Coördinatie van het optreden bij tunnelincidenten

Transcriptie

1 Coördinatie van het optreden bij tunnelincidenten Dit document bevat de teksten, foto s en illustraties van de gelijknamige module op de e- Campus Tunnelveiligheid en is bedoeld om de leerstof van deze module offline en voor eigen gebruik te kunnen raadplegen. Het document is geen vervanging voor het online volgen van de e-learningmodule. Op inhoud en vorm van dit document berust copyright. Veiligheidsregio Utrecht. VERSIE

2 Informatie over deze module Deze module gaat over: Leidsche Rijntunnel Doelgroepen: * functionarissen gemeentelijke crisisbeheersing * leden CoPI, ROT, GBT en RBT, zowel van de gemeente als van de betrokken hulpdiensten * centralisten en calamiteitencoördinatoren meldkamers hulpdiensten * Rijkswaterstaat: officieren van dienst en coördinerend wegverkeersleiders * operationeel woordvoerders en informatiemanagers veiligheidsregio Voorkennis: de modules Inleiding tunnelveiligheid en Inleiding Leidsche Rijntunnel Niveau: gevorderd Benodigde tijd: ongeveer 20 minuten VERSIE

3 Leerdoelen van deze module Na het volgen van deze module kun je weergeven: * waarom aan bepaalde VTIS'en een GRIP-coördinatieniveau gekoppeld is en welke gevolgen deze koppeling heeft * wat de belangrijkste coördinatiepunten zijn in de aanloop naar de bestrijding van een tunnelincident * wat de belangrijkste coördinatiepunten zijn tijdens de bestrijding van een tunnelincident * wat mogelijke maatregelen zijn bij de crisisbeheersing in geval van een calamiteit in de Leidsche Rijntunnel. VERSIE

4 Modulewijzer Deze module bestaat uit de volgende onderdelen, die worden weergegeven in het modulemenu (zie het bovenste deel van de afbeelding rechts): * over deze module, met moduleinformatie, de leerdoelen en deze modulewijzer * de leerstof, verdeeld over een aantal deelonderwerpen * een aantal toetsvragen * de afsluiting, met daarin een samenvatting van de leerstof en een pagina met verwijzingen. Klik op een onderdeel van het modulemenu om dit te openen. Na elk onderdeel kom je weer in dit menu terug. Een groen vinkje naast een onderdeel geeft aan dat je dit hebt afgerond. Let op: het is van belang om alle pagina's van deze module te bekijken (ook die met de samenvatting en de verwijzingen), en alle toetsvragen te maken. Doe je dat niet, dan registreert de e-campus dat je de module slechts gedeeltelijk hebt doorlopen en niet hebt afgerond. Wel of niet afgerond? Je kunt eenvoudig zelf controleren hoe de e-campus het wel of niet afronden van een bepaalde module heeft geregistreerd. Het balkje naast de modulenaam in het moduleoverzicht geeft aan in hoeverre je de module hebt afgerond (onderste deel van de afbeelding). VERSIE

5 Inleiding Bij een tunnelincident van enige omvang zal al snel sprake zijn van een multidisciplinaire bestrijding ervan. Naast - in de meeste gevallen - de brandweer zal immers ook een functionaris van Rijkswaterstaat ter plaatse komen, en zal de politie zorg gaan dragen voor de verkeerscirculatie in het brongebied. De betrokkenheid van meerdere disciplines betekent dat op bepaalde momenten gedurende de incidentbestrijding afstemming nodig is tussen de diverse processen. Als behoefte bestaat aan eenhoofdige operationele leiding zal bovendien een CoPI worden geformeerd. Bijzondere aspecten tunnelincidentbestrijding Ook in multidisciplinair opzicht is een groot deel van de bestrijding van een tunnelincident 'business as usual'. Een aantal te nemen beslissingen en momenten van afstemming wijkt echter geheel af van de normale gang van zaken. Over deze bijzondere aspecten van de tunnelincidentbestrijding gaat deze module. Voor elke fase van een incident wordt kort een aantal punten gepresenteerd waarbij coördinatie een rol speelt en die afwijken van de reguliere procedures en werkwijzen. Daarbij wordt zoveel mogelijk in algemeenheden gesproken. Sommige aandachtspunten gelden echter maar voor één of voor een beperkt aantal discipline(s). Foto: ongeval in de Drechttunnel (A16) op 10 juli VERSIE

6 VTIS en GRIP Om snel de juiste eenheden op de weg te brengen die voor de bestrijding van een incident in de Leidsche Rijntunnel nodig zijn, is de respons bij de diverse incidenttypen gestandaardiseerd. Daartoe krijgt elk incident bij aanname van de melding en na beeldvorming door meldkamer en verkeerscentrale een classificatie. Deze incident-classificaties, VTIS'en* genoemd, zijn bijeengebracht in de VTIS-tabel. Door een incident bij alarmering als VTIS in te voeren, worden automatisch de bij die VTIS behorende eenheden en functionarissen gealarmeerd. De VTIS-tabel wordt in detail uitgelegd in de module Alarmeren, aanrijden en benaderen bij tunnelincidenten. GRIP Bij bepaalde incidenttypen is een snelle vorming van een CoPI van groot belang. Daarom wordt bij bepaalde VTIS'en direct bij alarmering een GRIPcoördinatieniveau afgekondigd, met alarmering van de daarbij benodigde functionarissen: * GRIP 1 bij VTIS 2.3, 2.4, 3.3 en 3.4 * GRIP 2 bij VTIS 4.3, 4.4 en 5.4 Let wel: anders dan bij TIS'en betreft het hier geen advies, maar een daadwerkelijke opschaling. * Verkeerstunnelincidentscenario, naar analogie van de bij de treinincidentbestrijding gebruikte TIS'en. VTIS'en zijn als eerste gebruikt bij de A73- tunnels. VERSIE

7 Alarmering en aanrijden Alarmering Door het systeem met VTIS'en zullen officieren van dienst (OVD'en) bij een incident in de Leidsche Rijntunnel veel vaker samen met de eerste eenheden worden gealarmeerd. In dergelijke gevallen zijn zij al vanaf het begin bij de incidentbestrijding betrokken. Aanrijden Tijdens het aanrijden zullen OVD'en doorgaans aandacht besteden aan: * beeldvorming over het incident * opschaling en/of het ter plaatse laten komen van eenheden en functionarissen van andere disciplines en partijen (hoewel opschaling feitelijk al gebeurd is - zie de volgende pagina). Beeldvorming Normaal gesproken is het door de alarmcentrale gevormde beeld over het incident alleen afkomstig van hetgeen de melder(s) hebben verteld. Bij een incident in de Leidsche Rijntunnel kan de brandweercentralist meekijken met camerabeelden die hem vanuit de verkeerscentrale worden gestuurd. Het verkregen beeld zal dus waarschijnlijk completer zijn. Deze informatie wordt direct gedeeld met de andere 'tafels' binnen de alarmcentrale en kan voor een OVD een belangrijk startpunt van zijn beeldvorming zijn. VERSIE

8 Alarmering en aanrijden, vervolg Opschaling Door het systeem met VTIS'en is direct een voorbereide respons op de weg gebracht die is afgestemd op de aard en de omvang van het incident. Dat betekent dat de eerste opschaling feitelijk al heeft plaatsgevonden. Het is dus zaak dat een OVD navraag doet bij de alarmcentrale welke VTIS is vastgesteld en welke eenheden daarbij zijn gealarmeerd. Na de initiële alarmering vindt eventuele verdere opschaling plaats conform de normale gang van zaken: naar behoefte en naar bevind van zaken. Incidentkanaal Tijdens het aanrijden schakelen alle OVD'en zo spoedig mogelijk naar een regionale gespreksgroep (RMG), zodat directe onderlinge communicatie en afstemming mogelijk is. Extra OVD Wanneer het incident op grote afstand van de bovenstroomse tunnelmond plaatsvindt, ver weg van de locatie van het CoPI, kan worden overwogen om een extra OVD ter plaatse te laten komen. Deze kan zitting nemen in het CoPI buiten de tunnel, terwijl zijn collega de incidentbestrijding in de tunnel coördineert. Bij de brandweer zal bij grote incidenten standaard een tweede OVD ter plaatse komen die een deelinzet gaat leiden. VERSIE

9 Aankomst en opstellen Na aankomst bij de tunnelmond zijn ten minste de volgende punten aan de orde: * Bij het informatiepaneel bij de slagboom kan de meest recente informatie worden verkregen over het incident. * Bij de vorming van een CoPI wordt de plaats van de commandohaakarmbak ter plekke bepaald, zodanig dat deze het verkeer en de aanwezige hulpverleners niet hindert. * Brandweereenheden hebben naar verwachting hun beeldvorming bij het informatiepaneel afgerond en op basis daarvan besloten op welke manier (via de incidentbuis of de niet-incidentbuis) het incident zal worden benaderd - voor de verkenning en de incidentbestrijding. Deze beslissing heeft gevolgen voor het afkruisen van rijstroken en het afsluiten van tunnelbuizen. Dit dient door de OVD'en van de hulpdiensten te worden afgestemd met de OVD van Rijkswaterstaat (links op de foto) of - tot diens komst - met de weginspecteur (rechts op de foto). De OVD-RWS is daartoe uitgerust met een C2000-portofoon. Bij deze afstemming dient het voor alle disciplines volstrekt duidelijk te worden welke rijstroken en tunnelbuizen worden afgesloten en welke tijdens de incidentbestrijding in gebruik blijven. VERSIE

10 Aanvang incidentbestrijding Als de verkenning door de eerste brandweereenheid is afgerond wordt het inzetplan definitief en kan de incidentbestrijding beginnen. In deze fase is afstemming nodig over: * Vrijgave van tunnelbuizen door de brandweer. Welke tunnelbuis of tunnelbuizen is/zijn veilig om door hulpverleners betreden te worden? Let op: er kan ook worden besloten om de tunnel in het geheel niet te betreden, indien direct gevaar voor bijvoorbeeld een explosie dreigt. * Welke eenheden de incidentbestrijding in de tunnel gaan uitvoeren en waar deze eenheden opstellen. Het opstellen gebeurt onder verantwoordelijkheid van de politie. * Of de mechanische langsventilatie, die automatisch is opgestart bij de detectie van een calamiteit, kan worden terug- of uitgeschakeld. Een ingeschakelde ventilatie heeft een negatief effect op de spraakverstaanbaarheid van hulpverleners en tunnelgebruikers (het medische onderzoek van slachtoffers in de nabijheid van ventilatoren wordt in ernstige mate gehinderd) en zorgt voor een windchill-effect waar met name immobiele slachtoffers last van ondervinden. Daarom moet worden gekeken of de aard van het incident het toelaat de ventilatie terug- of uit te schakelen. De hierbij te volgen procedure is vastgelegd in het ventilatieprotocol. Zie hiervoor de module Tunnelventilatie. Foto: de OVD-G en ambulancechauffeur stemmen af. VERSIE

11 Incidentbestrijding Tijdens de bestrijding van een tunnelincident gelden voor CoPIfunctionarissen de volgende aandachtspunten: * De belasting van hulpverleners die in een tunnel aan het werk zijn is groot. Geluiden worden versterkt, de ventilatie zorgt mogelijk voor afkoeling, branden zijn heter, vluchtende tunnelgebruikers zijn overal te verwachten. Daarom moet er, meer nog dan gebruikelijk, voortdurend aandacht zijn voor een tijdige aflossing van hulpverleners. * Het vervoer van gewonden vraagt de assistentie van brandweermensen, die bijvoorbeeld nodig zijn om vluchtdeuren open te houden. Bij een incident met meerdere slachtoffers kan dit significant beslag leggen op een deel van de brandweercapaciteit. * Gevluchte tunnelgebruikers die moeten worden opgevangen en gewonde tunnelgebruikers die medische zorg nodig hebben zullen zich op diverse plaatsen in en buiten de tunnel bevinden. Dit vergt een grote mate van coördinatie tussen medisch personeel, brandweerpersoneel en gemeentefunctionarissen uit de crisisbeheersingsorganisatie. Foto: bij het doorsteken van het middentunnelkanaal moeten de vluchtdeuren worden opengehouden. Bij brand/ogs wordt hierbij adembescherming gedragen! VERSIE

12 Incidentbestrijding, vervolg Voor wat betreft politieprocessen dient er aandacht te zijn voor: * De mogelijke ontruiming van het tunneldak wanneer bijvoorbeeld een explosie dreigt of een grote brand mogelijk gevolgen heeft voor de integriteit van de constructie. * Het ruimer afzetten dan gebruikelijk in geval van een brand of een incident met gevaarlijke stoffen. * Het regelen van het verkeer in het brongebied en het zorg dragen voor de juiste structuur tijdens het opstellen. Door de beperkte ruimte bij de tunnelmonden is dit van extra groot belang. Dit geldt met name voor de zuidelijke tunnelmond, waar zeer weinig ruimte voor het opstellen beschikbaar is. Restdekking Tot slot zullen de OVD'en van de hulpdiensten bij grotere tunnelincidenten aandacht moeten besteden aan de restdekking binnen hun verzorgingsgebied. Tunnelincidenten vragen doorgaans meer capaciteit dan vergelijkbare incidenten op de open weg. Illustratie: voorbeeld van het opstellen bij de tunnelmond. VERSIE

13 De Leidsche Rijntunnel en crisisbeheersing: maatregelen Bij de crisisbeheersing op strategisch niveau (ROT, GBT en RBT) gaat het primair om het beheersen en managen van uitstralingseffecten en effectgebieden. Hieraan is in algemene zin al aandacht besteed in de module Inleiding tunnelveiligheid - tactisch en strategisch. Onderstaand wordt een aantal maatregelen genoemd, gericht op het effectgebied, die specifiek gelden voor de Leidsche Rijntunnel. * Ontruimen van bebouwing bij met name de noordelijke tunnelmond. * Ontruimen van het NS-station boven de noordelijke tunnelmond en/of het park op het tunneldak. * Stilleggen van het treinverkeer tussen Utrecht en Gouda. * Stilleggen van het vaarverkeer op het Amsterdam-Rijnkanaal * Het afvoeren en opvangen van evacués van bebouwing, het treinstation, het treinverkeer en van het tunneldak. * Contact en afstemming met de Utrechtse gemeenten en de buurregio's die door het optredende verkeersinfarct direct worden getroffen. Foto: tunneldak van de Leidsche Rijntunnel. Boven de noordelijke tunnelmond (onderaan de foto) zal een NSstation worden gebouwd. VERSIE

14 De Leidsche Rijntunnel en crisisbeheersing: aandachtspunten Tot slot: mocht zich in de Leidsche Rijntunnel een incident van enige omvang voordoen, al dan niet met uitstraling naar de omgeving, dan zijn onderstaande aandachtspunten mogelijk van toepassing: * Vluchtende of gevluchte tunnelgebruikers zullen zich op meerdere plaatsen in en buiten de tunnel bevinden: een deel vlucht naar de tunnelmonden, andere tunnelgebruikers bevinden zich in het middentunnelkanaal of in de tunnelbuizen. Dit betekent dat er meerdere plaatsen zijn waar slachtoffers dienen te worden opgevangen, (medisch) verzorgd en afgevoerd. De grootste afstand tussen deze plaatsen is 1650 meter: de gehele lengte van de tunnel! * De bereikbaarheid van de incidentlocatie voor functionarissen van de crisisbeheersing kan, door stagnatie van verkeer, problematisch zijn. * Grote incidenten in de tunnel, met name branden, zullen veel aandacht trekken van de pers. Rampbestrijdingsplan De grote lijnen van de rampenbestrijding en crisisbeheersing bij een incident in de Leidsche Rijntunnel zijn vastgelegd in het rampbestrijdingsplan dat voor deze tunnel is gemaakt. VERSIE

15 Toetsvragen: inleiding Deze module wordt afgesloten met een aantal toetsvragen waarmee je zelf kunt controleren of je de informatie van deze module hebt begrepen en onthouden. Het is van belang dat je elke vraag beantwoordt. Aanwijzingen * Je kunt pas doorgaan met een volgende vraag indien de voorafgaande vraag juist beantwoord is. Of een gegeven antwoord juist of onjuist is, wordt door middel van een mededeling en een pictogram aangegeven. * Bij vragen waarbij je één of meerdere antwoorden moet aanvinken, klik je na de selectie op de ronde controleerknop om te checken of je antwoord juist is. * Heb je een vraag fout beantwoord: geen nood. Je kunt dezelfde vraag direct weer opnieuw beantwoorden. Haal alle vinkjes weg die je bij de antwoorden had gezet (zodat je weer met een 'schone lei' begint) en maak opnieuw een selectie uit de antwoorden. * Boven elke toetsvraag vind je een link naar de leerstof waarop deze betrekking heeft. Bij een fout antwoord kun je deze leerstof nog eens doornemen, waarna je de toetsvraag waarschijnlijk wel goed kunt beantwoorden. Rechts: de pictogrammen voor een goed en een fout antwoord. VERSIE

16 Toetsvragen 1. Waarom is aan bepaalde VTIS'en een GRIP-coördinatieniveau gekoppeld en welke gevolgen heeft deze koppeling? (Van de vier mogelijke antwoorden zijn er twee goed!) a) Om snel de juiste eenheden op de weg te brengen. b) Hierdoor worden automatisch de bij die VTIS behorende eenheden en functionarissen gealarmeerd. c) Om volledige vrijheid te hebben bij het alarmeren van eenheden. d) Hierdoor kan per melding bepaald worden welke eenheden en functionarissen nodig zijn. 2. Wat zijn de belangrijkste coördinatiepunten voorafgaande aan de bestrijding van een tunnelincident? Van de vijf mogelijke antwoorden zijn er drie goed. a) Beeldvorming b) Opschaling c) Wijze van benaderen incident d) Opstellen voertuigen e) Eerste inzet 3. Wat zijn de belangrijkste coördinatiepunten tijdens de bestrijding van een tunnelincident? (Van de vijf mogelijke antwoorden zijn er drie goed!) a) Tijdige aflossing hulpverleners. b) Vervoer van gewonden (ondersteuning brandweer nodig). c) Opvang gevluchte tunnelgebruikers. d) Opvang gevluchte tunnelgebruikers op tunneldak. e) Regelen verkeer in effectgebied. 4. Wat zijn de mogelijke maatregelen bij de crisisbeheersing in geval van een calamiteit in de Leidsche Rijntunnel? (Van de vijf mogelijke antwoorden zijn er drie goed!) a) Ontruimen bebouwing. b) Stilleggen trein- en vaarverkeer. c) Afstemmen met Utrechts gemeenten en buurregio's over effecten incident. d) Afvoer en opvang van evacués op het tunneldak. e) Stilleggen luchtverkeer. VERSIE

17 Toetsvragen afgerond Prima! Je hebt de toetsvragen bij deze module met goed gevolg afgerond. Klik nu opnieuw op het groene pijltje rechts onderin het modulevenster. Je komt dan terug in het modulemenu. Rond vervolgens de module af met het onderdeel Afsluiting, met daarin pagina's met de samenvatting, de verwijzingen en over het afronden van de module. Het is belangrijk dat je ook deze laatste pagina's goed bekijkt, alleen dan zal de database registreren dat je de module volledig hebt afgerond. VERSIE

18 Samenvatting In deze module zijn de volgende onderwerpen aan bod gekomen: Coördinatie Bij een tunnelincident zal snel sprake zijn van een multidisciplinaire bestrijding ervan. Coördinatie tussen disciplines en afstemming van processen is dan nodig. Een CoPI wordt gevormd wanneer behoefte is aan eenhoofdige operationele leiding. Incidenten in de Leidsche Rijntunnel krijgen een VTIS-classificatie, waaraan een voorbereide respons is gekoppeld. Zo wordt tijd gewonnen en worden de juiste eenheden op de weg gebracht. Omwille van een snelle vorming van een CoPI wordt bij bepaalde VTIS'en automatisch een GRIP-coördinatieniveau afgekondigd. Dit is geen advies maar een daadwerkelijke opschaling. Coördinatie tijdens de aanloop naar de incidentbestrijding Een OVD wordt bij een tunnelincident vaker samen met de eerste eenheden gealarmeerd. Tijdens het aanrijden vormt de beeldvorming - mede op basis van camerabeelden - van de alarmcentrale een belangrijke bron van informatie. Door het systeem van VTIS'en heeft een eerste opschaling feitelijk al plaatsgevonden. De OVD stelt zich op de hoogte van de vastgestelde VTIS en de gealarmeerde eenheden. Hij schakelt naar een regionale gespreksgroep en overweegt het ter plaatse laten komen van een tweede OVD. Na aankomst bij de tunnelmond rond de OVD zijn beeldvorming af met behulp van het informatiepaneel. Hij stemt af met de OVD-RWS of de weginspecteur welke rijstroken en/of tunnelbuizen moeten worden afgekruist of afgesloten ten behoeve van verkenning en incidentbestrijding. Coördinatie tijdens de incidentbestrijding Na de verkenning wordt besloten welke rijstroken en/of tunnelbuizen kunnen worden vrijgegeven voor hulpverleners. Bij (dreigend) gevaar wordt mogelijk geheel niet opgetreden. Er wordt afgestemd over welke eenheden het incident in de tunnel bestrijden en waar zij zich opstellen. Het ventilatieprotocol wordt gevolgd bij de besluitvorming over het terug- of uitschakelen van de tunnelventilatie als de aard van het incident dit toelaat. Tijdens de incidentbestrijding moet tijdig worden afgelost. Assistentie van de brandweer aan medisch personeel legt mogelijk een beslag op het brandweerpotentieel. Het opvangen en medisch verzorgen van gevluchte en gewonde tunnelgebruikers vergt coördinatie omdat dezen zich op meerdere locaties in en buiten de tunnel bevinden. De politie zet bij brand of een incident met gevaarlijke stoffen ruim af, ontruimt mogelijk het tunneldak en regelt het opstellen en de verkeerscirculatie in het brongebied. Er dient aandacht te zijn voor de restdekking binnen de verzorgingsgebieden. VERSIE

19 Crisisbeheersing en de Leidsche Rijntunnel Mogelijke maatregelen bij uitstralingseffecten en effectgebieden bij een calamiteit in de Leidsche Rijntunnel omvatten het ontruimen van bebouwing bij met name de noordelijke tunnelmond, het ontruimen van het NS-station boven de noordelijke tunnelmond en/of het tunneldak, het stilleggen van het treinverkeer Utrecht-Gouda en het vaarverkeer op het Amsterdam-Rijnkanaal, het afvoeren en opvangen van evacués van bebouwing, treinstation, treinverkeer en tunneldak en afstemming met Utrechtse gemeenten en buurregio's bij een verkeersinfarct. Voor de Leidsche Rijntunnel is een apart rampbestrijdingsplan opgesteld. VERSIE

20 Verwijzingen Meer informatie over de onderwerpen uit deze module vind je op de volgende plaatsen: (de links openen in je webbrowser; voor de weergave van PDF'en dient Adobe Reader of Adobe Acrobat op je computer te zijn geïnstalleerd) Veel informatie over GRIP (uniforme landelijke procedures sinds 2006) is te vinden op Over gemeentelijke crisisbeheersing binnen de VRU is veel informatie samengebracht op Module afgerond Bedankt voor je tijd en aandacht! Je bent aanbeland bij de laatste pagina van deze module. Hoe nu verder? 1. Ga na of je alle onderdelen en pagina's van deze module hebt bekeken. 2. Zo ja: sluit de module af door op het groene kruisje rechtsboven in het modulevenster te klikken (let op: niet op het kruisje van je browservenster klikken, dan verlaat je de e-campus!). Je ziet nu opnieuw jouw volledige leerpad, waarin het balkje naast de module die je zojuist hebt afgerond helemaal gevuld is. Pas als je alle modules uit je leerpad hebt afgerond, ben je klaar met jouw opleiding op de e-campus Tunnelveiligheid. Je kunt dit zelf controleren, omdat dan alle balkjes naast de modulenamen in jouw leerpad volledig gevuld zijn. Bij het volledig afronden van je leerpad krijg je geen aparte melding. Alleen het afronden van individuele modules wordt op pagina's als deze uitgelegd. Wanneer de database registreert dat je klaar bent met je leerpad, krijg je een met daarin een certificaat. VERSIE

21 Antwoorden op de toetsvragen 1. a b 2. a b c 3. a b c 4. a b c VERSIE