Erkend VR-deskundige Document: juli 2007 SGS Belgium NV juli 2007 Deel 0 / pagina 1 Projectnummer:

25 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst 0.2 DOELSTELLING In het kader van de Seveso II-richtlijn ( Richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschappen 96/82/EG van 9 december 1996 betreffende de beheersing van de gevaren van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken ) hebben de Lid-Staten de verantwoordelijkheid om (artikel 12) : er zorg voor (te dragen) dat de ten doel gestelde preventie van zware ongevallen en beperking van de gevolgen van dergelijke ongevallen in hun beleid inzake de bestemming of het gebruik van de grond en/of in andere toepasselijke takken van beleid in aanmerking worden genomen. Zij streven de verwezenlijking van die doelstellingen na door toezicht op:. a) de vestiging van nieuwe inrichtingen; b) de in artikel 13 bedoelde wijzigingen van bestaande inrichtingen; c) nieuwe ontwikkelingen rond bestaande inrichtingen zoals verbindingswegen, openbare lokaties, woongebieden, wanneer de plaats van vestiging ervan of de ontwikkelingen zelf het risico van een zwaar ongeval kunnen vergroten of de gevolgen ervan ernstiger kunnen maken. De Lid-Staten dragen er zorg voor dat er in hun beleid inzake de bestemming of het gebruik van de grond en/of andere toepasselijke takken van beleid alsmede de procedures voor de uitvoering van die takken van beleid rekening wordt gehouden met de noodzaak om op een langetermijnbasis voldoende afstand te laten bestaan tussen de onder deze richtlijn vallende inrichtingen enerzijds en woongebieden, door het publiek bezochte gebieden, waardevolle natuurgebieden en bijzonder kwetsbare gebieden anderzijds, en, voor bestaande inrichtingen, aanvullende technische maatregelen te treffen overeenkomstig artikel 5, teneinde de gevaren voor personen niet te vergroten. De Lid-Staten dragen er zorg voor dat alle bevoegde autoriteiten en alle diensten die bevoegd zijn beslissingen op dit gebied te nemen passende adviesprocedures invoeren om de tenuitvoerlegging van de (hierboven) vastgestelde beleidsmaatregelen te vergemakkelijken. Deze bepalingen werden overgenomen door het Samenwerkingsakkoord van 21 juni 1999 en amendement (26/04/2007) tussen de Federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest betreffende de beheersing van de gevaren van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken. Op 18/12/2002 keurde de Vlaamse Regering de aanpassing van het Decreet Algemene Bepalingen inzake Milieubeleid goed dat voorziet in titel IV een hoofdstuk IV over Veiligheidsrapportage over Ruimtelijke Uitvoeringsplannen. In artikel wordt voorzien dat er Ruimtelijk Veiligheidsrapporten moeten opgemaakt worden. Op basis hiervan heeft het Vlaams Gewest het initiatief genomen om een aanvang te maken met het opstellen van een Ruimtelijk Veiligheidsrapport in het kader van het ontwerp gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan voor het specifiek regionaal bedrijventerrein met watergebonden karakter Wommelgem-Ranst. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 0 / pagina 2 Projectnummer:

26 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst 0.3 STRUCTUUR VAN HET RAPPORT Onderhavig rapport is het eindrapport van genoemde onderzoeksopdracht. Deel 1 geeft algemene inlichtingen zoals een beschrijving en de krachtlijnen van het planningsproces, een overzicht van de motieven voor het planningsproces, een beschrijving van de in beschouwing genomen alternatieven en een vergelijking tussen de beschreven alternatieven en de resultaten van het proces. Deel 2 verstrekt informatie over de invloed van de beslissingen in het planningsproces op de risico s op zware ongevallen voor mens en milieu. Deel 3 bevat een opgave van de moeilijkheden, technische leemten of ontbrekende kennis bij het verzamelen en verwerken van de vereiste informatie en de daaruit voortvloeiende implicaties voor de wetenschappelijke onderbouwing van het rapport. Deel 4 omvat het algemeen besluit vanuit het oogpunt externe veiligheid en dominoeffecten. Tenslotte bevat het rapport een niet-technische samenvatting van de delen 1 tot en met 4. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 0 / pagina 3 Projectnummer:

27 DEEL 1. ALGEMEEN DEEL

28 Bedrijventerrein Wommelgem - Ranst 1.1 INLEIDING Onderhavig document kadert in de opmaak van het Ruimtelijk Veiligheidsrapport (RVR) voor de ontwikkeling van de bedrijventerreinen die deel uitmaken van het Economisch Netwerk Albertkanaal (ENA). De bespreking van de relevante aspecten vanuit het oogpunt externe veiligheid gerelateerd aan het project- en studiegebied zal conform de richtlijnen gebeuren in Deel 2 van onderhavig rapport. 1.2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN EN VERANTWOORDING VAN HET PROJECT Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) is een wetenschappelijk onderbouwde visie over hoe Vlaanderen moet omgaan met de schaarse ruimte om een zo groot mogelijke ruimtelijke kwaliteit te krijgen. In uitvoering van één van de basisdoelstellingen voorziet het RSV dat in geheel Vlaanderen een aanbodbeleid van ca ha bijkomend te bestemmen bedrijventerreinen wordt gerealiseerd tegen Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen wijst op het grote belang van het Albertkanaal voor de verdere ruimtelijk-economische ontwikkeling van Vlaanderen. Het Albertkanaal en de E313 zorgen voor goede transportmogelijkheden, over de weg en over het water. Er is nu reeds veel bedrijvigheid rond het Albertkanaal. Er is nog voldoende ruimte voor de groei van zowel watergebonden als niet-watergebonden economische activiteiten. Bepaalde verouderde of niet goed ontwikkelde terreinen kunnen door herstructurering of uitbreiding opnieuw aantrekkelijk gemaakt worden. Daarnaast is er ook nog ruimte beschikbaar om nieuwe en goed gelegen bedrijventerreinen aan te leggen. Deze troeven maken dat de omgeving rond het Albertkanaal bij uitstek geschikt is voor het voorzien van nieuwe regionale bedrijventerreinen. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen wijst op het belang om het Albertkanaal als een ruimtelijk samenhangend netwerk te beschouwen en om de inspanningen over de hele lengte van het Albertkanaal te coördineren van op gewestelijk niveau. Zo kunnen de economische sterkten van het gebied elkaar aanvullen en kan de economische groei gestructureerd opgevangen worden. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 1/ pagina 1 Projectnummer :

29 Bedrijventerrein Wommelgem - Ranst Nadere uitwerking economisch netwerk Albertkanaal In uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen werd in september 2001 het planningsproces Nadere uitwerking van het Economisch Netwerk Albertkanaal (ENA) opgestart. Dit proces werd afgerond in september In dit proces werd voor het ganse gebied gewerkt aan een concrete en geïntegreerde visie op de ruimtelijk-economische ontwikkeling en aan de wijze waarop netwerkvorming gestimuleerd kan worden. In functie hiervan werden plaats en rol aangeduid van nieuwe en bestaande bedrijventerreinen. Het ENA-gebied strekt zich uit van Antwerpen tot Lanaken en concentreert zich rond de as van het Albertkanaal en de E 313. Het netwerk ligt op het grondgebied van twee provincies en 25 gemeenten. De gemeenten die de mogelijkheden van het Albertkanaal en de E313 kunnen ondersteunen worden in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen geselecteerd als economische knooppunten. Het gaat over Antwerpen, Beringen, Bilzen, Diepenbeek, Geel, Genk, Grobbendonk, Ham, Hasselt, Herentals, Heusden-Zolder, Laakdal, Lanaken, Lummen, Meerhout, Olen, Ranst, Schilde, Schoten, Tessenderlo, Westerlo, Wommelgem, Wijnegem, Zandhoven en Zutendaal. In het totaal zijn er 13 terreinen geïdentificeerd, deze terreinen zijn in verschillende prioriteitgroepen onderverdeeld. Naar aanleiding van een beslissing, genomen door de Vlaamse regering, over de nadere uitwerking van het ENA is de afdeling Ruimtelijke Planning van het departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed (RWO) van de Vlaamse Overheid gestart met de opmaak van ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP s). Een bijkomende actie, voortvloeiend uit de beslissing van de Vlaamse regering betreft de opmaak van een Ruimtelijk veiligheidsrapport (RVR) voor het gehele projectgebied. De uitwerking van het ENA wordt op macroscopische schaal of planniveau geëvalueerd in een RVR op strategisch planniveau. In dit onderzoek zullen de krachtlijnen van het ENA op planniveau geanalyseerd worden vanuit het oogpunt externe veiligheid. Naast de evaluatie op planniveau dient in het kader van de verschillende RUP-procedures met betrekking tot de bestemming van de individuele bedrijventerreinen een Ruimtelijk Veiligheidsrapport per bedrijventerrein opgemaakt worden. In dit RVR dient rekening gehouden te worden met : o Mogelijke vestiging van categorieën Seveso-bedrijven in het projectgebied; o De impact van de nieuwe Seveso-bedrijven op mogelijk toekomstige relevante ontwikkelingen (bv woongebied) in de omgeving van het projectgebied; o Analyse van de mogelijke domino-effecten tussen nieuwe bedrijven / nieuwe externe gevarenbronnen en bestaande Seveso-bedrijven / bestaande externe gevarenbronnen. Dit RVR beschrijft het bedrijventerrein Wommelgem Ranst Q8. In functie van de rol van de bedrijvenstrip als TDL-poort (transport, distributie en logistiek) naar en vanuit de Poort SGS Belgium NV juli 2007 Deel 1/ pagina 2 Projectnummer :

30 Bedrijventerrein Wommelgem - Ranst Antwerpen kan een grootschalig bedrijventerrein worden voorzien. Het potentieel bedrijventerrein heeft een bruto-oppervlakte van 200 ha, waarvan 25 ha watergebonden, 40 ha gemengd regionaal en 135 ha transport en distributie. De netto-oppervalkte kan 140 ha bedragen. Het bedrijventerrein is een terrein waarvoor op vraag van de Vlaamse Overheid nog bijkomend onderzoek wordt uitgevoerd. 1.3 PROJECTBESCHRIJVING Typering bedrijvigheid Er wordt 1 nieuwe bedrijvenzone voorzien, genaamd Wommelgem-Ranst. Het betreft hier een "zoekzone" voor een nieuw bedrijventerrein in tegenstelling tot andere nieuwe bedrijventerreinen in het ENA die reeds min of meer afgebakend zijn. Dit wordt een gemengd bedrijventerrein ter hoogte van Oelegem en ligt omgeven door open ruimte langsheen het Albertkanaal. Watergebonden bedrijven komen nauwelijks voor. De ontsluiting van het bedrijventerrein is problematisch gezien de afstand tot de E-313/E34. Uit Nadere uitwerking Economisch Netwerk Albertkanaal volgt: De volgende types van terreinen zouden, geredeneerd vanuit vestigingseisen van de bedrijven en rekening houdend met het goederenvervoer, in aanmerking kunnen komen voor de belangrijkste sectoren vertegenwoordigd in het ENA project: Gemengd terrein nabij overslagterminal; Vooral geschikt voor bedrijven met containers en internationale distributie, bijvoorbeeld elektronica, voedings- en genotmiddelen en transport en logistiek. Industrieterrein met multimodale ontsluiting; Vooral geschikt voor bedrijven met bulkgoederen, bijvoorbeeld uit de chemie, bouwmaterialen en afval en recycling. Dit zullen vooral terreinen zijn met kadekavels direct aan het Albertkanaal. Weggeörienteerd terrein; Deze terreinen zijn aantrekkelijk voor bedrijven uit alle economische sectoren, maar met name die geen gebruik (kunnen) maken van intermodaal vervoer zoals bedrijven met bepaalde logistieke activiteiten Ontsluiting en overige wegenis Volgende infrastructuren zijn in de structuurschets vastgelegd Bestaande wegenis Momenteel is er geen bestaande wegenis die het beoogde projectgebied ontsluiten op een efficiente manier. De E-313/E-34 grenzen aan het gebied, er is echter geen toegangscomplex. Een andere randvoorwaarde voor de ontwikkeling is de aanleg van de Tweede-Spoorontsluiting en de erbij horende leidingenstraat. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 1/ pagina 3 Projectnummer :

31 Bedrijventerrein Wommelgem - Ranst Toekomstige wegenis Drie ontsluitingsconcepten werden onderzocht voor de nieuwe projecten en de reeds bestaande bedrijventerreinen Kapelleveld Uilenbaan en ter Straten: 1. Ontsluiting naar verkeerscomplex E34/E313 Wommelgem 2. Ontsluiting naar nieuw verkeerscomplex ter hoogte van Q8 3. Ontsluiting naar verkeerscomplex E34 Oelegem Uit de toetsing aan het multimodaal model van Antwerpen blijkt dat geen enkel van de drie ontsluitingsconcepten op zich haalbaar of wenselijk is. Bij alle concepten wordt het functioneren van het hoofdwegennet belemmerd, in sterke mate door de overschrijding van de huidige hoofdwegcapaciteit. Uitvoering van concepten 2 en 3 heeft een belangrijk nadelige invloed op het lokale wegennet te Oelegem. Bovendien kan geen enkel verkeerscomplex afzonderlijk de totale gegenereerde bijkomende verkeersdruk aan. 1.4 MOTIEVEN OPMAAK In voorgaande paragrafen werd de visie met betrekking tot de rol van het bedrijventerrein Wommelgem Ranst Q8 besproken. Deze visie is tot stand gekomen in het RSV en uitgewerkt in het ENA. Het regionaal bedrijventerrein Wommelgem Ranst Q8 is een onderdeel van de gewenste ruimtelijke economische structuur en is aangeduid als te ontwikkelen locatie voor de vestiging van watergebonden bedrijven. De functie voor het gebied is vastgelegd door de ruimtevraag voor economische bedrijvigheid vanuit het RSV. 1.5 BESCHRIJVING EN VERGELIJKING ALTERNATIEVEN Onderhavig RVR behandelt het ontwerp van het bedrijventerrein Wommelgem Ranst Q8. Het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst is een terrein waarvoor op vraag van de Vlaamse Overheid nog bijkomend onderzoek uitgevoerd wordt, vandaar dat er momenteel (nog) geen GRUP beschikbaar is voor dit gebied. Het ontwerp van het bedrijventerrein is het resultaat van de afweging van alternatieven in de voorafgaande fase aan de opmaak van dit ontwerp. Het bedrijventerrein Wommelgem Ranst Q8 maakt immers deel uit van een bredere ruimtelijke ontwikkeling, namelijk het ENA. De verschillende alternatieven inzake de al dan niet mogelijke inplanting van Seveso-bedrijven in het bedrijventerrein zullen vanuit het oogpunt externe veiligheid in deel 2 van dit ruimtelijk veiligheidsrapport geëvalueerd worden. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 1/ pagina 4 Projectnummer :

32 DEEL 2. RISICO S ZWARE ONGEVALLEN

33 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst 2.1 INLEIDING Zoals reeds werd besproken onder paragraaf 0.1 van onderhavig rapport, voorziet de Sevesorichtlijn in de verantwoordelijkheid voor de lidstaten om tijdens het ruimtelijk ordeningsbeleid rekening te houden met de noodzaak om voldoende afstand te bewaren tussen Sevesoinrichtingen en aandachtspunten. De aandachtsgebieden worden in Vlaanderen gedefinieerd in de code van goede praktijken inzake risicocriteria voor externe mensrisico s van Sevesobedrijven Eveneens werd in deel 0 vermeld dat de Vlaamse Regering gevolg heeft gegeven aan deze verantwoordelijkheid door te voorzien in een Ruimtelijk Veiligheidsrapport bij bestemmingswijzigingen van gebieden. In dergelijk rapport moet de invloed van de bestemmingswijziging op de externe risico s geëvalueerd worden. In onderhavig hoofdstuk wordt de ontwikkeling van het industrieterreinterrein Wommelgem - Ranst geëvalueerd vanuit het oogpunt externe veiligheid. In het bijzonder komen volgende elementen in dit hoofdstuk aanbod: Bespreking van de methodieken die gebruikt worden met betrekking tot de bepaling en evaluatie van de impact van de ontwikkeling op het externe risicobeeld; Inventarisatie en bespreking van de relevante objecten gesitueerd binnen het projectgebied en omgeving (studiegebied); Evaluatie van de ontwikkelingen met betrekking tot het risicobeeld van de bestaande Seveso-bedrijven; Evaluatie van de mogelijkheid tot inplanting van toekomstige Seveso-bedrijven in de nieuwe bedrijvenzones; Aanbevelingen met betrekking tot de ontwikkeling vanuit het oogpunt externe veiligheid; Samenvatting en algemene evaluatie van de ontwikkeling van het bedrijventerrein vanuit het oogpunt externe veiligheid. 2.2 METHODIEKEN In volgende paragrafen wordt in het kort de gebruikte methodiek voorgesteld. Een meer uitgebreide beschrijving van de methodiek is weergegeven in bijlage Inleiding tot externe veiligheid Het al dan niet aanvaardbaar zijn van de inplanting (of ontwikkeling) van een Seveso-bedrijf, is afhankelijk van het extern veiligheidsrisico. Enerzijds zal het extern veiligheidsrisico bepaald worden door de risicobronnen die aanwezig zijn op het terrein van het betreffende bedrijf en anderzijds van de aanwezigheid van schadedragers (gebieden met woonfuncties, kwetsbare locaties en populatie) in de omgeving van het bedrijf. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 1 Projectnummer :

34 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Algemeen kan worden gesteld dat de analyse in het kader van externe veiligheid bestaat uit drie grote delen: Mensrisico s; Milieurisico s; Externe gevarenbronnen; In onderstaande paragrafen wordt de invulling van de analyses van mensrisico s besproken Mensrisico s De analyse van de externe mensrisico s als gevolg van industriële activiteiten gebeurt in Vlaanderen door middel van een kwantitatieve risicoanalyse. In deze studie worden niet alleen de risico s voor individuen geanalyseerd, maar eveneens de impact van zware ongevallen op de samenleving als gevolg van het ontwrichtende effect van een ramp met een groot aantal slachtoffers. De berekening resulteert in twee risicoparameters : plaatsgebonden risico het plaatsgebonden risico van een bepaalde activiteit is de kans per jaar op een bepaalde plaats dat een continu aanwezig gedachte persoon die onbeschermd is, overlijdt als gevolg van een zwaar ongeval met die activiteit. Doorgaans worden de punten met een gelijk plaatsgebonden risico met elkaar verbonden en op een kaart weergegeven als IsoRisico Contouren (IRC). groepsrisico het groepsrisico is de kans per jaar dat in één keer een groep mensen overlijdt bij een zwaar ongeval met de betrokken activiteit. Dit risico wordt weergegeven in een grafiek (de zogenaamde fn-curve ) waarin op de horizontale as het aantal slachtoffers (N) is uitgezet en op de verticale as de cumulatieve frequentie (f) op dat aantal slachtoffers. Beide parameters dienen in Vlaanderen te voldoen aan bepaalde criteria. In onderstaande tabel worden de risicocriteria voor het plaatsgebonden risico weergegeven. Tabel 2.1: criteria voor het plaatsgebonden risico Locatie IRC (kans op overlijden.jaar -1 ) Grens van de inrichting 10-5 Gebied met woonfunctie 10-6 Gebied met kwetsbare locatie 10-7 (scholen, hospitalen, rust- en verzorgingstehuizen.) SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 2 Projectnummer :

35 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Als een gebied met woonfunctie wordt bedoeld: 1) de woongebieden bepaald volgens artikels 5 en 6 van het Koninklijk Besluit van 28 december 1972 betreffende de inrichting en de toepassing van de ontwerpgewestplannen en gewestplannen, en de ermee vergelijkbare gebieden vastgesteld in de ruimtelijke uitvoeringsplannen in toepassing van het decreet van 18 mei 1999 houdende organisatie van de ruimtelijke ordening; 2) groepen van minstens 5 bestaande, niet onteigende of in onteigeningsplannen opgenomen wooneenheden, die een ruimtelijk aaneengesloten geheel vormen (maximale afstand van 50 m tussen de gebouwen) 1, in andere gebieden dan deze vermeld in 1). Op te merken is dat individuele of wijd verspreide woningen, zoals geïsoleerd gelegen landbouwwoningen, en conciërgewoningen niet gevat zijn door deze definitie. De gebieden met woonfunctie zoals bedoeld onder punt 2 van bovenstaande definitie, worden in dit rapport zonevreemde woningclusters genoemd. Als een Kwetsbare locatie wordt bedoeld: alle terreinen waarop zich scholen, ziekenhuizen, rust- en verzorgingstehuizen bevinden 1 Volgens de definitie van LNE, Dienst Veiligheidsrapportering (zie SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 3 Projectnummer :

36 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Het criterium voor de groepsrisicocurve voor Seveso-inrichtingen wordt weergegeven in de onderstaande figuur. De criteria voor het groepsrisico zijn weergegeven als een lijn in de grafiek waaronder het aanvaardbare gebied is gesitueerd. Figuur 2.1: criteria voor het groepsrisico Cumulatieve frequentie (per jaar) 1.00E E E E E E E E E E E E E E+04 ( aantal slachtoffers) In het kader van een kwantitatieve risico-analyse voor Seveso-bedrijven wordt eveneens een studie gemaakt van de omliggende populatie (in het bijzonder de aandachtsgebieden) en dit ten behoeve van de bepaling van het groepsrisico. Aandachtsgebieden van belang voor het groepsrisico zijn : gebieden met woonfunctie (definitie : zie hoger) Kwetsbare gebieden (definitie : zie hoger) door het publiek bezochte gebouwen en gebieden: Gebouwen en gebieden (inclusief recreatiegebieden), waarbij de gemiddelde aanwezigheid minstens 200 personen per dag is of waarbij op piekmomenten minstens 1000 personen aanwezig zijn (recreatiegebieden, sportstadia,...); personenvervoer. Evenwel dient opgemerkt te worden dat ervaring leert dat het personenvervoer zelden een probleem oplevert in het kader van het groepsrisico, bijgevolg wordt dit niet verder opgenomen in het RVR. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 4 Projectnummer :

37 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst 2.3 BEPALING EXTERNE VEILIGHEIDSRISICO S Inleiding In onderhavige paragraaf wordt een methodiek uiteengezet die de mogelijkheid biedt om toekomstige ontwikkelingen van Seveso-activiteiten te evalueren vanuit het oogpunt externe veiligheid. Het betreft een stapsgewijze selectiemethodiek van een mogelijke inplantinglocatie voor Seveso-inrichtingen bij investeringen. Deze methodiek heeft als doel, de bevoegde diensten een hulpmiddel te geven om voldoende ruimtelijke scheiding te handhaven tussen risicobronnen (Seveso-activiteiten) en potentiële schadedragers (in het bijzonder de aandachtsgebieden). Opgemerkt dient te worden dat in onderhavig rapport zowel een evaluatie dient te gebeuren van nieuwe bedrijventerreinen als een evaluatie van nieuwe ontwikkelingen in de omgeving van bestaande Seveso-activiteiten. Deze laatste evaluatie zal geschieden op basis van de gegevens verkregen via de kennisgeving en veiligheidsrapporten (OVR of SWA-VR) 2 van het betreffende bedrijf. Op basis van de voorspelde bewoning/aanwezigheid en locatie van de nieuwe ontwikkeling zal dan de impact hiervan op het extern risicobeeld van het betreffende bedrijf geëvalueerd worden. Deze evaluatie zal gebeuren voor zowel het plaatsgebonden risico als het groepsrisico Methodiek Zoneringsmethodiek Aangezien installaties in veel variaties kunnen voorkomen dient de voorgestelde methodiek flexibel te zijn zodat een variatie aan potentiële activiteiten geëvalueerd kunnen worden. De systematiek is bijgevolg gebaseerd op het berekende plaatsgebonden risico voor generieke installaties en stoffen. Op basis van deze berekeningen is een methodiek ontwikkeld om een scheidingsafstand te bepalen tussen de betreffende installatie(-groep) en de mogelijke schadedragers. De scheidingsafstand wordt gedefinieerd als de maximale afstand die gerespecteerd moet worden tussen de perceelsgrens van de risicobron (bv het bedrijf) en de perceelsgrens van de schadedrager. Aan de hand van deze scheidingsafstanden worden zoneringskaarten opgemaakt. Deze zoneringskaarten geven een eerste inschatting van de mogelijkheden op het bedrijventerrein. De zoneringskaarten zijn opgebouwd uit zones die aangeven wat de maximale aanwezigheid 2 Seveso-plichtige bedrijven dienen zich kenbaar te maken door middel van een kennisgeving, zoals voorgeschreven wordt door de Seveso-richtlijn. VR-plichtige Seveso-activiteiten dienen in Vlaanderen eveneens een omgevingsveiligeheidsrapport (OVR) en een SWA-VR te laten opmaken waarin ondermeer de externe risico s tengevolge van de inrichting worden bepaald en geëvalueerd. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 5 Projectnummer :

38 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst van een gevaarlijk product in de inrichting binnen de zone mag bedragen. Indien meerdere gevarengroepen (brandgevaarlijk, toxisch, explosief, ) van toepassing zijn op de inrichting dient voldaan te worden aan de zone die voor elke groep de van toepassing zijnde hoeveelheid toelaat. Het bepalen van de afstanden waarop de zoneringskaarten gebaseerd zijn, is in regel met de Vlaamse richtlijnen en criteria betreffende kwantitatieve risicoanalyse in veiligheidsrapportering (dd. november 2006). Voor de uitvoering van de risicoberekeningen wordt verwezen naar de richtlijnen terzake uitgevaardigd door de Dienst Veiligheidsrapportering van LNE. Met betrekking tot de ongevalscenario s en generieke installaties wordt uitgegaan van de generieke faalscenario s met bijhorende faalfrequenties zoals beschreven in het Handboek Kanscijfers Met betrekking tot de inhoud van de installaties spreekt het voor zich dat elke stof op zich een ander gevaarsgraad met zich meebrengt. Enkele belangrijke parameters die dit inherent gevaar bepalen zijn de dampspanning, het vlampunt, de toxiciteit,.... Ten behoeve van de generieke risicoberekeningen zijn een aantal productcategorieën gedefinieerd met elk een representatief product waarna per productcategorie een zoneringskaart wordt opgemaakt. Ten behoeve van de risicoberekeningen worden volgende productcategorieën en bijhorende producten in beschouwing genomen: toxische gassen; chloor toxische vloeistoffen; broom brandgevaarlijke gassen; propaan brandgevaarlijke vloeistoffen; pentaan ontplofbare stoffen; TNT (trinitrotolueen) In bijlage 7 zijn voor volgende groepen zoneringskaarten opgemaakt voor het projectgebied: Bovengrondse brandgevaarlijke gassen (propaan) 3 Ondergrondse brandgevaarlijke gassen (propaan) Brandgevaarlijke vloeistoffen (pentaan) Toxische gassen (chloor) Toxische vloeistoffen (broom) Opslagmagazijnen 4 Ontplofbare stoffen (TNT) Zoneringskaarten worden op basis van generieke risicoberekeningen voor een bepaald gebied opgesteld, rekening houdende met een aantal representatieve stoffen en hoeveelheden. Indien de gewenste inplantinglocatie volgens de zoneringmethodiek niet mogelijk is, kan overgegaan worden naar een algemene methodiek. De algemene methodiek voorziet in een verfijndere 3 de gehanteerde representatieve producten staan tussen haakjes. 4 Met betrekking tot opslagmagazijnen wordt geen representatieve stof gehanteerd, maar wordt het risico ingeschat op basis van aanwezige blussystemen en de maximale oppervlakte conform de Nederlandse PGS-15 methodiek. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 6 Projectnummer :

39 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst methode voor het bepalen van scheidingsafstanden die dienen gehandhaafd te worden tussen gebieden met woonfunctie, aandachtsgebieden en Seveso-activiteiten. De scheidingsafstanden worden geschat op basis van de uitgevoerde risicoberekeningen op basis van meer specifieke data (bv van hoeveelheid en product) i.p.v. op representatieve data. Verder wordt opgemerkt dat SGS de methodiek heeft verwerkt in een software-toepassing, waarmee aan de hand van een specifieke input eenvoudig afstandsregels kunnen bepaald worden. Deze toepassing is terug te vinden op Opgemerkt dient te worden dat het niet voldoen aan de scheidingsafstanden bekomen uit voorgaande methodieken niet betekent dat deze activiteit uitgesloten is, maar dat een gedetailleerde QRA moet aantonen of de criteria met betrekking tot externe veiligheid niet overschreden worden. Figuur 2.2 geeft schematisch deze stapsgewijze methodiek weer. Figuur 2.2 : schematische voorstelling van evaluatiemethodiek Aanvraag tot inplanting van een Seveso-bedrijf kansrijke zone voor inplanting OK Toetsing van de aanvraag aan de zoneringskaarten Niet OK kansrijke zone voor inplanting OK Toetsing van de aanvraag aan de scheidingsafstand bekomen via softwaretool Niet OK geschikte zone voor inplanting OK Verder studiewerk dmv een gedetailleerde QRA Niet OK Aanpassing aanvraag en/of locatie Seveso-Hoge Drempel bedrijven dienen steeds een QRA uit te voeren in het kader van de SEVESO-wetgeving zelfs indien de zoneringskaarten de activiteit toelaten. Ook de Seveso- Lage Drempel bedrijven kunnen door de overheid een QRA opgelegd krijgen als onderdeel van een veiligheidsstudie. Voor de kansrijke zones wordt omtrent de aanvaardbaarheid geen knelpunten verwacht, m.a.w. er wordt verwacht dat er voldaan wordt aan de in Vlaanderen geldende criteria. Inrichtingen die ingeplant wensen te worden in een geschikte zone hebben reeds een QRA uitgevoerd waaruit blijkt dat ze in deze zone voldoen aan de in Vlaanderen geldende risicocriteria. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 7 Projectnummer :

40 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst 2.4 BESCHRIJVING STUDIEGEBIED Afbakening en Situering Kaart 1 : Situering op de topografische kaart Kaart 2 : Situering op de orthofoto Kaart 3 : Situering op het gewestplan De projectomschrijving wordt weergegeven in deel 1. Het betreft de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen en geplande niet-industriële ontwikkelingen in de omgeving van bestaande Seveso-inrichtingen. In het kader van de evaluatie van het project op de omgeving, is de bespreking van het studiegebied van belang. In onderhavige paragraaf worden dan ook de verschillende aspecten van de ruimtelijke situering van het projectgebied behandeld. Tevens zal getracht worden rekening te houden met gekende mogelijke relevante toekomstige ontwikkelingen in de omgeving van het projectgebied. Als belangrijkste informatiebron zullen de ruimtelijke structuurplannen van de betreffende gemeentes gehanteerd worden. Het projectgebied is gelegen op grondgebied van de gemeenten Wijnegem, Wommelgem, Schilde en Ranst. Het gebied wordt begrensd als volgt: - In het noorden door het Albertkanaal - In het Westen door de N120 - In het zuiden door de E34/E313 - In het oosten door KMO zone Met betrekking tot externe veiligheid zijn volgende aspecten van belang : Gebieden met woonfunctie (definitie zie ) Kwetsbare locaties (definitie zie ); Door het publiek bezochte gebouwen en gebieden, inclusief recreatiegebieden, waarbij de gemiddelde aanwezigheid minstens 200 personen per dag is of waarbij op piekmomenten minstens 1000 personen aanwezig zijn (recreatiegebieden, sportstadia,...); SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 8 Projectnummer :

41 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Waardevolle of bijzonder kwetsbare natuurgebieden: één van de volgende gebieden: 1. de speciale beschermingszones, de definitief vastgestelde gebieden die in aanmerking komen als speciale beschermingszone en de waterrijke gebieden van internationale betekenis overeenkomstig het decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu; 2. natuurgebieden met wetenschappelijke waarde en de ermee vergelijkbare gebieden, aangewezen op plannen van aanleg en de ruimtelijke uitvoeringsplannen van kracht in de ruimtelijke ordening; Seveso-bedrijven; Transportstromen van gevaarlijke stoffen; Externe gevarenbronnen: een element in de omgeving dat de oorzaak kan vormen van een zwaar ongeval bij een Seveso-inrichting zoals pijpleidingen, windturbines, hoogspanningsleidingen, LPG-tankstations, etc. Het studiegebied in het kader van ruimtelijke veiligheidsrapportering wordt afgebakend door een 2 km perimeter rondom het projectgebied. De afbakening van het projectgebied wordt op kaart 1 en 2 visueel weergegeven op respectievelijk de topografische kaart, en de orthofoto. Op kaart 3 wordt het project gesitueerd op het bestaande gewestplan. In onderhavige paragraaf worden de relevante aspecten met betrekking tot externe veiligheid binnen het studiegebied besproken. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 9 Projectnummer :

42 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Situering op het gewestplan Het projectgebied is momenteel ingekleurd als agrarisch gebied (lichtgeel ingekleurd) met in het midden een deel ingekleurd als Opspuitings- en ontginningsgebied (paars gearceerd ingekleurd met opschrift oo (zie kaart 3) Gevoelige omgevingsobjecten Bewoning Omliggende bewoning Kaart 4: Populatie binnen het studiegebied Opgemerkt dient te worden dat in het kader van onderhavig rapport, gebieden met woonfunctie opgedeeld wordt in 3 blokken, namelijk: Gebied met woonfunctie zoals gedefinieerd op pagina 8 eerste punt; Gebied met woonfunctie zoals gedefinieerd op pagina 9 tweede punt; Toekomstige projecten; De bewoning wordt visueel voorgesteld op Kaart 4. Hieronder wordt binnen het studiegebied voor elk van bovenstaande types een beschrijving gegeven. Gebied met woonfunctie zoals gedefinieerd op pagina 8 eerste punt; In de omgeving van het projectgebied en binnen het studiegebied zijn 5 woonkernen gesitueerd namelijk Oelegem (Ranst), Ranst, Schilde, Wijnegem en Wommelgem. In onderstaande tabel wordt een beknopt overzicht gegeven van de totale bevolkingsaantallen van de omliggende gemeenten. Deze bevolkingsaantallen zijn verkregen via de verschillende website van de bevolkingsdienst van de verschillende gemeenten. tabel 2.2: Bevolkingsgegevens. Gemeente afstand (m) Totaal aantal bewoners Ranst Projectgebied ligt in de gemeente Schilde Wijnegem Wommelgem Projectgebied ligt in de gemeente SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 10 Projectnummer :

43 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Gebied met woonfunctie zoals gedefinieerd op pagina 9 tweede punt; Met betrekking tot de zonevreemde woonclusters worden enkel die woonclusters besproken en geïdentificeerd die invloed hebben op de resultaten van dit ruimtelijk veiligheidsrapport en waarbij geen gebied met woonfunctie tussen de zonevreemde wooncluster en het projectgebied ligt. Voor de bepaling van relevantie voor het RVR wordt gebruik gemaakt van volgende definitie : groepen van minstens 5 bestaande, niet onteigende of in onteigeningsplannen opgenomen wooneenheden, die een ruimtelijk aaneengesloten geheel vormen (maximale afstand van 50 m tussen de gebouwen) 5. De identificatie geschiedt op basis van het ontwerp Ruimtelijk Structuurplan van de betrokken gemeenten. Binnen het grondgebied Schilde is een cluster zonevreemde woningen gelegen gelegen. Deze is weergegeven op kaart 4 die de populatie binnen het studiegebied weergeeft. Volgens GRS Schilde gaat het hier om een cluster genaamd Wijnegem. Toekomstige projecten Naam BPA gemeente Datum goedkeuring Bestemming Turnhoutsebaan Wijnegem Onbekend Over dit BPA is geen informatie gevonden. Park - 1 op de kaart Wijnegem MB 29/03/2000 BPA opgesteld om het park met bijbehorende gebouwen en de beekvallei van het Groot Schijn te beschermen, de vergunde woningen in het park op te nemen in zones voor woningbouw en het uitwerken voor specifieke voorschriften voor de tuinbouw in het agrarisch gebied. Dit BPA is goegekeurd. Over het kanaal Wijnegem Over dit BPA is geen informatie gevonden. Schawijk 4 op de kaart Wommelgem MB 27/03/2002 Dit BPA beschrijft de omzetting van militair domein naar woongebied. Kapelleveld 5 op de kaart Wommelgem KB 29/07/1991 Dit BPA is opgesteld voor de omzetting van reserve naar zone voor ambachtelijke bedrijven en KMO. het Scheersel 6 op de kaart Wommelgem MB 25/08/2003 In dit BPA wordt de omzetting beschreven van agrarisch gebied naar recreatie. Dorpskom zuid II 2 op de kaart Schilde KB 24/02/1959 en MB 19/03/1999 Omvat de omvorming van gebied voor dagrecreatie naar gebied voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen; van gebied voor dagrecreatie naar agrarisch gebied; van woongebied met landelijk karakter naar bosgbied. Is grotendeels gerealiseerd M.B. 22/09/1997, gedeeltelijk gewijzigd bij M.B. van 19/03/1999. Zevenbergen 3 op de kaart Ranst MB 18/01/2005 Dit BPA regelt een omwisseling van gronden, toehorend aan het Medisch Pedagogisch instituut Zevenbergen. Het BPA is definitief goedgekeurd. 5 Volgens de definitie van LNE, Dienst Veiligheidsrapportering SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 11 Projectnummer :

44 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Andere personenconcentraties Binnen het kader van ruimtelijke veiligheidsrapportage zijn tevens door het publiek bezochte gebouwen en gebieden, inclusief recreatiegebieden van belang. Plaatsen waarbij de gemiddelde aanwezigheid minstens 200 personen per dag is of waarbij op piekmomenten minstens 1000 personen aanwezig zijn dienen hierbij onderzocht te worden. Bestemde recreatiegebieden In de gemeente Schilde ligt een gebied voor dagrecreatie waarbinnen de voetbalterreinen A, B en C te Schilde zijn gelegen. In Wommelgem is een grote zone voor dagrecreatie voorzien net ten westen van de dorpskern. Het betreft het domein Scheersel met verschillende voetbalvelden. Verder is er ook nog het golfterrein Ternesse op de grens met Wijnegem. Er wordt niet verwacht dat deze recreatiegebieden voldoen aan de hierboven beschreven criteria, namelijk gemiddeld 200 personen aanwezig per dag of een piekbelasting van 1000 personen. Hierdoor kan geconcludeerd worden dat ze niet voldoen aan de criteria voor relevantie en bijgevolg niet verder weerhouden worden. Zonevreemde recreatiegebieden Van de verschillende zonevreemde recreatie aanwezig in het studiegebied voldoen geen aan de criteria van door het publiek bezochte gebouwen en gebieden inclusief recreatiegebieden Kwetsbare locaties In het kader van externe veiligheid wordt bijzondere aandacht besteed aan kwetsbare locaties. Met deze term wordt verwezen naar locaties waar zich personen bevinden die moeilijker zelfstandig kunnen evacueren dan een gemiddeld persoon. Dit geldt in het bijzonder voor scholen, ziekenhuizen en rust- en verzorgingstehuizen. Kwetsbare locaties in het bestudeerde gebied van het bedrijventerrein zijn weergegeven op Kaart 5 in bijlage 2. (zie SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 12 Projectnummer :

45 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst tabel 2.3: Bevolkingsgegevens van kwetsbare locaties binnen het studiegebied Kwetsbare locatie Kaart 5 Min. Afstand (m) Scholen Kleuterschool van het Gemeenschappelijk onderwijs Het Notendopje Gemeentelijke Lagere school Vrije Basisschool Basisoefenschool Vrije Basisschool Don Bosco Vrije Basisschool St-Ludgardis Basisschool van het Gemeenschapsonderwijs - vennebos Vrije Basisschool voor Buitengewoon Onderwijs Vrije basisschool Sint Lucia Gemeentelijke Lagere school Gemeentelijke Lagere school Vrije basisschool Annuncia-Instituut Basisschool van het Gemeenschapsonderwijs De Boomgaard Gemeentelijke Basisschool Vrije Basisschool St-Johannaschool Gemeentelijke basisschool - t Laar Rust- en verzorgingstehuizen Rustoord Molenheide RVT VZW Hof ten Dorpe Woon- & zorgcentrum Sint Jozef Rustoord Wommelgheem Ziekenhuizen Milieurelevante aspecten Kaart 6 : Milieurelevante aspecten binnen het studiegebied Natuurgebieden In de ruime omgeving zijn enkele natuurgebieden gelegen die erkend of aangeduid zijn als: - natuurreservaat; - vogelrichtlijngebied : de Vlaamse regering (Besluit dd. 17/10/1988) heeft 23 vogelrichtlijngebieden aangewezen; het betreft speciale beschermingszones in de zin van artikel 4 van de Richtlijn 79/409/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 2/4/1979 inzake het behoud van de vogelstand; - habitatrichtlingebied : deze gebieden zijn een gevolg van de Europese richtlijn 92/43/EEG inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna. Deze SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 13 Projectnummer :

46 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst richtlijn heeft tot doel de biodiversiteit in de lidstaten te behouden en streeft naar de instandhouding en het herstel van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna die hiervan deel uitmaken. Hiertoe worden speciale beschermingszones afgebakend. - Ramsar-gebied : deze gebieden zijn een gevolg van de overeenkomst inzake watergebieden die van internationale betekenis zijn, in het bijzonder als woongebied voor watervogels, vastgelegd te Ramsar (Iran) op 2/2/1971; in Vlaanderen zijn 5 Ramsar-gebieden aangeduid (Wet van 22/2/1979). Er zijn geen vogelrichtlijnen of Ramsargebieden gelegen in de ruime omgeving van het bedrijventerrein Volgende tabel lijst de hierboven beschreven milieu-aspecten op met verwijzing naar hun ligging op kaart 6 en afstand tot het projectgebied. Tabel 2.4: natuurgebieden binnen het studiegebied Natuurgebied Soort Gemeente Min. Afstand (m) Zevenbergen Ten zuid-oosten van het projectgebied ligt ook een gebied dat is aangemerkt als Bos- en heidegebied ten oosten van Antwerpen De Schijnvallei Habitatrichtlijn Natuurgebied Ranst Aangrensend 380 Habitatrichtlijn Ranst 600 Habitatrichtlijn Natuurgebied Wijnegem/ Wommelgem Oppervlaktewater - Binnen het studiegebied zijn een aantal oppervlaktewateren gesitueerd. De waterlopen in Ranst behoren tot twee verschillende stroombekkens. De Keerbeek, Grote Merriebeek, kleine Merriebeek en de Afleidingsgracht met hun bijbehorende zijlopen behoren tot het bekken van het Schijn en meer bepaald tot het deelbekken het Groot Schijn. De Tappelbeek, Stouwbeek, Moerbeek en de beggelbeek met zijlopen de Molenbeek, Dorpbeek en de Heidebeek behoren tot het bekken van de kleine Nete. Zowel het Schijnbekken als het Netebekken behoren zelf tot het stroomgebied van de Schelde. Het Albertkanaal, het Netekanaal en de Kleine Nete zijn bevaarbare waterlopen en worden beheerd door het Vlaams Gewest. Het Netekanaal ligt aan de rechteroever van de Kleine Nete. Het Albertkanaal doorsnijdt het studiegebied van oost naar west (parallel aan de E313). In Wommelgem stroomt het Groot Schijn van oost naar west. Het Schijn ontvangt water van het grondgebied door de van oost naar west of stroomafwaarts gaande zijlopen. Iets westelijker ontvangt de Grote Schijn de Diepebeek die afkomstig is van Vremde. Ze ontvangt aan de rechteroever op het grondgebied één zijbeek, de Keerbeek die van ranst komt en aan de grens ook Schawijkbeek genoemd wordt. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 14 Projectnummer :

47 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Van ongeveer op het midden van het grondgebied van Wommelgem ontvangt het Schijn de Dorpsloop. De Rollebeek vloeit bijna perfect van zuid naar noord. De Koudebeek vormt de westelijke grens van Wommelgem. Net ten noorden van het Albertkanaal ligt de Afvoergracht. In Schilde zij de voornaamste waterlopen in het studiegebied de Zwanebeek en het Klein Schijn; Door Wijnegem lopen de stroomgebieden van het Groot Schijn, Klein Schijn en de Wezelsebeek Externe gevarenbronnen Kaart 7 : Externe gevarenbronnen binnen het studiegebied Externe gevarenbronnen kunnen opgedeeld worden in twee groepen, namelijk punt- en lijnbronnen met betrekking tot puntbronnen spreken we over vaste installaties/inrichtingen zoals bedrijven, ontspanstations (gasleidingen),.... De lijnbronnen betreffen transportstromen zoals weg-, water en spoorverkeer, pijpleidingen, hoogspanningslijnen en luchtverkeer. In onderstaande paragrafen wordt een overzicht gegeven van de externe gevarenbronnen binnen het studiegebied. In het kader van veiligheidsrapportage zijn de gevarenbronnen op minder dan 850 meter van het projectgebied van belang. Dit is immers doorgaans de afstand waarbinnen mogelijke domino-effecten bij een noodsituatie kunnen optreden. De bespreking zal dus voornamelijk gebeuren binnen een perimeter van 850 meter rond het industrieterrein Lijnbronnen Zoals reeds hiervoor besproken, zijn de relevante lijnbronnen in het kader van onderhavig rapport: - Gevaarlijk transport over de weg, spoor en het water; - Luchtverkeer; - Leidingstraat met betrekking tot het transport van gevaarlijke stoffen door ondergrondse pijpleidingen; - Hoogspanningslijn; Hieronder wordt voor elke lijnbron een korte bespreking gegeven van de relevante kenmerken vanuit het oogpunt externe veiligheid. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 15 Projectnummer :

48 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Gevaarlijk transport over de weg, spoor en het water Gevaarlijk wegverkeer De snelweg E34 en E313 die ten zuiden van het projectgebied loopt, zorgt voor de hoofdontsluiting voor auto s en vrachtwagens. In het westen ontsluit de N120 het projectgebied. Bovendien zal bij ontwikkeling van het bedrijventerrein eveneens een bijkomende trafiek gegenereerd worden op de bestaande regionale- als snelwegen, afhankelijk van ontsluitingsprojecten. Gevaarlijk spoorverkeer Er is geen spoorweg gelegen in het studiegebied. Gevaarlijk transport via scheepvaart Over de volledige lengte van het kanaal worden jaarlijks meer dan 40 miljoen ton goederen vervoerd. Het kanaal vormt de verbinding tussen de haven van Antwerpen en het industriebekken van Luik. Het projectgebied is gelegen aan het Albertkanaal (bevaarbaar tot 2000 ton voor vaartuigen en ton voor duwvaart). Bij ontwikkeling van het bedrijventerrein zal eveneens een bijkomende trafiek gegenereerd worden Luchtverkeer Er zijn geen vliegvelden relevant voor domino-effecten gesitueerd in het studiegebied Gevaarlijk transport via pijpleidingen Zoals weergegeven in Kaart 6, zijn er in de omgeving van het bedrijventerrein verschillende pijpleidingen gesitueerd. Er is ook een ondergrondse propyleenleiding aanwezig binnen het studiegebied, het tracé volgt de noordzijde van de E313 tot aan het netekanaal. Daar worden eerst de E313 en verder ook het Netekanaal gedwarst. De leiding loopt verder naast bestaande leidingen richting Zandhoven. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 16 Projectnummer :

49 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst tabel 2.5 : overzicht relevante pijpleidingen Leiding (beheerder) Nr op kaart 7 Product Max. bedrijfsdruk (bar) Diameter (mm) Fluxys 1 aardgas onbekend onbekend EPDC * Propyleen NMP/ARG leiding 2 Etheen /323 * De ligging van EPDC is onbekend voor weergave op de kaart. Bovenstaande gegevens werden verkregen via Fluxys, SABIC en de MER EPDC Hoogspanningslijn In het studiegebied loopt één hoogspanning tracé. Het tracé loopt van west naar oost dwars door het projectgebied (150 kv) Puntbronnen Er is 1 lage drempel SEVESO bedrijf gelegen in de buurt van het projectgebied, namelijk H.V.K. Oil, namelijk ten noorden van het projectgebied op een afstand van 380 meter. Er zijn geen windturbines aanwezig in het studiegebied Seveso bedrijven H.K.V. Oil is een overslagbedrijf van brandstoffen in Wommelgem. Er worden drie produkten opgeslagen, te weten Gasolie, dieselolie en Kerosine LPG tanktations De Q8 tankstations in Ranst gelegen aan de E34 richting Antwerpen en richting Turnhout zijn voorzien van een LPG installatie. 6 Milieu-effectenrapport : aanleg van een pijpleiding voor het transport van propyleen tussen Antwerpen en de Maas sectie 3a, voor eensluitend verklaard CAI 457/2 dd. 22/12/2005 SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 17 Projectnummer :

50 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst 2.5 EVALUATIE SEVESO BEDRIJVEN OP DE GEPLANDE BEDRIJVENTERREINEN Identificatie geplande bedrijventerreinen In deze paragraaf zal getracht worden de ontwikkelingen te evalueren vanuit het oogpunt externe veiligheid. In het bijzonder zal nagegaan worden welke Seveso-activiteiten mogelijk zijn binnen het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst. Naast mensrisico s (inclusief domino-effecten) zal tevens aandacht worden besteed aan milieu-risico s Seveso-activiteiten op Wommelgem-Ranst mensrisico s Inleiding In onderhavig rapport wordt gebruik gemaakt van een zoneringmethodiek die gebaseerd is op de risicoparameter plaatsgebonden risico. In bijlage 5 wordt de methodiek in detail toegelicht. Aan de hand van deze methodiek wordt het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst voor een aantal representatieve activiteiten gezoneerd. Voor de betreffende activiteit zullen de mogelijke inplantinglocaties aan de hand van een zoneringkaart weergegeven worden. Er is telkens een kaart opgemaakt aan de hand van de risicocriteria voor Seveso-inrichtingen. In paragraaf 2.2 zijn deze risicocriteria besproken, de relevante omgevingsfactoren werden besproken in paragraaf Voor volgende activiteiten werd een zoneringkaart opgemaakt: bovengrondse brandgevaarlijke gassen; ondergrondse brandgevaarlijke gassen; brandgevaarlijke vloeistoffen; toxische gassen; toxische vloeistoffen; ontplofbare stoffen; opslagmagazijnen; Opgemerkt dient te worden dat enerzijds het overschrijden van de zonegrenzen niet betekent dat deze activiteit uitgesloten is, maar dat een gedetailleerde QRA voor de betreffende inrichting moet aantonen of de criteria met betrekking tot externe veiligheid niet overschreden worden. Seveso-Hoge Drempel bedrijven steeds een QRA dienen uit te voeren in het kader van de SEVESO-wetgeving zelfs indien de zoneringskaarten de activiteit toelaten. Ook de Seveso- Lage Drempel bedrijven kunnen door de overheid een QRA opgelegd krijgen als onderdeel van een veiligheidsstudie. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 18 Projectnummer :

51 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst De zoneringkaarten zijn weergegeven in bijlage 7 en worden besproken in volgende paragrafen Evaluatie zonering bedrijventerreinen In onderstaande alinea s wordt voor elke activiteit de zoneringkaart(-en) kort besproken. Er wordt telkens aangegeven wat de mogelijkheden zijn voor elke activiteit binnen het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst. Opgemerkt dient te worden dat de maximale waarde mogelijk slechts op een gedeelte van het bedrijventerrein mogelijk is. 7. Verder dient opgemerkt te worden dat het overschrijden van de zonegrenzen volgens de zoneringsmethodiek niet betekent dat deze activiteit uitgesloten is, maar dat een verdere studie genoodzaakt is (zie schema Figuur 2.2) Bovengrondse aanwezigheid van brandgevaarlijke gassen Uit kaart 1 van bijlage 7 blijkt dat het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst mogelijkheden biedt met betrekking tot inrichtingen met activiteiten gerelateerd aan brandgevaarlijke gassen. Met betrekking tot bovengrondse aanwezigheid van brandbare gassen zijn er echter wel beperkingen aanwezig. De grootste beperking bevindt zich op het losstaande noordelijk gedeelte van het projectgebied en in het westelijk gedeelte van het projectgebied. In deze zone is, volgens de zoneringsmethodiek, beperkte aanwezigheid van brandgevaarlijke gassen bovengronds mogelijk. Verder geven de zoneringskaarten aan dat er gebieden zijn, waar mogelijkheid is tot inplanten van inrichtingen die een bovengrondse aanwezigheid van brandgevaarlijke gassen hebben tot 2000 ton Ondergrondse aanwezigheid van brandgevaarlijke gassen Uit de kaart 2 van bijlage 7 blijkt dat het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst mogelijkheden biedt met betrekking tot inrichtingen met activiteiten gerelateerd aan brandgevaarlijke gassen. Met betrekking tot ondergrondse opslag van brandbare gassen zijn er net zoals bij de bovengrondse gassen beperkingen aanwezig. Op een aantal kleine gedeelten van het projectgebied, is er geen aanwezigheid van brandgevaarlijke gassen ondergronds toegestaan, volgens de zoneringsmethodiek. Verder geven de zoneringskaarten aan dat er mogelijkheid is tot inplanten van inrichtingen die een ondergrondse aanwezigheid van brandgevaarlijke gassen hebben tot 2000 ton. 7 De betreffende zones zijn weergegeven op de relevante zoneringkaart. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 19 Projectnummer :

52 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Brandgevaarlijke vloeistoffen Uit kaart 3 van bijlage 7 blijkt dat het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst mogelijkheden biedt met betrekking tot inrichtingen met activiteiten gerelateerd aan brandgevaarlijke vloeistoffen. Net zoals bij de brandbare gassen is de aanwezigheid van brandbare vloeistoffen, volgens de zoneringsmethodiek, op een aantal kleine gedeelten niet mogelijk. Verder geven de zoneringskaarten aan dat er mogelijkheid is tot inplanten van inrichtingen gerelateerd aan brandgevaarlijke vloeistoffen met een maximaal brandoppervlakte tot m² Toxische gassen Voor deze activiteit is een kaart opgemaakt, uitgaande van inrichtingen met chloor als giftig gas. Uit kaart 4 van bijlage 7 blijkt dat slechts een beperkt centraal gedeelte van het projectgebied mogelijkheid biedt tot inrichtingen met een aanwezigheid van toxische gassen (op basis van chloor) en dit met een hoeveelheid van maximaal 5 ton. Verder dient aangegeven te worden dat de zonering sterk afhankelijk is van de inherente toxiciteit van de betrokken stof (zie methodiek), en dat bijgevolg stoffen met een lagere toxiciteit dan chloor meer mogelijkheden hebben Toxische vloeistoffen Voor deze activiteit is een kaart opgemaakt, uitgaande van inrichtingen met broom als giftige vloeistof. Analoog aan de toxische gassen is de zonering sterk afhankelijk van de vluchtigheid en inherente toxiciteit van de betrokken stof. De kaarten werden opgemaakt voor broom, dat een zeer giftige en vluchtige vloeistof is. Uit kaart 5 van bijlage 7 blijkt dat voor activiteiten gerelateerd aan dergelijke vloeistoffen de zonering aangeeft dat er sterke beperkingen zijn op het bedrijventerrein van Wommelgem-Ranst. Net zoals voor de andere kaarten zijn er zones aanwezig waar, volgens de zoneringsmethodiek, geen toxische vloeistoffen mogelijk zijn. Op het centraal gedeelte is er een beperkte mogelijkheid tot aanwezigheid van toxische vloeistoffen die een maximale plasoppervlakte van 1000 m² kunnen vormen Ontplofbare stoffen Uit kaart 6 van bijlage 7 blijkt dat het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst mogelijkheden biedt met betrekking tot inrichtingen met activiteiten gerelateerd aan ontplofbare stoffen. Doch kan besloten worden dat de zonering aangeeft dat het bedrijventerrein slechts potenties heeft voor relatief lage hoeveelheden aan ontplofbare stoffen. Slechts een beperkt gedeelte (in het centraal gelegen gebied) kan ontplofbare stoffen met TNT-equivalent van 50 ton huisvesten. Hier is er eveneens een aantal zones aanwezig waar geen ontplofbare stoffen mogelijk zijn. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 20 Projectnummer :

53 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Opgemerkt dient te worden dat de zonering sterk afhankelijk is van het TNT-equivalent van de betrokken stof (zie methodiek) Opslagmagazijnen De kaart bij deze activiteit is opgemaakt rekening houdende met het scenario brand inclusief de vorming van toxische rookgassen. Evenwel werd het gemiddelde stikstofpercentage binnen de opgeslagen producten beperkt tot beneden 1,5 massa-procent. Indien toxische gassen binnen het magazijn worden opgeslagen dient tevens voldaan te worden aan de zonering voor toxische gassen. Uit de kaart 7 van bijlage 7 blijkt dat het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst mogelijkheden biedt met betrekking tot inrichtingen met activiteiten gerelateerd aan opslagmagazijnen. Op basis van de kaart is het bedrijventerrein op een voldoende afstand gelegen van kwetsbare locaties en bewoning voor het inplanten van dergelijke activiteiten waarbij de maximale oppervlakte van een magazijn 2500 m² (met automatisch blussysteem) bedraagt. Opgemerkt dient te worden dat de gehanteerde methodiek verwijst naar de CPR-richtlijnen uit Nederland. Hierin is de maximale oppervlakte beperkt tot 2500 m². Dit betekent niet dat grotere magazijnen uitgesloten zijn. In Vlaanderen is er vanuit externe veiligheid geen oppervlaktebeperking opgelegd. Doch dient opgemerkt te worden dat de adviezen van de bevoegde brandweerdiensten een mogelijke beperking van de maximale brandoppervlakte opleggen door middel van compartimentering. Dit advies is afhankelijk van de bevoegde brandweerdiensten Besluit Op basis van de zoneringkaarten, geeft de evaluatie aan dat Seveso-activiteiten op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst of delen ervan mogelijk zijn. Wel kan opgemerkt worden dat de mogelijkheden naar Seveso-activiteiten het grootst zijn in de zone gelegen in centrale gebied van het bedrijventerrein. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 21 Projectnummer :

54 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Evaluatie geplande ontwikkelingen rond Seveso-bedrijven In paragraaf van onderhavig rapport werd het bestaande Seveso-bedrijf beschreven. In dit hoofdstuk wordt een beschrijving van het bedrijf weergegeven en zal kort het risicobeeld dat berekend werd in de zoneringskaarten en de beschikbare kennisgeving besproken worden Identificatie en analyse bestaande Seveso-bedrijven HKV-Oil (bron: kennisgeving 29/03/02) Omschrijving HKV-Oil is een bedrijf dat gespecialiseerd is in overslag van brandstoffen. Tabel 2.6 categorisatie en de hoeveelheden van de gevaarlijke stoffen Identificatie Conditionering Max. Opslag capaciteit Gemiddelde opgeslagen hoeveelheid Gasolie Tank 4000 m³ 0.35 m³ Dieselolie Tank 2300 m³ 0.15 m³ Kerosine Tank 2300 m³ 0.15 m³ Belangrijkste bronnen voor externe veiligheid De externe veiligheidsrisico s zijn verbonden aan de overslag van brandbare vloeistoffen Evaluatie van de ligging A. Toetsing aan de hand van zoneringskaarten In de kennisgeving is een totale hoeveelheid van 8600 m³ brandbare vloeistoffen opgenomen. De zoneringskaart is opgesteld tot een maximaal brandoppervlakte van m². Gezien de ligging van het bedrijf op een plek waar een zonering tot m² brandoppervlakte geldt, is er geen probleem met de ligging van HKV-Oil. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 22 Projectnummer :

55 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Seveso-activiteiten op Wommelgem-Ranst domino-effecten Inleiding In het kader van kwantitatieve risicoanalyse voor industriezones dient rekening gehouden te worden met de mogelijke verhoging van de kans op faling voor een installatie als gevolg van de nabijheid van externe gevarenbronnen. Het falen van een installatie als gevolg van een extern incident in de omgeving van de installatie wordt een domino-effect genoemd. De Methodologie voor het identificeren en evalueren van domino-effecten 8, opgemaakt in opdracht van het Federale Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid (het huidige FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg), wordt gehanteerd als leidraad voor de verdere bespreking van deze paragraaf. Er wordt volgens de methodologie een onderscheid gemaakt tussen het primair accident en het secundair accident. Hierbij worden voor het primair accident enkel thermische of mechanische effecten in rekening gebracht, terwijl voor het secundair accident bijkomend de toxische effecten beschouwd dienen te worden. In het kader van ruimtelijke veiligheidsrapportage, wordt de mogelijke wisselwerking onderzocht tussen de bestaande gevarenbronnen en mogelijk toekomstige ontwikkelingen op het nieuwe bedrijventerrein. Tijdens de studie wordt aandacht geschonken aan lijnbronnen (bv. leidingen, wegtransport,...) en puntbronnen (Seveso-inrichtingen) Criteria voor afbakening De bovenvermelde methodologie bevat een technische bijlage ( Deel III ), aan de hand waarvan voor verschillende ongevalscenario s (plasbrand, tankbrand, BLEVE, gaswolkexplosie,...) de maximale effectafstanden kunnen bepaald worden binnen dewelke relevante materiële schade aan installaties kan optreden. Hierbij wordt vastgesteld dat de grootste weergegeven schade-afstanden 500 meter bedragen. Deze afstanden stemmen overeen met: de perimeter waarbinnen de meeste brokstukken terechtkomen tengevolge van een explosie van een druksfeer, gevuld met een reactief product (ethyleenoxide); de perimeter waarbinnen belangrijke overdrukken (> 160 mbar) gegenereerd worden tengevolge van de ontsteking van een uitgestrekte brandbare wolk. 8 Methodologie voor het identificeren en evalueren van domino-effecten, Faculté Polytechnique de Mons, dr.ir.ch. Delvosalle, CRC/MT/003, Eerste Druk, september1998. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 23 Projectnummer :

56 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Enkel in de specifieke situatie dat op een bedrijfsterrein hoge distillatie-kolommen aanwezig zijn, dient rekening gehouden te worden met een nog grotere schade-afstand (850 meter) als gevolg van de mogelijkheid tot uitworp van brokstukken over grote afstanden. Echter de kans op catastrofale faling van een drukkolom bedraagt /kolomjaar. Verder wordt aangenomen dat een dergelijk incident in 10% van de gevallen gepaard gaat met significante uitworp van brokstukken (bijvoorbeeld als gevolg van een interne explosie). De kans op relevante uitworp van brokstukken tengevolge van het falen van een kolom bedraagt bijgevolg /kolomjaar. Deze kans dient verder nog gecombineerd te worden met de kans (impactkans) dat het brokstuk op een secundaire installatie neerkomt. Indien men deze faalkans vergelijkt met de initiële faalkansen van installaties opgenomen in het Handboek Kanscijfers kan besloten worden dat de kans op schade als gevolg van het falen van een drukkolom niet significant (< 10%) zal bijdragen tot de generieke kans op het falen van installaties aanwezig op bedrijventerreinen. Bijgevolg zal in de studie van mogelijke domino-effecten geen rekening gehouden worden met de schadeperimeter voor destillatiekolommen. Samenvattend kan worden gesteld dat in het kader van deze onderzoeksopdracht de studie naar domino-effecten wordt uitgevoerd voor zones van het bedrijventerrein die gelegen zijn in de schade-perimeter van 500 meter rond de externe gevarenbronnen Domino-effecten puntbronnen In paragraaf worden de Seveso-bedrijven in de omgeving van het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst besproken Hieruit blijkt dat in het projectgebied één Seveso-bedrijf aanwezig is, namelijk HKV-Oil. In onderhavige paragraaf wordt de mogelijke domino-effecten tussen HKV-Oil en mogelijk toekomstige Seveso-activiteiten op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst besproken. Verder zijn er twee LPG installaties aanwezig binnen het projectgebied. Ook van deze installaties worden de domino-effecten besproken in deze paragraaf Invloed Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst op HKV-Oil In voorgaande paragraaf werd besproken dat de maximale schade-perimeter met betrekking tot materiële schade in het algemeen kan gelijk gesteld worden aan 500 meter. Deze perimeter is afgeleid aan de hand van mogelijke effecten tengevolge van gaswolkexplosies en explosies van drukhouders met vloeibaar gemaakte gassen. Op onderstaande figuur is het stuk terrein van HKV-Oil, waar de installaties op gelegen zijn, omgeven door de hiervoor besproken schadeperimeter van 500 meter. Aan de hand van deze figuur kan besloten worden dat schade aan installaties van HKV-Oil tengevolge van een incident op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst mogelijk is. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 24 Projectnummer :

57 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Figuur 2.3 : domino-effecten puntbronnen Opgemerkt dient te worden dat destillatiekolommen echter een mogelijk grotere schadeperimeter hebben dan 500 meter (zie voorgaande paragraaf), tengevolge van uitworp van brokstukken. Echter de kans op catastrofale faling van een drukkolom bedraagt /kolomjaar. Verder wordt aangenomen dat een dergelijk incident in 10% van de gevallen gepaard gaat met significante uitworp van brokstukken (bijvoorbeeld als gevolg van een interne explosie). De kans op relevante uitworp van brokstukken tengevolge van het falen van een kolom bedraagt bijgevolg /kolomjaar. Deze kans dient verder nog gecombineerd te worden met de kans (impactkans) dat het brokstuk op een secundaire installatie neerkomt. Indien men deze faalkans vergelijkt met de initiële faalkansen van installaties opgenomen in het Handboek Kanscijfers kan besloten worden dat de kans op schade bij HKV-Oil als gevolg van het falen van een drukkolom op Wommelgem-Ranst niet significant (< 1%) zal bijdragen tot de generieke kans op het falen van de installatie bij HKV-Oil. Besluit Rekening houdende met voorgaande bespreking, kan besloten worden dat de kans op schade bij HKV-Oil niet significant zal bijdragen aan de inherente faalkansen van de installaties van HKV-Oil. Bijgevolg worden domino-effecten bij HKV-Oil tengevolge van installaties op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst niet verwacht. Bij het inplanten van Seveso-bedrijven binnen een straal van 500 meter van HKV-Oil dient aandacht geschonken te worden aan eventuele domino-effecten. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 25 Projectnummer :

58 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Met betrekking tot de invloed van het bijkomend transport als gevolg van de ontwikkeling van Wommelgem-Ranst langsheen HKV-Oil, wordt verwezen naar paragraaf Invloed van HKV-Oil op bedrijventerrein Wommelgem-Ranst In voorgaande paragraaf werd besproken dat de maximale schade-perimeter met betrekking tot materiële schade in het algemeen kan gelijk gesteld worden aan 500 meter. Deze perimeter is afgeleid aan de hand van mogelijke effecten tengevolge van gaswolkexplosies en explosies van drukhouders met vloeibaar gemaakte gassen. Op Figuur 2.3 is het stuk terrein van HKV-Oil, waar de installaties op gelegen zijn, omgeven door de hiervoor besproken schadeperimeter van 500 meter. Aan de hand van deze figuur kan besloten worden dat schade aan installaties van eventuele bedrijven op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst tengevolge van een incident op HKV-Oil mogelijk zijn. Besluit HKV-Oil ligt op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst. Rekening houdende met voorgaande gegevens, wordt relevante schade aan installaties op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst tengevolge van een incident bij HKV-Oil niet uitgesloten. Bij het inplanten van Sevesobedrijven binnen een straal van 500 meter van HKV-Oil dient er aandacht geschonken aan eventuele domino-effecten Invloed Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst op de LPG tankstations In voorgaande paragraaf werd besproken dat de maximale schade-perimeter met betrekking tot materiële schade in het algemeen kan gelijk gesteld worden aan 500 meter. Op Figuur 2.3 is het projectgebied aangegeven, omgeven door een schadeperimeter van 500 meter. Aan de hand van deze figuur kan besloten worden dat schade aan installaties op het LPG-tankstation gelegen aan de oostelijke grens tengevolge van een incident op bedrijventerrein niet uit te sluiten is. Besluit Rekening houdende met voorgaande gegevens, valt relevante schade aan de installaties van het LPG-tankstation ten gevolge van een incident op het bedrijfsterrein van Wommelgem-Ranst niet uit te sluiten. Bij het inplanten van Seveso-bedrijven dient aandacht geschonken te worden aan eventuele domino-effecten die het in te planten bedrijf heeft op het LPG-tankstation. Met betrekking tot de invloed van het bijkomend transport als gevolg van de ontwikkeling van Wommelgem-Ranst langsheen de Q8 tankstations, wordt verwezen naar paragraaf SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 26 Projectnummer :

59 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Invloed van LPG tankstations op Wommelgem-Ranst De maximale schadeafstand door explosie en projectielen voor LPG installaties bedraagt 200 meter. De maximale schadeafstand door VCE (Vapour Cloud Explosion) bedraagt 150 meter, er wordt echter aangenomen dat de wolkbrand binnen 200 meter zal ontsteken waardoor de uiteindelijke maximale schadeafstand 350 meter wordt. Op Figuur 2.3 is de LPG tank van de twee Q8 tankstations aangegeven, omgeven door een schadeperimeter van 350 meter. Aan de hand van deze figuur kan besloten worden dat schade aan installaties op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst tengevolge van een incident op één van de LPG tankstations mogelijk is. Besluit Er liggen twee LPG tankstations van Q8 (aan weerszijden van de E34) op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst. Rekening houdende met voorgaande gegevens, wordt relevant schade aan installaties op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst tengevolge van een incident bij één van de LPG tankstations mogelijk geacht Domino-effecten lijnbronnen In paragraaf worden de lijnbronnen in de omgeving van het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst besproken. Deze groep van externe gevarenbronnen werden opgedeeld in volgende onderdelen: Gevaarlijk transport over de weg (E34) en het water (Albertkanaal); Leidingstraat met betrekking tot het transport van gevaarlijke stoffen door ondergrondse pijpleidingen; Hoogspanningslijn. Opgemerkt dient te worden dat tot op heden geen risico-analysemethodiek beschikbaar is in Vlaanderen met betrekking tot lijnbronnen. In deze paragraaf worden mogelijke domino-effecten op het bedrijventerrein onderzocht, tengevolge van een incident op de nabijgelegen transportassen. Tevens wordt de impact van de transportstijging als gevolg van toekomstige Seveso-activiteiten op Wommelgem-Ranst, langsheen HKV-Oil onderzocht Wegtransport Voor mobiele installaties zullen volgende perimeters zoals door de methodologie voorgeschreven toegepast worden. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 27 Projectnummer :

60 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Voor warmtestraling is het nodig de maximale plasoppervlakte van een faling van een tankwagen of spoorwagon in te schatten. De plasoppervlakte is afhankelijk van de hoeveelheid product en de ruwheid van de ondergrond. Het plasoppervlakte op een verharde ondergrond, zoals bij tankwagens zal maximaal zijn. Uit de methodologie wordt een maximale effectafstand van 100 meter vanaf de rand van de plas bepaald. De effectafstanden tengevolge van brokstukken en fragmenten voor mobiele installaties kunnen gereduceerd worden tot 2 mogelijke installatie-onderdelen. Dit zijn de horizontale cilinders onder druk en atmosferische tanken. Voor druktankwagens zal m.b.t. brokstukken een maximale afstand van 200 meter gelden. Atmosferische tanken hebben een max. effectafstand van 100 meter. Met betrekking tot schade die optreedt tengevolge van explosies kunnen voor lijnbronnen onderstaande effectafstanden gehanteerd worden: Gering reactieve stof : 250 m Middelmatig reactieve stof: 350 m Sterk reactieve stof: 500 m De kansverhoging van seveso-installaties gelegen binnen de schade-perimeter van de plaats van het incident kan voor iedere situatie berekend worden op voorwaarde dat er gegevens m.b.t. het gevaarlijke transport voorhanden zijn. A.d.h.v. de methodologie kunnen de stromen van transporten berekend worden die zullen bijdragen aan de generieke faalkansen van de seveso-installaties gelegen langs de transportstroom. De Methodologie voor domino-effecten beschrijft twee effecten met betrekking tot het falen van externe installaties, nl. de uitworp van brokstukken en overdruk tengevolge van een gaswolkexplosie. Voor bovenstaande effecten (warmtestraling, brokstukken en explosie) zal in onderstaande paragrafen berekend worden vanaf welke transportdichtheden een mogelijke kansverhoging bij secundaire installaties te verwachten is. Als referentie voor de secundaire installatie wordt een druktank gebruikt, aangezien de generieke faalkans (die als referentie wordt gebruikt) lager is bij een druktank dan bij een atmosferische tank. Verder dient opgemerkt te worden dat het Handboek Kanscijfers ook voor procesinstallaties die werken bij een verhoogde druk de faalcijfers van druktanks worden aanbevolen. In het kader van de definitie van een domino-effect worden enkel breuken (inclusief 10 minuten uitstroom) en grote lekken weerhouden als secundair gevolg, dit omdat het gevolg voor de secundaire installatie groter moet zijn dan de initiële gebeurtenis. Eveneens kan, om dezelfde reden, worden gesteld dat enkel breuken en grote lekken aanleiding kunnen geven tot eventuele domino-effecten op secundaire installaties. Aangezien effecten tengevolge van een incident op een naburig terrein niet steeds aanleiding zullen geven tot schade met als resultaat een catastrofale breuk van het secundaire installatieonderdeel, maar eveneens aanleiding kunnen geven tot een groot lek, zal ten behoeve van de SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 28 Projectnummer :

61 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst domino-studie aangenomen worden dat de kans op groot lek of breuk, zich verhouden zoals de generieke faalcijfers zich verhouden. Met andere woorden wordt de kans op schade vergeleken met de generieke faalcijfers voor de scenario s groot lek (inclusief uitstroming in 10 minuten) en breuk. Brokstukken De aanbevolen faaldata uit het Handboek Kanscijfers (2004) voor groot lek en catastrofaal falen van een tankwagen bedraagt: tabel 2.7: Faaldata uit het Handboek Kanscijfers Installatie Groot lek Breuk (Per jaar) (Per jaar) Atmosferische tankwagen 1,2E-05 5,0E-06 Druktankwagen 3,0E-06 3,0E-07 NOTA: gezien de beperkte hoeveelheid aanwezig in een tankwagen (circa 25 m³) wordt aangenomen dat een 100 mm lek van een tankwagen steeds aanleiding geeft tot een uitstromingsduur van minder dan 10 minuten, zodoende dient krachtens het Handboek Kanscijfers het scenario uistroming in 10 minuten niet beschouwd te worden. De ontstekingskansen met betrekking tot de vrijstelling van LPG wordt in het Handboek Kanscijfers gelijk gesteld aan 0,2 voor vertraagde ontsteking en 0,8 voor directe ontsteking. Voorgaande kanscijfers hebben betrekking op instantane vrijzettingen van meer dan 10 ton of continue debieten van meer dan 100 kg/s. Rekening houdend met de hoge dichtheid aan ontstekingsbronnen op de wegen, worden de ontstekingskansen van vloeistoffen gelijk gesteld aan deze voor gassen. Aangenomen wordt dat in 10% van de gevallen een breuk van de tankwagen gepaard gaat met een relevante uitworp van brokstukken. De impactkans van een brokstuk op een installatie wordt arbitrair gelijk gesteld aan 10%. Met betrekking tot de vloeistofwagons wordt bij het scenario brokstukken rekening gehouden met het faalscenario groot lek. Dit omwille van de mogelijkheid dat een significante brand ontstaat onder de tankwagen, die kan resulteren in een catastrofale breuk met de uitworp van brokstukken. Met behulp van de methodologie van domino-effecten kan er berekend worden hoeveel tankwagens/dag een seveso-bedrijf of bedrijf met installaties met gevaarlijke producten mag passeren alvorens er een verhoging van de kans van deze installatie nodig geacht wordt tengevolge het transport van gevaarlijke producten. gastankwagens De generieke faalkans van een druktank (groot lek, uitstroom in 10 min, breuk) bedraagt 9,5E-06 per jaar. Een kansverhoging van deze generieke faalkans wordt verwacht indien er meer dan 10% bijdrage tengevolge domino-effecten berekend wordt, nl. 9,5E-07 per jaar. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 29 Projectnummer :

62 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Aanwezigheid tankwagens (uur/jaar) = [kans op 10%-bijdrage / (kans op breuk van de tankwagen x directe ontsteking x uitworp van brokstukken x impactkans] x 365 dagen/jaar x 24 uur/dag. Aanwezigheid tankwagens = [9,5E-07/jaar/ (3E-07/jaar ( x 0,8 x 0,1 x 0,1)] x 365 dagen/jaar x 24 uur/dag) = uur/jaar Dit kan omgerekend worden naar een aantal tankwagens per dag. Indien verondersteld wordt dat er 60 km/uur gereden wordt en er een afstand van 0,4 km langsheen het bedrijfsterrein afgelegd wordt. De trajectlengte wordt bekomen door de maximale schadeperimeter van het incident te vermenigvuldigen maal 2. Dit is immers de afstand waarover de mobiele installatie een secundaire installatie (puntbron) kan beschadigen. Aantal tankwagens/jaar = Aanwezigheid van gastankwagens x snelheid/ trajectlengte = uur/jaar x (60 km/uur/ 0,4 km) / 365 dagen/jaar = gastankwagens/dag Indien er meer dan gastankwagens/dag met gevaarlijke producten langsheen het terrein met seveso-installaties rijden kan er redelijkerwijze verondersteld worden dat de uitworp van brokstukken als gevolg van het falen van een gastankwagen in de nabijheid de faalkans van de seveso-installatie verhoogt. vloeistoftankwagens Voor vloeistoftankwagens zal de berekening van domino-effecten op dezelfde manier gebeuren. Hierbij zal naar analogie met de gastankwagens het aantal vloeistoftankwagens per dag berekend worden die het gebied mogen doorkruisen, alvorens een significante faalkans verhoging van de installaties van eventuele Seveso-bedrijven op het projectgebied optreedt. Het aantal tankwagens/dag wordt als volgt berekend: Aanwezigheid tankwagens = [9,5E-07/jaar/ (1,2E-05/jaar x 0,8 x 0,1 x 0,1)]x(365 dagen/jaar x 24 uur/dag) = uur/jaar Dit kan omgerekend worden naar een aantal tankwagens per dag. Indien verondersteld wordt dat er 60 km/uur gereden wordt en er een afstand van 0,2 km (2 x schadeperimeter atmosferische tankwagen) langsheen het bedrijfsterrein afgelegd wordt. Aantal tankwagens/jaar = Aanwezigheid van gastankwagens x snelheid/ trajectlengte = uur/jaar x (60 km/uur/ 0,2 km) / 365 dagen/jaar = tankwagens/dag SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 30 Projectnummer :

63 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Indien er meer dan vloeistoftankwagens/dag met gevaarlijke producten langsheen het terrein met seveso-installaties rijden kan er redelijkerwijze verondersteld worden dat de uitworp van brokstukken als gevolg van het falen van een vloeistoftankwagen in de nabijheid de faalkans van de seveso-installatie verhoogt. drukeffecten gastankwagens Naast brokstukken kunnen de overdrukken tengevolge van een BLEVE of gaswolkexplosie significante schade aan installaties veroorzaken. Gaswolkexplosie Naar analogie met de berekening voor brokstukken wordt het aantal gastankwagens per dag berekend die het gebied mogen doorkruisen, alvorens een significante faalkansverhoging t.g.v. een gaswolkexplosie optreedt. Aangenomen wordt dat in 50% van de gevallen de wind ongunstig waait en de wolk in de richting van de secundaire installatie stuwt. Het Handboek Kanscijfers beveelt een ontstekingskans van 0,2 aan voor instantane vrijzettingen van meer dan kg. Voor vertraagde ontsteking is door het Handboek Kanscijfers (2004) bepaald dat de kans op explosie 0,7 bedraagt en de kans op een wolkbrand 0,3. Enkel explosie van een brandbare wolk geeft aanleiding tot de generatie van overdruk. De kans op een gaswolkexplosie tengevolge van het falen van een gastankwagen kan rekening houdend met bovenstaande gegevens als volgt berekend worden: Het aantal tankwagens/dag wordt als volgt berekend: Aantal tankwagens/jaar = 10%- bijdrage / [Groot lek of breuk x ongunstige wind x ontsteking x explosie x (1 km) traject] Aantal tankwagens = [Kans 10%-bijdrage / (3,3E-06/jaar x 0,5 x 0,2 x 0,7) ] x 365 dagen/jaar x 24 uur/dag = [9,5E-07/ (3,3E-06/jaar x 0,5 x 0,2 x 0,7) ] x 365 dagen/jaar x 24 uur/dag = uur/jaar = 5920 tankwagens per dag BLEVE Enkel directe ontsteking van een instantane vrijzetting kan aanleiding geven tot een BLEVE. Voor directe ontsteking van instantane LPG vrijzettingen van meer dan kg wordt door het Handboek Kanscijfers een factor 0,7 toegekend. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 31 Projectnummer :

64 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Om de maximale schade-afstand van een drukgolf t.g.v. een BLEVE te berekenen werd beroep gedaan op het Gele Boek 9, hoofdstuk 7. Een tankwagen van 25 m³ gevuld met propaan geeft met deze methode een schade-afstand van minder dan 100 m. Onderstaande berekening geeft het aantal tankwagens weer die het projectgebied mogen doorkruisen, alvorens een significante faalkans verhoging t.g.v. een BLEVE optreedt. Aantal tankwagens/jaar = 10%- bijdrage / [breuk x ontsteking x (0,2 km) traject] Aantal tankwagens = [Kans 10%-bijdrage / (3E-07/jaar x 0,7) ] x 365 dagen/jaar x 24 uur/dag = [9,5E-07/ (3E-07/jaar x 0,7) ] x 365 dagen/jaar x 24 uur/dag = uur/jaar = tankwagens per dag vloeistoftankwagens Op een analoge manier wordt het aantal vloeistoftankwagens berekend die het projectgebied mogen doorkruisen, alvorens een significante faalkans verhoging t.g.v. een gaswolkexplosie optreedt. De ontstekingskansen worden zoals besproken onder de titel brokstukken gelijk gesteld aan deze voor LPG. Aantal tankwagens = [Kans 1%-bijdrage / (1,7E-05/jaar x 0,5 x 0,2 x 0,7) ] x 365 dagen/jaar x 24 uur/dag = [9,5E-07 / (1,7E-05/jaar x 0,5 x 0,2 x 0,7) ] x 365 dagen/jaar x 24 uur/dag = 6990 uur/jaar = 1150 tankwagens per dag warmtestraling gastankwagens Directe ontsteking van een groot lek aan een gastankwagen zal aanleiding geven tot een fakkelbrand. De methodologie voor het identificeren en evalueren van domino-effecten geeft een maximale schadeafstand van 100 meter voor installaties tengevolge van warmtestraling bij een fakkelbrand. Het Handboek Kanscijfers beveelt een ontstekingskans van 0,7 aan voor directe ontsteking van een continue vrijzetting van meer dan 100 kg/s. Het aantal gastankwagens die het projectgebied mogen doorkruisen, alvorens een significante faalkans verhoging t.g.v. warmtestraling optreedt, wordt als volgt berekend: Aanwezigheid tankwagens = [9,5E-07/jaar / (3E-06/jaar x 0,7)]x(365 dagen/jaar x 24 uur/dag) = 3963 uur/jaar 9 Gele Boek : Methods for the calculation of physical effects, Commissie Preventie van Rampen door gevaarlijke Stoffen, PGS2 SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 32 Projectnummer :

65 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Dit kan omgerekend worden naar een aantal tankwagens per dag. Indien verondersteld wordt dat er 60 km/uur gereden wordt en er een afstand van 0,2 km (2 x schadeperimeter fakkelbrand van 100 m) langsheen het bedrijfsterrein afgelegd wordt. Aantal tankwagens/jaar = Aanwezigheid van gastankwagens x snelheid/ trajectlengte = 3963 uur/jaar x (60 km/uur/ 0,2 km) / 365 dagen/jaar = 3257 tankwagens/dag Indien er meer dan 3257 gastankwagens/dag met gevaarlijke producten langsheen het terrein met seveso-installaties rijden kan er redelijkerwijze verondersteld worden dat de uitworp van brokstukken als gevolg van het falen van een gastankwagen in de nabijheid de faalkans van de seveso-installatie verhoogt. vloeistoftankwagens Op een analoge manier wordt het aantal vloeistoftankwagens berekend die het projectgebied mogen doorkruisen, alvorens er een significante faalkans verhoging t.g.v. warmtestraling optreedt. De ontstekingskansen wordt analoog aan het Handboek Kanscijfers gelijk gesteld aan 0,13 (directe + vertraagde ontsteking van benzine). Uit de methodologie wordt een maximale effectafstand van 100 meter vanaf de rand van de plas bepaald. Aanwezigheid tankwagens = [9,5E-07/jaar / (1,7E-05/jaar x 0,13)] x 365 dagen/jaar x 24 uur/dag = 3766 uur/jaar Dit kan omgerekend worden naar een aantal tankwagens per dag. Indien verondersteld wordt dat er 60 km/uur gereden wordt en er een afstand van 0,2 km (2 x schadeperimeter plasbrand van 100 m) langsheen het bedrijfsterrein afgelegd wordt. Aantal tankwagens/jaar = Aanwezigheid van vloeistoftankwagens x snelheid/ trajectlengte = 3766 uur/jaar x (60 km/uur/ 0,2 km) / 365 dagen/jaar = 3095 tankwagens/dag Indien er meer dan 3095 vloeistoftankwagens/dag met gevaarlijke producten langsheen het terrein met seveso-installaties rijden kan er redelijkerwijze verondersteld worden dat de uitworp van brokstukken als gevolg van het falen van een vloeistoftankwagen in de nabijheid de faalkans van de seveso-installatie verhoogt. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 33 Projectnummer :

66 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Besluit In onderstaande tabel worden de resultaten van voorgaande bespreking kort samengevat. De tabel geeft de transportdichtheden aan brandgevaarlijke bulkgoederen weer die resulteren in een mogelijke faalkansverhoging voor secundaire installaties. Deze benadering is conservatief gelet op het gegeven dat voor de secundaire installatie een lage faalkans (groot lek + uitstroming in 10 min + breuk van een druktank) als referentie is gehanteerd. Tabel 2.8 : berekende grenswaarden wegtransport mbt domino-effecten Referentieinstallatie Vloeistoftankwagen Gaswolk explosie Aantal Tankwagens (per dag) Gastankwagen Gaswolk explosie Brokstukken Warmtestraling Brokstukken Warmtestraling BLEVE Druktank In de nabijheid van het projectgebied lopen 1 gewestweg: N120. De N120 heeft een regionale functie. Er is nog geen zekerheid tot betrekking voor welke optie gekozen zal worden voor de ontsluiting van het bedrijventerrein. In het zuiden van het projectgebied loopt de E313. Deze snelweg is wel relevant voor de analyse van mogelijke domino-effecten. De verkeerstellingen 10 geven bewegingen op weekdagen aan op de E313 te Wommelgem-Ranst. Op basis van de vijfjaarlijkse verkeerstellingen 11 werd vastgesteld dat het zwaar verkeer (cat. C) en vooral het zeer zwaar verkeer (cat. C2) essentieel op de autosnelwegen rijdt : iets meer dan 10% van het autosnelwegverkeer maakt deel van categorie C2 uit, tegen slechts 3,8% van het verkeer op de andere genummerde wegen. Hieruit kan besloten worden dat op de E313 10% van het totale verkeer uit vrachtverkeer bestaat. Op basis van transportgegevens 12 die geïnventariseerd werden door SGS, kan besloten worden dat ca. 50% van de getransporteerde gevaarlijke goederen, producten betreft die onder het toepassingsgebied van de Seveso-richtlijn vallen (met uitzondering van milieugevaarlijke stoffen). Bovendien betreft de helft van de transporten, het vervoer van goederen in bulkvorm (tankvervoer). In Vlaanderen zijn momenteel geen gegevens beschikbaar over het aandeel aan ADR-transporten van het totale wegverkeer. In Nederland wordt door de Handreiking externe veiligheid vervoer gevaarlijke stoffen 13 een dichtheid van 5% op de totale vervoerstroom aangegeven. Indien deze gegevens worden toegepast op de verkeerstelling van 2005, kan de dichtheid aan Seveso-vervoer in tankwagens (of tankcontainers) geschat worden op ca. 116 tankwagens per 10 Verkeerstellingen 2005, Vlaamse Overheid agentschap Infrastructuur 11 Verkeerstellingen 2000, Ministerie van Verkeer en Infrastructuur Directie Wegen, Analyse transportgegevens in het kader van ruimtelijke veiligheidsrapporten op strategisch planniveau. 13 Handreiking externe veiligheid vervoer gevaarlijke stoffen, Ministerie van Verkeer en Waterstaat (Nederland), SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 34 Projectnummer :

67 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst dag. Het betreft een totaal aan Seveso-transporten, namelijk gassen, vloeistoffen en vaste stoffen van volgende categorieën: (zeer) giftig; ((zeer) licht) ontvlambaar; oxiderend; Het aandeel aan brandgevaarlijke vloeistoffen en gassen zal bijgevolg lager zijn dan de berekende grenswaarden opgenomen in Tabel 2.8. Bijgevolg worden domino-effecten tengevolge van het doorvoer wegtransport ter hoogte van het bedrijventerrein Wommelgem- Ranst niet verwacht. Met betrekking tot het transport op het bedrijventerrein zijn momenteel geen gegevens beschikbaar over de aard, hoeveelheid, modus of modi, traject met uitzondering voor pijpleidingstraten. Dit kan dus niet beschouwd worden binnen een planningscontext. Bovendien brengt inplanting van Seveso-bedrijven automatisch transport van gevaarlijke goederen met zich mee. Indien men echter de huidig aanwezig berekende hoeveelheid tankwagens per dag (ca 116) vergelijkt met de grenswaarden opgenomen in Tabel 2.8, kan besloten worden dat het aantal transportbewegingen per dag vertienvoudigd kan worden vooraleer men faalkans verhoging op mogelijke Seveso-installaties op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst dient toe te passen Scheepstransport Langsheen het Albertkanaal werd in ca. 38,3 miljoen ton goederen vervoerd. Op basis van de gegevens van nv De Scheepvaart, kan worden besloten dat langs het Albertkanaal gemiddeld 0,31 schepen/dag met brandgevaarlijke gassen varen en 2,67 schepen/dag met brandgevaarlijke vloeistoffen. Met betrekking tot domino-effecten worden enkel de (zeer) licht ontvlambare producten in beschouwing genomen. De berekening voor het scheepstransport is analoog aan deze voor het wegtransport. Het Handboek Kanscijfers geeft immers aan dat falingen inherent aan de transporteenheid voor schepen behandeld moeten worden zoals vaste installaties en leidingen. In de berekening wordt de gemiddelde snelheid van een binnenschip gelijk gesteld aan 15 km/uur (maximum snelheid Albertkanaal). Rekening houdende met voorgaande factoren en de berekening voor wegtransport, worden volgende resultaten bekomen: 14 Jaarverslag 2004, NV De Scheepvaart, 2004 SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 35 Projectnummer :

68 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Tabel 2.9 : berekende grenswaarden scheepstransport mbt domino-effecten Referentieinstallatie Vloeistoftankers Gaswolk explosie Aantal Schepen (per dag) Gaswolk explosie Gastankers Brokstukken Warmtestraling Brokstukken Warmtestraling BLEVE Druktank Rekening houdende met voorgaande tabel en met de trafiekgegevens langsheen het Albertkanaal, kan worden besloten dat de kans op schade tengevolge van een incident op het Albertkanaal niet significant (<10%) zal bijdragen tot de inherente faalkans van de secundaire installatie op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst Leidingstraat In paragraaf worden de leidingstraten in de omgeving van het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst besproken. In onderhavige paragraaf worden de mogelijke domino-effecten tengevolge van de ondergrondse leidingen geïdentificeerd. Als basis worden het scenario breuk van ondergrondse pijpleidingen uit het Handboek Kanscijfers (2004) gehanteerd. Telkens zijn twee schadelijke effecten van toepassing, namelijk schade tengevolge van een gaswolkexplosie (overdruk) en schade tengevolge van warmtestraling. Opgemerkt dient te worden dat in het geval van een ondergrondse leiding vloeibare koolwaterstoffen geen schadelijke effecten voor installaties boven de grond worden verwacht. Gaswolkexplosie Opgemerkt dient te worden dat aardgas enkel aanleiding geeft tot gaswolkexplosies indien sterk gecomprimeerd aardgas ontstoken wordt in een ingesloten ruimte. De methodologie voor het identificeren en evalueren van domino-effecten geeft aan dat een aardgaswolk een relevante overdruk kan genereren tot op 50 meter van de ontsteking. Ontsteking vindt meestal plaats binnen de 200 meter van het lek. Rekening houdende met voorgaande gegevens en de ligging van de leidingen (zie kaart 5), kan bij breuk van de leiding schade optreden op het terrein Wommelegm-Ranst. De kans op een breuk van een ondergrondse leiding bedraagt volgens het handboek kanscijfers 3.0E-9/m.jaar. Analoog aan de berekeningen voor tankwagens, wordt de kans op een gaswolkexplosie tengevolge van het falen van een ondergrondse leiding als volgt berekend: faalkans x relevante lengte x ongunstige wind x ontsteking x explosie = kans op schade De relevante lengte wordt analoog aan het transport gelijk gesteld aan 2 maal de relevante schadeperimeter. Voor de matig reactieve stoffen ethyleen, propyleen en monovinylchlorde is SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 36 Projectnummer :

69 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst dit 700 meter (2 x 350 m) (er bevinden zich geen sterk reactieve stoffen in de pijpleidingen). Het Handboek Kanscijfers beveelt een ontstekingskans van 0,1 aan voor vertraagde ontsteking van een continue vrijzetting met een debiet tussen 10 en 100 kg/s. 3E-9/leidingmeter.jaar x 700 m x 0,5 x 0,1 (ontstekingskans LPG continue debiet tussen 10 en 100 kg/s) x 0,7 = 7,35E-8 /leidingjaar Dit is beduidend lager dan 10% van de generieke faalkans voor bovengrondse druk- en atmosferische vaten. Bijgevolg wordt geen significante bijdrage verwacht tengevolge van domino-effecten gerelateerd aan ondergrondse leidingstraten. fakkelbrand De methodologie voor het identificeren en evalueren van domino-effecten geeft een maximale schadeafstand van 100 meter voor installaties tengevolge van warmtestraling bij een fakkelbrand. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de methodologie aangeeft dat een fakkel in het algemeen niet langer is dan 50 meter. Verder wordt aangegeven dat de stralingswarmte relatief snel afneemt in functie van de afstand van de vlam. De methodologie stelt dat de maximale schadeafstand voor installaties met betrekking tot warmtestraling als gevolg van een fakkelbrand zich situeert op 50 meter van de vlam. Aangezien het hier om ondergrondse leidingen gaat, zal de vlam loodrecht op het grondoppervlak staan. Met ander woorden de maximale schadeperimeter voor fakkelbrand als gevolg van het falen van een ondergrondse leiding bedraagt ca. 50 meter. De leidingen grenzen/doorkruisen aan het bedrijventerrein en zijn bijgevolg dichter gelegen dan 50 meter. De kans op een fakkelbrand wordt als volgt berekend: faalkans x relevante lengte x ontsteking = kans op schade De relevante lengte wordt analoog aan voorgaande berekening gelijk gesteld aan 2 maal de relevante schadeperimeter of 100 meter (2 x 50 m). aardgas 2,6E-8/leidingmeter.jaar x 100 m x 0,04 (ontstekingskans laag reactieve continue debiet tussen 10 en 100 kg/s) = 1,04 E-7 /leidingjaar waterstof, ethyleen, propyleen en monovinylchloride 2,6E-8/leidingmeter.jaar x 100 m x 0,5 (ontstekingskans LPG continue debiet tussen 10 en 100 kg/s) = 1,4E-6 /leidingjaar Samenvatting en besluit Bovenstaande berekeningsresultaten worden geëvalueerd ten opzichte van de faalkansen voor enkelwandige atmosferische opslagtanks en druktanks uit het handboek kanscijfers (2004). Analoog aan het wegtransport kan de faalkans (groot lek, uitstroming in 10 min, breuk) van een druktank worden gehanteerd als ondergrens voor de generieke faalkans SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 37 Projectnummer :

70 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst van een secundaire installatie. tabel 2.10: Evaluatie van de faalkansverhoging voor toekomstige Seveso-installaties t.g.v. het falen van een ondergrondse leidingen Primaire installatie waterstofleiding Scenario Schadeperimeter 15 Secundaire installatie Kans op Schade Faalkans bijdrage secundaire installatie Per jaar % m Per leidingjaar Fakkelbrand 50 Druktank 1.4 E E gaswolkexplosie 500 Druktank 9.1 E E Fakkelbrand 50 Atm. Tank 1.4 E E gaswolkexplosie 500 Atm. tank 9.1 E E Fakkelbrand 50 Druktank 1.4 E E gaswolkexplosie 500 Druktank 6.37 E E Fakkelbrand 50 Atm. Tank 1.4 E E Leiding met Ethyleen Propyleen Monovinylchloride gaswolkexplosie 500 Atm. tank 6.37 E E Aardgasleiding Fakkelbrand 50 Druktank 1.04 E E gaswolkexplosie 500 Druktank 4.55 E E Fakkelbrand 50 Atm. Tank 1.04 E E gaswolkexplosie 500 Atm. tank 4.55 E E Uit bovenstaande grofmazige berekening blijkt dat de kans op schade tengevolge van het falen van een ondergrondse leiding aan toekomstige Seveso-installaties op het bedrijventerrein relevant is. In het bijzonder kunnen de leidingen met waterstof, ethyleen, propyleen en monovinylchloride resulteren in een significante faalkansverhoging aan toekomstige Sevesoinstallaties op het bedrijventerrein. In het bijzonder draagt het scenario fakkelbrand in belangrijke mate bij tot de faalkans van installaties. Rekening houdende met de relevante schadeperimeter, wordt aanbevolen geen Seveso-installaties binnen de 50 meter van de ondergrondse leidingstraat in te planten. Voor installaties binnen deze perimeter dient aan de hand van een dominoeffectenanalyse voor de secundaire installaties de noodzakelijkheid van een bescherming tegen warmtestraling (sprinkler, coating, brandmuur,...) bestudeerd te worden. Op een afstand verder dan 50 meter, kan aangenomen worden dat de generieke faalkansverhoging voor een drukvat (groot lek + uitstroming in 10 min+ breuk) lager is dan 10%. Dergelijke bijdrage wordt rekening houdende met de conservatieve benadering aanvaardbaar geacht. Indien de generieke faalkans niet gebruikt wordt voor de secundaire installatie, bijvoorbeeld bij gebruik van faalkansreductie op de secundaire installatie, dan dient voorgaande evaluatie opnieuw te gebeuren Hoogspanningsleidingen Het breken van een hoogspanningsleiding kan resulteren in materiële schade aan installaties die getroffen worden door de vallende kabel. Aanbevolen wordt om geen installaties (met gevaarlijke stoffen) onder de hoogspanningsleidingen in te planten. Hierbij dient opgemerkt te 15 De schadeperimeters zijn bepaald op basis van de Methodologie voor het identificeren en evalueren van domino-effecten, opgemaakt door Faculté Polytechnique de Mons, dr.ir.ch. Delvosalle. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 38 Projectnummer :

71 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst worden dat in het kader van nieuwe installaties in de nabijheid van hoogspanningslijnen, de voorschriften van het AREI (Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties) terzake dienen gevolgd te worden Besluit en aanbevelingen In deze paragraaf wordt het project ontwikkeling Wommelgem-Ranst geëvalueerd met betrekking tot het mogelijk optreden van domino-effecten bij een zwaar ongeval. De analyse werd uitgevoerd voor puntbronnen en lijnbronnen, in het bijzonder: Invloed van Wommelgem-Ranst op bestaande Seveso-bedrijven; Invloed van bestaande Seveso-bedrijven op Wommelgem-Ranst; Invloed van het wegtransport op Wommelgem-Ranst; Invloed van het scheepstransport op Wommelgem-Ranst; Invloed van het spoortransport op Wommelgem-Ranst; Invloed van de leidingstraat op Wommelgem-Ranst. Voorlopig werden geen knelpunten i.v.m. domino-effecten geformuleerd. Vanzelfsprekend zal in het kader van de vergunningsprocedure van een Seveso-Hoge Drempel bedrijf een dergelijke analyse met detailgegevens worden uitgevoerd in het omgevingsveiligheidsrapport. Uit bovenstaande grofmazige berekening blijkt dat de kans op schade tengevolge van het falen van een ondergrondse leiding aan toekomstige Seveso-installaties op het bedrijventerrein relevant is. In het bijzonder kunnen de leidingen met waterstof, ethyleen, propyleen en monovinylchloride resulteren in een significante faalkansverhoging aan toekomstige Sevesoinstallaties op het bedrijventerrein. Op een afstand verder dan 50 meter, kan aangenomen worden dat de generieke faalkansverhoging voor een drukvat (groot lek + uitstroming in 10 min+ breuk) lager is dan 10%. Dergelijke bijdrage wordt rekening houdende met de conservatieve benadering aanvaardbaar geacht. Indien de generieke faalkans niet gebruikt wordt voor de secundaire installatie, bijvoorbeeld bij gebruik van faalkansreductie op de secundaire installatie, dan dient voorgaande evaluatie opnieuw te gebeuren. Er wordt ook aanbevolen om geen installaties met gevaarlijke goederen te bouwen onder de hoogspanningsleidingen. Faling van een dergelijke leiding kan immers relevante materiële schade aanrichten met een domino-effect (secundair ongeval) tot gevolg Invloed van Wommelgem-Ranst op bestaande Seveso-bedrijven In paragraaf worden de Seveso-bedrijven in de omgeving van het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst besproken. Hieruit blijkt dat in het studiegebied slechts één Seveso-bedrijf aanwezig is, namelijk HKV-Oil. In onderhavige paragraaf wordt de impact van de geplande ontwikkeling op het risicobeeld van HKV-Oil geëvalueerd. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 39 Projectnummer :

72 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Mogelijke domino-effecten van het nieuwe bedrijventerrein naar HKV-Oil werd onderzocht in voorgaande paragraaf. Het bijkomende bedrijventerrein zal de aanwezigheid van personen in de omgeving van HKV- Oil verhogen. Dit betekent dat de ontwikkeling van het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst mogelijk het groepsrisico van HKV-Oil beïnvloedt. Echter het bedrijf is lage drempel Seveso en heeft alleen een kennisgeving en geen QRA Milieurisico s Naast een beschrijving van de humane risico s die gepaard gaan met verschillende industriële activiteiten is het nodig een bespreking met betrekking tot de milieurisico s van gevaarlijke producten in onderhavig rapport te geven. Doordat er tot op heden geen toetsingskader bestaat voor milieurisico s zullen milieuaspecten in dit RVR enkel kwalitatief beschouwd worden. In het bijzonder worden volgende milieurelevante aspecten besproken: aanwezigheid van vogel- en habitatrichtlijngebieden; aanwezigheid van Ramsar-gebieden erkende natuurreservaten in de nabije omgeving; oppervlaktewater; De aanwezige gebieden worden besproken in paragraaf Aanwezigheid van erkende natuurreservaten, vogel- en habitatrichtlijngebieden; Deze gebieden werden besproken in paragraaf Opgemerkt dient te worden dat de dichtstbijzijnde erkende natuurreservaten, habitat- en vogelrichtlijngebieden grenzend zijn aan het projectgebied. Besluit Gezien de dichte aanwezigheid van milieu relevante gebieden (grenzend aan het projectgebied) moeten eventuele bedrijven die zich vestigen op het bedrijventerrein voldoende maatregelen treffen om ongevallen met effecten naar het milieu te vermijden en de gevolgen ervan te beperken Aanwezigheid van oppervlaktewater Zoals reeds vermeld grenst het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst aan het Albertkanaal. Doorheen het studiegebied stromen nog een groot aantal beken uit het stroomgebied van de Demer. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 40 Projectnummer :

73 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst Hierbij dient opgemerkt te worden dat het bedrijventerrein ontwikkeld wordt als watergebonden zone, waardoor vanuit het oogpunt milieurisico, dient beschouwd te worden. In het bijzonder scheepsverladingen van gevaarlijke stoffen betekenen een significant risico op milieuverontreiniging. Het gebied Wommelgem-Ranst wordt ontwikkeld als bedrijventerrein voor watergebonden bedrijvigheid met de waterweg als economische drager. Hierbij dienen de risico s van de bedrijven naar het milieu toe bekeken te worden (zie tevens Milieurisico s ). Specifieke aandacht dient geschonken te worden aan het verladen van (Seveso-)gevaarlijke producten via het schip (in het bijzonder tankschepen). Het is immers duidelijk dat ongevallen waarbij deze producten het water van het Albertkanaal of aanwezige beken kunnen vervuilen, vermeden moeten worden. Dit kan enerzijds gebeuren door technische maatregelen (gebruik van laadarmen, noodstoppen,...). Anderzijds zullen eveneens organisatorische maatregelen getroffen moeten worden. Zo dient het veiligheidsbeheersysteem procedures te voorzien voor het verladen van de schepen. In het intern noodplan van het bedrijf dienen procedures opgenomen te worden om te kunnen anticiperen op eventuele ongevallen tijdens het verladen. Bovendien dienen de nodige interventiemiddelen aanwezig te zijn teneinde de gevolgen van een eventueel ongeval te beperken Besluit en aanbevelingen In bovenstaande paragrafen werd het aspect milieurisico s voor het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst besproken. Aangegeven werd dat tot op heden geen toetsingskader bestaat met betrekking tot milieurisico s. In dit RVR worden dan ook enkel aandachtspunten op kwalitatieve basis geïdentificeerd en besproken. Volgende aanbevelingen met betrekking tot milieurisico s worden gedaan: Er dienen voldoende technische en organisatorische maatregelen getroffen te worden om contaminatie van het Albertkanaal en aanwezige beken te vermijden/beperken en dit zowel bij het verladen van de schepen als bij mogelijke ongevallen op het bedrijfsterrein. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 2/ pagina 41 Projectnummer :

74 HOOFDSTUK 3. LEEMTEN IN DE KENNIS

75 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst In onderhavig hoofdstuk zullen de moeilijkheden, technische leemten of ontbrekende kennis die tijdens de opmaak van dit dossier naar voor zijn gekomen, besproken worden. Volgende leemten in de kennis werden vastgesteld: Gebrek aan richtlijnen met betrekking tot de opmaak van een Ruimtelijk Veiligheidsrapport. (methodologische leemte) In het Decreet Algemene Bepalingen inzake Milieubeleid wordt melding gemaakt van Ruimtelijke Veiligheidsrapporten maar een algemene methodiek voor de opmaak van een RVR blijft tot op vandaag onbestaande. De aanpak is bijgevolg geheel afhankelijk van de erkend veiligheidsdeskundige. De grote variatie aan mogelijke gevaarlijke producten/activiteiten die aan de basis van de seveso-plicht liggen. De risico s van een inrichting zijn sterk afhankelijk van de aard en hoeveelheid aan gevaarlijke stoffen in de inrichting. Bovendien wordt het risico sterk beïnvloed door de proces- /opslagomstandigheden. Het is vanzelfsprekend dat deze gegevens voor de nog te ontwikkelen inrichtingen niet gekend zijn tijdens de opmaak van het RVR. Bovendien werd in de voorgestelde methodiek geen rekening gehouden met eventuele voorziene veiligheidsmaatregelen. Gebrek aan gegevens m.b.t. transport van gevaarlijke goederen via de weg, spoor en schip. (leemte met betrekking tot gegevens, methodologische leemte) Een Seveso-inrichting betekent een zeker veiligheidsrisico naar de omgeving toe. Naast deze inrichting heeft het transport aan gevaarlijke goederen van en naar deze inrichting eveneens een bepaald risicobeeld. Tot op heden is in Vlaanderen geen methodiek voorhanden met betrekking tot het inschatten van risico s tengevolge van transportstromen. In het rapport werd gebruik gemaakt van de aanpak/criteria zoals gebruikt wordt voor inrichtingen. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 3/ pagina 1 Projectnummer :

76 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst De aanwezigheid van hetero-atomen in magazijnen De aanwezigheid van hetero-atomen (bv. chloor, stikstof, zwavel,.) in magazijnen zal bij brand toxische rookgassen tot gevolg hebben met grote effect- en risico-afstanden. In het kader van deze studie is het onmogelijk om een representatief product of een standaard percentage aan hetero-atomen vast te leggen voor de berekening van schade-afstanden tengevolge toxische rookgassen bij brand in magzijnen. Het is wel aangewezen om bij de inplanting van magazijnen rekening te houden met de aanwezigheid van hetero-atomen en de mogelijke impact bij brand van deze magazijnen. De berekeningen voor magazijnen in onderhavige studie zijn uitgevoerd met een maximale aanwezigheid van 1,5 % stikstof zoals vastgelegd in de CPR-15. Gebrek aan criteria voor milieurisico s (methodologische leemte) Door een gebrek aan criteria voor milieurisico s is het niet mogelijk dit risico kwantitatief in te schatten. Bovendien is er in Vlaanderen tot op vandaag geen richtlijn met betrekking tot een kwantitatieve risico-analyse van milieurisico s. Milieurisico s zijn afhankelijk van de gevaarlijke producten en de getroffen veiligheidsmaatregelen op een bedrijf. Het is dan ook onmogelijk om een overzicht te geven van alle milieugevaarlijke producten en de mogelijk te treffen veiligheidsmaatregelen. Uit ervaring is echter geweten dat bepaalde maatregelen niet of minder goed genomen worden, deze zijn opgenomen in onderhavige studie en vormen tevens een handig toetsingselement voor vergunningsverleners. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 3/ pagina 2 Projectnummer :

77 HOOFDSTUK 4. ALGEMEEN BESLUIT

78 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst 4.1 INLEIDING In onderhavig rapport werd het ontwerp Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan voor het specifiek regionaal bedrijventerrein met watergebonden karakter Wommelgem-Ranst geëvalueerd vanuit het oogpunt externe veiligheid. In onderhavig deel wordt een samenvatting gegeven van de aanbevelingen betreffende externe veiligheidsrisico s. Aandachtspunten en aanbevelingen vanuit externe veiligheid kunnen opgenomen worden in de toelichtingsnota bij het RUP. 4.2 SAMENVATTING EN BESLUIT Samenvatting In het onderzoek naar mogelijke huisvesting van Seveso-activiteiten op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst, zijn volgende deelonderzoeken uitgevoerd: analyse van de directe mensrisico s als gevolg van toekomstige Seveso-activiteiten op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst; een domino-effectenanalyse tussen enerzijds Seveso-bedrijven onderling en tussen Seveso-bedrijven en lijnbronnen (transportstromen) anderzijds; onderzoek naar mogelijke milieurisico s als gevolg van toekomstige Seveso-activiteiten; Directe mensrisico s In dit deelonderzoek werd onderzocht of Seveso-activiteiten op het bedrijventerrein vanuit het oogpunt directe mensrisico s mogelijk zijn. Opgemerkt dient te worden dat rekening dient gehouden te worden met de beperkingen van de gebruikte methodiek (zie deel 2), waarvoor volgende aandachtspunten dienen geformuleerd te worden: Op basis van de zoneringkaarten, geeft de evaluatie aan dat Seveso-activiteiten op het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst of delen ervan mogelijk zijn. Wel kan opgemerkt worden dat de mogelijkheden naar Seveso-activiteiten het grootst zijn in de zone gelegen in het centrale gedeelte van het bedrijventerrein. Opgemerkt dient te worden dat het overschrijden van de zonegrenzen niet betekent dat deze activiteit uitgesloten is, maar dat een verdere studie genoodzaakt is (zie schema figuur 2.2). SGS Belgium NV juli 2007 Deel 4/ pagina 1 Projectnummer :

79 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst Indirecte mensrisico s Domino-effecten In dit deelonderzoek wordt het ontwerp GRUP Wommelgem-Ranst geëvalueerd met betrekking tot het mogelijk optreden van domino-effecten bij een zwaar ongeval. De analyse werd uitgevoerd voor puntbronnen en lijnbronnen, in het bijzonder: Invloed van Wommelgem-Ranst op bestaande Seveso-bedrijven; Invloed van bestaande Seveso-bedrijven op Wommelgem-Ranst; Inlvoed van het wegtransport op Wommelgem-Ranst; Inlvoed van het scheepstransport op Wommelgem-Ranst; Inlvoed van het spoortransport op Wommelgem-Ranst; Invloed van de leidingstraat op Wommelgem-Ranst. Uit de grofmazige berekening (hoofdstuk 2) blijkt dat de kans op schade tengevolge van het falen van een ondergrondse leiding aan toekomstige Seveso-installaties op het bedrijventerrein relevant is. In het bijzonder kunnen de leidingen met waterstof, ethyleen, propyleen en monovinylchloride resulteren in een significante faalkansverhoging aan toekomstige Seveso-installaties op het bedrijventerrein. Op een afstand verder dan 50 meter, kan aangenomen worden dat de generieke faalkansverhoging voor een drukvat (groot lek + uitstroming in 10 min+ breuk) lager is dan 10%. Dergelijke bijdrage wordt rekening houdende met de conservatieve benadering aanvaardbaar geacht. Indien de generieke faalkans niet gebruikt wordt voor de secundaire installatie, bijvoorbeeld bij gebruik van faalkansreductie op de secundaire installatie, dan dient voorgaande evaluatie opnieuw te gebeuren. Er wordt ook aanbevolen om geen installaties met gevaarlijke goederen te bouwen onder de hoogspanningsleidingen. Faling van een dergelijke leiding kan immers relevante materiële schade aanrichten met een domino-effect (secundair ongeval) tot gevolg Milieurisico s In dit deelonderzoek werd het aspect milieurisico s voor het bedrijventerrein Wommelgem- Ranst besproken. Aangegeven werd dat tot op heden geen toetsingskader bestaat met betrekking tot milieurisico s. In dit RVR worden dan ook enkel aandachtspunten op kwalitatieve basis geïdentificeerd en besproken. Volgende aanbevelingen met betrekking tot milieurisico s worden gedaan: Seveso-bedrijven dienen in het bijzonder rekening te houden met het erkend natuurreservaat, Habitat- en vogelrichtlijngebied De Maten in de milieurisicoanalyse en noodplannen; Er dienen voldoende technische en organisatorische maatregelen getroffen te worden om contaminatie van het Albertkanaal (met bestemming drinkwater) te vermijden/beperken en dit zowel bij het verladen van de schepen als bij mogelijke ongevallen op het bedrijfsterrein. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 4/ pagina 2 Projectnummer :

80 Bedrijventerrein Wommelgem-Ranst Algemeen besluit In onderhavig rapport werd het ontwerp Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan voor het specifiek regionaal bedrijventerrein met watergebonden karakter Wommelgem-Ranst geanalyseerd vanuit het oogpunt externe veiligheid. De aandachtspunten en bijhorende voorstellen die in onderhavig rapport werden geïdentificeerd, kunnen opgenomen worden in de toelichtingsnota bij het RUP. In het bijzonder wordt in een ruimtelijk veiligheidsrapport betreffende een bijkomend bedrijventerrein, aandacht besteed aan de mogelijke inplanting van Seveso-activiteiten op dit toekomstig industriegebied. Uit de analyse blijkt dat het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst potentie heeft tot inplanting van Seveso-activiteiten. Hierbij kan opgemerkt worden dat de mogelijkheden naar Seveso-activiteiten het grootst zijn in de zone gelegen in het centrale gedeelte van het bedrijventerrein. HKV-Oil In de kennisgeving is een totale hoeveelheid van 8600 m³ brandbare vloeistoffen opgenomen. De zoneringskaart is opgesteld tot een maximaal brandoppervlakte van m². Gezien de ligging van het bedrijf op een plek waar een zonering tot m² brandoppervlakte geldt, is er geen probleem met de ligging van HKV-Oil. Bij het inplanten van Seveso-bedrijven binnen een straal van 500 meter van HKV-Oil dient aandacht geschonken te worden aan eventuele domino-effecten. Dit geldt zowel voor domino-effecten van HKV-Oil op het bedrijventerrein als andersom. Bij het inplanten van Seveso-bedrijven, in een straal van 500 meter van één van de LPGtankstations, dient aandacht geschonken te worden aan eventuele domino-effecten die het in te planten bedrijf heeft op het LPG-tankstation en vice versa. Met betrekking tot de milieurisico s zijn twee aandachtspunten geïdentificeerd. Sevesobedrijven op Wommelgem-Ranst, dienen aandacht te besteden aan mogelijke verontreiniging van het Albertkanaal tengevolge van bijvoorbeeld scheepsverladingen, verontreinigd bluswater,.... Tevens werd opgemerkt dat het natuurreservaat, Habitat- en vogelrichtlijngebied De Maten op grenzend aan het bedrijventerrein is gesitueerd. Dit aspect dient door de Seveso-bedrijven beschouwd te worden in de risico-analyses en noodplannen in het bijzonder voor de scenario s met betrekking tot de vrijstelling van toxische stoffen (rookgassen) in de lucht. SGS Belgium NV juli 2007 Deel 4/ pagina 3 Projectnummer :

81 BIJLAGEN

82 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst BIJLAGE 1: ONTWERP GRUP... 3 BIJLAGE 2 : KAARTENBUNDEL... 4 BIJLAGE 3 : KANSCIJFERS INSTALLATIES... 5 BIJLAGE 4 : SCHADEMODELLEN... 6 BIJLAGE 5 : METHODIEK... 7 BIJLAGE 6 : GRAFIEKEN... 8 BIJLAGE 7 : ZONERINGSKAARTEN... 9 SGS Belgium NV juli 2007 Bijlage/ pagina 2 Projectnummer :

83 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst BIJLAGE 1: ONTWERP GRUP Het bedrijventerrein Wommelgem-Ranst is een terrein waarvoor op vraag van de Vlaamse Overheid nog bijkomend onderzoek uitgevoerd wordt, vandaar dat er momenteel (nog) geen GRUP beschikbaar is voor dit gebied. SGS Belgium NV juli 2007 Bijlage/ pagina 3 Projectnummer :

84 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst BIJLAGE 2 : KAARTENBUNDEL SGS Belgium NV juli 2007 Bijlage/ pagina 4 Projectnummer :

85 LEGENDE Projectgebied Studiegebied - 2 km Kaart 1: Projectie op de topografische kaart Schaal : 1/47500 A4 Ruimtelijk Veiligheidsrapport Ontwikkeling bedrijventerrein Wommelgem/Ranst/Q8

86 Schoten LEGENDE Schilde Projectgebied Studiegebied Gemeentegrenzen Wommelgem Kaart 2: Projectie op de orthofoto Schaal : 1/45000 A4 Ruimtelijk veiligheidsrapport Ontwikkeling Bedrijventerrein Wommelgem/Ranst/Q8

87 LEGENDE Studiegebied Projectgebied Kaart 3: Projectie op het gewestplan Schaal : 1 / A4 Veiligheidsstudie inzake brandveiligheid en het risico voor stofexplosie Geldof n.v.

88 K 1 Koppelingsgebied K1

89 14 ANTWERPEN Art. Nr. SYMBOOL NAAM DEF. CODE 1 Bijzondere voorschriften betreffende hoogte van de gebouwen 28/10/ Reservegebieden voor woonwijken 3/10/ Gebieden voor service - residentie 3/10/ Gemengde woon- en industriegebieden 3/10/ Pleisterplaats voor nomaden of woonwagenbewoners 28/10/ Oeverstrook met bijzondere bestemming 28/10/ Vliegveld van Deurne 3/10/ Bosgebieden met ecologisch belang 3/10/ Golfterrein 28/07/ Opspuitings- en ontginningsgebieden 3/10/ Bijzondere reservatiegebieden 3/10/ Bijzondere natuurgebieden 3/10/ Speelbossen of speelweiden 3/10/ Gemengd woon- en parkgebied Alternatieve reservatiegebieden 3/10/ Bijzondere industriegebieden 3/10/ Reservegebieden voor ambachtelijke bedrijven en kleine en middelgrote ondernemingen 3/10/ Zone met cultuurhistorische waarde 28/10/ Gemengd gemeenschapsvoorzienings- en dienstverleningsgebied 28/07/

90 Art. Nr. SYMBOOL NAAM DEF. CODE 20 L.O. Lokaal bedrijventerrein met openbaar karakter 26/03/ Gebied voor openbare nutsvoorziening, bedrijventerrein en groenzone 26/03/ N Industriegebied met nabestemming natuurgebied 28/10/ Gebied voor kleine niet-hinderlijke bedrijven en kantoren 28/07/ R.O. Regionaal bedrijventerrein met openbaar karakter 28/10/ Agrarisch gebied met ecologisch belang 28/10/ SO Gebied voor stedelijke ontwikkeling 28/10/ Industriegebied met nabestemming woongebied 28/10/ NK Natuurgebied met bijzondere voorschriften voor de kleinijverheid 28/10/ Researchpark 28/10/ RT Reservegebied voor sliblagunering 27/10/ Bijzondere reservatiegebied met specifieke voorwaarden 27/10/ HERENTALS - MOL Art. Nr. SYMBOOL NAAM DEF. CODE 1 Agrarische gebieden met ecologisch belang 28/07/ Bosgebieden met ecologisch belang 28/07/ Stortgebieden 28/07/ OO Opspuitings- en ontginningsgebieden 28/07/ Reservegebieden voor ambachtelijke bedrijven en kleine en middelgrote ondernemingen 28/07/

91 Art. Nr. SYMBOOL NAAM DEF. CODE 6 Gebieden voor de vestiging van kerninstallaties 28/07/ JC Gebieden voor jeugdcamping 28/07/ Pleisterplaats voor nomaden, zigeuners of woonwagenbewoners 28/07/ Reservegebied voor recreatie 28/07/ AB Abdijgebieden 28/07/ Golfterrein 7/02/ M N Museumcentrum 7/02/ L.O. Lokaal bedrijventerrein met openbaar karakter 24/07/ NEERPELT - BREE Art. Nr. SYMBOOL NAAM DEF. CODE 1 Reservegebieden voor ambachtelijke uitbreiding 22/03/ Industriegebied met bijzondere bestemming 22/03/ Gebieden voor jeugdcamping 22/03/ Agrarisch gebied met ecologisch belang 28/07/ Stortgebied voor gepollueerde gronden 28/07/ Reservegebieden voor industriële uitbreiding 28/07/ T Tijdelijk gebied voor gemeenschapsvoorziening 28/07/ O Zone voor opslagplaatsen 28/07/ HASSELT - GENK Art. Nr. SYMBOOL NAAM DEF. CODE 1 JC Gebieden voor jeugdcamping 3/04/

92 Art. Nr. SYMBOOL NAAM DEF. CODE 2 Agrarische gebieden met ecologisch belang 3/04/ W Gebieden voor wachtbekken 3/04/ Gebiedenen voor recreatiepark 3/04/ Pleisterplaats voor nomaden of woonwagenbewoners 3/04/ Reservegebieden voor industriële uitbreiding 3/04/ Bezinkingsgebied 3/04/ IS Industrie - stortgebieden 3/04/ Reservegebieden voor ambachtelijke bedrijven en kleine en middelgrote on 3/04/ Reservegebied voor recreatie 3/04/ Zone voor handelsvestigingen 12/10/ Gebied voor project 27/04/ K Project - kerngebied 27/04/ DK Project - dienstverlening - kerngebied 27/04/ G Golfterrein 27/04/ Uitbreidingsgebied voor stedelijke functies 30/04/ T Transportzone 30/04/ NO Gebied voor gemeenschapsvoorzieningen, openbare nutsvoorzieningen en natuurontwikkeling 30/04/ C T Tijdelijk ontginningsgebied met nabestemming bosgebied 1/06/

93 Art. Nr. SYMBOOL NAAM DEF. CODE 20 Gebied voor wachtbekken met ondergeschikte waterrecreatieve functie 9/07/ W 20 LIMBURGS MAASLAND Art. Nr. SYMBOOL NAAM DEF. CODE 1 Gebieden voor jeugdcamping 1/09/ Agrarische gebieden met ecologisch belang 1/09/ Pleisterplaats voor nomaden of woonwagenbewoners 1/09/ Reservegebieden voor ambachtelijke bedrijven en kleine en middelgrote ondernemingen 1/09/ Reservegebied voor recreatie 1/09/ Uitbreiding van ontginningsgebied in waterwinningsgebied 1/09/ Reservegebieden voor ontginning 1/09/ Kleiontginningsgebieden 1/09/ Reservegebieden voor kleiontginning 1/09/ Bijzonder groengebied 1/09/ Bosgebieden met ecologisch belang 1/09/ C T Tijdelijk ontginningsgebied 1/09/ KD Zone voor Koninklijk domein 10/07/ C Ontginningsgebied met nabestemming natuurontwikkeling 14/09/ NO Zone voor natuurontwikkeling 1/12/ Uitbreidingsgebied voor stedelijke functies 1/12/ NO Uitbreiding van ontginningsgebied met nabestemming natuurontwikkeling e landbouw 1/06/

94 Art. Nr. SYMBOOL NAAM DEF. CODE 21 ST.TRUIDEN - TONGEREN Art. Nr. SYMBOOL NAAM DEF. CODE 1 Reservegebieden voor industriële uitbreiding 5/04/ KH Parkgebieden met semi - agrarische functie 5/04/ O Opspuitingsgebied 5/04/ L.O. Lokaalbedrijventerrein met openbaar karakter 9/07/ Landbouwgebied met culturele historische en/of estetische waarde 22/11/ Woonaansnijdingsgebieden 22/11/ R.O. Regionaal bedrijventerrein met openbaar karakter 9/07/ Agrarisch gebied met ecologisch belang 9/07/

95 LEGENDE zonevreemde woningcluster (*) Projectgebied Studiegebied - 2 km BPA (*) Woonzone Gemeentegrenzen 2 (*) Niet alle aanwezige gebieden zijn aangeduid op de kaart. Enkel deze relevant voor de analyse zijn weergegeven 1 Oelegem Kaart 4: Populatiegegevens Schaal : 1/47000 A4 Ruimtelijk Veiligheidsrapport Ontwikkeling Bedrijventerrein Wommelgem/Ranst/Q8

96 LEGENDE Ziekenhuis, Rust- verzorgingstehu School Projectgebied Studiegebied - 2 km Gemeentegrenzen Oelegem Kaart 5: Kwetsbare locaties Schaal : 1/48000 A4 Ruimtelijk Veiligheidsrapport Ontwikkeling Bedrijventerrein Wommelgem/Ranst/Q8

97 LEGENDE Habitatrichtlijn Natuurreservaat Gemeentegrenzen Studiegebied - 2 km Projectgebied Waterwegen Kaart 6: Milieurelevante aspecten Schaal : 1/46000 A4 Ruimtelijk Veiligheidsrapport Ontwikkeling Bedrijventerrein Wommelgem/Ranst/Q8

98 LEGENDE LPG- tankststation n.v.t. Projectgebied Studiegebied m Hoogspanning Pijpleidingen N12 Wegen Seveso-bedrijf N120 WIJNEGEM SCHILDE Gemeentegrenzen H.K.V. - Oil E313 WOMMELGEM E34 RANST E313/E34 Kaart 7: Projectie van externe gevaarsbronnen Schaal : 1/35000 A4 Ruimtelijk veiligheidsrapport op Planniveau Wommelgem/Ranst/Q8

99 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst BIJLAGE 3 : KANSCIJFERS INSTALLATIES SGS Belgium NV juli 2007 Bijlage/ pagina 5 Projectnummer :

100 BIJLAGE 3: KANSCIJFERS INSTALLATIES 1. INLEIDING Onderstaande paragrafen vermelden voor de weerhouden installatie-onderdelen de te hanteren generieke faalkansen. De faalkansen zijn afkomstig uit het Handboek Kanscijfers 2004 van AMINABEL-Cel VR (huidige LNE Dienst VR) aan de erkende deskundige (verder kortweg HK2004 genoemd). 2. ATMOSFERISCHE OPSLAGTANKS Atmosferische tanks zijn houders die geconstrueerd zijn om te werken bij relatief lage drukken (afhankelijk van de gebruikte constructiecode kan de inwendige max. overdruk variëren tussen 35 en 350 mbar). Het HK 2004 schrijft voor dit installatie-onderdeel de volgende generieke faalkansen voor: Tabel B-1: faalkansen atmosferische tanks Scenario Atmosferische tank faaldata (/jaar) 10 mm lek 3, , , mm lek 1, , , mm lek 1, , , Uitstroming in 10 min 7, , , Breuk 7, , , DRUKHOUDERS Drukhouders zijn houders waarvan de inwendige druk substantieel groter is dan 1 bar. Onderstaande tabel vermeldt de te gebruiken generieke faalkansen voor drukhouders. Krachtens het HK2004 zijn deze cijfers toe te passen voor: opslagvaten onder druk procesvaten onder druk, zoals reactoren en distillatiekolommen Tabel B-2: faalkansen drukvaten Scenario Druktank faaldata (/jaar) 10 mm lek 2, , , mm lek 2, , , mm lek 3, , , Uitstroming in 10 min 4, , , Breuk 4, , , TANKWAGENS

101 Met betrekking tot het falen van een tankwagen tijdens het wachten of transport op het bedrijfsterrein worden onderstaande generieke faalkansen door het HK 2004 voorgeschreven. Tabel B-3: faalkansen tankwagens Scenario Druktankwagen Atmosferische tankwagen faaldata (/jaar) faaldata (/jaar) 10 mm lek 2, , , , , , mm lek 2, , , , , , mm lek 3, , , , , , Uitstroming in 10 min 4, , , , , Breuk 4, , , , FLEXIBELS EN LAADARMEN Onderstaande tabel geeft de generieke faalkansen weer met betrekking tot flexibels en laadarmen, zoals voorgeschreven in het HK [2004]. Tabel B-4: faalkansen flexibels en laadarmen Scenario Breuk Lekken* (per uur) (per uur) Vrijzetting laadarm van tankwagen, spoorwagon en schip Vrijzetting flexibel van tankwagen, spoorwagon en schip *lekdiameter = 0,1 flexibel- of laadarmdiameter en < 50 mm 6. LEIDINGEN De belangrijkste manieren waarop procesleidingen falen zijn [HK2004]: externe lekken doorheen de leidingwand of lassen blokkering tengevolge van vervorming van de leiding of door obstructie van objecten in de leiding onaanvaardbare vervorming of corrosie (zonder lekkage of blokkering) De belangrijkste oorzaken van falen bij leidingen zijn van mechanische aard (meestal door combinatie van overbelasting en onaangepast ontwerp) en door corrosie. Men vermoedt dat corrosie aanleiding geeft tot veel kleinere lekken dan oorzaken van mechanische aard [HK2004]. De aanbevolen faaldata voor transportleidingen zoals voorgeschreven door het Geactualiseerd Handboek Kanscijfers, worden in onderstaande tabel weergegeven. Tabel B-5: faalkansen leidingen Vrijzetting uit bovengrondse procesleiding Type lek Lekgrootte Voorwaardelijke kans Klein lek d* = 0,1 D** 2, L***/D Middelgroot lek d = 0,15 D 1, L/D Groot lek d = 0,36 D 0, L/D Breuk 2, L/D Vrijzetting uit ondergrondse pijpleiding

102 Type lek Lekgrootte Voorwaardelijke kans Barst d = 10 mm 5, Gat d = 0,5 D 2, Breuk * equivalente diameter in millimeter van de lekopening ** diameter in millimeter van de pijpleiding *** lengte in millimeter van de pijpleiding 7. KANS OP ONTSTEKING De ontstekingskansen worden gegeven in onderstaande tabel (Handboek Kanscijfers 2004). Met betrekking tot continue vrijstellingen wordt een onderscheid gemaakt in functie van het uitstroomdebiet. Tabel B-6: ontstekingskansen Uitstroomdebiet Continu [kg/s] Instantaan [kg] Directe ontsteking Vloeistof Vertraagde ontsteking <10 <1000 0,065 0, ,000-10,000 0,065 0,065 >100 >10,000 0,065 0,065 Uitstroomdebiet Continu [kg/s] Instantaan [kg] Gas (laag reactief) Directe ontsteking Gas (gemiddeld/hoog reactief) Directe ontsteking Vertraagde ontsteking <10 <1000 0,02 0,2 0, ,000-10,000 0,05 0,5 0,1 >100 >10,000 0,07 0,7 0,2

103 De ontstekingskansen voor UVCE en flash-fire kunnen worden bepaald aan de hand van onderstaande figuur van het VR-richtlijnenboek 1. 1 VR-richtlijnenboek, opgesteld in opdracht van AMINAL-Afdeling AMINABEL (huidige LNE), 15/09/2005.

104 BIJLAGE 4: SCHADEMODELLEN Met betrekking tot de risico s voor de mens zijn de relevante schade-afstanden in het kader van de veiligheidsrapportering die afstanden waarop nog 1% kans op doding bestaat 2. De overlijdenskans voor een individu door de blootstelling aan toxische producten (evenals door de blootstelling aan warmte of drukgolven) is evenwel niet zo eenvoudig te bepalen. Een veel gebruikte methode in de schade-analyse is het aanwenden van probit-functies. De probit (Probability Unit) is een normale verdeling met gemiddelde waarde 5 en standaarddeviatie gelijk aan 1. Via dergelijke probit-functies kan een eenvoudig verband gelegd worden tussen bepaalde karakteristieken van een ongeval en de schade die daardoor kan teweeg gebracht worden. In alle praktische gevallen is dit verband eenvoudig logaritmisch : Pr = a + b. ln (C n. t) met Pr de probitwaarde (en onrechtstreeks de kans op een bepaalde schade), a en b constanten die afhangen van het bestudeerde fenomeen en/of de betrokken stoffen en C n.t een parameter die de intensiteit van de blootstelling weergeeft (bijvoorbeeld de ingeademde dosis). Een gedetailleerde bespreking van deze methodologie wordt teruggevonden in het Groene Boek 3. Indien een kans op doding van 1% wordt verondersteld, dient een probitwaarde van 2,67 gekozen te worden. De blootstellingsduur die gehanteerd wordt voor de schadeberekeningen bedraagt krachtens het IPO 4 20 seconden bij blootstelling aan warmtestraling. Hierbij wordt verondersteld dat de personen de blootstellingsduur weten te beperken door vluchtgedrag. Ingeval van vuurballen wordt vanzelfsprekend rekening gehouden met de feitelijke brandduur (die doorgaans kleiner is dan 20 s). 2 Richtlijn Evaluatie Veiligheidsrapportering - Boek I : Leidraad voor het beoordelen van Veiligheidsrapporten / Bijlage III; AMINAL - K.U. Leuven; 28 maart Methoden voor het bepalen van mogelijke schade aan mensen en goederen door het vrijkomen van gevaarlijke stoffen ( Groene Boek ) - Hoofdstuk 5 : Inventarisatie en bewerking van toxiciteitsgegevens; Commissie Preventie van Rampen door Gevaarlijke Stoffen - CPR 16; Voorburg; Eerste Druk Handleiding voor het opstellen en beoordelen van een Extern Veiligheidsrapport (EVR) - Deel III : Instructie voor het opstellen van een EVR - Bijlage III/3.4 : Methodiek voor QRA; Interprovinciaal Overleg IPO; Den Haag; April 1994

105 Branden Voor letaliteit tengevolge van koolwaterstofbranden wordt de volgende probit-functie gebruikt (bron : "Groene Boek") : Pr = - 36,38 + 2,56 ln(t.q 4/3 ) met t in seconden en q in W/m². Deze functie houdt geen rekening met de beschermende invloed van kleding of met het vluchtgedrag. Indien voor de kans op lethaal letsel een waarde van 1% wordt vooropgesteld, dient een probit van 2,67 gekozen te worden. De blootstellingsduur wordt gelijk gesteld aan 20 seconden. Rekenend met deze blootstellingsduur bedraagt de kans op lethaal letsel 1% indien de thermische belasting 9,8 kw/m² bedraagt. Overdrukken Er bestaat een algemene overeenstemming dat de letaliteit als gevolg van een luchtschok wordt bepaald door de indirecte gevolgen van de luchtschok. Een menselijk lichaam is veel beter beschermd tegen overdrukken dan een constructie, maar is zeer slecht bestand tegen de impact van de brokstukken of fragmenten. Juist de bij lagere overdrukken ontstane schade aan gebouwen veroorzaken voor de mens gevaarlijke brokstukken en (glas)fragmenten. Overlijden als gevolg van de directe inwerking van de luchtschok en overlijden als gevolg van meesleuren en een eventuele botsing treden alleen op bij hoge overdrukken. Dergelijke hoge overdrukken zullen alleen vlakbij de explosiebron aanwezig zijn waardoor deze effecten in een externe veiligheidsrapportage van minder belang zijn. Vooral belangrijk zijn de modellen waarmee de schade aan constructies kan worden bepaald en vervolgens modellen die de letaliteit bepalen. De beschikbare modellen voor het bepalen van schade aan constructies als gevolg van de luchtschok zijn voornamelijk gebaseerd op casuïstiek en algemene indrukken. De brokstukken en fragmenten die daarbij ontstaan, kunnen niet in voldoende detail worden gekwantificeerd om de beschikbare specifieke letaliteitsmodellen voor brokstukken en fragmenten toe te passen. Ook voor het verband tussen schade aan constructies en letaliteit moet daarom worden uitgegaan van de globale informatie die bestaat vanuit de casuïstiek. Een mogelijk uitzondering daarbij vormen glasscherven. De beschikbare probitfunctie, die weliswaar gebaseerd is op zeer beperkte experimentele gegevens, kan worden toegepast in specifieke situaties. Van belang voor externe veiligheidsberekeningen is de letaliteit bij lage overdrukken. Uit de beschikbare informatie blijkt dat er in het algemeen van wordt uitgegaan dat de 1%- letaliteitsgrens ligt bij overdrukken tussen de 3 à 7 kpa. Het is niet mogelijk die grens nauwkeuriger te bepalen op basis van de huidige gegevens.

106 De keuze van de beschikbare tabellen die overdruk en schadeniveau en vervolgens letaliteit relateren, kan alleen gebaseerd zijn op de impressie die overblijft na het vergelijken en becommentariëren van die modellen. Hieruit komt naar voren dat het model uit de Richtlijn Evaluatie Veiligheidsrapporten het meest complete is en waarschijnlijk het best de werkelijkheid zal benaderen. In combinatie met de specifieke modellen voor 'longletsel' en 'meesleuren' wordt de letaliteit voor personen binnen en buiten op het momenteel best haalbare wijze bepaald. Samenvattend kan gesteld worden dat de 1% letaliteitsgrens gelegen is bij een overdruk van 40 mbar. Brokstukken en fragmenten De specifieke modellen voor deze effecten gaan er van uit dat de persoon getroffen wordt door een brokstuk of een fragment waarvan enkele parameters gekend zijn. Voor een brokstuk is dat de massa en de impactsnelheid, voor een fragment is dat een vormfactor. Voor een dergelijke situatie kan vervolgens de kans op overlijden worden berekend. Voor risicoberekeningen in het kader van externe veiligheid is de op een dergelijke wijze berekende kans waarschijnlijk zeer conservatief. De kans om getroffen te worden door een brokstuk of een fragment wordt immers gelijk gesteld aan 1. Voor een realistischer inschatting dient de brokstuk- of fragmentverdeling gekend te zijn. Op basis hiervan kan een waarschijnlijkheid worden bepaald van de trefkans van een persoon door een brokstuk of een fragment waarvan de vereiste parameters bekend zijn. Gesteld is dat het aantal brokstukken en fragmenten bij een industriële explosie zodanig klein is dat de kans op treffen te verwaarlozen is bij het bepalen van de risico's. Dientengevolge zal het letale risico tengevolge van directe brokstukken en fragmenten, afkomstig van de omhulling waarbinnen de explosie plaatsvindt, verwaarloosbaar klein zijn.

107 Bedrijventerrein Wommelgem Ranst BIJLAGE 5 : METHODIEK SGS Belgium NV juli 2007 Bijlage/ pagina 7 Projectnummer :

108 NOTA: METHODIEK RUIMTELIJKE VEILIGHEIDSRAPPORTAGE SGS Belgium NV Environmental Services Polderdijkweg 16 Haven 407 B-2030 Antwerpen Tel: 03/ Fax: 03/ datum: juli 2007