Inleiding tunnelveiligheid tactisch en strategisch

Transcriptie

1 Inleiding tunnelveiligheid tactisch en strategisch Dit document bevat de teksten, foto s en illustraties van de gelijknamige module op de e- Campus Tunnelveiligheid en is bedoeld om de leerstof van deze module offline en voor eigen gebruik te kunnen raadplegen. Het document is geen vervanging voor het online volgen van de e-learningmodule. Op inhoud en vorm van dit document berust copyright. Veiligheidsregio Utrecht. VERSIE

2 INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH Informatie over deze module Deze module gaat over: alle Nederlandse wegtunnels Doelgroepen: * functionarissen gemeentelijke crisisbeheersing * gemeentefunctionarissen bouwbeheer en milieu * leden CoPI, ROT, GBT en RBT, zowel van de gemeente als van de betrokken hulpdiensten * centralisten en calamiteitencoördinatoren meldkamers hulpdiensten * Rijkswaterstaat: officieren van dienst en coördinerend wegverkeersleiders * operationeel woordvoerders en informatiemanagers veiligheidsregio Voorkennis: de module Inleiding tunnelveiligheid - basis Niveau: gevorderd Benodigde tijd: ongeveer 15 minuten VERSIE

3 Leerdoelen van deze module Na het volgen van deze module kun je weergeven: * op welke tunnels de Warvw ('Tunnelwet') van toepassing is * welke Nederlandse wet- en regelgeving bepalingen over tunnelveiligheid bevat INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH * in welke situaties er sprake kan zijn van uitstralingseffecten van een tunnelincident naar de omgeving * wat de belangrijkste maatregelen gericht op het effectgebied van een tunnelincident zijn. VERSIE

4 Modulewijzer INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH Deze module bestaat uit de volgende onderdelen, die worden weergegeven in het modulemenu (zie het bovenste deel van de afbeelding rechts): * over deze module, met moduleinformatie, de leerdoelen en deze modulewijzer * de leerstof, verdeeld over een aantal deelonderwerpen * een aantal toetsvragen * de afsluiting, met daarin een samenvatting van de leerstof en een pagina met verwijzingen. Klik op een onderdeel van het modulemenu om dit te openen. Na elk onderdeel kom je weer in dit menu terug. Een groen vinkje naast een onderdeel geeft aan dat je dit hebt afgerond. Let op: het is van belang om alle pagina's van deze module te bekijken (ook die met de samenvatting en de verwijzingen), en alle toetsvragen te maken. Doe je dat niet, dan registreert de e-campus dat je de module slechts gedeeltelijk hebt doorlopen en niet hebt afgerond. Wel of niet afgerond? Je kunt eenvoudig zelf controleren hoe de e-campus het wel of niet afronden van een bepaalde module heeft geregistreerd. Het balkje naast de modulenaam in het moduleoverzicht geeft aan in hoeverre je de module hebt afgerond (onderste deel van de afbeelding). VERSIE

5 INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH Wetten en regels: EU-richtlijn en de Warvw EU-richtlijn De grotere aandacht voor tunnelveiligheid resulteerde in nieuwe Europese en Nederlandse wet- en regelgeving. Om te beginnen werd in april 2004 de EU-richtlijn 2004/54/EG van kracht, die minimum veiligheidseisen stelt aan tunnels in het trans-europese wegennet. De implementatie van deze richtlijn in Nederlandse wet- en regelgeving gebeurde in 2006 door de invoering van nieuwe wetgeving en het aanpassen van bestaande wetten en regels. De Warvw De nieuwe wet op het gebied van tunnelveiligheid die in 2006 het licht zag heet de Warvw, Wet aanvullende regels veiligheid wegtunnels. Hiervan afgeleid zijn het gelijknamige Besluit (de Barvw) en de gelijknamige Regeling (de Rarvw). De Warvw is hier: elgeving/warvw.pdf te vinden. Net als bijvoorbeeld de Woningwet en de Wegenverkeerswet is de Warvw een raamwet: de wet stelt kaders, maar laat de invulling daarvan over aan besluiten en regelingen. Het belang van de invoering van de Warvw valt niet te onderschatten. Voor het eerst werd wettelijk vastgelegd volgens welke procedures en op basis van welke uitgangspunten de veiligheid van wegtunnels dient te worden geregeld. De Warvw is van toepassing op wegtunnels die langer zijn dan 250 meter, waarbij de minimale lengte van de tunnel wordt bepaald door het langste omsloten gedeelte. VERSIE

6 Wetten en regels: de Barvw INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH Het Besluit aanvullende regels veiligheid wegtunnels (Barvw) dat onder de Warvw 'hangt' bevat een aantal belangrijke uitvoeringsbepalingen voor wat betreft veiligheidsvoorzieningen in tunnels, zoals: * een tunnel moet voorzien zijn van vluchtrouteaanduidingen (de 'groene bordjes') * de hulpposten in een tunnel moeten zijn voorzien van een noodtelefoon, een draagbare brandblusser en een stopcontact * een tunnel van meer dan 500 meter moet worden bewaakt en bediend door een verkeerscentrale * in een tunnelbuis is uitsluitend eenrichtingsverkeer toegestaan* * de weg mag zich vlak vóór een tunnel niet vernauwen of verbreden * een tunnel moet zijn uitgerust met een bluswatervoorziening met een capaciteit van liter per uur, gedurende minimaal zestig minuten * een tunnel moet zijn voorzien van een omroepinstallatie en moet mobiele communicatie tussen hulpdiensten mogelijk maken. * Hiervan kan, onder bepaalde voorwaarden (zoals een snelheidsbeperking), worden afgeweken in onderhoudssituaties, als één of meerdere tunnelbuizen zijn afgesloten. VERSIE

7 INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH Wetten en regels: Bouwbesluit en Gebruiksbesluit Naast het invoeren van de Warvw werd bestaande Nederlandse regelgeving aangepast om te voldoen aan de nieuwe EUrichtlijn aangaande tunnelveiligheid. De hernieuwde aandacht voor tunnelveiligheid werd vertaald naar de bepalingen in het Bouwbesluit 2003, de Regeling Bouwbesluit 2003 en het Gebruiksbesluit. Bouwbesluit 2003 en Regeling Bouwbesluit 2003 De wijziging van het Bouwbesluit 2003 bestond uit het invoegen van artikelen waarin de bouwregelgeving van toepassing werd verklaard op wegtunnels langer dan 250 meter. In de Regeling Bouwbesluit 2003 werd echter een geheel nieuw hoofdstuk 5 Veiligheidseisen voor wegtunnels opgenomen. Hierin is een aantal basisvereisten voor tunnelveiligheid opgenomen, zoals: * het bestand zijn van de hoofddraagconstructie tegen brand gedurende 60 (landtunnels) of 120 minuten (tunnels onder open water) * het aanmerken van een tunnelbuis als brandcompartiment * vluchtwegvoorzieningen in een tunnelbuis * de afvoer van rook in een tunnelbuis. Hiermee werden voor het eerst concrete eisen aan de brandveiligheid van wegtunnels gesteld, een zeer belangrijke stap in het streven om brandveiligheid in tunnels beter te regelen en te bewaken. VERSIE

8 INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH Wetten en regels: de Commissie tunnelveiligheid Commissie Tunnelveiligheid Met de Warvw werd ook een nieuw, onafhankelijk adviserend orgaan in het leven geroepen. De Commissie tunnelveiligheid heeft tot taak in de bij of krachtens deze wet of de Woningwet aangegeven gevallen desgevraagd advies uit te brengen aan de tunnelbeheerder over de veiligheid van een tunnel. De Commissie bestaat uit deskundigen uit verschillende relevante werkvelden en disciplines. De opdracht aan de Commissie tunnelveiligheid is het desgevraagd uitbrengen van advies over de veiligheid van projecten waar een tunnel deel van uitmaakt, waardoor een juiste veiligheidsafweging bij besluiten over tunnels mogelijk wordt gemaakt. De Commissie adviseert over alle tunnels langer dan 250 meter: wegtunnels, spoortunnels en overige railtunnels. Ze bestaat uit vijf bij Koninklijk Besluit benoemde leden en wordt bijgestaan door adviseurs en ondersteunende medewerkers. Website Commissie tunnelveiligheid. VERSIE

9 INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH Tunnels en crisisbeheersing: uitstraling naar de omgeving Bij de crisisbeheersing op strategisch niveau (ROT, GBT en RBT) gaat het primair om het beheersen en managen van uitstralingseffecten en effectgebieden. Hoewel veel processen bij een tunnelincident niet afwijken van de reguliere gang van zaken, zijn er wel degelijk aspecten die speciale aandacht verdienen. Uitstraling Bij een tunnelincident is bijvoorbeeld in de volgende gevallen sprake van uitstraling naar de omgeving: * Een explosie (dodelijk letsel tot 200 meter buiten de tunnelmond!) of dreigende explosie in de tunnel, zowel bij vastgesteld als verondersteld (nog niet bevestigd) gevaar. * Een grote brand in de tunnel, waarbij veel afgekoelde rook door de mechanische tunnelventilatie in de richting van weggebruikers en bebouwing buiten de tunnel wordt geblazen. * Een emissie van gevaarlijke stoffen in de tunnel, waarbij giftige of bijtende vloeistoffen, dampen en gassen door de mechanische tunnelventilatie tot buiten de tunnel worden verspreid. * Het afsluiten van één of meerdere tunnelbuizen, vanwege een incident of onderhoud, waardoor een verkeersinfarct ontstaat met uitstraling tot (ver) buiten de eigen regio. Deze situaties zullen hierna worden toegelicht. VERSIE

10 INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH Tunnels en crisisbeheersing: dreigende explosie Dreigende explosie Bij een dreigende explosie zal het doorgaans om een brandscenario gaan, waarbij een drukvat wordt aangestraald en verhit. Wanneer de druk te groot wordt zal het drukvat bezwijken, hetgeen gepaard gaat met een explosie wmv Dit is met name het geval wanneer sprake is van verhitting van onder druk vloeibaar gemaakt gas, zoals bij een LPG-tank, waardoor zich bij bezwijken een BLEVE* voordoet. Het filmpje laat een dergelijke BLEVE zien van een tankwagen met styreen op een Taiwanese snelweg. Let op het verkeer op de andere rijbaan, dat niet is stilgelegd. Let op: het uitstralingseffect doet zich niet alleen voor bij de daadwerkelijke aanstraling van een drukvat, maar ook wanneer door onvoldoende informatie nog niet duidelijk is of het bij een aangestraalde tankwagen om een drukvat en/of een brandbare inhoud gaat. * Boiling liquid expanding vapour explosion. Tunnels en crisisbeheersing: brand, emissie en verkeersinfarct Grote brand of emissie van gevaarlijke stoffen Bij een brand van enige omvang of de emissie van gevaarlijke stoffen in een wegtunnel zal de ingeschakelde mechanische ventilatie de rook of de vrijgekomen dampen in de rijrichting de tunnel uit blazen. Dit heeft tot gevolg dat zich aan de benedenstroomse tunnelmond een hoge concentratie rook of gevaarlijke dampen ophoopt, die verkeersdeelnemers en bebouwing ernstig kan bedreigen. Voorkomen rookterugslag In de meeste wegtunnels is de mechanische tunnelventilatie zodanig uitgevoerd, dat de luchtstroom in de tunnelbuis/-zen van de tegengestelde rijrichting kan worden omgekeerd, zodat geen terugslag van rook kan plaatsvinden. Verkeersinfarct Bij onderhoud of bij een groter incident in een wegtunnel zullen één of meer tunnelbuizen tijdelijk zijn afgesloten voor het verkeer. Wanneer een grote brand het tunnelinterieur heeft beschadigd, kan de afsluiting zelfs weken tot maanden duren. Bij een tunnel op een autosnelweg of VERSIE

11 INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH andere doorgaande route zullen zich hierdoor grote verkeersproblemen kunnen voordoen, vooral wanneer er geen (gelijkwaardige) alternatieve routes zijn. In zo'n geval kan ook sluipverkeer door woonof stadskernen een reëel (veiligheids)probleem vormen. Tunnels en crisisbeheersing: maatregelen De op de voorgaande pagina's beschreven situaties kunnen aanleiding geven tot de volgende maatregelen, gericht op het effectgebied: * Ontruimen van bebouwing en andere infrastructuur bij de tunnelmond(en). * Evacuatie van weggebruikers tot op een bepaalde afstand van de tunnelmond(en). * Ontruimen van bebouwing en infrastructuur boven de tunnel of op het tunneldak. * Neerslaan van gevaarlijke dampen en gassen. * Stilleggen van treinverkeer, bijvoorbeeld wanneer dit op/boven of in de directe nabijheid van de tunnel plaatsvindt. * Stilleggen van vaarverkeer. * Het afvoeren en opvangen van evacués (van bijvoorbeeld weg- en treinverkeer en bebouwing). * Contact en afstemming met gemeenten en regio's die door het optredende verkeersinfarct direct worden getroffen. * Contact met media en verkeersinformatiediensten over de gevolgen voor de verkeersdoorstroming. Foto: tunneldak van de Leidsche Rijntunnel (A2, Utrecht). Boven de noordelijke tunnelmond (onderaan de foto) zal een NSstation worden gebouwd. VERSIE

12 INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH Tunnels en crisisbeheersing: aandachtspunten Aandachtspunten crisisbeheersing Mocht zich een tunnelincident van enige omvang voordoen, al dan niet met uitstraling naar de omgeving, dan zijn onderstaande aandachtspunten mogelijk van toepassing: * Vluchtende of gevluchte tunnelgebruikers zullen zich op meerdere plaatsen in en buiten de tunnel bevinden: een deel vlucht naar de tunnelmonden, andere tunnelgebruikers bevinden zich in het middentunnelkanaal of in de tunnelbuizen. Dit betekent dat er meerdere plaatsen zijn waar slachtoffers dienen te worden opgevangen, (medisch) verzorgd en afgevoerd. De grootste afstand tussen deze plaatsen is de gehele lengte van de tunnel. * De bereikbaarheid van de incidentlocatie voor functionarissen van de crisisbeheersing kan, door stagnatie van verkeer, problematisch zijn. * Door de relatief snellere opschaling van een tunnelincident is eerder aandacht nodig voor restdekking binnen de verzorgingsgebieden. * Grote incidenten in de tunnel, met name branden, zullen veel aandacht trekken van de pers. Foto: restdekking? (oefening Grensweg, HSL-Zuid, foto: Rob Jastrzebski) VERSIE

13 Toetsvragen: inleiding INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH Deze module wordt afgesloten met een aantal toetsvragen waarmee je zelf kunt controleren of je de informatie van deze module hebt begrepen en onthouden. Het is van belang dat je elke vraag beantwoordt. Aanwijzingen * Je kunt pas doorgaan met een volgende vraag indien de voorafgaande vraag juist beantwoord is. Of een gegeven antwoord juist of onjuist is, wordt door middel van een mededeling en een pictogram aangegeven. * Bij vragen waarbij je één of meerdere antwoorden moet aanvinken, klik je na de selectie op de ronde controleerknop om te checken of je antwoord juist is. * Heb je een vraag fout beantwoord: geen nood. Je kunt dezelfde vraag direct weer opnieuw beantwoorden. Haal alle vinkjes weg die je bij de antwoorden had gezet (zodat je weer met een 'schone lei' begint) en maak opnieuw een selectie uit de antwoorden. * Boven elke toetsvraag vind je een link naar de leerstof waarop deze betrekking heeft. Bij een fout antwoord kun je deze leerstof nog eens doornemen, waarna je de toetsvraag waarschijnlijk wel goed kunt beantwoorden. Rechts: de pictogrammen voor een goed en een fout antwoord. VERSIE

14 Toetsvragen INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH 1. Op welke tunnels is de Warvw ('Tunnelwet') van toepassing? (Er is maar één goed antwoord!) a) De Warvw is van toepassing op wegtunnels die langer zijn dan 250 meter, waarbij de lengte van de tunnel wordt bepaald door het langste omsloten gedeelte. b) De Warvw is van toepassing op wegtunnels die langer zijn dan 250 meter, waarbij de lengte van de tunnel wordt bepaald door de afstand tussen de tunnelportalen. c) De Warvw is van toepassing op wegtunnels die langer zijn dan 50 meter, waarbij de lengte van de tunnel wordt bepaald door het langste omsloten gedeelte. d) De Warvw is van toepassing op wegtunnels die langer zijn dan 500 meter, waarbij de lengte van de tunnel wordt bepaald door het langste omsloten gedeelte. 2. Welke Nederlandse wet- en regelgeving bevat bepalingen over tunnelveiligheid? (Van de acht mogelijke antwoorden zijn er zes goed!) a) Warvw b) Barvw c) Bouwbesluit 2003 d) Regeling Bouwbesluit 2003 e) Gebruiksbesluit f) Rarvw g) Tracéwet h) VEST 3. In welke situaties kan er sprake zijn van uitstralingseffecten van een tunnelincident naar de omgeving? (Van de zes mogelijke antwoorden zijn er vier goed!) a) Een explosie of dreigende explosie in de tunnel. b) Een grote brand in de tunnel. c) Een verkeersinfarct veroorzaakt door onderhoud of een incident in de tunnel. d) Een emissie van gevaarlijke stoffen in de tunnel. e) Dreigende instorting van de tunnel. f) Het niet functioneren van de tunneltechnische installaties. 4. Wat zijn de belangrijkste maatregelen gericht op het effectgebied van een tunnelincident? (Van de zes mogelijke antwoorden zijn er vier goed!) VERSIE

15 INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH a) Ontruimen van bebouwing en andere infrastructuur bij de tunnelmond(en) en boven de tunnel of op het tunneldak. b) Evacuatie van weggebruikers tot op een bepaalde afstand van de tunnelmond(en). c) Neerslaan van gevaarlijke dampen en gassen. d) Stilleggen van trein- en vaarverkeer, bijvoorbeeld wanneer dit op/boven of in de directe nabijheid van de tunnel plaatsvindt. e) Het omleiden van het wegverkeer in de omgeving van de tunnel. f) Het evacueren van alle bewoners uit de omliggende wijken. Toetsvragen afgerond Prima! Je hebt de toetsvragen bij deze module met goed gevolg afgerond. Klik nu opnieuw op het groene pijltje rechts onderin het modulevenster. Je komt dan terug in het modulemenu. Rond vervolgens de module af met het onderdeel Afsluiting, met daarin pagina's met de samenvatting, de verwijzingen en over het afronden van de module. Het is belangrijk dat je ook deze laatste pagina's goed bekijkt, alleen dan zal de database registreren dat je de module volledig hebt afgerond. VERSIE

16 Samenvatting INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH In deze module zijn de volgende onderwerpen aan bod gekomen: Wetten en regels De EU-richtlijn 2004/54/EG uit 2004 vormde het startpunt van veel nieuwe wet- en regelgeving over tunnelveiligheid. De in 2006 ingevoerde Warvw is daarvan de Nederlandse implementatie en geldt voor alle wegtunnels met een lengte van 250 meter of meer. Hiervan afgeleid zijn bepalingen in de Barvw en Rarvw. Ook in het Bouwbesluit, de Regeling bouwbesluit en het Gebruiksbesluit zijn bepalingen over tunnelveiligheid opgenomen. De Commissie Tunnelveiligheid is opgericht als onafhankelijk adviserend orgaan op dit gebied. Tunnels en crisisbeheersing Mogelijke uitstralingseffecten bij een tunnelincident zijn een dreigende explosie, de verspreiding van rook of gevaarlijke dampen tot (ver) buiten de tunnel en een verkeersinfarct van regionale of nationale omvang. Aandachtspunten hierbij zijn het ontruimen van verkeersaders en bebouwing, het stilleggen van verkeersstromen, de afvoer van evacués en slachtoffers, de afstemming met andere regio's en de crisiscommunicatie. VERSIE

17 Verwijzingen INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH Meer informatie over de onderwerpen uit deze module vind je op de volgende plaatsen: (de links openen in je webbrowser; voor de weergave van PDF'en dient Adobe Reader of Adobe Acrobat op je computer te zijn geïnstalleerd) Over crisisbeheersing in relatie tot tunnelveiligheid is meer info te vinden op Een informatief overzicht van de bepalingen in de EU-richtlijn over tunnelveiligheid staat op Voor wet- en regelgeving op gebied van tunnelveiligheid is een bezoek aan de website van de Commissie tunnelveiligheid de moeite waard: ga naar Toetsingskader>Wet- en regelgeving. Module afgerond Bedankt voor je tijd en aandacht! Je bent aanbeland bij de laatste pagina van deze module. Hoe nu verder? 1. Ga na of je alle onderdelen en pagina's van deze module hebt bekeken. 2. Zo ja: sluit de module af door op het groene kruisje rechtsboven in het modulevenster te klikken (let op: niet op het kruisje van je browservenster klikken, dan verlaat je de e-campus!). Je ziet nu opnieuw jouw volledige leerpad, waarin het balkje naast de module die je zojuist hebt afgerond helemaal gevuld is. Pas als je alle modules uit je leerpad hebt afgerond, ben je klaar met jouw opleiding op de e-campus Tunnelveiligheid. Je kunt dit zelf controleren, omdat dan alle balkjes naast de modulenamen in jouw leerpad volledig gevuld zijn. Bij het volledig afronden van je leerpad krijg je geen aparte melding. Alleen het afronden van individuele modules wordt op pagina's als deze uitgelegd. Wanneer de database registreert dat je klaar bent met je leerpad, krijg je een met daarin een certificaat. VERSIE

18 Antwoorden op de toetsvragen 1. a 2. a b c d e f 3. a b c d 4. a b c d INLEIDING TUNNELVEILIGHEID TACTISCH EN STRATEGISCH VERSIE