Raadsvoorstel. Voorstel nr. Raadsvergadering. Datum 17 mei Onderwerp Nieuw afvalbeleid "recycleservice 2025" Portefeuille M.J.P.

Transcriptie

1 Raadsvoorstel Voorstel nr Raadsvergadering Onderwerp Nieuw afvalbeleid "recycleservice 2025" Datum 17 mei 2017 Portefeuille M.J.P. Sandmann Aan de gemeenteraad Voorstel (concept-besluit) 1. Met in acht name van de reactie- en inspraaknota in te stemmen met het voorgestelde nieuwe afvalbeleid vastgelegd in het plan recycleservice 2025 met hierin onder andere de volgende maatregelen: - Omgekeerd inzamelen: maximale service op grondstoffen door de inzameling van PMD (plastic, Metalen en Drankpakken) aan huis middels de grijze container die een oranje deksel zal krijgen, - Tweewekelijkse inzameling PMD: de PMD container zal eens per twee weken geleegd worden, - Restafval wegbrengen: restafval zal worden gebracht naar ondergrondse containers bij winkelcentra en uitvalswegen, - Op afroep inzameling: mensen die een grijze container, als vierde inzamelmiddel, wensen kunnen deze aanvragen (kostprijs) en deze wordt op afroep/aanmelding geleegd, tegen variabel tarief plus servicekosten, - Recycleservice: er komt een speciale inzamelservice voor mensen met een zorgindicatie, - Luierinzameling: mede naar aanleiding van de inspraak en de reactie zal gestart worden met inzamelen van luiers en incontinentiemateriaal (eerst op proef) per 1 januari Inzameling PMD hoogbouw: de haken voor de inzameling van PMD bij hoogbouw zullen gefaseerd worden weggehaald, ondergrondse containers zullen, op redelijke afstand, worden geplaatst, - Grofvuil: de openingstijden van de milieustraat op zaterdag wordt verruimd en de hoeveelheid gratis te storten grofvuil wordt verhoogd van 300 naar 400 kilo. 2. In te stemmen met de uitbreiding van de tarieventabel met een tarief voor 20 liter van 0,69 (2017) met ingang van 1 augustus 2017; 3. In te stemmen met het, tijdelijk, niet maximeren van de egalisatiereserve en dit mee te nemen bij de evaluatie van het (financiële) systeem, naar verwachting, bij de tariefsvaststelling in 2019.

2 Toelichting 1. Inleiding Aanleiding Recycling, gescheiden inzameling van grondstoffen, Apeldoorn is al lang zeer actief op dit terrein en laat ook goede resultaten zien. Onder andere de hoeveelheid gescheiden ingezameld gft is een van de hoogste in Nederland. Afvalscheiding is voor velen al een dagelijkse routine. Toch blijken er nog diverse waardevolle grondstoffen in het afgevoerde restafval te zitten en wordt aangegeven dat de huidige inzamelstructuur verbetering verdient. Denk hierbij aan de mogelijkheden voor kunststoffen maar ook voor luiers. De lijn uit het oude afvalbeleid ( ) is doorgezet. Inzetten op steeds minder restafval en steeds meer grondstoffen. Van 206 kilo restafval per persoon naar 150 naar nu 134 kilo per persoon per jaar. Om dit proces verder te ondersteunen wordt het nieuwe plan recycleservice 2025 gepresenteerd. Een plan gericht op verdere verlaging van de hoeveelheid restafval door meer service, voor iedereen, op grondstoffen. Bestuurlijk belang Meer en meer raken grondstoffen eindig. Zo zullen enkele specifieke metalen voor smartphones op niet al te lange termijn niet meer voorradig zijn. Alleen nog via het terugwinnen uit oude telefoons. Het wordt steeds belangrijker om grondstoffen zo maximaal mogelijk terug te winnen, en minder virgin materialen te gebruiken, en weer in te zetten voor nieuwe producten. Verbranden van deze waardevolle stromen is geen begaanbare weg meer. Apeldoorn heeft dit al eerder omarmd en de weg naar minder afval ingezet. Met het landelijke VANG-programma (Van Afval Naar Grondstof) is er ook een landelijk kader, naar 30 kilo in 2030, waarin dit belang is opgetekend. Veel gemeenten hebben die handschoen opgepakt en ook Apeldoorn zet zich hiervoor in. Op meerdere plekken wordt hier aan gewerkt. Met aandacht voor de circulaire economie (onder andere in Cleantech verband) en uiteraard specifiek in het gemeentelijk afvalbeleid. De Apeldoornse ambitie is om te komen tot 30 kilo per persoon (exclusief grofvuil) in 2025 met een eerste doel om in 2020 tot 80 kilo per persoon per jaar te komen. Centrale vraag 1) Acht uw raad de voorgestelde maatregelen vastgelegd in het nieuwe afval- cq grondstoffenbeleid vastgelegd in het plan recycleservice 2025, waarbij het beleid stevig inzet op het verbeteren van de service op grondstoffen door onder andere omgekeerd inzamelen in te voeren, een speciale recycleservice op te zetten en de milieustraat langer op te stellen, voldoende om in 2025 te komen tot nog maar 30 kilo restafval in 2025? 2) Gaat u akkoord met de uitbreiding van de tarieventabel met een tarief voor 20 liter van 0,69? 3) Gaat u akkoord met het, tijdelijk, niet maximeren van de egalisatiereserve en dit mee te nemen bij de evaluatie van het (financiële) systeem, naar verwachting, bij de tariefsvaststelling in 2019? 2. Kader Het landelijke VANG-programma gaat uit van 30 kilo in Apeldoorn wil ambitieus zijn en zet ook in op 30 kilo, in Een stevige ambitie. Zij is echter ook reëel en wil in alle transparantie en in samenwerking een eerste stap zetten naar 80 kilo restafval per persoon per jaar in Al een flinke opgave, 50 kilo minder dan nu het geval is. Duurzaamheid is de rode draad in het collegeprogramma en moet dan ook zijn vertaling vinden in het afval- grondstoffenbeleid. De afgelopen jaren zijn er op het afvalterrein meerdere proeven geweest en aanpassingen gedaan aan het huidige systeem. Denk hierbij aan de invoering van het gft 0-aanbiedtarief, de proef met omgekeerd inzamelen in Woudhuis-Osseveld en de invoering van de BEST-tas. Ook is in de dorpen en buitengebieden, bij in totaal circa huishoudens, een vierde container voor PMD (Plasticverpakkingsafval, Metalen/blik en Drankpakken) uitgezet. Op basis van de ervaringen 2

3 hiermee maar ook het verzoek om met kunststoffen meer te doen dan nu het geval is (en ook met luiers) is mede het nieuwe afvalplan recycleservice 2025 opgesteld. Het conceptplan is november 2016 voor inspraak aangeboden door het college. Afval is een onderwerp wat dichtbij mensen staat en er is nadrukkelijk voor gekozen om het conceptplan zo transparant mogelijk te communiceren en te vragen om reacties. Zo is er een speciale website gemaakt waar mensen een reactie op konden achterlaten. Bijna 300 mensen hebben dit gedaan. Op de formele inspraak zijn 16 reacties gekomen. Daarnaast, zoals ook te lezen is in de reactie-inspraaknota, is er ook uitgebreid via Facebook en Twitter over het plan gecommuniceerd en gevraagd om te reageren. Alle reacties zijn gebundeld en hebben tot een aantal aanpassingen van het plan geleid. 3. Beoogd (maatschappelijk) resultaat Minder restafval door meer service op grondstoffen, dat is de inzet. Omgekeerd inzamelen, grondstoffen aan huis ophalen en restafval wegbrengen, is de meest logische stap om dit te bereiken. Andere gemeenten gingen ons hierin al voor. Met succes. Zeker 75% van wat men in een huishouden als afval weg doet zal aan huis worden ingezameld. Een grijze container, met oranje deksel, een blauwe en groene container is wat de huishoudens in Apeldoorn mogen gebruiken. Het weinige restafval dat overblijft zal men moeten wegbrengen naar ondergrondse containers in de wijk. Meer dan nu het geval is kan men het meeste afval kwijt aan huis. Inzet is dat iedereen mee kan doen. Zo wordt er ook voor mensen met een zorgindicatie een specifieke inzameling opgezet. Exacte vormgeving zal met betrokken partijen plaatsvinden. Op basis van de vele reacties die er op het concept plan zijn gegeven is het plan aangescherpt. Er is bewust gekozen voor een aantal aanvullende maatregelen. Heel specifiek wordt invulling gegeven aan de sterke vraag naar oplossingen voor luiers en incontinentiemateriaal en het verzoek om niet met te zware zakken te hoeven lopen. Bij het eerst punt is gekozen om te gaan werken met een aparte luierinzameling. Eerst als proef maar ingezet wordt op een inzameling met speciale (geautoriseerde toegang) ondergrondse containers. Ondanks dat er nog geen betere verwerking is dan verbranding. Een tweede aanpassing naar aanleiding van de reacties en inspraak betreft de zware zakken. Omdat mensen aangaven dat een volle restafvalzak veel zwaarder is dan een volle PMD zak vindt men het bezwaarlijk om hiermee ver te moeten lopen. Daarom worden, op specifieke plekken containers omgebouwd naar inwerptrommels met een kleiner volume. Met lager tarief ( 0,69 per aanbieding). Het zal dan gaan om zakken van 20 liter. Een derde belangrijke aanpassing betreft de inzameling van plastic bij de hoogbouw, met de haken. Gekozen wordt er voor om te investeren in aparte ondergrondse containers voor PMD bij de hoogbouw. Dit om tegemoet te komen aan de diversen meldingen hierover. De haken zullen dan verdwijnen. Een laatste aanpassing op het concept plan betreft communicatie. Veel meldingen op de site en social media betroffen vragen over specifieke onderwerpen van het nieuwe beleid. Alleen over de op afroep inzameling of alleen omgekeerd inzamelen. Dit terwijl het een geheel van integrale maatregelen betreft. Meer uitleg en voorlichting kan hier een antwoord op zijn. We zetten dan ook meer in op communicatie. Hierbij dan ook vragen beantwoordend over de waarde van grondstoffen en wat specifieke kosten zijn. De al voorgestelde recycleadviseur kan hier ook een rol in spelen. 4. Argumentatie Het nieuwe plan zoekt aansluiting bij de trend die zich al een aantal jaren voltrekt. Ruim 65% van alles wat er bij een huishouden aan afval vrijkomt wordt al voor hergebruik aangeboden. Afval raakt uit beeld, recycling is normaal. Uit milieu of financiële overwegingen wordt steeds meer gevraagd om mogelijkheden voor betere afvalscheiding. Het nieuwe plan is hier een antwoord op. In het plan staan keuzes voor maximale scheiding van grondstoffen aan huis (oud papier/gft/kunststof) maar ook een optie om (een vierde) container voor restafval aan te vragen (inclusief servicekosten) en een recycleservice voor mensen die om, bijvoorbeeld zorgredenen, 3

4 niet maximaal gebruik kunnen maken van de bestaande voorzieningen. Het sluit aan bij de landelijk doelen naar minder restafval vastgelegd in het VANG-programma en in het rapport Nederland Circulair 2050 en past goed in het gemeentelijke duurzaamheidsbeleid. Afvalreductie zorgt uiteraard ook voor minder CO2-uitstoot. 5. Maatschappelijk draagvlak Afval is een onderwerp dat letterlijk en figuurlijk dichtbij de mensen staat. Het nieuwe beleid is dan ook zoveel als mogelijk gecommuniceerd en gevraagd om op te reageren. Niet alleen via de officiële inspraak maar ook op vele andere manieren. Zie ook het bijgesloten reactie- en inspraakrapport. Er is een speciale site voor het plan gebruikt waarop bijna 300 mensen een reactie hebben achtergelaten (16 via de officiële inspraak). Er zijn een uur lang op Facebook en Twitter vragen beantwoord en toelichtingen gegeven en er is twee uur aandacht besteed aan het afvalbeleid op de radio van Omroep Apeldoorn. Ook de reguliere Facebook en andere door de gemeente gebruikte social media zijn goed gebruikt. Via de verschillende kanalen werd wel duidelijk waar de meeste vragen over waren. Deze categorieën zijn als zodanig ook in het reactie-en inspraakrapport terug te zien. Hierop zijn ook aanvullende maatregelen (inclusief financiering) in het plan opgenomen (met betrekking tot luiers, zware zakken, communicatie en PMD bij hoogbouw). Dit naast de al op service gerichte maatregelen als een langere openingstijd van de milieustraten op de zaterdag en het verhogen van de gratis (grofvuil) stort hoeveelheid van 300 naar 400 kilo 6. Risico s Dit onderdeel is deels ook van toepassing op de volgende paragraaf, financiën. Er is, om te beoordelen of het voorgestelde beleid past binnen de begroting, uitgebreid gerekend. Het systeem zoals dat in Apeldoorn wordt gehanteerd, betalen per aanbieding naast een vast tarief, is succesvol gebleken. Meer afvalscheiding en een heffing die bij veel mensen voordelig uitpakt als zij inderdaad veel afval apart aanbieden. Minder restafval zorgt ook voor minder verwerkingskosten. Het inzamelsysteem kost geld, efficiënter vormgeven leidt tot vermindering hiervan maar tot maar een bepaald niveau. Containers moeten geleegd worden en afval afgevoerd. Meer grondstoffen levert, oud papier, meer geld op, meer inzamelen van kunststoffen een hogere vergoeding voor de geleverde diensten. Echter meer afvalscheiding zorgt ook voor minder aanbiedingen restafval en dus minder inkomsten uit het variabele tarief. De ambitie naar 30 kilo is uitgewerkt en maakt duidelijk dat het financiële systeem als zodanig op den duur niet houdbaar is. In de bijgaande financiële bijlage wordt een en ander specifiek toegelicht. Er is met veel variabelen gerekend en zoveel mogelijk getracht om te bekijken wat het gedrag zal zijn als omgekeerd inzamelen zal worden ingevoerd. Alle kosten en mogelijke opbrengsten die we kennen zijn meegenomen in de berekeningen (basis zijn de tarieven uit de MpB , gerekend is met de tarieven 2020). Inclusief de aanvullende maatregelen. De vraag om goede voorzieningen en goede service op grondstoffen willen we positief beantwoorden. Ingezet wordt dan ook om dit verder vorm te geven. Voor risico s in de heffing is de egalisatiereserve aanwezig. Het plan zet in op de ambitie om in kilo restafval per persoon te hebben en stelt zich een reëel en financieel haalbaar doel om een eerste stap te zetten naar 80 kilo in Gelet op voornoemde wordt dan ook voorgesteld om, als de hoeveelheid van 80 kilo wordt benaderd of anderszins gewoon in 2020, met elkaar in gesprek te gaan over de houdbaarheid van het financiële systeem. Ook andere gemeenten zijn hiermee bekend. Op landelijk niveau zullen hierover ook gesprekken gestart worden. 4

5 Gelet op voorgaande worden derhalve drie risico s gezien: 1. Het recycleplan kent belangrijke wijzigingen t.o.v. het huidige afvalplan. Het kent daardoor een groot aantal herziene uitgangspunten en aannames. Deze aannames en uitgangspunten kunnen in de periode van uitvoering anders uitpakken en financieel tot afwijkingen leiden. 2. Het risico is aanwezig dat de gewenste teruggang in restaval minder snel wordt gerealiseerd of dat er minder deelname is aan het omgekeerd inzamelen. Dit kan effect hebben op de snelheid waarmee en de mate waarin onze doelstellingen worden gerealiseerd 3. De wijze van uitvoering van de voorliggende plannen en de mate waarin we de doelstellingen ook bereiken kennen dan ook zeker een mogelijk afbreuk en daarmee imagorisico voor de gemeente. Haperingen in de uitvoering kunnen leiden tot onvrede, wat uiteraard voorkomen moet worden. Ten aanzien van financiële voortgang wordt maandelijks gekeken wat de voortgang is (onder andere op basis van de aanbiedgegevens en tonnages) en wordt de reguliere financiële cyclus gebruikt om hierover te rapporten. Afhankelijk van de oorzaak kunnen middelen als bijvoorbeeld communicatie worden ingezet. Dit geldt ook voor het scheidingsgedrag. Technische belemmeringen zullen snel en adequaat worden opgepakt en opgelost samen met ons afvalbeheersbedrijf Circulus-Berkel bv. Hiervoor worden ook bijvoorbeeld de middelen en het beheer aan hen overgedragen. 7. Financiële paragraaf Door de nieuwe maatregelen verschuiven kosten en opbrengsten uit de begroting. Zo is een zeer wezenlijke verandering de stijging van de opbrengsten voor het inzamelen en verwerken van de kunststoffen. Dit betreft de vergoeding die wij krijgen als gemeenten voor deze taak die wij verrichten voor het bedrijfsleven. Het is een vergoeding die landelijke is afgesproken. Door meer en betere voorzieningen te bieden krijgt iedereen de kans om zijn heffing te beïnvloeden, om die te verlagen. Hiervoor zal geïnvesteerd moeten worden. Investeringen die verrekend moeten worden in de begroting. Voor het plan is gerekend met de tarieven uit de Mpb De vertaling van de maatregelen laat zien dat de verwachte kosten ongeveer gelijk blijven, de baten sterk stijgen en de variabele inkomsten sterk afnemen. De reserve laat nog een positief resultaat zien. Er is gerekend met een 30 kilo en een 80 kilo scenario (scenario 1 en 2) en binnen deze scenario s is gekeken naar een verschillend deelname percentage aan omgekeerd inzamelen (variatie A en B). Zo zijn er vier berekenwijzen. Inzet van het nieuwe beleid is gericht op het scenario 2A. 80 kilo met een deelname van 60% aan omgekeerd inzamelen. De financiële prikkel in combinatie met de juiste service is nodig om tot meer grondstoffen te komen. Echter, er is een kantelmoment dat kosten en opbrengsten te ver uit elkaar gaan lopen. De begroting kent een egalisatiereserve bedoeld om fluctuaties op te vangen. Deze zal hiervoor ook worden aangewend. Regelmatig en zeker bij de formele financiële verantwoordingsmomenten zal gerapporteerd worden wat de voortgang is. Een discussie over de houdbaarheid van het (financiële) systeem in zijn huidige vorm zal dan ook op termijn noodzakelijk worden. Deze zal dan ook worden gestart als de 80 kilo wordt genaderd of uiterlijk in 2020 (zo mogelijk bij de vaststelling van de tarieven 2020 in 2019). Een nadere toelichting is te vinden in bijgesloten financiële bijlage. Vanwege de onzekerheden met betrekking tot het aanbiedgedrag wordt dan ook voorgesteld om de egalisatiereserve tijdelijk, niet te maximeren en dit mee te nemen bij de evaluatie van het (financiële) systeem, naar verwachting, bij de tariefsvaststelling in

6 In onderstaande grafiek (zie ook voor nadere toelichting de financiële bijlage) is aangegeven hoe de kosten en baten en de stand van de reserve ten opzichte van elkaar staan bij de verschillende scenario s (bedragen zijn in hele euro s). 8. Communicatie van het besluit Bij het naar buiten brengen van het conceptplan is er voor gekozen om dit zo transparant mogelijk te doen en zoveel mogelijk reacties te vragen. Meerdere middelen zijn hiervoor ingezet. Dit zal zeker gecontinueerd worden. Een extra budget is hiervoor vrijgemaakt. Uiteraard zal er uitvoerig worden gecommuniceerd bij de definitieve invoering, verwacht begin 2018 na opstellen van specifieke uitvoeringsplannen met Circulus-Berkel met onder andere de locaties waar de containers komen. Maar ook tot het moment van uitvoering zal aandacht worden gegeven aan de veranderingen. Gericht op verschillende doelgroepen zal worden gecommuniceerd. In het plan is hiervoor een extra hoofdstuk toegevoegd. 9. Realisatie van het besluit Na besluitvorming zal gestart worden de verdere invulling van de uitvoering. Er zullen wijksgewijze invoeringsplannen worden opgesteld en verdere communicatiestappen vormgegeven. Daadwerkelijk invoering van omgekeerd inzamelen zal naar verwachting begin 2018 plaatsvinden. Burgemeester en wethouders van Apeldoorn, de secretaris, de burgemeester, 6