Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

Transcriptie

1 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden RIKZ rapport: RIKZ/ Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ

2 abcdefgh Rijkswaterstaat Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden RIKZ rapport: RIKZ/ R.W.P.M. Laane en W.J.M. Hegeman met medewerking van R.M.W. Overwater (RIVM) en P.J.M. Kwakman (RIVM) Maart 2005

3 2 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

4 Inhoudsopgave 1. Samenvatting Aanleiding Materiaal en methode 09 a. Locatie- en compartimentkeuze 09 b. Monstername Resultaten en Discussie 15 a. Metalen 15 b. Radionucliden Conclusies Dankwoord Referenties Bijlagen 35 3 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

5 4 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

6 1. Samenvatting Naar aanleiding van Kamervragen in juli 2004 over de lozingen van metalen en radionucliden door de persleiding bij Petten is besloten dat rond de uitlaat van de persleiding het oppervlakte sediment bemonsterd zou worden. Het oppervlakte sediment is gekozen omdat daar de verblijftijd van de chemische stoffen het grootste is in vergelijking met bijvoorbeeld opgeloste stoffen in het water. Deze concentraties van de metalen en radionucliden zijn vergeleken met de concentraties in de Nederlandse kustzone en vergeleken met de huidige normen. In het algemeen wordt geconcludeerd dat de concentraties van metalen en radionucliden in het oppervlakte sediment, in de fractie < 63 µm, rond de persleiding in 2004 niet significant verhoogd zijn door de lozingen via de persleiding. De concentraties van de metalen rond de uitlaat van de persleiding zijn in dezelfde orde van grootte als in de Nederlandse kustzone. Tevens wordt geconcludeerd dat de concentraties metalen rond de uitlaat van de persleiding onder de maximaal toelaatbare risico concentratie liggen. Op enkele locaties rond de uitlaat van de persleiding wordt de verwaarloosbare risico concentratie voor kwik, lood, cadmium en zink overschreden. Dit beeld wordt overigens ook gevonden voor de gehele Nederlandse kustzone. Er worden geen kunstmatige radionucliden in beide fracties (< 63 µm en > 63 µm) van de oppervlakte sedimentmonsters aangetroffen. Er wordt in de sedimentfractie < 63 µm geen natuurlijke radioactiviteit aangetroffen. Er wordt in de sedimentfractie < 63 µm geen afzonderlijke radionucliden aangetoond. Wel kan de respectievelijke totaal-alfa en totaal-beta activiteitsconcentratie in deze fractie worden bepaald. In de sedimentfractie > 63 µm worden wel radionucliden aangetoond. De aangetroffen specifieke totaal-alfa en totaal-beta activiteit in de < 63 µm fractie komt overeen met de data die RIKZ over de periode in zwevend stof bij Noordwijk (2 km uit de kust) rapporteert. Er is daarom geen reden om de aanwezigheid van kunstmatige alfa-stralers te veronderstellen. De hoeveelheden radionucliden en zware metalen die per jaar geloosd worden vanuit de pijp bij Petten zijn in het algemeen klein ten opzichte van de jaarlijkse hoeveelheid metalen en radionucliden die met de slibstroom langs de Nederlandse kust richting het noorden getransporteerd wordt. 5 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

7 6 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

8 2. Aanleiding In de SPITS (juli 2004) en het Noordhollands Dagblad van 3 juli 2004 stond vermeld dat er door de Nuclear Research and consultancy Group (NRG) in Petten te veel zware metalen en radioactieve stoffen geloosd zou worden in de Nederlandse kustzone. De Heer Duyvendak (GroenLinks) heeft hierover kamervragen gesteld (ingezonden 8 juli 2004). Relevant voor dit rapport is vraag 7 uit de Kamervragen (Kamervragen, 2004): Hoe verloopt op dit moment de controle op de lozingen van NRG? Bent u bereid, vaker dan nu het geval is, watermonsters te nemen bij de uitlaat van de persleiding van NRG, en dan niet door NRG zelf maar bijvoorbeeld door Rijkswaterstaat? Zo neen, waarom niet? De staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer gaf op vraag 7 het volgende antwoord: Het afvalwater van NRG wordt verzameld in een ondergronds bassin. Als het bassin vol is, wordt het afvalwater in batches van 75 m 3 de Noordzee ingepompt via een 4,4 km lange pijp op de zeebodem. Ten behoeve van de controles op de lozing van radioactieve bestanddelen vindt tijdens lozingen geautomatiseerde monsterneming aan het begin van de persleiding continu plaats volgens een tussen vergunninghouder en toezichthouder afgesproken procedure. Van elke 75 m 3 geloosd afvalwater wordt een monster van vier liter genomen. Deze worden verzameld tot een weekmonster. Dit wordt geanalyseerd door NRG. Uit het weekmonster neemt NRG een deelmonster van één liter voor contra-expertise door het RIVM. Uit de duplicaatmonsters (37 in 2003) worden jaarlijks acht monsters door het RIVM geselecteerd voor contra-expertise. Zoals in het antwoord op vraag 2 is aangegeven, zijn in de Wvo 1) - vergunning normen opgesteld voor het afvalwater in het ondergrondse bassin. NRG voert volgens de in de vergunning voorgeschreven meet- en rapportageverplichting regelmatig bemonsteringen uit en rapporteert de resultaten daarvan aan Rijkswaterstaat. Daarnaast voert Rijkswaterstaat zelf voor het toezicht op de vergunning regelmatig bemonsteringen uit. Bij de uitlaat van de persleiding worden in het kader van het toezicht op de naleving van de Kew 2) - en Wvo-vergunningen momenteel geen monsters genomen. In opdracht van de VROM-Inspectie en Rijkswaterstaat onderzoeken RIKZ, RIZA en RIVM of het mogelijk en zinvol is om monsters bij de uitlaat van de pijp te nemen. Daartoe worden momenteel sedimentmonsters genomen. Afhankelijk van de uitkomsten van dit onderzoek kan de toezichtstrategie herzien worden. 1 Wet verontreiniging oppervlaktewater 2 Kernenergiewet 7 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

9 Naar aanleiding van deze Kamervragen (2004) heeft op 13 juli drs. E. Meijers van Directie Noordzee het RIKZ het volgende verzocht: te adviseren of het zinvol is om bij de uitlaat van de pijp te nemen, en zo ja, een monitoringprogramma op te zetten en uit te voeren rond de diepwaterpersleiding van NRG Petten deze gegevens te vergelijken met andere gegevens en chemische doelen om een indruk te krijgen van een te verhoogde concentratie. Doel van dit rapport is om aan te geven of de concentraties van zware metalen en radionucliden rond de monding van de persleiding bij Petten verhoogd worden door de lozingen en of de concentraties in de kustzone boven of onder de heersende normen vallen. In vervolg op dit onderzoek zullen Directie Noordzee en de Kernfysische Dienst zich buigen over de handhavingstrategie en de bemonsteringstechniek van het bassin. 8 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

10 3. Materiaal en Methoden Door de persleiding komen opgeloste en aan zwevende stof zittende chemische stoffen in de kustzone terecht. De lozingen (75 m 3 per keer) zijn niet continu: op 3, 15, 24 en 28 september en 5, 13, oktober 2004 zijn er lozingen gemeld (NRG-DWT, 2005). Jaarlijks worden lekkage testen van de persleiding uitgevoerd. De laatste test was op 8 en 9 september 2004 en de conclusie was dat er geen lekkages optraden (NRG, brief 3 februari 2005). Wat er in het bassin zit gaat er dus uit. Hierop is besloten om bij de uitlaat van de persleiding in het veld metingen te gaan uitvoeren. Waar deze geloosde chemische stoffen uiteindelijk terechtkomen is sterk afhankelijk van de fysische omstandigheden ter plekke. Opgeloste stoffen gedragen zich als het kustwater en de chemische stoffen aan deeltjes (zwevende stof) kunnen bezinken en in het sediment achterblijven of naar andere sedimentatiegebieden, zoals de Waddenzee, getransporteerd worden. 3a. Locatie- en compartimentkeuze De reststroom (orde grootte 3-12 cm.sec -1, De Ruijter, 1992) van het water, ter hoogte van de uitlaat van de persleiding loopt, onder normale weersomstandigheden (windkracht 3-4 ZW Bft) richting het noorden. In 1965 en 1966 zijn dispersie experimenten uitgevoerd waarbij een kleurstof (Rhodamine-B) in zee werd gebracht door de persleiding. Hieruit bleek dat deze goed oplosbare stof zich noordwaarts verplaatst (Westhoff e.a., 1971). Binnen 4 dagen was de concentratie kleurstof van 100 tot 2 gr.l -1 gedaald. De gemiddelde verblijftijd van het water in de Nederlandse kustzone tussen Rotterdam en Den Helder wordt op 30 dagen geschat. Uit deze gegevens werd geconcludeerd dat het niet zinvol is om bij de uitlaat van de persleiding opgeloste chemische stoffen te meten, omdat de concentratie van de chemische stoffen zeer snel afneemt. De Nederlandse kustzone is, behalve de havens, geen permanent sedimentatiegebied voor zwevende stof. De concentratie van chemische stoffen aan zwevende stof is sterk variabel, daar de chemische karakteristieken van het zwevende stof over de seizoenen heen sterk kan verschillen. s Winters zijn het voornamelijk kleideeltjes en s zomers voornamelijk algen materiaal met een totaal andere sorptie eigenschappen. Op basis van deze kennis werd besloten geen chemische stoffen in het zwevende stof te gaan meten. Laane e.a. (1999) veronderstellen dat het zwevende stof in de Nederlandse kustzone (< 20 km), tijdens het transport naar het noorden, uitwisselt met de deeltjes in het oppervlakte sediment. Hiermee konden zij de relatief snelle verschoning van metalen en 9 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

11 PCBs in de Nederlandse kustzone verklaren. Tussen de waterfase en het oppervlakte sediment van de Nederlandse kustzone is er een continue uitwisseling van deeltjes die worden aangevoerd door de Rijn en afgevoerd naar het noorden. De drijvende kracht achter deze uitwisseling zijn stormen waarbij de golven de bodem raken. De gemiddelde verversingstijd van een deeltje in het oppervlakte sediment van de Nederlandse kustzone wordt op ongeveer 2 jaar geschat (Sonneveldt en Laane., 2001). De chemische stoffen zijn ter plekke relatief lang in het sediment vergeleken met de opgeloste en aan zwevende stof zitten chemische stoffen die snel uit het gebied getransporteerd worden. Het blijkt dat gedurende de periode van 23 tot 25 september 2004 sprake is geweest van een krachtige stormperiode. De periode daarvoor, van 21 tot 22 september 2004, was een minder krachtig stormperiode. Figuur 1 De golfenergie bij IJmuiden in de periode augustus tot oktober Er is sprake van een storm wanneer de golfenergie boven de eenheden uitkomt. De bemonstering vond plaats op 11 en 12 oktober Ongeveer 2 weken voor de bemonstering is er nog een krachtige storm geweest. Op basis van deze kennis over het gedrag van chemische stoffen aan zwevende stof en in het oppervlakte sediment werd geconcludeerd dat de concentratie van chemische stoffen in het oppervlakte sediment bij de persleiding een afspiegeling zou kunnen geven van de concentraties van chemische stoffen in het bassin (Laane e.a., 1999), daar er na de storm minimaal nog twee lozingen zijn geweest. 3b. Monstername Op 11 en 12 oktober 2004 zijn rond de persleiding op verschillende locaties oppervlakte sediment monsters verzameld, behandeld en naar het Rijkswaterstaat laboratorium in Haren getransporteerd (zie figuur 2a). De windsterkte was Oost 6-7 Bft en er stond een golfhoogte van ongeveer 75 cm. De exacte locaties staan in tabel 1. De monsterlocaties volgens de scheepslocaties staan in figuur 2b. Van elke locatie zijn twee monsters genomen en die zijn tot één monster samengevoegd. De fractie kleiner dan 63 µm in het oppervlakte 10 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

12 sediment werd door natzeven verkregen. Zware metalen hechten zich voornamelijk aan deze korrelgrootte fractie. De monsters werden gevriesdroogd. De metalen in de fractie kleiner dan 63 µm van het oppervlakte sediment zijn in het laboratorium van het RIKZ in Haren (Groningen) geanalyseerd met ICP-MS. De gehele procedure vanaf monstername tot data-opslag vindt volgens standaard voorschriften plaats. De standaard voorschiften zijn: monstername: MH en HL034H; zeven: A069; vriesdrogen: AK034; analyse metalen: AK647. VROM-KFD heeft in overleg met RIVM een analyseplan opgesteld, waarin de eventuele aanwezigheid van radionucliden afkomstig van splijting, activering, decontaminatie of isotopenproductie voor medische doeleinden in oppervlakte sediment aangetoond kon worden. De totaal-alfa en totaal-beta activiteit van het oppervlakte sediment is door het RIVM bepaald in de fractie kleiner dan 63 µm met behulp van gasdoorstroomtelling. Gammastraling uitzendende radionucliden zijn bepaald in de fracties groter en kleiner dan 63 µm met behulp van gammaspectrometrie. Van de fracties < 63 µm is ca. 3-4 gram en van de fracties < 63 µm is ca. 400 gram gedurende 500 minuten gemeten op een gammaspectrometrieopstelling met een vlakke detector. Figuur 2a Ligging van de locaties rond de persleiding bij Petten volgens de planning. 11 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

13 Figuur 2b Ligging van de locaties rond de persleiding bij Petten. De coördinaten zijn afkomstig van de scheepslocaties gedurende de bemonstering. De coördinaat van de uitlaat van de pijpleiding is afkomstig van de vergunning (DNZ, 2001). Tabel 1. Exacte coördinaten (UTM/ED50), tijd van bemonstering, diepte en de omschrijving van de oppervlakte sediment monsters rond de persleiding bij Petten. De coördinaten van de uitlaat van de pijpleiding zijn omgerekend naar UTM/ED50 coördinaten en zijn afkomstig van de vergunning DNZ (2001). LOCATIE X Y Tijd in UTC Datum Diepte (mtr) Sedimentmonster omschrijving : ,8 Weinig schelpgruis : ,7 Minimaal schelpgruis : ,2 Schelpen : ,3 Veel schelpen : ,36 Veel schelpen : ,3 Veel schelpresten : ,57 Weinig schelpresten : ,4 Weinig schelpen : ,65 Weinig schelpen : ,8 Geen schelpen : ,12 Veel schelpen A : Fijn zand met weinig schelpen B : ,46 Weinig schelpen C : ,5 Fijn zand / Schelpresten D : ,42 Weinig schelpen Uitlaat Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

14 Rijkswaterstaat voert regelmatig een monitoringprogramma uit in de zoute wateren van de Noordzee, Waddenzee en estuaria. Er wordt gemeten in drie fasen: de waterfase, zwevend stof en oppervlakte sediment. In de waterfase worden tegenwoordig geen microverontreinigingen meer gemeten omdat de concentraties zeer laag zijn en door bijvoorbeeld seizoensinvloeden sterk variëren. In zwevend stof en oppervlakte sediment (fractie < 63 µm) worden microverontreinigingen gemeten waaronder zware metalen. In zwevend stof wordt ook regelmatig de activiteit van radionucliden en totaal-alfa en totaal-bèta gemeten. De concentraties van zware metalen en radionucliden in zwevend stof en oppervlakte sediment van de monitoring van Rijkswaterstaat (RWS) zijn uit het databestand DONAR (Data Opslag NAtte Rijkswaterstaat) gehaald. In de Nederlandse kustzone worden, in periodes tussen 3-5 jaar, sediment monsters genomen en onderzocht op metalen en organische verontreinigingen (Hegeman en Laane, 2004). Het laatste jaar waarin regulier het oppervlakte sediment van de Nederlandse kustzone bemonsterd werd is De uitlaat van de persleiding in Petten ligt tussen de monsterlocaties Egmond aan Zee (2 km en 10 km uit de kust) en Callandsoog (2 en 10 km uit de kust). Voor de zware metalen (Cd, Cu, Pb, Zn, Hg, Cr en Ni) is de concentratie in het oppervlakte sediment gedurende afgenomen (Hegeman en Laane, 2004). In het Zuid-Hollandse en Noord-Hollandse kustgebied voldoen alle locaties aan het MTR (Maximaal Toelaatbaar Risico concentratie) van de bovengenoemde metalen. Ook wordt voor een groot aantal locaties voldaan aan het lagere VR (Verwaarloosbaar Risico concentratie) niveau. Kwik, zink, cadmium, lood en chroom overschrijden de VR-concentratie op een aantal locaties in het Hollandse kustgebied. In het gebied rond de uitlaat bij Petten overschrijden cadmium, kwik, lood en zink het VR-concentratie niveau. De activiteitsconcentratie van de sediment monsters wordt vergeleken met de activiteit in het zwevende materiaal in de Nederlandse kustzone, daar RWS geen metingen voor radionucliden in het oppervlakte sediment uitvoert. De concentraties zijn vergeleken met de vigerende normen: de maximaal toelaatbare risicoconcentratie (MTR) en de natuurlijke achtergrond concentratie (tabel 2). De natuurlijke achtergrond concentratie wordt ook het verwaarloosbare risico concentratie of afgekort VR genoemd (tabel 2, CIW, 2000). Voor radionucliden zijn geen normen voor de activiteitsconcentraties vastgesteld voor de Noordzee. Tabel 2. Normen voor zware metalen. Stof natuurlijke achtergrond MTR Eenheid As mg/kg Cd 0,8 12 mg/kg Cr mg/kg Cu mg/kg Hg 0,3 10 mg/kg Ni mg/kg Pb mg/kg Zn mg/kg 13 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

15 14 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

16 4. Resultaten en Discussie Metalen Met ICP-MS zijn vrijwel alle metalen en metalloïden gemeten. Hier wordt de verdeling van de volgende beleidsmatig bekende metalen gegeven: arseen, cadmium, chroom, koper, kwik, nikkel, lood en zink. In bijlage II zijn de beleidsmatig relevante metalen en tin weergegeven in het oppervlakte sediment (fractie < 63 µm). Voor elke stof wordt de verdeling rond de persleiding gegeven in samenhang met de verspreiding in de gehele Nederlandse kustzone. Daarnaast is aangegeven op welke locatie rond de pijp en in de Nederlandse kustzone de norm (VR) wordt overschreden (figuren 3a-h). 15 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

17 Arseen A: Concentratie B : Beoordeling Figuur 3a. Geografische verdeling van A) concentratie van arseen in het oppervlaktesediment (< 63 µm) van de locaties bij Petten (2004) en de Nederlandse kustzone (2003) en B) de locaties waar de concentratie arseen voldoet aan de norm (VR) (o : onder norm; : boven norm). 16 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

18 Cadmium A: Concentratie B : Beoordeling Figuur 3b. Geografische verdeling van A) concentratie van cadmium in het oppervlaktesediment (< 63 µm) van de locaties bij Petten (2004) en de Nederlandse kustzone (2003) en B) de locaties waar de concentratie cadmium voldoet aan de norm (VR) (o : onder norm; : boven norm). 17 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

19 Chroom A: Concentratie B : Beoordeling Figuur 3c. Geografische verdeling van A) concentratie van chroom in het oppervlaktesediment (< 63 µm) van de locaties bij Petten (2004) en de Nederlandse kustzone (2003) en B) de locaties waar de concentratie chroom voldoet aan de norm (VR) (o : onder norm; : boven norm). 18 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

20 Koper A: Concentratie B : Beoordeling Figuur 3d. Geografische verdeling van A) concentratie van koper in het oppervlaktesediment (< 63 µm) van de locaties bij Petten (2004) en de Nederlandse kustzone (2003) en B) de locaties waar de concentratie koper voldoet aan de norm (VR) (o : onder norm; : boven norm). 19 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

21 Kwik A: Concentratie B : Beoordeling Figuur 3e. Geografische verdeling van A) concentratie van kwik in het oppervlaktesediment (< 63 µm) van de locaties bij Petten (2004) en de Nederlandse kustzone (2003) en B) de locaties waar de concentratie kwik voldoet aan de norm (VR) (o : onder norm; : boven norm). 20 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

22 Nikkel A: Concentratie B : Beoordeling Figuur 3f. Geografische verdeling van A) concentratie van nikkel in het oppervlaktesediment (< 63 µm) van de locaties bij Petten (2004) en de Nederlandse kustzone (2003) en B) de locaties waar de concentratie nikkel voldoet aan de norm (VR) (o : onder norm; : boven norm). 21 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

23 Lood A: Concentratie B : Beoordeling Figuur 3g. Geografische verdeling van A) concentratie van lood in het oppervlaktesediment (< 63 µm) van de locaties bij Petten (2004) en de Nederlandse kustzone (2003) en B) de locaties waar de concentratie lood voldoet aan de norm (VR) (o : onder norm; : boven norm). 22 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

24 Zink A: Concentratie B : Beoordeling Figuur 3h. Geografische verdeling van A) concentratie van zink in het oppervlaktesediment (< 63 µm) van de locaties bij Petten (2004) en de Nederlandse kustzone (2003) en B) de locaties waar de concentratie zink voldoet aan de norm (VR) (o : onder norm; : boven norm). 23 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

25 Uit de monitoringsgegevens van RWS in 2003 blijkt dat de hoogste concentraties metalen in de buurt van riviermondingen zoals de Rijn, de sluizen van de Haringvliet, van de Oude Rijn en van het Noordzeekanaal worden aangetroffen. Naar open zee en naar het noorden neemt de concentratie af. Globaal gezien is de concentratie bij Petten in 2003 in overeenstemming met de concentraties die in detail rond de persleiding bij Petten in 2004 zijn bepaald. De mediaan concentraties van de metalen in het oppervlakte sediment rond de persleiding liggen in dezelfde orde van grootte als de mediaan concentratie van de metalen in het oppervlakte sediment in een strook van 20 km uit de Nederlandse kust (tabel 3). Tabel 3. Mediaan metaal concentraties rond de persleiding bij Petten en de Nederlandse kustzone. HK = Hollandse kust vanaf het Haringvliet tot aan Rottumeroog in een strook van 20 km uit de kust. Stof Petten HK Eenheid As 16,8 18,5 mg/kg Cd 0,49 0,47 mg/kg Cr 70,9 89,5 mg/kg Cu 16,1 23,0 mg/kg Hg 0,27 0,35 mg/kg Ni 21,5 28,5 mg/kg Pb mg/kg Zn mg/kg Alle concentraties van de metalen in het oppervlakte sediment (fractie < 63 µm) rond de persleiding zijn lager dan de maximaal toelaatbare risicoconcentratie (MTR). In tabel 4 is weergegeven het percentage van de locaties rond de persleiding bij Petten dat voldoet aan de norm (VR en MTR). Tevens is opgenomen het percentage locaties in de Hollandse Kust (HK) dat in 2003 voldoet aan de norm (VR en MTR). Tabel 4. Percentage van de locaties dat voldoet aan de VR en MTR nabij de persleiding bij Petten van 2004 en in de Hollandse kust (HK) in het jaar Petten-VR Petten-MTR HK-VR HK-MTR As % Cd % Cr % Cu % Hg Ni Pb Zn Radionucliden Nucliden in de fractie > 63 µm In de zandfractie > 63 µm van het sediment zijn geen kunstmatige nucliden, maar wel de natuurlijke radionucliden K-40, Ra-226, Ra-228 en Th-228 aangetroffen. De specifieke activiteiten van de genoemde natuurlijke nucliden zijn geheel in overeenstemming met de gehaltes aan radionucliden zoals die van nature voorkomen in zand- en slibachtige materialen (zie tabel 1 van bijlage 1). 24 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

26 Nucliden in de fractie < 63 µm Metalen hechten zich voornamelijk aan de fijne korrelgrootte fractie van het sediment (< 63 µm). In geen van de fracties van < 63 µm is een kunstmatige of natuurlijke activiteit boven de detectiegrens aangetroffen. Daar de hoeveelheid monster in de < 63 µm fracties een factor 100 kleiner is dan bij de fracties > 63 µm zijn de detectiegrenzen in de < 63 µm fractie een stuk hoger. Voor de kunstmatige nucliden Co-60, Cs-134, Cs-137 en Sb-125 bedraagt de detectiegrens resp. ca. 30, 30, 40 en 60 Bq/kg. Voor de natuurlijke nucliden K-40, Ra-226, Ra-228 en Th-228 bedraagt de detectiegrens resp. ca. 1000, 70, 140 en 50 Bq/kg. Vergelijking activiteitsconcentraties sediment versus zwevend stof De activiteiten van radionucliden in sediment worden vergeleken met de metingen van het mariene monitoring programma van Rijkswaterstaat. In tabel 5 wordt de totaal-alfa en totaal-beta activiteit in de sedimentfractie < 63 µm, bemonsterd bij de persleiding van Petten, vergeleken met de data behaald in zwevend stof, bemonsterd 2 km voor de kust bij Noordwijk gedurende de periode De totaal-alfa en totaal-beta data van beide lokaties komen in orde van grootte met elkaar overeen. De specifieke activiteit die RIVM van de nucliden K-40 en Ra-226 heeft aangetroffen in de grove sedimentfractie > 63 µm is een factor 5-10 lager dan de activiteit die RIKZ rapporteert in zwevend stof. Het is bekend dat de specifieke activiteit van sedimentfracties < 63 µm hoger is dan de specifieke activiteit van grotere fracties [1]. Van de radionucliden Ra-228+ en Th-228+ zijn geen gegevens in zwevend stof bekend. Tabel 5. Activiteiten in de sedimentfractie s bij de persleiding nabij Petten en de activiteiten in het zwevend stof in water van de Noordzee. Het zwevend stof is verzameld met een doorstroomcentrifuge. Totaal-alfa Totaal-beta K-40 Ra-226+ Bq/kg Bq/kg Bq/kg Bq/kg sediment fractie 2004 <63µm <63µm >63µm >63µm Mediaan Bereik ,1-6,1 aantal waarnemingen zwevend stof ( ) Noordwijk 2 km uit de kust Mediaan Bereik aantal waarnemingen Noordwijk 10 km uit de kust enkelvoudige waarneming (1996) 540 aantal waarnemingen 1 25 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

27 Vergelijking vracht uit afvoerpijp versus zwevend stof in de Noordzee Om een beeld te krijgen van de vracht zware metalen die geloosd wordt vanuit de persleiding bij Petten ten opzichte van de vracht die aangevoerd wordt door het zwevend stof vanuit het zuiden is een ruwe berekening gemaakt (zie tabel 6). De aanvoer van het zwevend stof door de kuststrook is moeilijk exact aan te geven omdat de slibstroom niet volledig bekend is. De concentraties zware metalen en de radioactiviteit is vaak wel binnen een marge van 5-20 % bepaald. Voor de lozingsgegevens gaan we uit van de vrachtgegevens in het jaar De vrachten (kg/jaar) zijn geloosd vanuit de persleiding (Jaarverslag Veiligheid en Milieu, 2004). Het langskomende slib met daaraan metalen levert een totale vracht (kg/jaar) aan metalen door de kustzone waarbij uitgegaan wordt van een slibstroom van het strand tot 5 km loodrecht uit de kust. De slibstroom in een gebied loodrecht op de kust vanaf het strand tot 5 km wordt door experts van RIKZ geschat op 80 % van de totale slibstroom langs de gehele kust (tot 70 km). Deze totale slibstroom bedraagt ongeveer 20 Mega ton (De Kok, 2004). De concentraties van zware metalen alsmede de alfa- en bèta-activiteit worden gemeten in het zwevend stof bij het station Noordwijk 2 (Noordwijk 2 km uit de kust). De zwevend stof monsters wordt 4 maal per jaar door middel van een doorstoomcentrifuge verzameld. De vracht wordt bepaald door de concentraties of activiteiten in het station Noordwijk 2 te vermenigvuldigen met de slibstroom (16 Mton). Voor de zwevend stof concentraties wordt een hoge concentratie waarde genomen (met uitzondering van uitbijters). De metingen van zwevend stof omvatten een periode van 1988 tot heden. Tabel 6. Concentratie in zwevend stof, gemiddelde jaarvracht in persleiding, gemiddelde jaarvracht vanuit Noordzee en de verhouding tussen de gemiddelde jaarvrachten. De bèta-activiteit geloosd via de persleiding is gecorrigeerd voor bijdrage van geïdentificeerde bètastalers. Gegevens afkomstig van Rijkswaterstaat en uit Jaarverslag Veiligheid en Milieu NRG (2004). Concentratie Vracht Vracht Verhouding ZS persleiding slibstroom slibstroom mg/kg kg of Bq kg of Bq vs. pijpleiding Cd 1 0,0017 1,6E+04 9,4E+06 Hg 0,5 0,0019 8,0E+03 4,2E+06 Zn 250 1,07 4,0E+06 3,7E+06 Cr 100 1,07 1,6E+06 1,5E+06 Ni 35 1,07 5,6E+05 5,2E+05 Cu 30 1,07 4,8E+05 4,5E+05 Sn 2,6 1,07 4,2E+04 3,9E+04 Pb 75 1,07 1,2E+06 1,1E+06 As 23 1,07 3,7E+05 3,4E+05 Beta-activiteit 850 4,06E+10 1,4E Alfa-activiteit 550 1,8E+06 8,8E+12 5,0E+06 Zwevend Stof 78 1,6E+10 2,1E+08 In tabel 6 is de verhouding gegeven voor de jaarvracht uit de persleiding ten opzichte van de jaarlijkse slibstroom (0 tot 5 km uit de kust). De slibstroom voert zwevend stof aan vanuit het zuiden. Deze stroom passeert de persleiding ter hoogte van Petten. 26 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

28 Voor de som zware metalen (Zn, Cr, Ni, Cu, Sn, Pb, As) wordt een berekening gemaakt als zou de totale vracht van één enkel metaal afkomstig zijn. Dit is een overschatting maar er zijn geen gegevens bekend van de exacte verhoudingen van de metalen. De vracht die geloosd wordt in de Noordzee vanuit de persleiding bij Petten is ongeveer een miljoen maal kleiner dan de vracht die Petten passeert in de slibstroom voor de kust. Hierbij zit een grote marge maar het geeft aan dat de aanvoer via de slibstroom vele malen groter is. De verhouding vracht via slibstroom ten opzichte van de vracht via de persleiding ligt voor acht zware metalen in de orde van grootte van 0,34-9,4 miljoen. Voor de alfa-activiteit ligt de verhouding ook in dezelfde orde van grootte. Voor tin is deze verhouding ongeveer Voor de bèta-activiteit is de berekende verhouding 335. De verhouding voor zwevend stof ligt in de orde grootte van 100 miljoen (2,1E+08). Deze slibstroom vanuit het zuiden is bepalend voor de kwaliteit van het oppervlakte sediment. Een verhoging van zware metalen in oppervlakte sediment of zwevend stof door de persleiding is zeer moeilijk of haast onmogelijk te meten gedurende een volledig jaar. Het is onwaarschijnlijk dat deze relatief kleine instroom de concentratie van zware metalen in de bodem gedurende een jaar kan beïnvloeden. Hetzelfde geldt ook voor radionucliden. 27 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

29 28 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

30 5. Conclusies 1. De norm, maximaal toelaatbaar risico, in oppervlakte sediment (< 63 µm fractie) wordt voor geen van de metalen op de locaties rond de persleiding bij Petten overschreden. 2. De natuurlijke achtergrond waarde (verwaarloosbaar risico of VR) in het oppervlakte sediment (< 63 µm fractie) wordt op een aantal locaties overschreden voor cadmium, kwik, lood en zink. Het percentage van de locaties dat voldoet aan de norm is 93% voor cadmium, 67% voor kwik, 80% voor lood en 0% voor zink. 3. De concentraties zware metalen in het oppervlakte sediment voor de locaties rond de persleiding bij Petten komen overeen met die in de hele Nederlandse Noordzee kust in het jaar Kunstmatige radionucliden zijn niet in de sedimentfracties < 63 µm en > 63 µm aangetroffen. De specifieke activiteit van natuurlijke radionucliden K-40, Ra-226, Ra-228 en Th-228 is niet afwijkend van wat er volgens de literatuur in sedimentfracties aangetroffen wordt [1]. De specifieke totaal-alfa en totaal-beta activiteit is niet verschillend van de totaal-alfa en totaal-beta-activiteit die in de Nederlandse kustzone, zoals bij Noordwijk (2 km uit de kust), wordt aangetroffen. 5. De hoeveelheden zware metalen in zwevend materiaal die bij Petten geloosd worden in de Noordzee is zeer klein ten opzichte van de hoeveelheid in kg die jaarlijks langs de kustzone (5 km) van zuid naar noord stroomt. De verhouding metaal en alfa-activiteit uit de persleiding ten opzichte van de slibstroom vanaf het strand tot 5 km uit de kust is voor veel metalen circa een miljoen. Voor tin is deze ongeveer Voor bèta-activiteit is deze verhouding rond Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

31 30 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

32 6. Dankwoord L. Villerius, G. Nummerdor, R. Bovelander, J.M. Suijlen (RIKZ), P. Glastra, L. Nissan en R. van Zanten (RIVM), bemanning m.s. ZIRFAEA (DNZ) 31 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

33 32 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

34 7. Referenties Brief NRG-DWT (2005). Zeelozingsleiding, reactie op dd 28 mei 2004, Rapportage zwevende stof. Brief NRG, 3 februari Toezending afpers- en lodingsgegevens. K5004/ QSE/AKB/TV. CIW (2000). Commissie Integraal Waterbeheer. Normen voor het waterbeheer. Achtergronddocument bij de 4e Nota Waterhuishouding over omgaan met milieukwaliteitsnormen in het waterbeheer. Vierde Nota Waterhuishouding. Rijkswaterstaat. De Kok J.M. (2004). Slibtransport langs de Nederlandse kust. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, Rijksinstituut voor Kust en Zee. RIKZ/OS/ w, december De Ruijter, W.P.M., A. van der Giessen en F.C Groenendijk (1992). Current and density structure in the Dutch coastal zone. Coastal and estuarine studies 40, AGU, Washington DC, USA. DNZ (2001). Directie Noordzee, Ministerie van Verkeer en Waterstaat. AMU/5745, Vergunning Wet verontreiniging oppervlaktewateren. Nuclear Research and consultancy Group NRG. 13 december Hegeman, W.J.M. en Laane R.W.P.M. (2004). Concentraties en Normtoetsing van stoffen in het oppervlakte sediment van het Nederlandse Continentale Plat ( ); Cd, Cu, Zn, Pb, Cr, Hg, Ni en As en organische verbindingen: PCB, PAK, HCB en TBT. RIKZ werkdocument Kamervragen (2004). Beantwoording van vragen van het lid Duyvendak (GroenLinks) aan de staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer over lozingen van radioactief afval door NRG in Petten (ingezonden 8 juli 2004). Zie internet: www. vrom.nl onder nummer: Köster HW, Keen A, Pennders RMJ, Bannink DW, de Winkel JH. De natuurlijke radioactiviteit van Nederlandse gronden. RIVM rapport , Tevens Rapport 13, Reeks Stralenbescherming (VROM), Laane, R.W.P.M., Sonneveldt, H.L.A., Van der Weijden, A.J., Loch, J.P.G. en Groeneveld, G. (1999). Trends in the Spatial and Temporal Distribution of Metals (Cd, Cu, Zn and Pb) and Organic Compounds (PCBs and PAHs) in Dutch Coastal Zone sediments from ; a model case study for Cd and PCBs. Journal of Sea Research, 41: Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

35 NRG, Nuclear Research and consultancy Group v.o.f. (vennootschap onder firma). NRG is opgericht in 1998 en bestaat uit een vennootschap van ECN (70 % eigenaar) en KEMA Nucleair b.v. (30 % eigenaar). NRG Annual report Sonneveldt, H.L.A. en Laane, R.W.P.M. (2001). Prediction of sediment quality in the Dutch coastal zone: model validation and uncertainty analysis for Cd, Cu, Pb, Zn, PCBs and PAHs. In: Forecasting the Environmental Fate and Effects of Chemicals. Edits: P.S. Rainbow, S. Hopkin and M. Crane, John Wiley & Sons Ltd. Chpt. 14, pp Westhoff, J.W., Davids, J.A.G. en G.C. van Dam (1971). Dispersie met continue injectie ter hoogte van Petten op 3.5 km uit de kust. Deel I. De experimenten. MFA (toenmalige Directie Waterhuishouding en Waterbeweging, Mathematisch-Fysische Afdeling) rapport nr. MFA 7101, Rijkswaterstaat. 34 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

36 8. Bijlagen Bijlage II: Gegevens van zware metalen in het oppervlakte sediment Bijlage II: Briefrapport RIVM/LSO 543/04 35 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

37 36 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

38 Bijlage I Gegevens van zware metalen in het oppervlakte sediment (fractie < 63 µm) gemeten door het RIKZ laboratorium, Rijkswaterstaat te Haren. Locatie Labnr Datum As Cd Cr Cu Hg Ni Pb Zn Sn RIKZ-nr mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg ,86 0,66 70,86 23,57 0,31 20,81 86,71 211,87 4, ,92 0,42 90,55 20,42 0,27 25,07 102,92 222,35 5, ,66 0,35 68,86 15,08 0,25 21,47 59,45 149,38 2, ,83 0,46 69,78 16,10 0,26 21,47 64,38 163,84 3, ,12 0,49 64,10 16,21 0,26 20,10 55,00 173,85 2, ,65 0,61 58,24 17,52 0,29 19,19 60,64 176,91 3, ,37 0,45 75,06 16,90 0,26 23,10 79,16 179,67 3, ,33 0,59 71,33 16,76 0,31 22,95 72,60 170,24 3, ,93 0,45 75,16 14,91 0,27 21,98 61,71 150,07 3, ,03 0,76 67,74 15,49 0,35 19,10 69,59 170,01 3, ,38 0,42 69,83 14,57 0,21 20,60 75,90 168,94 3,71 A ,72 0,53 91,32 22,02 0,37 29,26 82,20 201,96 3,64 B ,36 0,90 67,07 12,81 0,38 17,65 69,99 158,89 3,19 C ,86 0,53 76,83 15,86 0,27 21,39 65,49 186,95 3,73 D ,20 0,34 85,29 15,59 0,22 21,85 90,65 171,41 4,84 37 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

39 38 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

40 Bijlage II Resultaten RIVM-metingen aan sedimentmonsters bij persleiding Petten PJM Kwakman en RMW Overwater, RIVM, Laboratorium voor Stralingsonderzoek 1. Inleiding Naar aanleiding van de kamervragen die begin juli 2004 gesteld zijn over de lozingen bij Petten, heeft RIKZ een bemonsteringscampagne uitgevoerd in de omgeving van de persleiding. Het laboratorium van RIKZ heeft in sediment de gehaltes aan zware metalen bepaald; VROM-KFD heeft in overleg met RIVM een analyseplan voor de bepaling van radionucliden opgesteld. Het voorstel zag er als volgt uit: Gezien de aard van de activiteiten die plaatsvinden bij Petten gaat het om de volgende nucliden: 1 Splijtingsproducten, zoals Cs-137, Sb-125 en I-131; 2 Activeringsproducten, zoals Cr-51, Mn-54, Co-57, Co-58, Co-60, Zn-65, Cd-109 en Cd-115; 3 Isotopen gefabriceerd voor medische doeleinden, met name Mo-99/Tc-99, W-181, Tl-201 en Tl-202; 4 Natuurlijke nucliden, mogelijk vrijgekomen bij schoonmaakactiviteiten, met name Th-228, Ra-228, Ra-226, Pb-210; 5 Een totaal-alfa bepaling ter controle van de mogelijke aanwezigheid van kunstmatige alfa-stralers, zoals Pu-239 en Am-241; 6 Een nuclidespecifieke alfa-bepaling indien op basis van (5) de aanwezigheid van kunstmatige alfa-stralers vermoed wordt. De resultaten van de metingen zullen eenduidig antwoord moeten geven op de vraag of bovenstaande nucliden aanwezig zijn in het sediment bemonsterd rond de persleiding van Petten. 2. Monstername en monsterbehandeling De monstername is uitgevoerd door RIKZ d.d. eind oktober Monsterbehandeling, vriesdrogen en fractionering is uitgevoerd door RIKZ (kontaktpersoon G. Nummerdor). RIVM heeft fracties > 63 µm en < 63 µm gammaspectrometrisch geanalyseerd (zie tabel 1). De fracties < 63 µm zijn tevens op totaalalfa en totaal-beta activiteit geanalyseerd (zie tabel 2). 3. Resultaten gammaspectrometrie aan sedimentfracties > 63 µm In de onderstaande tabel staan de resultaten van de aangetroffen gammastralende radionucliden. Hiermee kunnen met name de radionucliden genoemd onder punt 1, 2, 3 en 4 in paragraaf 1 aangetoond worden. Per sedimentmonster is ca. 400 g (fractie 39 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

41 > 63 µm) in een teldoos van 250 ml gedurende 500 minuten gemeten op een gammaspectrometrie opstelling met een vlakke detector. Tabel 1. Resultaten van gammaspectrometrische analyse van sediment > 63 (m, (Bq/kg) RIKZ-nummer K-40 Ra-226+ Ra-228+ Th ± 10 3,8 ± 0,5 7,1 ± 1,7 2,9 ± 0, ± 15 5,3 ± 0,6 < 6 5,7 ± 0, ± 10 4,5 ± 0,5 9 ± 2 3,5 ± 0, ± 10 3,8 ± 0,7 8 ± 2 4,2 ± 0, ± 90 3,7 ± 0,5 4,6 ± 1,3 3,2 ± 0, ± 90 2,9 ± 0,5 5,6 ± 1,1 3,8 ± 0, ± 10 3,5 ± 0,4 5,9 ± 1,7 3,2 ± 0, ± 90 3,7 ± 0,5 6,5 ± 1,9 3,3 ± 0, ± 10 4,0 ± 0,5 8,3 ± 1,8 3,2 ± 0, ± 90 3,5 ± 0,5 6,3 ± 1,4 3,1 ± 0, ± 11 4,3 ± 0,5 6,6 ± 1,3 5,5 ± 0, ± 8 2,1 ± 0,6 8,0 ± 1,8 3,4 ± 0, ± 9 2,9 ± 0,5 4,8 ± 1,1 3,3 ± 0, ± 11 3,4 ± 0,5 5,6 ± 1,3 3,1 ± 0, ± 15 6,1 ± 0,7 9,1 ± 1,9 8,6 ± 0,9 Discussie De toegevoegde + in de natuurlijke nucliden Ra-226+, Ra-228+ en Th-228+ betekent dat er sprake is van radiologisch evenwicht met de kortlevende dochters, waarbij de activiteit van het moedernuclide wordt gerapporteerd. Gammaspectrometrisch onderzoek laat zien dat radiologisch evenwicht in de natuurlijke reeksen aannemelijk is. De onder paragraaf 1, punt 1 t/m 4, genoemde kunstmatige nucliden zijn niet aangetroffen. Om een indruk te krijgen van de detectiegrenzen wordt deze voor enkele nucliden gegeven: voor Co- 60, Cs-134, Cs-137 is de detectiegrens voor elk ca. 1 Bq/kg, en voor Sb Bq/kg. De grove sedimentfracties zijn niet op totaal-alfa geanalyseerd, omdat eventueel geloosde activiteit zich hecht aan kleine deeltjes en niet of nauwelijks aan deeltjes > 63 µm. Hier is een vergelijkbaar gedrag van radionucliden en niet radioactieve zware metalen zoals Cd, Pb en Hg. Om de aanwezigheid van radioactieve deeltjes > 63 µm in het sediment uit te kunnen sluiten zijn de grove fracties toch gammaspectrometrisch geanalyseerd. Resultaten gammaspectrometrie aan sedimentfracties < 63 µm Van ieder monster is 3-4 gram gedurende 500 minuten gemeten op een gammaspectrometrieopstelling; 4 gram monster is de standaard meetgeometrie. Van enkele monsters bedroeg de fractie < 63 µm echter minder dan 4 gram. Hiervoor is in de berekening gecorrigeerd. Resultaat: in geen van de fracties van < 63 µm is een activiteit boven de detectiegrens aangetroffen. Discussie Daar de hoeveelheid monster in de < 63 µm fracties een factor 100 kleiner is dan bij de fracties > 63 µm zijn de detectiegrenzen een stuk 40 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

42 hoger. Voor de kunstmatige nucliden Co-60, Cs-134, Cs-137 en Sb- 125 bedraagt de detectiegrens resp. ca. 30, 30, 40 en 60 Bq/kg. Voor de natuurlijke nucliden K-40, Ra-226+, Ra-228+ en Th-228+ bedraagt de detectiegrens resp. ca. 1000, 70, 140 en 50 Bq/kg. Resultaten totaal-alfa en totaal-beta aan sedimentfracties < 63 µm Van elk van de sedimentfracties < 63 µm is 100 mg gedurende 1000 min geanalyseerd op totaal-alfa en totaal-beta activiteit met een gasdoorstroomteller (zie tabel 2). De totaal-beta activiteit wordt in een gasdoorstroomtelling tegelijk met de totaal-alfa activiteit gemeten, en wordt onder andere toegepast als een indicator voor de mogelijke aanwezigheid van (zuivere) beta-stralers. Dit wordt in sediment bemoeilijkt door het feit dat zowel natuurlijke radionucliden, als een aantal kunstmatige radionucliden, zoals 60 Co, 137 Cs en 131 I, ook betastraling uitzenden. Tabel 2. Resultaten van totaalalfa en totaal-beta metingen in sedimentfractie < 63 µm (Bq/kg). RIKZ-nummer Totaal-alfa Totaal-beta ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± 900 Discussie Het is niet mogelijk om de activiteiten in tabel 1 te vergelijken met die in tabel 2 omdat het niet dezelfde sedimentfracties zijn. Uit de literatuur is bekend dat fracties < 63 µm een hoger percentage aan natuurlijke activiteit bevatten dan de grovere fracties [1]. De aangetroffen specifieke totaal-alfa en totaal-beta activiteit in de < 63 µm fractie komt overeen met de data die RIKZ over de periode in zwevend stof bij Noordwijk (2 km uit de kust) rapporteert: voor totaal-alfa een bereik van Bq/kg en voor totaal-beta een bereik van Bq/kg. Zie Er is geen reden om op basis van de bovenstaande totaal-alfa data de aanwezigheid van een kunstmatige alfa-straler te veronderstellen. Een nuclidespecifieke alfa bepaling is dan ook niet uitgevoerd. 41 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

43 Aanbevelingen Gelet op het relatief geringe lozingsvolume van ca. 75 m 3 /week bij Petten is de vraag gerechtvaardigd of er überhaupt iets van de radionucliden genoemd in het analyseplan gemeten had kunnen worden. Een exactere lozingscontrole door aan het eind van de pijp monsters te nemen, precies op het tijdstip van de lozing, is in praktijk nauwelijks uitvoerbaar. Het is veel eenvoudiger en goedkoper om bij het begin van de persleiding de controle te intensiveren. Het verdient dan ook aanbeveling om de contra-expertise die RIVM in opdracht van VROM-KFD bij NRG-Petten uitvoert op het punt van monsterbehandeling, monstername en lozing nader te bezien. Conclusies Er worden geen kunstmatige radionucliden in beide fracties (< 63 µm en > 63 µm) van de sedimentmonsters aangetroffen. Er wordt in de sedimentfractie < 63 µm geen natuurlijke radioactiviteit aangetroffen. In de sedimentfractie > 63 µm wordt wel natuurlijke radioactiviteit gevonden. De aangetroffen specifieke activiteiten van de natuurlijke nucliden Ra-226, Ra-228 en Th-228 zijn geheel in overeenstemming met gehaltes aan radionucliden zoals die van nature voorkomen in zand- en slibachtige materialen [ i ]. De aangetroffen specifieke totaal-alfa en totaal-beta activiteit in de < 63 µm fractie komt overeen met de data die RIKZ over de periode in zwevend stof bij Noordwijk (2 km uit de kust) rapporteert. Er is daarom geen reden om de aanwezigheid van kunstmatige alfa-stralers te veronderstellen. De verdunning van de lozing is hoogstwaarschijnlijk dermate groot dat het bemonsteren van sediment volgens de in dit onderzoek gehanteerde bemonsteringscampagne weinig zinvol lijkt. Het verdient aanbeveling om de contra-expertise die RIVM in opdracht van VROM-KFD bij NRG-Petten uitvoert op het punt van monsterbehandeling, monstername en lozing nader te bezien. i Köster HW, Keen A, Pennders RMJ, Bannink DW, de Winkel JH. De natuurlijke radioactiviteit van Nederlandse gronden. RIVM rapport , Tevens Rapport 13, Reeks Stralenbescherming (VROM), Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

44 43 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden

45 44 Waterbodemkwaliteit rond de persleiding bij Petten: metalen en radionucliden