Jaarverslag geschenk! geschenk! geschenk! geschenk! aanwezigheid, aanwezigheid, aanwezigheid, aanwezigheid, Jouw aanwezigheid, een geschenk!

Transcriptie

1 Jaarverslag 2012 Jouw aanwezigheid, een geschenk! Jouw aanwezigheid, een geschenk! Jouw aanwezigheid, een geschenk! Jouw aanwezigheid, een geschenk! Jouw aanwezigheid, een geschenk!

2 Deel1: De vrijwilligers Cijfergegevens en profiel Aantal Het aantal vrijwilligers op het einde van 2012 bedroeg Van deze groep waren er 3219 actief in ongeveer 140 instellingen (cijfer dat verandert wegens de vele fusies van voorzieningen) en 174 jongeren namen deel aan 32 Jokakampen. Het ging hier in totaal om 208 jongeren omdat sommigen meer dan één kamp doen. Er waren initieel 44 kampen voorzien, waarvan er dus 32 effectief konden plaatsvinden. In deze aantallen zijn de vrijwilligers die enkel een provinciale of nationale bestuursfunctie opnemen niet inbegrepen. In vergelijking met 2011 is er een lichte groei. Profiel Een concreet profiel geven van de vrijwilliger is niet mogelijk. Vrijwilligers van Present Caritas vrijwilligerswerk kunnen in principe alle leeftijden hebben (vanaf 15 jaar) en er worden geen vereisten naar beroep of kwalificatie gesteld. In de volwassenenwerking van Present stellen we vast dat de meerderheid van de vrijwilligers vrouwen zijn (ongeveer 70%), bij de jongerenwerking Joka is zelfs 82% meisjes. Qua leeftijd kunnen we vaststellen dat de vrijwilligers tussen 50 en 80 jaar de grote meerderheid van onze vrijwilligers uitmaakt, met hierin nog eens een piek van de 60- tot 70-jarigen; de groep tussen 20 en 40 jaar is ondervertegenwoordigd. De jongerenwerking heeft in 2012 vrijwilligers tussen 15 en 31 jaar. Inzet Wanneer vrijwilligers komen en hoe lang, is afhankelijk van de eigen beschikbaarheid van de vrijwilliger, de taak en de behoefte van de instelling of de zorgvrager. Toch kunnen we zeggen dat de meeste vrijwilligers hiervoor ± 4 uur per week vrijmaken. De vrijwilligers die zich inzetten op de palliatieve eenheden komen gemiddeld 6 uur per week, terwijl rusthuisvrijwilligers vaak meer dan een keer per week komen en de inzet in sommige sectoren meer seizoensgebonden is. Jongeren nemen een engagement voor een kamp van een week per jaar. Enkelen doen meerdere kampen. Aantallen per sector in de volwassenenwerking: Ziekenhuis: % WZC: % Gehandicapten: % Palliatieve eenheden: % Psychiatrie: % Andere: 130 4% In vergelijking met 2011 is er een daling van het aantal vrijwilligers op de palliatieve eenheden en een stijging in de sector psychiatrie. We stellen eveneens een lichte aangroei vast van vrijwilligers in de woonzorgcentra. De hulpvragers Vrijwilligers van Present zijn personen die individueel of in teamverband vrijwilligerswerk verrichten in voornamelijk verzorgings- en welzijnsinstellingen. De eigenlijke hulpvragers zijn dus de patiënten en de bewoners van algemene ziekenhuizen, psychiatrische ziekenhuizen, afdelingen palliatieve zorg, woon- en zorgcentra, dagverzorgingscentra, projecten beschut wonen en voorzieningen voor personen met een handicap. Het profiel van de hulpvrager zal uit het voorgaande duidelijk zijn: ouderen verblijvend in een ouderenvoorziening zieken verblijvend in een algemeen ziekenhuis zieken verblijvend in een psychiatrisch ziekenhuis gehandicapten verblijvend in een gehandicaptenvoorziening 2

3 zieken verblijvend op een afdeling palliatieve zorg bewoners van projecten beschut wonen cliënten ( bezoekers ) van dagverzorgingscentra Vrijwilligersactiviteiten In de gezondheidszorg is men zich bewust van de noodzaak om ook de mens achter de ziekte te zien. Toch merken we dat bij beroepskrachten een groot deel van hun tijd in beslag genomen wordt door strikt verzorgende taken en meer technische aspecten van de zorgverlening. Ze blijven hierbij ook oog hebben voor een mensbetrokken benadering, maar het is niet gemakkelijk om iedereen individueel evenveel aandacht te geven of om in te gaan op persoonlijke vragen van de zieke of de oudere. Om iets aan deze situatie te verhelpen kunnen vrijwilligers een eigen bijdrage leveren. Hiermee raken we aan de kernopdracht van Present, namelijk: vrijwilligerswerk organiseren en ondersteunen in verzorgingsinstellingen indien de nood kan opgevangen worden door vrijwilligers. Vrijwilligers brengen een extra waarde aan. Ze krijgen in die voorzieningen wél tijd en ruimte om meer persoonlijke invalshoeken aan bod te laten komen. Hiertoe krijgen vrijwilligers een aantal kleine taken. Deze zijn een middel om de patiënt/bewoner op een geëigende manier te benaderen. Het gaat uiteraard om niet-personeelsvervangende taken. Vrijwilligers hebben een eigen invalshoek. De activiteiten waarvoor vooral vrijwilligers worden gevraagd, zijn: bezoek, hulp bij het eten, intern ver-voer van zieken en hulp bij de animatie. Andere taken waarvoor vrijwilligers gevraagd worden zijn het bewonerscafetaria, hulp aan het onthaal, bibliotheek, liturgie en pastoraal. Er zijn ook nog heel wat andere kleine taken mogelijk, die moeilijk in een opsomming passen, zoals bijvoorbeeld het verzorgen van de bloemen. De hulp die vrijwilligers bieden op een palliatieve eenheid is moeilijker in één taak te omschrijven. Vrijwilligers vervullen daar vooral de functie van gastheer of -vrouw. Al deze taken zijn een hulpmiddel om makkelijker of spontaner contacten te leggen met de zieke of oudere. Daarom krijgen vrijwilligers enkel taken waarbij het contact met die patiënt of bewoner centraal staat. De vrijwilligers van Joka hebben een eigen werking die uitgebreid aan bod komt in deel 5 Jongerenwerking. 3

4 Deel 2: Ondersteunende activiteiten voor vrijwilligers Present Caritas vrijwilligerswerk besteedt veel zorg en aandacht aan basisvorming en opvang van nieuwe vrijwilligers. Ook aan diegenen die reeds actief zijn, wordt verdere begeleiding, ontmoeting en permanente vorming geboden. Alle vrijwilligers worden door de organisatie verzekerd voor ongevallen en burgerlijke aansprakelijkheid. De concrete werking van Present wordt uitgebouwd door provinciale (diocesane) stuurgroepen ( ploegen ), ondersteund door het nationaal secretariaat. Present-instapsessies Kennismaking met de organisatie en basisvorming voor startende vrijwilligers Voor nieuwe vrijwilligers vinden we het van enorm belang dat zij niet onvoorbereid aan hun taak als vrijwilliger beginnen. Zo organiseren we voor hen geregeld een basisvorming ( info-vormingsdag : meestal bestaande uit een informatief gedeelte en een vormend gedeelte) voor alle nieuwe of kandidaat-vrijwilligers. Hierin hebben we onder andere aandacht voor de wereld van de zieke, de oudere of de gehandicapte, het beroepsgeheim, de basishouding (o.a. respect, luisteren, ) van de vrijwilliger, meerwaarde en taken van vrijwilligers en vragen van de deelnemers. Wij noemen dit vormingsaanbod: Present-instapsessie. In 2012 organiseerden we 12 keer een Present-instapsessie op provinciaal niveau, 10 sessies vonden effectief plaats met een 100-tal deelnemers. Daarnaast waren er in 8 voorzieningen infodagen voor nieuwe vrijwilligers. Er werden 6 basisvormingen georganiseerd op niveau van een voorziening, met in totaal 80 deelnemers. Er worden natuurlijk ook introductiemomenten voorzien voor elke nieuwe vrijwilliger in de eigen voorziening. Wij willen deze basisvorming op een andere manier aanpakken, zowel inhoudelijk als qua frequentie en aanbod naar de onderscheiden vrijwilligers. Daarom zijn we in 2012 gestart met een project om de basisvorming/instapsessie te herwerken. In 2013 moet dit nog verder afgewerkt worden zodat we in de 2de helft van dat jaar kunnen beginnen met een proefproject voor de vernieuwde basisvorming. Basisopleiding palliatieve zorg Voor vrijwilligers die zich engageren in de palliatieve zorg hebben we een specifieke opleiding. Omwille van de problematiek is deze opleiding uitgebreider en duurt ze 2,5 dagen. Deze opleiding gaat in op specifieke thema s in de palliatieve zorg, zoals bijvoorbeeld: pijnen symptoomcontrole, rouw, psychosociale aspecten van ziek zijn en verlies, zingevende en religieuze invalshoek. Maar ook de onderwerpen van de algemene basisvorming komen, weliswaar aangepast, aan bod. Het engagement van vrijwilligers in dit onderdeel van de werking is meestal stabiel en langdurig. Vandaar dat de instroom hier niet zo groot is. In 2012 organiseerden we twee nationale opleidingen palliatieve zorg met in totaal 47 deelnemers. 4

5 Ontmoeting en vorming Voor vrijwilligers op niveau van de eigen voorziening - lokaal vlak Naast een of andere vorm van bedanking voor de vrijwilligers (etentje, receptie, uitstap, geschenkje, ) vinden er bijeenkomsten plaats op initiatief van de instellingsverantwoordelijke, één tot vier maal per jaar in die voorzieningen waar voldoende vrijwilligers actief zijn om een groep te vormen. Present ondersteunt 1 vorming per jaar op vraag van de voorziening. Specifiek zijn hier te vermelden: De eenheden palliatieve zorg houden met hun vrijwilligers gemiddeld om de drie maanden een intervisiebijeenkomst, waar vrijwilligers hun ervaringen en gevoelens kunnen ventileren. Soms wordt hieraan een apart vormingsmoment gekoppeld. In de andere gevallen organiseren ze enkele keren per jaar een aparte vormingsbijeenkomst. Op lokaal vlak gebeuren afzonderlijke vormingen over een variatie van onderwerpen, o.a. omgaan met vertrouwelijke informatie voor vrijwilligers, omgaan met mensen met depressie, slikproblemen, communicatie, omgaan met grenzen,. In 2012 werden er een tiental initiatieven voor plaatselijke vorming uitgewerkt met de volledige ondersteuning vanuit Present. Provinciale ontmoetingsdagen Ontmoetingsdagen voor vrijwilligers op provinciaal vlak Present Caritas vrijwilligerswerk organiseert regelmatig een diocesane of provinciale ontmoetingsdag voor al zijn vrijwilligers. We merken immers dat vrijwilligers graag contact leggen met gelijkgezinden, over de grenzen van de eigen voorziening heen. Een spreker (vormend of ontspannend) en een etentje zijn hiervoor de ideale gelegenheid. In 2012 waren er 4 ontmoetingsbijeenkomsten. In totaal waren er ongeveer 470 mensen aanwezig op deze ontmoetingsbijeenkomsten. Provinciale vormingsdagen Vorming voor vrijwilligers op provinciaal vlak Jaarlijks organiseert Present provinciaal 3 à 4 keer thematische vormingen. De thema s zijn zeer gevarieerd, maar hebben toch steeds een link met het vrijwilligerswerk. In 2012 vonden er 15 vormingen plaats met een deelname van ongeveer 600 vrijwilligers. 5

6 Deel 3: Ondersteunende activiteiten voor verantwoordelijken We vergeten de verantwoordelijken voor de vrijwilligerswerking binnen de instellingen niet. Zij zijn de personen die plaatselijk, op het niveau van de instellingen, instaan voor de begeleiding van de vrijwilligers. Zij worden vanzelfsprekend ook uitgenodigd voor de activiteiten voor de vrijwilligers. Verder is er voor hen apart ook regelmatige vorming en begeleiding. Wat de begeleiding betreft, is er de permanente beschikbaarheid van zowel ploegen als nationaal secretariaat om in te spelen op vragen of problemen van de verantwoordelijke. Via mail sturen wij een nieuwsbrief om recente wijzigingen en nieuws mee te delen. Nieuwe vrijwilligersprojecten Voor nieuwe instellingen of nieuwe vrijwilligersprojecten in reeds aangesloten instellingen is er een erg intensieve begeleiding om de opstart van de nieuwe initiatieven goed te laten verlopen. Elementen die hier aan bod komen zijn: het samen zoeken naar mogelijkheden, het uitklaren van de visie, het afbakenen van vrijwilligerstaken, het informeren van personeel, het opzetten van een promotiecampagne, het organiseren van een basisvorming, het selecteren van vrijwilligers, enz. In 2012 sloten 3 nieuwe voorzieningen sloten zich aan bij Present en waren er contacten met verscheidene andere voorzieningen om Present voor te stellen. Provinciale verantwoordelijkenvergaderingen en -vorming Regelmatig overleg met andere verantwoordelijken en vorming over specifieke thema s (rond begeleiden van vrijwilligerswerk) geeft de plaatselijke verantwoordelijke de nodige impulsen om ook in de eigen voorziening weer op te komen voor de vrijwilligers. In 2012 werden op provinciaal niveau 9 specifieke vormingsactiviteiten ingericht, waar in totaal 122 deelnemers waren. Vergaderingen voor verant woorde lijken op nationaal vlak Voor de plaatselijke verantwoordelijken van de vrijwilligers op de palliatieve eenheden organiseert Present een apart overleg, om meer specifiek te kunnen inspelen op de behoeften van deze groep. In 2012 organiseerde Present 3 bijeenkomsten, met respectievelijk 14, 10 en 17 aanwezigen was het 3de jaar en laatste jaar van het project Werken aan de kwaliteit van het vrijwilligerswerk in de residentiële ouderenzorg door degelijke vorming en ondersteuning van de lokale vrijwilligersverantwoordelijken met financiële steun van Cera en inhoudelijke ondersteuning door Lucas. Hiervoor kan Present een beroep doen op de medewerking van Lieve Coorevits, aangeworven bij Caritas Vlaanderen voor het thema vrijwilligerswerk. De inhoud van dit project komt in deel 6 aan bod. De finale afsluiting van dit project zal gebeuren in

7 Deel 4: Andere activiteiten en ondersteuning Provinciale ploegen Al de provinciale activiteiten voor vrijwilligers en verantwoordelijken worden gerealiseerd door de provinciale ploegen. Elke ploeg bestaat uit zes tot tien leden, meest vrijwilligers, aangevuld met enkele vrijwilligersverantwoordelijken, en in sommige provincies ondersteund door het diocesane Caritassecretariaat. De nationale verantwoordelijke participeert aan deze vergaderingen en ondersteunt de werking van elke provinciale ploeg. Elke ploeg komt minstens vijf keer per jaar samen. Eén keer per jaar gaat het om een planningsploeg, waar de jaarwerking van het voorbije jaar wordt geëvalueerd en het nieuwe jaar gepland. Naast de bovenvermelde ondersteunende activiteiten houden de ploegen regelmatig contact met de aangesloten instellingen en zijn zij de contactpersoon voor vrijwilligers en verantwoordelijken bij eventuele vragen of problemen en bij het vervullen van administratieve formaliteiten (b.v. invullen van formulieren voor werklozen, doorspelen van ongevalaangiften, enz.). Tijdschrift Vitamine C Naast de activiteiten die Present Caritas vrijwilligerswerk organiseert voor o.a. de vrijwilligers, willen we hen ook ondersteunen en bemoedigen door hen driemaandelijks het tijdschrift Vitamine C toe te sturen. Een bemoedigend woordje, een inhoudelijk artikel, een bezinning of ervaringen van andere vrijwilligers: dat is de rode draad van Vitamine C. In het kader van het 50-jarig bestaan van Present vzw werd in 2012 werk gemaakt van een nieuwe look voor ons tijdschrift. Het eerste nummer in de nieuwe lay-out en in kleurendruk verscheen net voor de jaarwisseling. Administratieve ondersteuning en verzekering Voor bepaalde groepen van vrijwilligers, zoals bijvoorbeeld werklozen of bruggepensioneerden, zijn er specifieke administratieve formaliteiten nodig. Ook hierin neemt Present initiatieven om de vrijwilligers zo veel mogelijk te ondersteunen en de administratieve last zo klein mogelijk te houden. Zo heeft Present van de RVA een algemene toestemming om werklozen in te schakelen als vrijwilliger. Vanaf 01/01/2008 moeten vrijwilligers zelf geen document meer invullen, indien ze minder dan 10 u vrijwilligerswerk per week doen. Ook bruggepensioneerden mogen bij ons zonder formaliteiten als vrijwilliger werken. Ook in 2012 waren er heel wat werklozen die op deze manier zinvol vrijwilligerswerk konden doen. Meestal staan vrijwilligers er niet bij stil, maar een ongeval is vlug gebeurd. Daarom zorgen wij voor een degelijke verzekering, waarvan de voorwaarden veel beter zijn dan in het vrijwilligersdecreet is omschreven. Het gaat zowel over verzekering burgerlijke aansprakelijkheid (lichamelijke én materiële schade aan derden) als over een ongevallenverzekering (lichamelijke én materiële schade voor vrijwilligers zelf) en rechtsbijstand. In 2012 werden er 15 ongevallen aangegeven, wat relatief weinig is in vergelijking met voorgaande jaren. Promotie van vrijwilligerswerk en aantrekken van nieuwe vrijwilligers De beste manier om nieuwe vrijwilligers te vinden is de mond-tot-mondreclame. Maar ook hierin is een extra steun allerminst overbodig. Samen met de instelling zoeken we naar de beste kanalen en manieren om nieuwe vrijwilligers aan te spreken. Zo zorgen bijvoorbeeld folders en affiches die op maat kunnen worden aangepast en regelmatige contacten met de pers ervoor dat de media regelmatig aandacht besteden aan het vrijwilligerswerk. 7

8 Vanuit het nationaal secretariaat werden 10 plaatselijke campagnes ondersteund en een provinciale campagne bestaande uit 3 rekruteringsacties. 5. Beleid, visieontwikkeling, overleg Het provinciaal beleid dat de ploegen uitstippelen vormt de basis voor de nationale werking. Zowel de Raad van Bestuur als de Algemene Vergadering zijn samengesteld uit leden van de provinciale ploegen. De raad van bestuur vergaderde 4 maal en de algemene vergadering 2 maal. In 2012 werd een statutenwijziging goedgekeurd waarbij onder meer een dagelijks bestuur werd opgericht. Dit dagelijks bestuur vergaderde 4 maal in Er werd in 2012 gewerkt aan de opstelling van een nieuwe visietekst voor Present die op de bestuursvergaderingen van december finaal werd goedgekeurd. Present Caritas vrijwilligerswerk volgt nauwgezet de actualiteit en de studies en publicaties die over het vrijwilligerswerk verschijnen. Door deze gegevens voortdurend te koppelen aan de realiteit van ons werkveld, hebben we in de loop der jaren een duidelijke visie op het vrijwilligerswerk ontwikkeld, maar ook op bijvoorbeeld zorg en de rol van vrijwilligers hierin. Als lid van de Hoge Raad voor de Vrijwilliger en lid van het bureau van deze raad kan de nationale coördinator de evoluties in het vrijwilligerswerk opvolgen. De nationaal coördinator is eveneens ondervoorzitter van het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk. Daar werkte ze in 2012 actief mee aan het opstellen van het nieuwe meerjarenplan Zij leverde eveneens een bijdrage voor de publicatie van het Vlaams Steunpunt Lang zullen ze leven! Vrijwilligerswerk voor en door ouderen die verscheen in het kader van het Europees Jaar Actief Ouder Worden en Solidariteit tussen de Generaties. 8

9 Deel 5: Jongerenwerking Joka : jongeren met een open kijk op anderen Joka, de jongerenorganisatie onder de vleugels van Present vzw, organiseert al 32 jaar kampen in zorgvoorzieningen. Gedurende deze 32 jaar is heel wat veranderd op zowel inhoudelijk als structureel vlak. Joka maakt sinds 2005 opnieuw deel uit van Present vzw, met een eigen specificiteit voor jongeren. De laatste jaren probeert Joka zich ook te engageren voor enkele andere projecten, dit onafhankelijk van de organisatie van de kampen. De opzet blijft hetzelfde (aandacht hebben voor zorgbehoevenden in de samenleving), maar deze gedachte nam andere vormen aan. Daarom veranderde de oude slogan een weekje andere vakantie naar Jongeren met een Open Kijk op Anderen. Deze nieuwe slogan dekt de lading van onze organisatie dan ook volledig. De Jokavrijwilligers hebben een open kijk en geen vooroordelen ten opzichte van mensen uit zorgvoorzieningen. Ze zetten zich op tal van mogelijke manieren in om deze gedachte staande te houden. Organisatie De organisatie van de Jokakampen gebeurt door vrijwilligers en deeltijds door medewerkers van Present vzw. In elke provincie is een ploeg van vrijwilligers actief die meewerkt aan de organisatie van deze kampen. Zij volgen de kampen in hun provincie nauw op. Daarnaast is er nog de kerngroep. Deze groep bestaat uit drie vrijwilligers, die tevens vertegenwoordigd zijn op de Raad van Bestuur van Present vzw, en het verantwoordelijke personeelslid. De kerngroep bepaalt en stuurt het beleid van Joka en volgt tevens de intergenerationele projecten (zie infra) op. Het Centraal Overleg van Joka brengt alle ploegen samen op een overleg, waar dieper wordt ingegaan op het beleid van Joka en op de kampen en activiteiten in de verschillende provincies. Tot slot zijn nog een aantal werkgroepen actief binnen Joka. Die houden zich voornamelijk bezig met één bepaald thema binnen de organisatie (bijvoorbeeld: werkgroep promotie, werkgroep weekend, werkgroep slotdag etc). 9

10 Jokakampen Voor jongeren De hoofddoelstelling van Joka blijft in de eerste plaats het organiseren van Jokakampen. Dit is dan ook de belangrijkste activiteit van deze werking. Jonge vrijwilligers vanaf 16 jaar gaan een week kamperen in een woonzorgcentrum of een voorziening voor mensen met een beperking. Jongeren vanaf 18 jaar kunnen een kamp meedoen in een psychiatrisch centrum. De jongeren leven een week in de voorziening, geven de bewoners extra aandacht en organiseren animatieactiviteiten voor hen. Zo bezorgen ze de bewoners - en zichzelf - een weekje andere en, vooral, onvergetelijke vakantie. In 2012 werden 44 kampen gepland, waarvan er 32 konden plaatsvinden, samen goed voor 208 jongeren die zich inzetten sommige jongeren doen meer dan één kamp. Wat gebeurt op een Jokakamp? In een ouderenvoorziening gaan de jongeren in de voormiddag op bezoek bij de bewoners en slaan ze een babbeltje met hen. Als vrijwilliger zijn ze niet gebonden aan een strak tijdsschema, maar hebben ze de tijd om met de bewoners te kletsen, te luisteren naar hun verhalen, samen foto s te bekijken, of een wandeling te maken. Na de middag organiseren ze een animatieactiviteit voor de bewoners of nemen ze hen mee op uitstap. Zo verkleden de jongeren zich bijvoorbeeld als clown en gaan alle kamers langs, steken ze een playbackshow in elkaar, maken ze samen met de bewoners fruitbrochettes voor de barbecue, leren ze samen rolstoeldansen, gaan ze naar de zoo of naar de zee... Een kamp in een voorziening voor personen met een handicap gaat er wel iets anders aan toe. De bewoners wonen er in leefgroepen en de jongeren brengen de dag door in één leefgroep. Daar spelen ze spelletjes met de bewoners, gaan ze zwemmen of fietsen, of schuimen ze de Gentse Feesten af... Joka organiseert enkele kampen op afdelingen voor chronisch psychiatrische patiënten. De jongeren kunnen er kaartspelletjes met de patiënten spelen, eens mee gaan winkelen of een pintje gaan pakken, naar een festival trekken, of samen met de patiënten een fuifje, een playbackshow of een barbecue organiseren s Avonds steken ze de koppen bij elkaar om de activiteiten voor te bereiden. En nadien kunnen ze in groep wat gezellig keuvelen, eropuit trekken, heel actief zijn of gewoon even de batterijtjes opladen. Beeldvorming Joka vindt het belangrijk te werken aan de positieve beeldvorming over ouderen, personen met een handicap en psychiatrische patiënten. Die onbekende wereld een stukje bekender maken bij jongeren en de talrijke vooroordelen de wereld uit helpen Dáár wil ze werk van maken. Het is een beweging in twee richtingen. Zo probeert Joka ook een brug te slaan tussen de voorziening en de samenleving door de buitenwereld via de jonge mensen naar binnen te brengen. Door de klemtoon te leggen op jong-oud en kampen in ouderenvoorzieningen is Joka een unieke organisatie op het Vlaamse, Belgische en zelfs Europese grondgebied. De jonge vrijwilligers zetten daarbij de intergenerationele solidariteit om in concrete daden, die dus niet altijd geld hoeven te kosten of op te brengen. Deze positieve beeldvorming dragen we enerzijds hoofdzakelijk uit via de Jokakampen. Anderzijds richten we elk jaar een intergenerationeel project op zodat we deze positieve beeldvorming nog meer kracht kunnen bijzetten. 10

11 Intergenerationaal dansproject Van hip-hop tot wals: oud en jong dansen samen Naar aanleiding van het Europees jaar van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties organiseerde Joka een intergenerationeel dansproject. Vijf ouderen: Lea (85), Lucie (78), Diana (78 jaar), Charles (78) en Denise (86) en vijf jongeren: Trees (20), Hanne (26), Liesbeth (21), Lisa (19) en Leen (23) vormen samen een intergenerationele dansgroep. De dansgroep kreeg drie maanden de tijd om een dansvoorstelling op poten te zetten. Verschillende choreografieën kregen vorm onder leiding van danscoach Margriet Dehaene. Het resultaat toonden zij tijdens de Thé Dansant op 4 en 5 mei 2012 in WZC Sint-Jozef te Gent. Naast het organiseren van jongerenkampen in verscheidene zorgvoorzieningen tijdens de zomer- en paasvakantie, werkt Joka jaarlijks een intergenerationeel project uit. In 2009 startte Joka dit initiatief met een muziekproject waarbij jongeren en ouderen samen een muzikaal optreden brachten. Later werd er samen gewerkt aan een boek met verhalen over jong en oud en bracht een intergenerationele theatergroep een toneelopvoering. Dit jaar, het Europees jaar van actief ouder worden en solidariteit tussen generaties, mocht het intergenerationeel project van Joka zeker niet ontbreken. Een intergenerationele dansgroep danste in verschillende stijlen tijdens een Thé Dansant in WZC Sint-Jozef te Gent. Drie maanden lang werd op zaterdagvoormiddag het woonzorgcentrum Sint-Jozef omgetoverd tot een dansschool. Iedere repetitie startte met opwarmingsoefeningen waarbij de jongeren de spieren van de ouderen moesten losmaken. Er werd veel aandacht gegeven aan het onderlinge contact en samenwerking. Hoe langer hoe meer kregen de ouderen het gevoel dat ze meer in hun mars hadden dan ze oorspronkelijk dachten. Ondanks uitspraken zoals ik kan niet dansen! kregen de choreografieën steeds meer vorm. Er werd samen gewerkt naar de Thé Dansant, het ultieme moment waarop de dansers lieten zien wat ze konden bereiken op drie maanden tijd. De dansgroep mag fier zijn op het resultaat. Danscoach Margriet De Haene haalde het beste uit elke danser en hield rekening met ieders interesse en talenten. Het persoonlijke karakter van ieder individu kreeg een plaats in het geheel van verschillende dansstijlen. Hopelijk valt het project niet stil en zullen de jongeren nog regelmatig op bezoek gaan bij de ouderen. Joka organiseert in ieder geval een reünie in het najaar. Een gelegenheid om samen de film van de dansvoorstelling te herbekijken en herinneringen op te halen. 11

12 Ouderen worden vaak benaderd vanuit hun beperkingen. Met de intergenerationele projecten wil Joka de zelfredzaamheid van ouderen verhogen door uit te gaan van de capaciteiten die men heeft. Jaarlijks werken jongeren en ouderen samen aan een project dat zowel ouderen als jongeren aanspreekt. Muziek, literatuur, theater en dans kan zowel bij het jonge als het oude publiek gesmaakt worden. Door intensieve samenwerking tussen generaties werken we aan een positieve beeldvorming en proberen we vooroordelen de wereld uit te helpen. Joka legt zowel de nadruk op product als proces van het project. Het eindresultaat is een kers op de taart, maar de samenwerking tussen de jongeren en de ouderen is het belangrijkst. Enkel bij goede interactie en interpersoonlijke relaties kan er samen gewerkt worden aan een goed product. Uitwisseling met jongeren uit Palestina Na het verblijf van 6 JOKA-vrijwilligers in Palestina in de zomer van 2011, kwamen in 2012 zes jongeren van Caritas Jerusalem en hun begeleider naar België. De bedoeling van het bezoek aan België was drieledig: eerst en vooral de jongeren laten deelnemen aan een Joka-kamp. Ze kregen hiervoor de bestaande vorming over de goede basishouding van een Joka-vrijwilliger. Daarnaast wilden we hen kort wegwijs maken in de Caritas-organisaties in België en de Jokawerking en als laatste vonden we het belangrijk om hen kennis te laten maken met de zorgsector in Vlaanderen. De jongeren gingen op kamp in het PVT Hooghuis uit Sint-Niklaas, het WZC Populierenhof uit Nieuwkerken-Waas en het WZC Prinsenhof uit Rijkevorsel. De dagen buiten het Joka-kamp bezochten ze met de ganse groep het AZ Groeninge in Kortrijk, het DVC de Triangel in Lovendegem en het WZC Sint-Jozef in Gent, waar ze heel gastvrij ontvangen werden en een uitgebreide en zeer verrijkende rondleiding kregen. De evaluatie van dit bezoek en van het totale project van Caritas Vlaanderen is positief. Er wordt een brug gebouwd tussen jongeren (facebook maakt het achteraf ook gemakkelijker om contact te houden) en beide partijen krijgen en meer realistisch beeld van de andere cultuur, maatschappij en het land. 12

13 Deel 6: Het project van Present binnen Anders ouder worden van CERA en Lucas Via het project Anders ouder worden ondersteun de CERA de voorbije drie jaar innoverende projecten voor kwetsbare ouderen. De projecten vertrekken vanuit zorg op maat en komen tegemoet aan de tendens van een verschuiving van residentiële zorg naar kleinschaliger voorzieningen en zorg in de samenleving. Present vrijwilligerswerk vzw koppelde zijn expertise inzake vrijwilligerswerk hieraan via het deelproject van Present: De kwaliteit verbeteren van het vrijwilligerswerk in de residentiële ouderenzorg door degelijke vorming en ondersteuning van de vrijwilligersverantwoordelijken. Present werkte twee pistes uit. Enerzijds het voorzien van vorming en ondersteuning specifiek voor de vrijwilligersverantwoordelijken in ouderenzorg en anderzijds het sensibiliseren van directies en besturen van woonzorgcentra. Vorming voor vrijwilligers verantwoordelijken We wilden dit CERA-project aangrijpen om kwalitatieve vormingen aan te bieden specifiek voor vrijwilligersverantwoordelijken in ouderenzorg. Na de workshop in 2010 en training in 2011 ( communicatie en plaats geven aan de vrijwilligerswerking in een woonzorgcentrum ) stelden we ook voor 2012 een aanbod samen rond specifieke thema s: selectie van vrijwilligers en evaluatie en begeleiding van vrijwilligers, telkens op drie locaties per thema (Deinze, Hasselt en Mechelen). In eerste instantie nodigden we de Presentaangeslotenen en de leden van Zorgnet Vlaanderen uit (een 250-tal woonzorgcentra). Binnen de drie jaar van het project bereikten we 116 vrijwilligersverantwoordelijken uit de ouderenzorg. Sommigen van hen volgden meer dan 1 training zodat we aan 178 deelnemers komen. Een tiental vrijwilligersverantwoordelijken participeerden zelfs aan vier of vijf activiteiten van het totale aanbod. Onze evaluatie van deze drie jaar werking met de ouderenzorg is alvast positief: Er is veel nood aan vorming voor en overleg tussen vrijwilligersverantwoordelijken. Een vorming per sector werkt goed. De combinatie theorie en casusbespreking is heel boeiend. De uitwisseling versterkt de vrijwilligersverantwoordelijken: ze horen dat bepaalde problemen zich ook bij anderen stellen. Het is moeilijk om te evalueren of de vormingen ook in de praktijk resultaat opleveren. De vrijwilligersverantwoordelijken vinden de vormingen zeer waardevol maar geven ook aan dat het toch moeilijk is de theorie in praktijk om te zetten. Op basis van deze evaluatie werken we voor 2013 een vormingsaanbod uit voor vrijwilligersverantwoordelijken. Enerzijds een collegagroep voor de ouderenzorg (reeks van 3 bijeenkomsten met dezelfde groep) en een vorming met het thema communicatie voor de andere sectoren (ziekenhuizen en palliatieve eenheden gehandicaptenzorg psychiatrie ) Sensibiliseren van directies en besturen Na de mailingcampagne van 2011 waarbij we vijf tips verstuurden naar directies en besturen van woonzorgcentra, wilden we graag een idee hebben van de impact hiervan. We maakten een 6de tip met een korte vragenlijst voor de directies en besturen. We probeerden zo bondig mogelijk te zijn maar vermoedden toch dat we niet veel respons zouden krijgen. We hadden echter weinig alternatief om deze campagne te evalueren. 13

14 We kregen 27 antwoorden: 16 vrijwilligersverantwoordelijken, 5 directeurs, 1 hoofd bewonerszorg en 1 kwaliteitscoördinator, 2 dienstencentrumleiders, 1 medewerker en 1 persoon vulde zijn functie niet in. Vijftien personen haalden informatie uit de tips. Sommigen ondernamen een concrete actie of stonden even stil bij de werking. Voor anderen was het een bevestiging van de goede werking. De antwoorden waren anoniem. Draaiboek CERA vraagt aan elk project een draaiboek te schrijven dat de ervaring gedurende de drie jaar samenvat en andere organisaties de kans biedt om eenzelfde project op touw te zetten. Een draaiboek van ons project: het versterken van een vrijwilligerswerking in een woonzorgcentrum door het organiseren van vormingen voor vrijwilligersverantwoordelijken en sensibiliseren van directies leek ons weinig zinvol. Niemand kan hiermee aan de slag want er zijn quasi geen organisaties die vormingen organiseren voor vrijwilligersverantwoordelijken en al zeker niet specifiek voor de ouderenzorg. Daarom beslisten we, in samenspraak met CERA en LUCAS, een draaiboek over het uitbouwen of het versterken van een vrijwilligerswerking in een woonzorgcentrum te maken: Stappenplan voor een goed draaiende vrijwilligerswerking: van minimumuitrusting tot droomscenario. Het materiaal dat we hiervoor gebruiken is de expertise die we opbouwden, de informatie uit de interviews en de casussen die tijdens de workshop en training aan bod kwamen. Dit draaiboek zal eind april 2013 beschikbaar zijn. Beleidsaanbevelingen Alles wat we gedurende de voorbije drie jaar ervaren hebben, bevestigt ons standpunt om meer belang te hechten aan een goede ondersteuning van het vrijwilligerswerk. Het uitwerken van een visie en het aanduiden van een vrijwilligersverantwoordelijke, die op zijn beurt wordt ondersteund en gevormd, zijn hierbij de twee pijlers. Daarom pleiten we voor het subsidiëren van enkele uren die een vrijwilligersverantwoordelijke kan besteden aan het vrijwilligerswerk en meer aandacht voor intervisie en vorming van de vrijwilligersverantwoordelijken per sector. Tot slot Voor Present betekent het einde van het Anders ouder worden project dus eerder het begin. Het begin van een andere aanpak van de vorming voor vrijwilligersverantwoordelijken, door onder andere het werken per sector en het uitbouwen van collegagroepen. We willen op die manier het vrijwilligerswerk in de zorg versterken. 14

15 Nationaal secretariaat Present Caritas vrijwilligerswerk vzw Liefdadigheidstraat Brussel 02/ Jouw aanwezigheid, een geschenk!