Kritische reflectie (academische) opleidingsschool OSR. Rotterdam, oktober 2015

Transcriptie

1 Kritische reflectie (academische) opleidingsschool OSR Rotterdam, oktober 2015

2 Kritische reflectie (academische) opleidingsschool OSR Rotterdam, oktober 2015

3

4 Inhoudsopgave 3 1. Inleiding 5 2. Het samenwerkingsverband OSR Uitgangspunten samenwerking Ontwikkeling binnen de OSR volgens het Maryland model Ambitie OSR 9 3. Kritische reflectie opleidingsschool Standaard 1: Beoogde eindkwalificaties Standaard 2: Onderwijsleeromgeving Standaard 3: Toetsing Standaard 4: Kwaliteitszorg Kritische reflectie academische kop Standaard 1: Beoogde eindkwalificaties Standaard 2: Onderwijsleeromgeving Standaard 4: Kennisdeling Beschrijving van de huidige situatie: kennisdeling Sterkte-zwakte analyse kennisdeling Geplande verbeteracties kennisdeling Conclusies 37 Bijlage 1 Algemene gegevens OSR 38 Bijlage 2 Basisgegevens over de (academische) opleidingsschool OSR 41

5 4

6 1. Inleiding 5 De Opleidingsschool Rotterdam (OSR) is een boven bestuurlijk en boven denominatief samenwerkingsverband in de regio Rotterdam. Het samenwerkingsverband bestaat uit zes scholen van drie schoolbesturen en drie instituten voor lerarenopleidingen (zie bijlage 1 Algemene gegevens). Drie scholen binnen OSR combineren de opleidingsfunctie met de academische functie (aangeduid met *). De samenwerkingspartners van de OSR zijn: Scholen: Stichting BOOR: Wolfert van Borselen Scholengroep* Thorbecke VO* CVO: Penta College CSG* Melanchthon Christelijke Scholengemeenschap LMC: Unie Noord (LMC vmbo noord) Zuiderpark en NOVA College (LMC vmbo Zuid) Lerarenopleidingen: Hogeschool Rotterdam IvL Universiteit Leiden ICLON TU Delft MSc SEC De OSR heeft zich in de afgelopen jaren ontwikkeld tot een volwaardige opleidingsschool voor aankomende leraren. De samenwerkingspartners hebben sinds 2001 ervaring opgedaan met het gezamenlijk initieel opleiden van aankomende leraren en hebben inmiddels bewezen de opleidingsfunctie op een doelmatige wijze kwantitatief en kwalitatief waar te maken. In 2009 is de OSR beoordeeld door de NVAO en heeft het advies goed ontvangen 1. Om als opleidingsschool bij te kunnen blijven dragen aan de kwaliteit van het onderwijs in de regio Rotterdam- Rijnmond, is bekostiging nodig. De financiering aan de opleidingsscholen loopt tot en met het einde van de accreditatietermijn van de betrokken lerarenopleidingen 2. Om voor vervolgfinanciering in aanmerking te komen, dient de OSR opnieuw beoordeeld te worden volgens het toetsingskader van de NVAO. Ook de academische kop van de academische opleidingsscholen wordt gelijktijdig beoordeeld. De OSR sluit voor de (her)beoordeling aan bij de accreditatieprocedure van de lerarenopleiding van de Hogeschool Rotterdam. Leeswijzer Ten behoeve van de beoordeling heeft de OSR deze kritische reflectie geschreven. Dit document is opgesteld op basis van input van de samenwerkingspartners van de OSR op de verschillende niveaus. De reflectie schetst een realistisch beeld van de stand van zaken van de opleidingsschool en de aandachtspunten en geplande verbeteracties voor de komende jaren. In de kritische reflectie worden de opleidingsschool en de academische kop beschreven aan de hand van de criteria uit het toetsingskader NVAO en het Maryland model voor (academische) opleidingsscholen (Maryland State Department of Education, zie bijlage 7). Het Maryland model is al sinds de oprichting van de OSR een inspiratiebron voor de ontwikkeling van het samenwerkingsverband en vormt de meetlat waarlangs de OSR zichzelf de maat neemt. De kritische reflectie is als volgt opgebouwd. Hoofdstuk 2 geeft een algemene beschouwing van het samenwerkingsverband volgens het Maryland model. Hoofdstuk 3 beschrijft de kritische reflectie volgens de NVAO standaarden en criteria voor de opleidingsschool. Hoofdstuk 4 bevat de kritische reflectie van de academische opleidingsschool conform de aanvullende NVAO criteria voor de academische kop. Hoofdstuk 5 sluit af met de belangrijkste conclusies. De algemene gegevens en de basisgegevens van de opleidingsschool zijn opgenomen in bijlagen 1 en 2. 1 De OSR is in 2010 ontstaan uit een fusie van de opleidingsscholen Samenscholing.nu en PDS Rijnmond. Beide opleidingsscholen zijn in 2009 als goed beoordeeld. 2 De financiering van de academische kop loopt nog tot 31 december 2016.

7 6 Begrippenlijst Vakcoach (school): begeleidt studenten bij het werkplekleren in de dagelijkse praktijk (eerstelijns ondersteuning). In het rollenportfolio van ADEF wordt dit de werkplekbegeleider genoemd. Schoolopleider (school): treedt op als algemeen begeleider van de student. Deze functionaris wordt in de praktijk ook wel BoS (begeleider op school) genoemd. Coördinerend schoolopleider (school): vervult, naast de rol als schoolopleider, een coördinerende rol op de school op het gebied van samen opleiden en professionaliseren (o.a. verdeling stageplaatsen, professionalisering vakcoaches en schoolopleiders, afstemming met lerarenopleidingen en management, etc.). In het ADEF rollenportfolio wordt dit de schoolcoördinator Oids genoemd. Onderzoekscoördinator (school): coördineert de onderzoeksfunctie op de academische school. Instituutsbegeleider (instituut): begeleidt de student namens de lerarenopleiding. In de praktijk wordt deze functionaris ook wel BiS, supervisor of vakdidacticus genoemd. In het ADEF rollenportfolio wordt dit de instituutsopleider genoemd.

8 2. Het samenwerkingsverband OSR 7 Dit hoofdstuk geeft een algemene beschouwing van het samenwerkingsverband OSR. Paragraaf 2.1 beschrijft de uitgangspunten van de samenwerking, waarna paragraaf 2.2 ingaat op de ontwikkeling van de OSR volgens het Maryland model. Paragraaf 2.3 sluit af met de ambitie van de OSR voor de komende periode. 2.1 Uitgangspunten samenwerking De OSR kenmerkt zich door een intensieve samenwerking tussen de scholen en lerarenopleidingen bij het samen opleiden en professionaliseren. De belangrijkste uitgangspunten van de opleidingsschool zijn: Ten aanzien van de samenwerking: Gelijkwaardigheid: In de OSR leiden de lerarenopleidingen en het VO samen op als gelijkwaardige partners. De lerarenopleidingen zijn verantwoordelijk voor de eindkwalificatie van de bij hen ingeschreven studenten. Commitment: Bij alle partners is er sprake van commitment om de ambities en doelen van de OSR te realiseren. Zo committeren de partners zich aan de kwaliteit en kwantiteit van de begeleiding en investeren zij in de competenties en professionaliteit van de betrokken begeleiders. Het commitment is geborgd in de stuurgroep (directieniveau) en de bestuursraad (bestuurlijk niveau). De partners nemen hun verantwoordelijkheid in het samen opleiden en professionaliseren om zo bij te dragen aan het versterken van de kwaliteit van het onderwijs in de regio Rotterdam-Rijnmond. Leren van en met elkaar: Het leren van en met elkaar staat centraal in de opleidingsschool. De OSR biedt een professionele leergemeenschap voor aankomende leraren. Ook de samenwerkingspartners zijn bereid om van en met elkaar te leren. Hiertoe is onder andere een kwaliteitzorgsysteem ingericht, waarin het leren van elkaar een centrale rol inneemt middels de peer review light. Dichtbij de kracht van de partners: De partners werken intensief samen, maar zijn en blijven verantwoordelijk voor hun eigen deel in de opleidingsschool. De uitvoering ligt bij de samenwerkingspartners, niet op het overkoepelende niveau van het samenwerkingsverband. Zo blijven de partners dicht bij hun kracht. Ten aanzien van de inhoud: Diversiteit: De OSR is een competentiegerichte beroepsopleiding voor de regio Rotterdam, die streeft naar diversiteit wat betreft de contexten waarin studenten opgeleid worden. Daarmee wordt bedoeld: verschillen in onderwijstypen, onderwijsconcepten en (groot)stedelijke omgeving van de scholen. Breedte: De OSR leidt op voor docentfuncties in het VO, voor de volle breedte van een (dynamisch) functiebouwwerk. De OSR richt zich op de volle breedte van de hbo- en wo-lerarenopleidingen in alle in de Regeling Opleidingsscholen voorkomende studieroutes. Verbinding opleiden, onderzoek en schoolontwikkeling: De OSR is een academische opleidingsschool. Door het uitvoeren van toegepast praktijkonderzoek worden de onderzoeksvaardigheden van studenten en leraren versterkt. De onderzoeksfunctie wordt verbonden met opleiding, innovatie en schoolontwikkeling. Hiervoor is een infrastructuur van onderzoeks- en innovatieteams gerealiseerd. Binnen de AOSR wordt gewerkt met een cafetariamodel (zie onderzoeksprogramma, bijlage 8): de scholen hebben de ruimte om de koppeling tussen het opleiden van studenten en het praktijkgericht onderzoek en schoolontwikkeling op hun eigen manier te maken, binnen de daartoe gestelde kaders. 2.2 Ontwikkeling binnen de OSR volgens het Maryland model Het Maryland model voor (academische) opleidingsscholen biedt inzicht in de standaarden waarlangs de ontwikkeling van (academische) opleidingsscholen kan worden beoordeeld. Het Maryland model is ontwikkeld door de Maryland State Department of Education (Professional Development Schools: An Implementation Model, 2003, zie bijlage 7). Het model beschrijft de standaarden voor vier componenten van een (academische) opleidingsschool, namelijk:

9 8 1. teacher preparation (opleiden van nieuwe leraren); 2. continuing professional development (doorlopende professionele ontwikkeling); 3. research and inquiry (onderzoek); 4. student achievement (prestaties van leerlingen). Onderzoek heeft laten zien dat het organiseren van een (academische) opleidingsschool volgens het Maryland model een positieve invloed heeft op de kwaliteit van opleiding en begeleiding van aankomende en beginnende leraren, de professionalisering van zittende leraren en de kwaliteit van het onderwijs voor leerlingen (Root, Grasmick, Smeallie, Pilato & Ehrlich, 2004). De OSR heeft zich de afgelopen jaren sterk ontwikkeld op de componenten opleiden van nieuwe leraren en onderzoek. De ontwikkeling op deze twee componenten sluit aan bij het beleid van het ministerie van OCW op het gebied van (academische) opleidingsscholen in de afgelopen jaren, waarin met name de samenwerking tussen scholen en lerarenopleidingen op het gebied van de initiële opleiding van leraren en op het gebied van onderzoek is gestimuleerd. Daarnaast zijn deze componenten duidelijk herkenbaar in het toetsingskader voor (academische) opleidingsscholen van de NVAO. Op het gebied van opleiden van nieuwe leraren biedt de OSR een professionele leergemeenschap voor aankomende leraren, er wordt samengewerkt tussen scholen en instellingen voor hoger onderwijs in de opleiding en de beoordeling van studenten en er is een infrastructuur voor het gezamenlijk opleiden. Op het gebied van onderzoek is een onderzoeksinfrastructuur gecreëerd op de drie academische scholen en gekoppeld aan de opleidingsfunctie, er wordt praktijkonderzoek uitgevoerd door leraren en studenten met als doel het verbeteren van het opleidingsproces, de prestaties van leerlingen, innovatie en schoolontwikkeling en er wordt samengewerkt tussen scholen en lerarenopleidingen. Binnen deze twee standaarden heeft de OSR in de afgelopen jaren belangrijke resultaten behaald. Er is een samenhangende visie op de opleidingsschool ontwikkeld, de infrastructuur en het programma voor het samen opleiden zijn gerealiseerd, er is een grote pool van opgeleide vakcoaches en schoolopleiders gecreëerd en er is een substantieel aantal studenten in gezamenlijkheid opgeleid. Er is een overkoepelend kwaliteitszorgsysteem ontwikkeld en geïmplementeerd om de kwaliteit van het opleiden van studenten en de onderzoeksfunctie te borgen en verbeteren. Ten aanzien van onderzoek is de verbinding van opleiding, onderzoek en schoolontwikkeling in de afgelopen jaren verbeterd door de ontwikkeling en implementatie van het cafetariamodel (zie onderzoeksprogramma, bijlage 5) en de professionalisering van de docent-onderzoekers en vakcoaches op het gebied van onderzoeksbegeleiding. Voor de componenten doorlopende professionele ontwikkeling en prestaties van leerlingen geldt dat de OSR voor een belangrijk deel aan de standaarden van het Maryland model voldoet, maar er ruimte is voor verdere verbetering: Op het gebied van doorlopende professionele ontwikkeling wordt de (academische) opleidingsfunctie binnen de OSR gezien als een belangrijke factor in het Integraal Personeelsbeleid, zowel in de scholing van nieuw en de ontwikkeling van zittend personeel als in de inrichting van het functiebouwwerk voor leraren. De OSR heeft het opleiden van leraren verbonden met het leren en professionaliseren van zittende leraren, waarbij de OSR als samenwerkingsverband zich met name heeft gericht op de direct betrokkenen bij de (academische) opleidingsfunctie (professionaliseren van vakcoaches, schoolopleiders en docent-onderzoekers). Op het gebied van prestaties van leerlingen is de lerarenopleiding en het onderzoek binnen de OSR gericht op het realiseren van een zo hoog mogelijke kwaliteit van onderwijs voor de leerlingen in de regio. Binnen de OSR wordt samengewerkt om aankomende leraren een opleidingsprogramma te bieden dat hen toerust om het onderwijs voor leerlingen zo goed mogelijk te verzorgen. Op het gebied van doorlopende professionele ontwikkeling investeert de OSR in het versterken van de samenwerking op het gebied van de begeleiding van beginnende leraren en de professionalisering van zittende leraren, onder andere door het ontwikkelen van een doorlopende leerlijn (initieel-post-initieel) en scholingsaanbod op het gebied van de thema s omgaan met verschillen en opbrengstgericht werken (incl. ouderbetrokkenheid en pesten). Daarnaast nemen vier OSR-scholen deel aan professionele leergemeenschappen in het kader van het project Begeleiding Startende Leraren van de Universiteit Leiden en de TU Delft. Ten aanzien van prestaties van leerlingen wil de OSR de inhoudelijke thema s omgaan met verschillen en opbrengstgericht werken (incl. ouderbetrokkenheid en pesten) integreren in de opleiding van beginnende leraren en de professionalisering van beginnende en zittende leraren, om zo bij te dragen aan het verbeteren van de prestaties van leerlingen.

10 2.3 Ambitie OSR 9 Voor de komende periode heeft de OSR een ambitie geformuleerd en vertaald naar concrete doelen, die zijn beschreven in de aanvraag Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen van de OSR. Ambitie OSR : De scholen en lerarenopleidingen, verenigd in de OSR, hebben de ambitie uitgesproken om de opleidingsschool verder te versterken en verbreden door: 1. de samenwerking op het gebied van de initiële opleiding van leraren en onderzoek te bestendigen en te onderhouden; 2. de professionalisering van beginnende en zittende leraren verder te integreren in de opleidingsschool (post-initieel) en een verbinding te leggen tussen de initiële en de post-initiële opleiding; 3. de samenwerking te versterken op het gebied van de thema s omgaan met verschillen en opbrengstgericht werken (incl. ouderbetrokkenheid en pesten) en deze thema s te integreren in de opleiding van beginnende leraren en de professionalisering van beginnende en zittende leraren. De samenwerkingspartners willen hiermee de kwaliteit van het onderwijs in de regio Rotterdam-Rijnmond versterken en de uitval van leraren reduceren.

11 10 3. Kritische reflectie opleidingsschool Dit hoofdstuk beschrijft de kritische reflectie van de opleidingsschool OSR aan de hand van de standaarden uit het NVAO-toetsingskader. Per standaard wordt op globaal niveau beschreven op welke wijze de opleidingsschool hieraan voldoet, gevolgd door een korte toelichting per criterium. Tevens worden per standaard de sterkte-zwakte analyse en de verbeteracties beschreven. 3.1 Standaard 1: Beoogde eindkwalificaties De beoogde eindkwalificaties van de opleiding zijn wat betreft inhoud, niveau en oriëntatie geconcretiseerd en voldoen aan internationale eisen Beschrijving van de huidige situatie: beoogde eindkwalificaties Algemeen De eindkwalificaties van de opleidingen binnen de OSR sluiten aan op de competenties en rollen zoals geformuleerd in het kader van de bekwaamheidseisen (wet BiO). Voor de studenten van de Hogeschool Rotterdam zijn de eindkwalificaties gebaseerd op de 7 competenties (bekwaamheidseisen wet BiO). Deze competenties zijn geconcretiseerd in gedragsindicatoren voor de verschillende leerstadia. Hierbij wordt inzichtelijk gemaakt welke kennisaspecten (kennis en vaardigheden) voorwaardelijk zijn voor competent gedrag (Body of Knowledge and Skills). De studenten tonen hun bekwaamheid op de competenties aan in assessments, die op verschillende momenten plaatsvinden: voor de start van de hoofdfase (het hoofdfasebekwaam assessment), aan het einde van de hoofdfase (het Lio-bekwaam assessment) en aan het einde van de afstudeerfase (start-bekwaam assessment). Bij het formuleren van de eindtermen voor de wo studenten van de Universiteit Leiden (ICLON) zijn de bekwaamheidseisen (wet BiO) vertaald naar zogenaamde docentrollen, die voor de studenten herkenbaar zijn in de beroepspraktijk. Voor de invulling van de verschillende rollen in de eindtermen is gekozen voor de formuleringen die gebruikt worden bij de bekwaamheidseisen. Het gaat om de rollen van professional, regisseur (van groepsprocessen in de klas), vakdidacticus, pedagoog, vakdidactisch onderzoeker en lid van de schoolorganisatie die de leraar vaak gelijktijdig in zijn beroepspraktijk vervult. Voor de beoordeling van wo studenten wordt bij elk studieonderdeel gebruik gemaakt van rubrics, die gebaseerd zijn op de eindtermen van de opleiding. Voor elk van de beroepsrollen waarvoor wordt opgeleid, is een rubric beschikbaar. Op basis van verzameld bewijsmateriaal wordt voor elk aspect in een rubric aangegeven op welk niveau de student dit beheerst. Elke ingevulde rubric geeft derhalve aan op welk niveau de student een bepaalde beroepsrol beheerst. De eindtermen die gelden voor de wo-studenten van de TU Delft (SEC) zijn gebaseerd op de 7 competenties. De beoordeling geschiedt aan de hand van 7 rubrics die corresponderen met de competenties. Studenten dragen bewijsmateriaal aan voor hun groei en het bereiken van de startbekwaamheid. Momenteel wordt onderzocht hoe de rubrics van ICLON en SEC nog beter op elkaar kunnen worden afgestemd.

12 Opleidingsplan OSR 11 Het opleidingsplan heeft als doel aan alle bij Opleiden in de School (OidS) betrokkenen en aan belangstellenden inzicht te geven over de gezamenlijke missie, doelen, instrumenten, afspraken en werkwijzen m.b.t. OidS. Het opleidingsplan bevat de volgende onderdelen: 1. Inleiding 2. Beschrijving van de Opleidingsschool Rotterdam (OSR) 3. Missie 4. Visie op leren en opleiden 5. Doelgroepen 6. Doelen van opleiden en onderzoek 7. Didactisch concept 8. Curriculum 9. Begeleidingsstructuur en rollen in de begeleiding 10. Beoordeling 11. Professionalisering 12. Overzicht van de afspraken ten aanzien van de begeleiding 13. Instrumenten voor de begeleiding 14. Nadere afspraken 15. Verantwoording en kwaliteitszorg 16. Planning van de activiteiten Criterium 1a: De opleidingsschool heeft een geëxpliciteerde visie op opleiden in de school geconcretiseerd in een opleidingsplan. De OSR wil aan ambitieuze studenten en docenten opleidingsplaatsen en onderzoekplaatsen bieden en onderhoudt daartoe een opleidings- en onderzoekinfrastructuur van hoge kwaliteit voor zowel zittende als aankomende docenten. Leerlingen in het voortgezet onderwijs hebben een veilige leeromgeving, een goed onderwijsplan en bekwame docenten nodig om hun schoolloopbaan met succes te kunnen doorlopen. De deelnemende scholen hebben hun organisatie daarop ingericht. De context waarin het onderwijs aan de leerlingen plaatsvindt stelt bepaalde eisen aan de persoonlijkheidskenmerken, kennis en vaardigheden van de docenten. De in de OSR participerende scholen en opleidingsinstituten zien het als een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid hiertoe nieuwe generaties docenten met de vereiste competenties op te leiden. Scholen stemmen daarom met de lerarenopleidingen en hun nascholingsinstituten af over de algemene en specifieke competenties. Zij maken als gelijkwaardige partners afspraken over het curriculum en welke vorm van professionalisering waar verzorgd moet worden (op de school of het instituut) en wat daarvoor het juiste moment is (just-in-time). Scholen en instituten werken daarin nauw samen en leren van elkaars ervaringen en expertise. De eindverantwoordelijkheid voor de kwalificatie van de studenten ligt bij de instituten voor lerarenopleiding. De belangrijkste uitgangspunten van het samenwerkingsverband OSR zijn: In de OSR staat voor alle opleidingsvarianten de nauwe samenhang tussen theorie en praktijk door het leren op de werkplek centraal. Scholen en instituten werken daarbij vanuit de gedeelde visie op de eisen die aan het leraarschap gesteld moeten worden, de meest aangewezen omgeving waarin (school of instituut) en het meest geëigende moment waarop, dat wil zeggen in initiële of post-initiële opleidingsfase (of, meer specifiek, de inductiefase), de competenties verworven kunnen worden die uit deze eisen voortvloeien. In de OSR leiden de lerarenopleidingen en het VO samen op als gelijkwaardige partners. De lerarenopleidingen zijn eindverantwoordelijk voor de kwalificatie van de bij hen ingeschreven studenten. De OSR leidt op voor docentfuncties in het VO in de regio Rotterdam, voor de volle breedte van een (dynamisch) functiebouwwerk. De OSR richt zich op de volle breedte van de hbo- en wo-lerarenopleidingen in alle in de Regeling Opleidingsscholen voorkomende studieroutes. De OSR is een competentiegerichte beroepsopleiding voor de regio Rotterdam, die streeft naar diversiteit wat betreft de contexten waarin studenten opgeleid worden. Daarmee wordt bedoeld: verschillen in onderwijstypen, onderwijsconcepten en (groot)stedelijke omgeving van de scholen. Het Integraal Personeelsbeleid van de deelnemende scholen wordt gesteund door een professionele

13 12 onderwijsorganisatie en gemeenschap. De opleidingsfunctie is als beleidsinstrument een belangrijke factor in het Integraal Personeelsbeleid, zowel in de scholing van nieuw en de ontwikkeling van zittend personeel als in de inrichting van het functiebouwwerk voor leraren. De OSR is een academische opleidingsschool. Door het uitvoeren van toegepast praktijkonderzoek worden de onderzoeksvaardigheden van studenten en leraren versterkt. De onderzoeksfunctie wordt verbonden met opleiding, innovatie en schoolontwikkeling. Criterium 1b: De opleidingsschool waarborgt dat studenten de gelegenheid hebben de verbinding tussen theorie en praktijk te leggen. Het opleidingstraject in de school kent voldoende diepgang door verbindingen met de theorie. Het opleidingstraject in de lerarenopleiding sluit aan bij de praktijkervaringen in de school en is geconcretiseerd in een opleidingsplan. Voor alle leraren in opleiding binnen de OSR geldt dat er een nauwe samenhang is tussen theorie en praktijk. Deze samenhang wordt onder andere geborgd door het begeleidingsmodel van de OSR (zie criterium 2h), waarin afstemming tussen studenten en begeleiders van de instituten en scholen van cruciaal belang is. Studenten worden in het praktijkdeel altijd begeleid door een schoolopleider en een vakcoach, die de studenten uitdagen en stimuleren om de verbinding te leggen tussen theorie en praktijk. In de opleiding en professionalisering van vakcoaches en schoolopleiders is hier nadrukkelijk aandacht voor. Voor de studenten van de hbo lerarenopleidingen is de koppeling tussen theorie en praktijk geborgd in de leerwerktaken. De leerwerktaken zijn gericht op het aanleren van bepaalde vaardigheden die belangrijk zijn voor een docent, waarin de studenten theoretische kennis toepassen in de praktijk. Binnen elke leerwerktaak hebben studenten ruimte om eigen leervragen te onderzoeken. De leerwerktaken bieden de studenten een kader voor het praktijkdeel, waarbinnen zij voor een belangrijk deel hun eigen richting en leerproces bepalen. De wo lerarenopleidingen bestaan (wat verplichte onderdelen betreft) voor de helft uit een instituutsdeel en voor de helft uit een praktijkdeel. Beide delen hangen nauw met elkaar samen. Kennis en opdrachten worden in de praktijk toegepast en vanuit de lerarenopleiding uitgevoerd. Omgekeerd worden vragen uit de praktijk binnen de lerarenopleiding besproken in de begeleidingsgroep en in het kader geplaatst van de relevante theorie. Het praktijkdeel vindt in een continu-model plaats. Hierin wordt nauw samengewerkt door de begeleiders van school en instituut: de schoolopleider en vakcoach van de school en de begeleider van het instituut (vakdidacticus, supervisor (ICLON)/instituutsbegeleider (SEC)) stimuleren de student een relatie te leggen tussen de (les) ervaringen van de student en de meer theoretische achtergronden die daarbij behoren. Criterium 1c: De opleidingsschool waarborgt dat studenten de gelegenheid hebben ervaring op te doen in gevarieerde onderwijssituaties. De OSR streeft naar diversiteit in de contexten waarin studenten opgeleid worden. Daarmee wordt bedoeld: verschillen in onderwijstypen, onderwijsconcepten en (groot)stedelijke omgeving van de scholen. De OSR laat studenten kennis maken met een diversiteit aan onderwijssituaties. De student ontdekt daardoor hoe gevarieerd het onderwijsveld is en krijgt de kans om professionaliteit te ontwikkelen en probleemoplossend op te treden in meer en minder complexe beroepssituaties. Alle studenten ervaren binnen de OSR een diversiteit aan lessituaties, didactische varianten, type werkzaamheden (lesgeven, leerlingbegeleiding, omgaan met de omgeving, deelnemen aan overleg etc.) en vormen van intervisie. Streven is dat de studenten (met name hbo) kennismaken met een diversiteit aan onderwijstypen (vmbo, havo, vwo) en onderwijsconcepten (tweetalig en internationaal onderwijs, Dalton onderwijs etc.). De variatie is mogelijk vanwege de grote heterogeniteit binnen de OSR (verschillende typen scholen) en binnen de OSR-scholen (diversiteit in locaties en onderwijsconcepten). Voor de OidS-studenten (hbo) geldt daarnaast dat zij gedurende de opleiding ervaring opdoen in minimaal drie verschillende schoolcontexten (verschillende locaties). Hiervoor wordt een roulatieprocedure toegepast, waardoor de roulatie zorgvuldig en gestructureerd plaatsvindt.

14 3.1.2 Sterkte-zwakte analyse beoogde eindkwalificaties 13 Deze paragraaf beschrijft de resultaten van de sterkte-zwakte analyse voor standaard 1 (beoogde eindkwalificaties). Sterke punten: De eindkwalificaties van de opleidingen sluiten naadloos aan op de competenties en rollen zoals geformuleerd in het kader van de bekwaamheidseisen (wet BiO). Hierdoor verbindt de OSR het onderwijs in de lerarenopleidingen met de praktijk van de beroepsuitoefening in de scholen. De deelnemende scholen zijn verschillend in onderwijsaanbod, onderwijsvisie en in de maatschappelijke setting (stedelijk, landelijk en cultureel) en complementair. Het programma bedient daardoor alle mogelijke doelgroepen en sluit aan bij het in Rotterdam gedeelde docentenprofiel en de regionale behoefte op de arbeidsmarkt. Door de diversiteit van werkplekken, zowel in onderwijssoort als in schoolcomplexiteit, wordt het ontwikkelen van een flexibel handelingsrepertoire bevorderd en de beroepsidentiteit gevormd. Verbeterpunten: Jonge mensen die kiezen voor een lerarenopleiding hebben vaak als vooropleiding havo of vwo. Vooroordelen leiden er soms toe dat studenten niet willen meedraaien in het vmbo. Pas wanneer men het vmbo van binnen heeft leren kennen, ontstaat er vaak een positief beeld. Het is van belang dat studenten nog meer gebruik maken van de diversiteit binnen de OSR, ook op het vmbo-gebied Geplande verbeteracties beoogde eindkwalificaties Op basis van de sterkte-zwakte analyse voor standaard 1 (beoogde eindkwalificaties) zijn de volgende verbeteracties geformuleerd: Het organiseren van activiteiten voor hbo-studenten om kennis te maken met het vmbo (bijv. meeloopdagen), waardoor de variatie aan onderwijssituaties binnen de OSR beter wordt benut. De verbeteracties van standaard 2 hebben tevens betrekking op de beoogde eindkwalificaties (zie paragraaf 3.2.3). 3.2 Standaard 2: Onderwijsleeromgeving Het programma, het personeel en de opleidingsspecifieke voorzieningen maken het voor de instromende studenten mogelijk de beoogde eindkwalificaties te realiseren Beschrijving van de huidige situatie: onderwijsleeromgeving Algemeen De samenwerkingspartners hebben sinds 2001 ervaring opgedaan met het gezamenlijk initieel opleiden van aankomende leraren. De samenwerkingspartners hebben een opleidingsinfrastructuur gerealiseerd die het voor studenten mogelijk maakt om de eindkwalificaties binnen de OSR te realiseren. Er zijn afspraken gemaakt en vastgelegd over de inrichting en de kwaliteit van de opleidingsschool, waaronder de inzet en professionalisering van personeel, het aantal begeleidingsuren, de begeleidingsstructuur en het programma. De samenwerkingspartners zijn verantwoordelijk voor het nakomen van de gemaakte afspraken en leggen hierover verantwoording af in de jaarverslaglegging volgens het kwaliteitszorgsysteem van de OSR.

15 14 Programma Criterium 2a: Het programma dat door de opleidingsschool is uitgewerkt, stelt de studenten in staat om de eindkwalificaties te bereiken. De infrastructuur van de OSR is toegerust voor het opleiden binnen de diversiteit aan studieroutes en programma s voor wo en hbo studenten. Binnen iedere opleidingsvariant doorloopt de student verschillende leerstadia die aansluiten bij de verschillende beheersingsniveaus van de competenties of beroepsrollen. De student stuurt zijn ontwikkelingsproces, waarbij er sprake is van een toenemende mate van zelfstandigheid. Om dit proces te faciliteren, beschikt de OSR over adequaat geformuleerde competentie- en rolbeschrijvingen (hbo: beheersingsniveaus competenties; wo: rubrics gebaseerd op rollen/competenties) en een goed functionerend begeleidingssysteem (zie criterium 2h). De scholen binnen de OSR hebben zich eraan gecommitteerd de programmatische randvoorwaarden, die de studenten in staat stellen de eindkwalificaties te bereiken, te realiseren en borgen. In het coördinatorenoverleg van de OSR, waarin de opleidingscoördinatoren van de OSR-partners zijn vertegenwoordigd, worden het programma en de infrastructuur regelmatig geëvalueerd. Indien nodig adviseert het coördinatorenoverleg de stuurgroep over benodigde aanpassingen. Het coördinatorenoverleg richt zich met name op de hbo lerarenopleidingen, omdat voor deze groep studenten een gezamenlijk OSR-curriculum is ontwikkeld om hen in voldoende mate in de praktijk op te kunnen leiden. Binnen de wo opleidingen maakt het praktijkdeel van de opleiding 50% uit van de opleiding. Voor de wo opleidingen geldt dat de evaluatie van het programma en de infrastructuur plaatsvindt in onderling overleg tussen de lerarenopleidingen en de scholen. Op OSR-niveau is de evaluatie geborgd in de stuurgroep. Voor de wo lerarenopleidingen is binnen de OSR op onderdelen vergaand overleg over het ontwerp en de uitvoering van het curriculum, waaronder het World Teachers Programme ( Criterium 2b: De opleidingsschool heeft een samenhangend programma waarbinnen het gedeelte van het curriculum dat in de school wordt verworven en het gedeelte van het curriculum dat in de lerarenopleiding wordt verworven een geïntegreerd geheel vormen. De individuele trajecten zijn verankerd in dit programma. Gezamenlijk competentiegericht opleiden is één van de uitgangspunten binnen de OSR. Het programma bestaat uit een instituutsdeel en een praktijkdeel. De kenniselementen uit het instituutsdeel van de opleiding hebben betrekking op basale concepten en denkwijzen van een vak- of leergebied. Kenmerkend is dat deze elementen tijd- en plaatsonafhankelijk zijn. Op de school vindt het vraaggestuurde deel van de opleiding plaats in de praktijk. In dit deel worden de kenniselementen uit het instituutsdeel toegepast in de praktijk en gekoppeld aan de context van de school. De studenten passen de kennisbasis toe in de praktijk aan de hand van opdrachten (wo) of leerwerktaken (hbo). De schoolspecifieke leerwerktaken zijn door de scholen en lerarenopleidingen gezamenlijk ontwikkeld. In het programma worden kaders geboden, maar de route die een student volgt is afhankelijk van de student en de school. Iedere school biedt andere mogelijkheden om te leren, iedere student heeft een eigen manier van aanpakken en leren. Het programma schept helderheid en biedt tegelijkertijd ruimte voor variëteit. De samenhang tussen het opleidingsdeel op de school en op het instituut wordt voor een belangrijk deel geborgd door het individuele begeleidingsmodel van de OSR. De begeleiding van het individuele ontwikkelingsproces van de student is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van opleiding en school en wordt in onderlinge samenhang uitgevoerd. De begeleiders fungeren als een eenheid en dragen zorg voor onderling overleg, zowel op het niveau van uitvoering als op strategisch en beleidsniveau. De OSR onderscheidt zich door het aanbieden van een aantal plusvarianten van het samen opleiden, waarin nog intensiever wordt samengewerkt door de scholen en opleidingsinstituten. Voorbeelden hiervan zijn het OidStraject voor hbo studenten (HR en de OSR-scholen) en het World Teachers Programme, gericht op de docent Tweetalig Onderwijs (TTO) en Internationaal Onderwijs (ICLON, Wolfert van Borselen Tweetalig en Wolfert van Borselen RISS).

16 Criterium 2c: De afstemming tussen de instroomkwalificaties van de studenten en het te volgen programma is transparant. Verleende vrijstellingen moeten inhoudelijk worden verantwoord. De rol van EVC wordt hierbij beschreven. 15 De instroomkwalificaties van de OSR zijn gebaseerd op de wettelijke voorschriften en zijn niet alleen gerelateerd aan de aard van de opleiding, maar ook aan de specifieke leerroute (bijvoorbeeld voltijd, deeltijd, zij-instroom en OidS). De verantwoordelijkheid voor het verlenen van vrijstellingen ligt bij de lerarenopleidingen. Voor het verlenen van vrijstellingen hebben de lerarenopleidingen assessments en EVC-procedures ontwikkeld voor de verschillende doelgroepen. Op basis hiervan wordt het te volgen programma bepaald. Criterium 2d: De scholen en de lerarenopleidingen hanteren in functie van het traject in de opleidingsschool een didactisch concept waarmee alle partners instemmen. In de OSR staat het leren op de werkplek centraal. De kern van het werkplekleren ligt bij het direct toepassen van de competenties in kenmerkende praktijksituaties en de reflectie op gekozen strategieën en resultaten van het feitelijk handelen. De student stuurt zijn persoonlijk leerproces in de beheersing van de competenties in overleg met zijn begeleiders. Het portfolio van de student vormt de neerslag van dit leerproces, dat cyclisch verloopt in de volgende stappen: plan uitvoering reflectie bijgesteld plan. Instrumenten die in deze leercyclus ingezet worden zijn o.a. het Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP) en het Leer-werkplan (LWP). Scholen en instituten stemmen af over de inhoud van het curriculum ter verwerving van vakspecifieke kennis en vaardigheden ( Vakmanschap ) en de algemene beroepsvaardigheden en onderliggende kennis ( Meesterschap ). Zij stemmen ook af over de optimalisering van de begeleiding van de student. Het curriculum van de OSR-student is direct afgeleid van de eindkwalificaties die gelden voor de opleidingsvarianten. Deze zijn gebaseerd op de competenties en rollen van de docent, zoals geformuleerd in de wet BIO. De eindverantwoordelijkheid voor de eindkwalificaties berust bij de lerarenopleidingen. Lerarenopleidingen en scholen beschouwen elkaar echter als gelijkwaardige partners. Dit betekent dat zij afstemmen over op welke plaats de vereiste kennis, vaardigheden en houding van de student het best verworven kunnen worden en hoe de voorwaarden voor afstemming tussen theorie en praktijk geoptimaliseerd kunnen worden. Een centrale plaats wordt daarbij ingenomen door de schoolopleiders (BoSsen) en de vakcoaches, die de studenten begeleiden bij het praktijkdeel van hun opleiding. De koppeling tussen theorie en praktijk in de opleidingsvariant hbo-bachelor wordt geconcretiseerd in de leerwerktaken. Voor de variant hbo-bachelor-voltijd-oids zijn door het veld voor de leerjaren 1 en 2 in totaal vier opleidingsschool-gebonden leerwerktaken (ook wel school-specifieke leerwerktaken genoemd) ontwikkeld, die begeleid worden door de opleidingscoördinatoren van verschillende deelnemende VO-scholen. De koppeling tussen theorie en praktijk in de opleidingsvarianten van de universitaire lerarenopleidingen is geborgd in de verplichte onderdelen die voor de helft uit een instituutsdeel en voor de helft uit een praktijkdeel bestaan. Deze delen hangen nauw samen. De uitwisseling tussen instituten en scholen verloopt in twee richtingen: enerzijds brengen de studenten via hun opdrachten leervragen in vanuit het instituut, anderzijds nemen zij vanuit hun ervaringen in de praktijk leervragen mee naar het instituut. De nadruk in dit proces ligt op de vakdidactische beroepscomponent. De OSR houdt daartoe een krachtige en gevarieerde leeromgeving voor de studenten in stand. Variatie binnen de leeromgeving wordt vorm gegeven door de verschillende onderwijstypen en onderwijsconcepten die aangeboden worden. Ook de grootstedelijke aspecten van de leercontext bieden een aparte uitdaging om specifieke kennis en vaardigheden te verwerven. Voor studenten die langer dan een jaar aan de OSR verbonden zijn, wordt gestreefd naar plaatsing op verschillende deelnemende scholen. Voorts komt de diversiteit tot uiting in de verschillen in lessituaties, didactische varianten, rollen en taken van de docent in de breedste zin.

17 16 Personeel Criterium 2e: De opleidingsschool zet voldoende personeel in om de studenten op te leiden, te begeleiden en te beoordelen. Bij de algemene gegevens van de opleidingsschool wordt aangegeven het percentage master en hbo geschoolde docenten. De deelnemende scholen maken in het functiebouwwerk plaats voor studenten en garanderen de genoemde opleidingscapaciteit en adequate begeleiding voor studenten (zoals vastgelegd in het constituerend document). In de opleidingsschool is de opleidingsfunctie verankerd in het Integraal Personeelsbeleid (IPB). Het IPB richt zich niet alleen op de kwantitatieve planning van docenten bij de werving, selectie, scholing en nascholing, maar ook op de inrichting van het aantal opleidingsplaatsen op de werkplek. De opleidingsplaatsen worden in het voorjaar gepland voor het aankomend schooljaar (in aantal opleidingsplaatsen voor de verschillende vakken). Tegelijkertijd wordt de beschikbaarheid van de vakcoaches en schoolopleiders gepland, zodat er voldoende begeleiding is voor deze opleidingsplaatsen. In een notitie (april 2012) zijn afspraken gemaakt over het minimum aantal uren dat de scholen moeten investeren in de begeleiding van studenten, onderscheiden naar drie samengestelde categorieën studenten. De scholen hebben zich gecommitteerd aan het faciliteren van de vakcoaches en schoolopleiders volgens deze minimum vereisten. De scholen moeten zich hierover verantwoorden in het kwaliteitszorgsysteem (jaarverslag opleiden). Het aantal en percentage hbo en master opgeleide begeleiders op de scholen is opgenomen in bijlage 2 (basisgegevens). Criterium 2f: Het personeel dat wordt ingezet voor de opleidingsschool is deskundig in het opleiden, begeleiden en beoordelen van de studenten. De samenwerkingspartners zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van de opleidingsinfrastructuur, waaronder de vastgestelde bekwaamheidsvereisten en professionalisering van docenten die bij de opleiding en begeleiding betrokken zijn. De professionalisering van de docenten in hun begeleidersfunctie maakt integraal onderdeel uit van de gesprekscyclus en bijbehorende professionalisering. De opleiding van schoolopleiders en van vakcoaches gebeurt deels in nauwe samenwerking met de betrokken lerarenopleidingen (coachopleidingen, assessorentrainingen, BoS-opleidingen) en deels ook door de scholen zelf. Door loopbaanmogelijkheden (naar LC en LD) op grond van begeleidingsexpertise is een stimulans ingebouwd in de organisatie om in deze richting te professionaliseren. De coördinerend schoolopleider is altijd Velongeregistreerd. Daarnaast is op een meerderheid van de scholen minimaal één Velon-geregistreerde schoolopleider aanwezig. Voor de vakcoaches op de academische scholen is een OSR-professionaliseringstraject ontwikkeld op het gebied van onderzoeksbegeleiding. In schooljaar hebben 24 vakcoaches van Wolfert van Borselen en Thorbecke VO dit traject gevolgd. Binnen de wo lerarenopleidingen is het begeleiden van studenten onderdeel van elke docentfunctie. Voor de hbo lerarenopleidingen geldt dat er speciaal opgeleide BiSsen (begeleiders in de school) zijn, die de studenten vanuit de lerarenopleiding en in nauwe samenwerking met de vakcoaches en schoolopleiders begeleiden. Criterium 2g: De opleidingsschool heeft een visie op professionalisering uitgeschreven en borgt op systematische wijze de kwaliteit van alle personeel dat betrokken is bij de opleidingsschool. Opleiden is het belangrijkste instrument voor het ontwikkelen, instandhouden en vergroten van bekwaamheid van het onderwijzend personeel. In de OSR gaat de opleidingsfunctie verder dan het initieel opleiden van docenten. Het gaat ook om het inrichten van een infrastructuur waarin het opleiden op de school ten dienste staat van de doorlopende competentieontwikkeling van het gehele onderwijsteam. De kwaliteit van het betrokken personeel wordt geborgd middels het kwaliteitszorgsysteem van de OSR.

18 De kwaliteit van de vakcoaches en schoolopleiders, spreiding over de vakgebieden en certificering worden verantwoord in de jaarverslagen opleiden en onderzoek. De OSR beschikte in over een pool van 27 geprofessionaliseerde schoolopleiders en 219 geprofessionaliseerde vakcoaches. In de afgelopen periode heeft de OSR veel geïnvesteerd in de initiële professionalisering van de schoolopleiders en vakcoaches. Er zijn wel verschillen tussen de scholen in de wijze waarop zij de schoolopleiders en vakcoaches opleiden (bijv. sommige scholen maken veel gebruik van het Velon-traject, terwijl anderen gebruik maken van het professionaliseringsaanbod van de lerarenopleidingen). Een belangrijke conclusie van de peer review light (onderlinge visitatie in het kader van de kwaliteitszorg) binnen de OSR is dat het van belang is om de competenties van schoolopleiders en vakcoaches op peil te houden. Momenteel worden verdiepingstrajecten voor vakcoaches ontwikkeld, die vanaf schooljaar worden aangeboden. 17 Studiebegeleiding Criterium 2h: De opleidingsschool zorgt ervoor dat de begeleiding vanuit de school en vanuit de lerarenopleiding op elkaar is afgestemd, transparant is voor studenten en andere betrokkenen en aansluit bij de specifieke behoeften van de studenten binnen dit traject. Om een werkplek als een leerwerkplek te laten fungeren, is een goed samenhangend begeleidingssysteem nodig. In het studentenbegeleidingssysteem van de OSR staat de student centraal. De student wordt begeleid door een team van begeleiders vanuit de scholen en lerarenopleidingen. De invulling van de opleiding op de werkplek is flexibel en op maat, passend bij de ontwikkelbehoeften van de student. Het begeleidingsmodel is helder voor de studenten. Het begeleidingssysteem van de OSR: Biedt de student optimale ondersteuning bij zijn persoonlijke ontwikkeling tot startbekwame docent; Maakt optimaal gebruik van de verschillen in rol en expertise tussen school en opleiding; Bestaat uit professionele begeleiders die zijn opgeleid om deze taak te vervullen. Het begeleidingsmodel van de OSR sluit aan op het landelijk rollenportfolio van ADEF (mei 2013). Helpdeskdocent Vakcoach / werkplekbegeleider Docenten lerarenopleidingen (bijv. vakdidacticus) Student Schoolopleider Instituutbegeleider Groen = begeleiding vanuit school / Grijs = begeleiding vanuit lerarenopleiding De begeleiding van studenten door de school en de lerarenopleiding is een belangrijk onderdeel van het kwaliteitszorgsysteem van de OSR. De studenten worden aan het einde van het praktijkdeel gevraagd een online tevredenheidsenquête over de OSR in te vullen. Hierin wordt specifiek gevraagd naar de tevredenheid over de verschillende begeleiders en de samenwerking tussen de begeleider(s) van de lerarenopleiding en de praktijkbegeleider(s) op school.

19 Sterkte-zwakte analyse onderwijsleeromgeving Hieronder worden de sterke en verbeterpunten ten aanzien van de onderwijsleeromgeving gepresenteerd. Sterke punten Algemeen De samenwerkingspartners hebben sinds 2001 ervaring opgedaan met het gezamenlijk initieel opleiden van aankomende leraren en hebben inmiddels bewezen de opleidingsfunctie op een doelmatige wijze kwantitatief en kwalitatief waar te maken. De OSR biedt een leergemeenschap voor aankomende leraren, er wordt samengewerkt tussen scholen en instellingen voor hoger onderwijs in de opleiding en de beoordeling van studenten en er is een infrastructuur voor het gezamenlijk opleiden. Programma Vanuit een gezamenlijk opleidingsmodel worden de leerervaringen op de werkplek binnen het programma gekoppeld aan beroepskenmerkende situaties en vindt reflectie zowel op het instituut als in de school plaats. Stuurgroepleden van de OSR zijn vertegenwoordigd in de Beroepenveldcommissie (HR) en de Raad van Rectoren (ICLON). Hierdoor is OSR nauw betrokken bij de ontwikkeling van de opleidingsvisie en de opbouw van het curriculum en daardoor ook bij de handhaving van de opleidingskwaliteit. Personeel De wijze waarop wordt geborgd dat er voldoende deskundig personeel binnen de opleidingsschool wordt ingezet (kwantiteit): De opleidingsfunctie is verankerd in het IPB van de scholen (werving, selectie, scholing, nascholing, aantal opleidingsplaatsen). De begeleidingsnormen zijn gekoppeld aan het keurmerk opleidingsschool van de HR. De wijze waarop wordt geborgd dat er voldoende deskundig personeel binnen de opleidingsschool wordt ingezet (kwaliteit): In OSR gaat de opleidingsfunctie verder dan het initieel opleiden van docenten. Er wordt een verbinding gelegd met de begeleiding van startende docenten (inductie) en de professionalisering van zittende docenten. Er is een grote pool van opgeleide schoolopleiders en vakcoaches aanwezig binnen de OSR. De professionalisering vindt plaats in nauwe samenwerking met de HR en ICLON en deels door de scholen zelf. Door het koppelen van professionalisering aan loopbaanmogelijkheden (naar LC en LD) is een duidelijke stimulans ingebouwd. Studiebegeleiding De kwaliteit van de studiebegeleiding. De studenten zijn over het algemeen behoorlijk tevreden over de kwaliteit van de begeleiding binnen de OSR vanuit de scholen en de lerarenopleidingen, zo blijkt uit de studentenenquête en gesprekken met studenten. Verbeterpunten Algemeen Voor het bestaansrecht van de OSR is een kritische massa nodig. Het volume van de OSR is bepaald op 182 studenten/studerenden per jaar. In de afgelopen jaren lukte het steeds net dit aantal opleidingsplaatsen te realiseren. Het aantal opleidingsplaatsen voltijd-oids is bepaald op 70. Dit quotum werd echter de afgelopen jaren niet meer gehaald. Op het Penta College zijn goede ervaringen met het traject Vissen in eigen vijver (Viev) om de instroom te verhogen. Het verdient wellicht aanbeveling dit traject te versterken, ook op andere scholen dan Penta. Het is dan wel van belang de speciale arbeidsvoorwaarden (tegemoetkoming in de studiekosten, betaalde stage vanaf leerjaar 3 en gegarandeerde opleidingsplaats) van dit traject in stand te houden om het voldoende aantrekkelijk te laten zijn ten opzichte van de voltijd-reguliere opleiding. Binnen de OSR wordt momenteel een beperkt aantal studenten met een mbo-achtergrond opgeleid, onder andere omdat het wervingsbeleid zich niet specifiek richt op deze doelgroep. De OSR biedt een rijke

20 leeromgeving voor aankomend leraren met een mbo-achtergrond. De diversiteit binnen de OSR biedt de kans om deze groep studenten in te laten stromen in het vmbo, waar de aansluiting optimaal is, en hen vervolgens in een veilige omgeving kennis te laten maken met andere onderwijssoorten. De partners binnen de OSR hebben afspraken gemaakt over arbeidsvoorwaardelijke voorzieningen voor OidSstudenten. Het blijkt steeds vaker lastig te zijn locatiedirecties ertoe te bewegen een betaalde stageplaats of eerste baan aan een (afgestudeerde) student aan te bieden. 19 Programma Aan het einde van dit schooljaar zullen 16 van de 52 voltijd-oids-studenten van dit traject voortijdig verlaten hebben. Dit geeft enerzijds aan dat de vorderingen in relatie tot de eisen nauwlettend gevolgd worden. Anderzijds dienen we ons af te vragen welke standaarden reëel zijn. Wat mag je als school van een student of beginnende docent aan prestaties verwachten? Ook het evenwicht tussen stage en studie (de studeerbaarheid) mag daarbij niet uit het oog verloren worden. Voor de wo lerarenopleidingen geldt dat zowel de evaluatie van het praktijkprogramma als de samenwerking een structurele plaats in de opleidingsschool mag krijgen. Momenteel vindt de evaluatie veelal plaats op schoolniveau (tussen individuele scholen en de wo lerarenopleidingen). Het coördinatorenoverleg kan worden benut om de evaluatie van de wo lerarenopleidingen meer gestructureerd te laten plaatsvinden. Dit is al een feit voor de hbo lerarenopleiding. De evaluatie van de wo lerarenopleidingen kan op vaste momenten een plaats krijgen op de agenda van het coördinatorenoverleg; vertegenwoordigers van de wo lerarenopleidingen sluiten dan aan afhankelijk van de agenda van het overleg. Op OSR-niveau is de evaluatie van de hbo en wo lerarenopleidingen geborgd in de stuurgroep. Momenteel wordt reeds maatwerk geboden aan studenten binnen de OSR, maar de verantwoordelijkheid en uitvoering hiervan ligt met name bij de lerarenopleidingen. Om het maatwerk voor de doelgroep nietreguliere studenten verder te verbeteren, zou het samenwerkingsverband OSR in gezamenlijkheid intakes kunnen uitvoeren bij de instroom van deze doelgroep. Personeel Binnen de OSR zijn afspraken gemaakt over de kwalitatieve en kwantitatieve inzet van personeel. Recentelijk is uit de jaarlijkse jaarverslagen opleiden gebleken dat de meeste scholen binnen de OSR inderdaad voldoen aan de afspraken, maar dat binnen een aantal scholen het aantal begeleidingsuren nog niet altijd wordt gerealiseerd of inzichtelijk is. In de bestuursraad en stuurgroep is afgesproken dat het betreffende schoolbestuur intern sluitende afspraken maakt over de facilitering van vakcoaches en schoolopleiders (conform afspraken OSR) en controle uitoefent op de naleving hiervan op de verschillende locaties. Het gaat onder andere om betere informatievoorziening naar de betrokken directeuren, de aanstelling van een coördinerend schoolopleider, sluitende afspraken over de facilitering van vakcoaches en schoolopleiders en controle op uitvoering van de gemaakte afspraken. Knelpunt is dat het vaak de betere docenten zijn die zich gaan toeleggen op het opleiden, waardoor onderwijstalent wordt onttrokken aan het primaire proces. De inzet van vakcoaches en schoolopleiders staat soms onder druk door de noodzaak om voldoende bevoegde docenten in te zetten. De uitwisseling met het hbo en wo door personele unies is belangrijk, maar lastig te realiseren vanwege het tekort aan ervaren docenten waarop de school een onverminderd groot beroep doet. Binnen de OSR komt het voor dat personeel vanuit het scholenveld in dienst is bij de samenwerkingspartners in het ho, maar vanwege logistieke belemmeringen komt het nauwelijks voor dat personeel vanuit de ho instellingen tevens werkzaam is op de scholen. Op een groot deel van de scholen is één coördinerend schoolopleider aangesteld. Dit maakt de invulling van deze functie kwetsbaar (bijv. bij ziekte of vertrek). Op sommige scholen zijn al twee coördinerend schoolopleiders aangesteld, onder andere om de kwetsbaarheid te verminderen. Studiebegeleiding De samenwerking bij de begeleiding tussen de scholen en lerarenopleidingen kan beter, zo blijkt uit de studentenquête. De enquête geeft echter geen inzicht in de gewenste verbeteringen. Om hier zicht op te krijgen worden studentenpanels georganiseerd op de scholen (pilot in ).

21 Geplande verbeteracties onderwijsleeromgeving Op basis van de sterkte-zwakte analyse voor standaard 2 (onderwijsleeromgeving) zijn de volgende verbeteracties geformuleerd: Algemeen Het opzetten van trajecten om de instroom in de OSR te vergroten (bijv. door uitbreiding van vissen in eigen vijver naar meer deelnemende scholen). Het verbeteren van de informatievoorziening naar studenten over het OidS-traject van de Hogeschool Rotterdam door duidelijke afspraken te maken met de betrokken begeleiders (scholen en HR) over de communicatie naar studenten. Het ontwikkelen en implementeren van actief wervingsbeleid voor het aantrekken van meer OidS-studenten met een mbo achtergrond. Het opzetten van leergemeenschappen voor locatiedirecteuren op OSR-niveau om het leren van elkaar te bevorderen en het commitment te vergroten. Programma Het uitnodigen van vertegenwoordigers van de wo lerarenopleidingen voor het coördinatorenoverleg om het programma voor wo-studenten te evalueren). Personeel Het organiseren van verdiepingstrajecten voor vakcoaches (vanaf ). Het aanstellen van meerdere personen voor de schoolcoördinator-functies op de scholen of het borgen van kennisdeling met de centrale schoolopleiders (met het oog op continuïteit). Studiebegeleiding Het organiseren van studentenpanels om meer inzicht te krijgen in de gewenste verbeteringen ten aanzien van de samenwerking tussen scholen en lerarenopleidingen en benodigde verbeteracties doorvoeren (pilot in ). 3.3 Standaard 3: Toetsing De opleiding beschikt over een adequaat systeem van toetsing Beschrijving van de huidige situatie: toetsing Algemeen De beoordeling en toetsing vindt plaats aan de hand van geconcretiseerde beoordelingsstandaarden. Deze standaarden zijn gebaseerd op de competenties en rollen zoals geformuleerd in het kader van de bekwaamheidseisen (wet BiO) (wo: rubrics rollen/competenties, hbo: beheersingsniveaus competenties). Deze beoordelingsstandaarden zijn helder en inzichtelijk voor de studenten en alle betrokkenen bij de beoordeling en toetsing. Alle studenten worden hierover tijdig geïnformeerd. Hoewel er duidelijke standaarden zijn, blijft het beoordelen van studenten een lastige opgave. Dit komt vooral door verschillen in context waarin studenten het praktijkdeel van de opleiding invullen, individuele routes die ze in hun ontwikkeling doorlopen en een verscheidenheid aan materialen waarmee ze die ontwikkeling in hun portfolio zichtbaar maken. Om de intersubjectiviteit van de beoordeling te verhogen is het belangrijk dat meer beoordelaars bij de beoordeling van het praktijkdeel betrokken zijn. Voor de hbo lerarenopleidingen geldt dat de assessments dan ook zoveel mogelijk door meerdere beoordelaars worden uitgevoerd. Assessoren van de

22 lerarenopleidingen worden getraind in het beoordelen, evenals een aantal schoolopleiders van de scholen. Voor de wo lerarenopleidingen geldt dat de beoordeling wordt uitgevoerd door de instituutsbegeleiders, uiteraard in nauwe afstemming met de begeleiders op school. 21 Criterium 3a: De opleidingsschool hanteert duidelijke afspraken over de rol, de taken en de verantwoordelijkheden van elk van de partners bij beoordeling en toetsing. Iedere student heeft volstrekte helderheid over wat die afspraken in de praktijk van de opleiding betekenen. Binnen de OSR geldt als uitgangspunt dat de uiteindelijke beoordeling van studenten formeel de verantwoordelijkheid is van de lerarenopleidingen. De weg daar naar toe wordt echter gezamenlijk bewandeld. In het constituerend document van de OSR is duidelijk vastgelegd dat de deelnemende scholen intensief worden betrokken bij de beoordeling van de studenten. De beoordeling en toetsing van wo en hbo studenten wordt gedaan door de begeleiders van de lerarenopleidingen (instituutsbegeleiders, supervisoren of begeleiders in de school) in samenwerking met de begeleiders op de scholen (schoolopleiders en/of vakcoaches). De begeleiders op de scholen geven advies bij de beoordeling van het praktijkdeel van de opleiding, bij tussentijdse beoordelingen en bij de eindbeoordeling. De concrete afspraken over de rol, taken en verantwoordelijkheden van de partners bij beoordeling en toetsing zijn vastgelegd in het opleidingsplan. De afspraken zijn helder en inzichtelijk voor de studenten: de afspraken zijn opgenomen in de studiegids of praktijkgids van de betreffende opleidingen. Criterium 3b: De examencommissie van de betreffende instituten heeft expliciet een rol bij de beoordeling en toetsing. De examencommissies van de lerarenopleidingen staan borg voor de kwaliteit van toetsing en examinering. De examencommissies voeren verschillende taken uit in het kader van deze functie, waaronder het ontwikkelen en evalueren van richtlijnen, procedures en formulieren voor beoordeling, het aanwijzen van examinatoren, het verlenen van vrijstellingen, het nemen van maatregelen bij fraude en het behandelen van bezwaarschriften van studenten. De examencommissies van de instituten zijn betrokken bij de borging van de beoordeling van de studenten van de OSR. Hieronder wordt per instituut een beknopte toelichting gegeven op de examencommissie: Hogeschool Rotterdam: De lerarenopleidingen van het IvL hebben één onafhankelijke examencommissie en een toetscommissie per cluster. In de examencommissie zijn alle toetscommissies vertegenwoordigd, in principe door de voorzitters van de toetscommissies. Daarnaast heeft de examencommissie een extern lid vanuit het werkveld. De examencommissie stelt jaarlijks een verslag op van haar werkzaamheden, waarin de jaarrapportages van de toetscommissies zijn opgenomen. De examencommissie vervult conform het toetsbeleid alle wettelijke taken. Zo is de examencommissie verantwoordelijk voor de kwaliteitsborging van de toetsen en voor de borging van het eindniveau, het verlenen van vrijstellingen en beslissingen over maatregelen in geval van fraude. Ook stelt de examencommissie vast of examinatoren voldoen aan het hogeschoolbrede profiel en, waar van toepassing, aan de aanvullende eisen voor examinatoren van het afstuderen. Dit geldt ook voor het OidS-traject, waar de schoolopleider examinator is van de cursussen die in de opleidingsschool worden uitgevoerd. De analyse van de toetskwaliteit op validiteit, betrouwbaarheid en transparantie voor studenten is gemandateerd naar de toetscommissies. De examencommissie geeft per blok aan welke toetsen geanalyseerd moeten worden. Bij de analyse betrekt de toetscommissie via enquêtes ook studenten. De beoordeling van de toets wordt met de betreffende docent besproken, wat aanleiding kan zijn om de toets bij te stellen, en gepubliceerd op het medewerkersdeel van het intranet. De activiteiten van de toetscommissies zijn een vast agendapunt in de tweewekelijkse vergaderingen van de examencommissie. Op deze wijze wordt controle uitgeoefend op het mandaat aan de toetscommissies, wordt gezorgd voor een goed verband tussen het werk van de examencommissie en dat van de toetscommissies, en worden eventuele knelpunten tijdig gesignaleerd en aangepakt.

23 22 Sinds december 2014 functioneert ook een toetscommissie buitenschools curriculum, die de kwaliteit analyseert van de stagebeoordelingen en van de toetsing van curriculumonderdelen die in de opleidingsscholen worden verzorgd. Het ICLON heeft één examencommissie voor het gehele cluster van zijn Educatieve Masteropleidingen en minoren. De examencommissie bestaat uit een voorzitter (UHD), secretaris en 5 leden. De commissie is zo samengesteld dat de studieonderdelen uit het opleidingsprogramma en de drie clusters van vakdidactiek (taal-, bèta- en zaakvakken) zijn vertegenwoordigd. Er is één lid opgenomen die de scholen vertegenwoordigt. De leden verzorgen allen als vakdidacticus of onderwijskundige onderdelen in het programma van de ICLON lerarenopleidingen. Drie van hen zijn bovendien (parttime) werkzaam als docent in het VO. De examencommissie van de SEC is een subexamencommissie van de faculteit Toegepaste Natuurwetenschappen. Samen met de 3TU zuster-examencommissies worden kruislings beoordelingen van steekproefsgewijs gekozen afstudeerwerken, onderzoekverslagen en portfolio s uitgevoerd om de kwaliteit te borgen Sterkte-zwakte analyse toetsing Hieronder worden de bevindingen van de sterkte-zwakte analyse voor toetsing beschreven: Sterke punten Studenten worden beoordeeld aan de hand van geconcretiseerde beoordelingsstandaarden, die zijn gebaseerd op de competenties en rollen (wet BiO) en daardoor optimaal aansluiten bij de beroepspraktijk en goed hanteerbaar zijn voor de vakcoaches en schoolopleiders. De betrouwbaarheid van de oordelen in de hbo lerarenopleiding wordt op verschillende manieren geborgd: de beoordeling wordt zoveel mogelijk door meerdere beoordelaars uitgevoerd en de examinatoren van de lerarenopleidingen en de schoolopleiders worden getraind in het beoordelen. Bij de studenten van de SEC worden de afstudeerwerken, onderzoeksverslagen en portfolio s in 3TU-verband kruislings beoordeeld. Verbeterpunten De doorstroom van studenten van de hbo lerarenopleidingen kan worden verbeterd. Er dient tijdiger inzicht te ontstaan in eventuele problemen in het opleidingstraject. Een strengere beoordeling in leerjaar 2 kan een positief effect hebben op de doorstroom van de studenten in de verdere opleiding (leerjaar 3 en 4). Om de doorstroom te verbeteren, is er al actie ondernomen door bij twijfel een proeve van bekwaamheid af te nemen aan het einde van leerjaar 2. Deze proeve wordt (nog) niet bij alle studenten afgenomen Geplande verbeteracties toetsing Op basis van de sterkte-zwakte analyse is de volgende verbeteractie geformuleerd: Het onderzoeken van de mogelijkheden om de proeve van bekwaamheid aan het einde van leerjaar 2 bij alle hbo studenten af te nemen (ter verbetering van de doorstroom van studenten).

24 3.4 Standaard 4: Kwaliteitszorg 23 De opleidingsschool wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen. De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen. Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemende beroepenveld van de opleiding actief betrokken Beschrijving van de huidige situatie: kwaliteitszorg Algemeen De OSR heeft in de afgelopen jaren een kwaliteitszorgsysteem ontwikkeld en geïmplementeerd. Effectiviteit en efficiëntie zijn daarbij belangrijke uitgangspunten. De mate van effectiviteit wordt voor een belangrijk deel bepaald door de bijdrage die het systeem levert aan de cyclus van plan-do-check-act (PDCA) met betrekking tot de doelen van de OSR als geheel maar ook met betrekking tot de bijdragen daarin van de deelnemende partners in het bijzonder. Efficiëntie wordt nagestreefd door in de kwaliteitsrapportage aan te sluiten bij de bestaande kwaliteitsdocumenten van de partners, namelijk de jaarverslagen. Centraal in de het kwaliteitsbeleid van de OSR staat de vraag: doen we dingen die we afgesproken hebben en doen we die goed? Uitgangspunten van het kwaliteitsbeleid van de OSR zijn: Het kwaliteitsbeleid is gebaseerd op de afspraken tussen de samenwerkingspartners binnen de OSR (zoals vastgelegd in de documenten van oprichting) en de kwaliteitsindicatoren zoals geformuleerd in de Regeling tegemoetkoming kosten opleidingsscholen van OCW. Het kwaliteitsbeleid richt zich op de beoordeling van de kwaliteit van de leeromgeving en de onderzoeksomgeving. Het kwaliteitsbeleid sluit aan bij de reguliere algemene jaarlijkse verantwoording en PDCA-cyclus van de deelnemende scholen. Elke deelnemende school legt jaarlijks in de jaarverslaglegging verantwoording af over haar organisatie en uitvoering van opleiden en (indien van toepassing) onderzoek, aan de hand van de kwaliteitsindicatoren uit het Jaarverslag opleiden en het Jaarverslag onderzoek. De school peilt de tevredenheid van de studenten door afname van de digitale Tevredenheidenquête studenten OSR en de tevredenheid van andere betrokkenen (vakcoaches, schoolopleiders, enz.) op een door de school zelf gekozen maar adequate wijze. Op basis van de verzamelde gegevens trekt de school conclusies, maakt een sterkte-zwakte-analyse, formuleert nieuwe beleidsdoelen en daartoe leidende activiteiten en neemt deze op in de reguliere PDCAcyclus van de school. De OSR houdt eenmaal in de periode van het door OCW erkende samenwerkingsverband een mid term review in de vorm van een peer review-light. Samenwerkingspartners bezoeken elkaar als critical friend met als doel de organisatie en uitvoering van opleiden en eventueel ook onderzoek van de ontvangende school te optimaliseren. Ook de opleidingsinstituten worden hierbij betrokken. De gegevens uit de jaarverslagen opleiden en onderzoek en het opleidingsplan van de school vormen de basis voor het bezoek aan de ontvangende school. De OSR volgt tevens op overkoepelend niveau de PDCA-cyclus, op basis van de bundeling van de resultaten van de kwaliteitscyclus van de afzonderlijke samenwerkingspartners. De stuurgroep OSR bespreekt de uitkomsten van de kwaliteitscyclus en formuleert beleidsdoelen op OSR-niveau.

25 24 Criterium 4a: De opleidingsschool hanteert een kwaliteitszorgplan dat waarborgt dat de streefdoelen van de opleiding gerealiseerd worden en op regelmatige tijdstippen geëvalueerd worden. Het kwaliteitsbeleid van de OSR is beschreven in het document Beschrijving kwaliteitszorg (A)OSR. De stuurgroep OSR heeft in haar vergadering van 19 december 2012 de instrumenten voor de kwaliteitszorg van opleiden van de OSR en onderzoek van de AOSR vastgesteld. Het betreft de volgende instrumenten: Format jaarverslag opleiden (met document van toelichting); Format jaarverslag onderzoek; Tevredenheidsenquête studenten (met instructie voor de afname); Regeling peer review-light; Kenmerken van de opleidingsvarianten in de OSR. Voor de uitvoering van het kwaliteitsbeleid stelt de coördinator van de OSR een tijdpad op. In dit tijdpad wordt concreet aangegeven wie welke acties op welk moment moet uitvoeren. De coördinator ziet toe op de naleving van het tijdpad. De OSR evalueert de inhoudelijke uitkomsten van de kwaliteitszorgcyclus ten aanzien van het samen opleiden én het kwaliteitszorgsysteem zelf. Op basis van de ervaringen met het kwaliteitszorgsysteem worden de instrumenten periodiek bijgesteld. Voorbeelden van recente aanpassingen zijn de invoering van een studentenpanel (ter bespreking van de uitkomsten van de tevredenheidsenquête studenten, zodat meer zicht ontstaat op concrete verbeteracties) en het aanscherpen van het format jaarverslag opleiden (opnemen van indicatoren voor de certificering/professionalisering van vakcoaches en schoolopleiders). In het kader van het project Versterking Samenwerking wordt onderzocht of het mogelijk is het kwaliteitszorgsysteem uit te breiden met de begeleiding van beginnende leraren (inductietraject). Criterium 4b: De opleidingsschool geeft aantoonbaar opvolging aan de resultaten van de regelmatige evaluaties. In het schooljaar is gestart met de uitvoering van het kwaliteitsbeleid. De scholen hebben de jaarverslagen opleiden en onderzoek ingevuld voor schooljaren en De tevredenheidsenquête studenten is voor het eerst afgenomen in het voorjaar van 2013 en wordt twee keer per jaar afgenomen aan het eind van de praktijkperiodes. In de maanden april-mei 2013 is de eerste peer review gehouden. In een korte aandachtspuntenlijst hebben de bezoekers als critical friend verbeterpunten geformuleerd voor de ontvangende school. Het bezoekende team bestond uit de coördinerend schoolopleider van de bezoekende school en een directielid van de bezoekende school en een opleidingscoördinator namens één van de drie participerende instituten. De scholen hebben naar aanleiding van de peer review de aandachtspunten ter overweging toegestuurd gekregen. Op basis van de uitkomsten van de peer review en de sterkte-zwakte analyse uit de jaarverslagen, hebben de scholen SMART-geformuleerde acties opgesteld gericht op kwaliteitsverbetering per school. Deze zijn besproken in de stuurgroep. Ook op OSR-niveau zijn ontwikkelpunten geformuleerd. In het document Kwaliteitsbeleid OSR stand van zaken zijn in de bijlage Conclusies peer review light de aandachtspunten die uit de peer review naar voren kwamen veralgemeniseerd weergegeven. Daarnaast worden de uitkomsten van de studentenenquête jaarlijks op OSR-niveau gerapporteerd (uitgesplitst naar scholen en lerarenopleidingen). In de evaluatie van schooljaar kon voor het eerst de ontwikkeling in tevredenheid worden geanalyseerd (vergelijking tevredenheid schooljaar en ). Specifiek voor de AOS wordt, naast het jaarverslag onderzoek, jaarlijks een evaluatie uitgevoerd middels gesprekken op alle AOS-scholen met de coördinatoren, directie en lerarenopleidingen. Tijdens deze gesprekken worden de bevindingen direct vertaald naar afspraken voor het nieuwe schooljaar. Hieronder wordt een aantal voorbeelden gegeven van uitgevoerde verbeteracties naar aanleiding van evaluaties: Het organiseren van verdiepingstrajecten voor vakcoaches naar aanleiding van de conclusies peer review light 2013 (behoefte onderhouden vakcoachcompetenties); naar verwachting starten in de eerste verdiepingstrajecten.

26 Het organiseren van studentenpanels op de scholen om de uitkomsten van de studentenenquête te bespreken zodat er gerichtere verbeteracties kunnen worden geformuleerd (pilot in ). Het reorganiseren van de academische functie op de deelnemende scholen volgens een cafetariamodel, waarin scholen de ruimte wordt geboden om de academische opleidingsschool op hun eigen manier in te richten (binnen bepaalde kaders) (naar aanleiding van jaarlijkse evaluatie AOSR, sinds ). Het organiseren van professionaliseringstrajecten voor vakcoaches op het gebied van onderzoeksbegeleiding in (in september 2014 zijn hierover direct afspraken gemaakt tijdens de bezoekronde in het kader van de jaarlijkse evaluatie AOSR). Het organiseren van onderzoeksbijeenkomsten voor studenten van de Hogeschool Rotterdam om de koppeling van studenten aan de AOSR te verbeteren (n.a.v. de jaarlijkse evaluatie AOSR). 25 Criterium 4c: De medewerkers en studenten van de opleidingsschool alsook het beroepenveld zijn actief betrokken bij de interne kwaliteitszorg van de opleidingsschool. In het kwaliteitszorgsysteem van de OSR is de betrokkenheid van de studenten en medewerkers geborgd. Het kwaliteitszorgsysteem is gebaseerd op de combinatie van tevredenheidsmetingen onder de diverse betrokkenen. Studenten worden aan het einde van hun praktijkperiode middels een online enquête bevraagd over hun tevredenheid over diverse aspecten van de opleidingsschool. De uitkomsten van deze enquête worden gerapporteerd op het niveau van de OSR en per deelnemende school. De scholen nemen de uitkomsten van de studentenenquête mee in de jaarverslagen opleiden en onderzoek. De tevredenheid van andere betrokkenen (vakcoaches, schoolopleiders, enz.) wordt gemeten op een door de school zelf gekozen maar adequate wijze (bijv. middels interviews of groepssessies). In de jaarverslagen opleiden en onderzoek worden de uitkomsten van de verschillende evaluaties gecombineerd. Dit vormt de basis voor de sterkte-zwakte analyse en het formuleren van beleidsdoelen. Vanuit het beroepenveld zijn de deelnemende scholen binnen de OSR actief betrokken bij het kwaliteitsbeleid. Andere scholen binnen de regio zijn niet actief betrokken in het kwaliteitsbeleid Sterkte-zwakte analyse kwaliteitszorg De resultaten van de sterkte-zwakte analyse voor kwaliteitszorg zijn als volgt: Sterke punten Het kwaliteitsbeleid sluit aan bij de reguliere algemene jaarlijkse verantwoording van de deelnemende scholen en is daardoor een vanzelfsprekend onderdeel van de PDCA-cyclus. In het kwaliteitsbeleid worden de perspectieven van de verschillende betrokkenen meegenomen door de inzet van diverse instrumenten. Door de periodieke peer review-light (mid term) krijgen de samenwerkingspartners goed inzicht in de stand van zaken en de ontwikkelpunten, zodat zij hier gericht actie op kunnen ondernemen. Het kwaliteitsbeleid geeft inzicht in de kwaliteit van het samen opleiden op het niveau van de OSR (overkoepelend) en op het niveau school-lerarenopleiding. Daardoor kunnen gerichte acties worden ondernomen om de kwaliteit op de verschillende niveaus verder te verbeteren. Verbeterpunten Het kwaliteitszorgsysteem kan op bepaalde punten verder worden aangescherpt. Een aandachtspunt is de certificering/professionalisering van vakcoaches. Daarnaast blijkt dat de uitkomsten van de kwaliteitscyclus soms nog onvoldoende inzicht bieden in concrete verbeteracties en nadere verdieping vragen. In het kwaliteitszorgsysteem wordt nog geen structurele aandacht besteed aan de bredere professionalisering van docenten (inductiefase, zittende leraren).

27 Geplande verbeteracties kwaliteitszorg Op het gebied van kwaliteitszorg heeft OSR de volgende verbeteracties geformuleerd: Het inrichten van studentenpanels (per school met studenten van de drie lerarenopleidingen) met als doel het vergroten van het inzicht in concrete verbeteracties om de kwaliteit van het samen opleiden te verbeteren. Het opnemen van indicatoren voor de certificering/professionalisering van vakcoaches en schoolopleiders in het kwaliteitszorgsysteem. Het verbreden van het kwaliteitszorgsysteem naar de begeleiding van beginnende leraren door het opnemen van inductieprogramma s voor startende leraren. Het jaarlijks in kaart brengen van de behoeften en vragen van de lerarenopleidingen en scholen wat betreft de algemene samenwerking en de samenwerking in het opleiden van studenten op de inhoudelijke thema s (opbrengstgericht werken, omgaan met verschillen, ouderbetrokkenheid, pesten). Het jaarlijks evalueren van het kwaliteitszorgsysteem ( onderhoud ) in de verschillende overlegorganen.

28 4. Kritische reflectie academische kop 27 Dit hoofdstuk beschrijft de kritische reflectie van de academische kop van de opleidingsschool OSR. Per standaard wordt op globaal niveau beschreven op welke wijze de opleidingsschool voldoet aan de standaard, gevolgd door een korte toelichting per criterium. 4.1 Standaard 1: Beoogde eindkwalificaties Beschrijving van de huidige situatie: beoogde eindkwalificaties Deze paragraaf beschrijft de huidige situatie voor de academische kop van OSR wat betreft de criteria academische kop voor standaard 1. Criterium 1d: De opleidingsschool met academische kop beschikt over een gezamenlijke visie, door alle partners gedragen op het concept academische opleidingsschool. De gedeelde visie van de AOSR op de academische kop luidt als volgt: In de academische opleidingsschool wordt praktijkonderzoek uitgevoerd door docenten in samenwerking met studenten. Het onderzoek maakt wezenlijk deel uit van het leerproces van studenten en van het takenpakket van de betrokken zittende medewerkers. Het doel van de onderzoekscomponent is tweeledig: enerzijds de professionalisering van (aankomende en zittende) docenten en anderzijds innovatie, schoolontwikkeling en het verbeteren van het opleidingsproces van studenten. Het onderzoek wordt op een systematische manier uitgevoerd. De visie is geconcretiseerd in een model voor de onderzoeksinfrastructuur op de academische scholen binnen de OSR. Er is geïnvesteerd in het realiseren van de basis van de onderzoeksinfrastructuur op de scholen in de vorm van onderzoeks- en innovatieteams (OIT s), waarbij in eerste instantie is ingezet op de opleiding van docent-onderzoekers in het uitvoeren van onderzoek. Dit wordt binnen de AOSR gezien als een essentiële voorwaarde voor het betrekken van studenten in de academische functie: de begeleiders moeten zelf over onderzoekscompetenties beschikken om studenten te kunnen begeleiden bij het onderzoek. De scholen zijn verantwoordelijk voor de aanwezigheid en het onderhoud van voldoende onderzoeks- en innovatiecompetenties binnen de school ten behoeve van de onderzoeksbegeleiding van studenten. Eindkwalificaties hbo Voor de hbo-studenten zijn de doelstellingen met betrekking tot het onderzoekend vermogen, na vier jaar opleiden, als volgt: 1. De startbekwame leraar beschikt over een onderzoekende houding waarin zichtbaar is een kennisnieuwsgierigheid, een duidelijke innovatieve maar ook kritische houding en een geneigdheid (nieuwe) kennis en inzichten te delen met anderen. 2. De startbekwame leraar beschikt over voldoende relevante state-of-the-art kennis en inzichten gerelateerd aan de kennisbases, kan gericht zoeken naar bruikbare kennis in vak- en wetenschappelijke literatuur en kan nieuwe kennis en inzichten vertalen naar zijn beroepspraktijk. 3. De startbekwame leraar is in staat zelfstandig kleinschalig en eenvoudig praktijkgericht onderzoek uit te voeren door keuzen te maken in het ontwerp en de fasering van het onderzoek, de te gebruiken methoden en technieken en het vastleggen van de onderzoeksuitkomsten in een bruikbaar en goed geschreven beroepsproduct. Eindkwalificaties wo Van academisch gevormde docenten wordt verwacht dat ze op de hoogte zijn van recente ontwikkelingen binnen het eigen vak en het onderwijs en dat ze die ontwikkelingen kunnen vertalen naar de eigen les- en schoolpraktijk, dat ze tijdens de studie geleerd hebben problemen systematisch te benaderen en dat ze op basis daarvan een eigen kritisch standpunt weten in te nemen. Om deze redenen moet juist de eerstegraads docent in staat zijn

29 28 een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van het (eigen) vakonderwijs. Het doel van het VDO is gekoppeld aan de eindtermen van de ICLON opleiding, voor wat betreft de rol als onderzoeker/ontwikkelaar. De leraar voorbereidend hoger onderwijs onderschrijft zijn verantwoordelijkheid als onderzoeker/ontwikkelaar. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheid om op grond van zijn wetenschappelijke achtergrond een bijdrage te leveren aan de systematische verdieping van verschillende aspecten van de verschillende rollen van de docent in de school. Criterium 1e: De opleidingsschool met academische kop verbindt het opleiden van leraren met het verrichten van praktijkgericht onderzoek en schoolontwikkeling. De verbinding tussen het opleiden van studenten en het praktijkgericht onderzoek en schoolontwikkeling is één van de uitgangspunten van de visie van de OSR. Het cafetariamodel AOSR biedt de kaders voor het realiseren van deze verbinding op de drie academische scholen, waarbinnen scholen de ruimte hebben om de koppeling op een eigen manier te maken. Op alle scholen is een schoolopleider verantwoordelijk voor de coördinatie van de (onderzoeks)begeleiding van studenten. De onderzoeksbegeleiding van studenten wordt uitgevoerd door docent-onderzoekers of vakcoaches. Deze vakcoaches voeren zelf geen onderzoek uit, maar zijn getraind in het begeleiden van onderzoek. Op het Penta College CSG wordt de onderzoeksbegeleiding verzorgd door de docent-onderzoekers; bij de Wolfert van Borselen Scholengroep en Thorbecke VO is ervoor gekozen om de onderzoeksbegeleiding door vakcoaches te laten verzorgen (met de docent-onderzoekers als vraagbaak/critical friends). Voor de koppeling van studenten aan de academische functie is een draaiboek ontwikkeld, waarin de taken en verantwoordelijkheden voor de diverse betrokkenen zijn geconcretiseerd in een tijdpad. Dit draaiboek is vastgesteld in de stuurgroep en wordt door de betrokken partners nageleefd. De koppeling van studenten aan de academische functie wordt jaarlijks geëvalueerd en direct vertaald in afspraken voor het nieuwe schooljaar. Evaluatie Het onderzoek in is goed verlopen op Wolfert van Borselen en Thorbecke VO. Er heeft schoolrelevant onderzoek plaatsgevonden. Op beide scholen heerst een echte onderzoekscultuur. Daarnaast heeft het onderzoek op Wolfert van Borselen zelfs geresulteerd in een special issue van een internationaal, peer-reviewed wetenschappelijk tijdschrift met bijdragen van docent-onderzoekers, studenten en leerlingen. In schooljaar is het Penta College erin geslaagd de eerste onderzoeksbegeleiding van de 4e jaars OidS-studenten te verzorgen. Het aantal studenten blijft echter redelijk beperkt (5). Op Wolfert van Borselen en Thorbecke VO is ervoor gekozen de onderzoeksbegeleiding te beleggen bij de vakcoaches. Op Wolfert van Borselen is dit gelukt voor de 1e graads studenten op de locatie Bentincklaan. Deze vakcoaches zijn geprofessionaliseerd in het vervullen van de rol van critical friend bij de onderzoeksbegeleiding van studenten. Op Thorbecke VO is het helaas nog niet gelukt om de onderzoeksbegeleiding van studenten te verzorgen (slechts 1 student). In wordt op Wolfert van Borselen en Thorbecke VO ingezet op het verbeteren van de onderzoeksbegeleiding van studenten door het professionaliseren van een bredere groep vakcoaches op dit gebied. Evaluatie Op de drie academische scholen heeft in schoolrelevant onderzoek plaatsgevonden en de docentonderzoekers hebben hun onderzoekscompetenties verder ontwikkeld. Er is onderzoek gedaan naar de doorstroomproblematiek in de vierde klassen, loverboys en de effectiviteit van onderwijsvernieuwingen. Met betrekking tot de onderzoeksbegeleiding van studenten zijn er verschillen tussen de scholen. Op Wolfert van Borselen zijn de masterstudenten van het ICLON begeleid bij hun onderzoek door vakcoaches in de rol van critical friend. Op het Penta College hebben de docent-onderzoekers in samenwerking met een student onderzoek uitgevoerd naar loverboys. Het is niet gelukt om substantiële aantallen studenten van de HR te begeleiden bij hun onderzoek om verschillende redenen, zoals het beperkt aantal studenten met een onderzoeksopdracht, een misverstand in de communicatie of doordat de betrokken vakcoaches niet tijdig waren geprofessionaliseerd. Dit schooljaar is voor het eerst een substantieel aantal vakcoaches geprofessionaliseerd op het gebied van de onderzoeksbegeleiding van studenten. Naar verwachting kunnen de scholen hier in de vruchten van plukken en een grotere rol spelen in de onderzoeksbegeleiding van studenten.

30 4.1.2 Sterkte-zwakte analyse beoogde eindkwalificaties 29 Hieronder staan de resultaten van de sterkte-zwakte analyse voor de academische kop voor standaard 1. Sterke punten Op de academische scholen is een onderzoeksinfrastructuur gerealiseerd (een pool van opgeleide onderzoekers per school), die een belangrijke basis biedt voor de koppeling tussen opleiding, schoolontwikkeling en onderzoek. Door middel van het cafetariamodel kunnen de academische scholen de koppeling tussen opleiding, schoolontwikkeling en onderzoek realiseren die het beste past bij de betreffende school en de aanwezige onderzoeksexpertise. Er is een professionaliseringstraject ontwikkeld voor de vakcoaches op het gebied van onderzoeksbegeleiding. Verbeterpunten Er zijn 55 vakcoaches geprofessionaliseerd op het gebied van onderzoeksbegeleiding, maar deze vakcoaches zijn werkzaam op een beperkt aantal schoollocaties. Ook op andere locaties van de AOSR-scholen worden vakcoaches geprofessionaliseerd op het gebied van onderzoeksbegeleiding Geplande verbeteracties beoogde eindkwalificaties Op basis van de sterkte-zwakte analyse zijn de volgende verbeteracties geformuleerd: Het verzorgen van een professionalisingstraject op het gebied van onderzoeksbegeleiding voor minimaal 20 vakcoaches op verschillende locaties van Wolfert van Borselen en Thorbecke VO (10 vakcoaches per school). Het begeleiden van de opgeleide docent-onderzoekers en vakcoaches op het gebied van onderzoek en onderzoeksbegeleiding door ervaren onderzoekers van het ICLON en de Hogeschool Rotterdam; iedere school krijgt 88 uur begeleidingstijd per jaar (naar eigen keuze in te zetten).

31 Standaard 2: Onderwijsleeromgeving Beschrijving van de huidige situatie: onderwijsleeromgeving In deze paragraaf staat de huidige situatie voor de academische kop van OSR wat betreft de criteria academische kop voor standaard 2 centraal. Programma Criterium 2i: De opleidingsschool met academische kop beschikt over een onderzoeksprogramma. Onderzoeksprogramma AOSR De AOSR beschikt over een eigen onderzoeksprogramma (bijlage 8). Het onderzoeksprogramma heeft als doel alle betrokkenen bij de academische kop inzicht te geven in de visie van de academische opleidingsschool OSR, de onderzoeksthema s en de verdeling van taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden tussen de partners. Het onderzoeksprogramma bevat de volgende onderdelen: 1. Inleiding 2. Visie academische opleidingsschool 3. Onderzoeksthema s 4. Verdeling taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden Organisatiestructuur AOSR Begeleidingsstructuur academische scholen (professionaliseringsmogelijkheden voor docent-onderzoekers en vakcoaches) Koppeling studenten aan onderzoek (draaiboek/stappenplan voor koppeling) Begeleiding studenten bij onderzoek (type onderzoek, begeleiding, beoordeling, afstemming, eindverantwoordelijkheid) Niveau onderzoeks- en innovatiecompetenties studenten (competentieniveau per studieonderdeel onderzoek) 5. Bijlagen: Onderzoekscompetenties AOSR Innovatiecompetenties AOSR Competenties lid van een lerend team AOSR Het onderzoeksprogramma beschrijft onder andere de onderzoeksthema s van de scholen en lerarenopleidingen binnen de AOSR. Dit zijn de volgende thema s: Onderwijs en innovatie: effecten en effectiviteit van vernieuwingen en veranderingen op Wolfert-scholen; Onderzoek naar de doorstroomproblematiek in de vierde klassen van Thorbecke Voortgezet Onderwijs; Loverboys (Penta College CSG); Onderzoekend Vermogen van tweedegraads studenten (HR); Vakdidactisch ontwerponderzoek (VDO) ICLON; Vakdidactisch onderzoek SEC. Studenten krijgen de mogelijkheid om onderzoek te doen binnen een thema van het onderzoeksprogramma van de school. Om deze koppeling te kunnen realiseren, is in het draaiboek opgenomen dat de scholen de onderzoeksthema s voor de zomer aanleveren aan de lerarenopleiding, zodat de studenten tijdig kunnen worden geïnformeerd.

32 Het vaststellen van het onderzoeksprogramma op de drie scholen is een onderdeel van het kwaliteitszorgsysteem van de OSR. De drie academische scholen actualiseren jaarlijks hun onderzoeksprogramma als onderdeel van de kwaliteitscyclus (jaarverslag onderzoek) en rapporteren in het jaarverslag over de uitgevoerde onderzoeken binnen het onderzoeksprogramma. 31 Criterium 2j: Het programma is dusdanig vormgegeven dat de student in staat wordt gesteld het uitvoeren van praktijkgericht onderzoek naar schoolontwikkeling op het juiste niveau te ontwikkelen. Studenten binnen de OSR verrichten in principe altijd schoolrelevant onderzoek (voor zover onderzoek onderdeel uitmaakt van het curriculum van de student; dit geldt bijv. niet voor de educatieve minoren en de 1e en 2e jaars bachelorstudenten). De scholen stellen jaarlijks een onderzoeksprogramma op in het kader van de kwaliteitszorgcyclus (jaarverslag onderzoek). Op basis hiervan wordt een lijst opgesteld met thema s voor studenten binnen het onderzoeksprogramma van de school. Voor zover mogelijk worden studenten gekoppeld aan het onderzoeksprogramma van de school (in hebben 23 studenten onderzoek gedaan binnen het onderzoeksprogramma van de scholen). Dit is niet altijd mogelijk, bijvoorbeeld vanwege de eisen vanuit de lerarenopleiding (vakdidactisch onderzoek wo lerarenopleidingen) of omdat de thema s uit het onderzoeksprogramma niet aansluiten bij de interesses van de student. In dat geval wordt in overleg met de student gekozen voor een eigen onderzoeksonderwerp, waarbij voorop staat dat het onderzoek relevant is voor de school. Vanaf schooljaar worden jaarlijks in september/oktober bijeenkomsten georganiseerd voor de hbo-studenten van de academische scholen, waarbij zij worden gekoppeld aan de onderzoeksprogramma s van de scholen. Naar verwachting zal de koppeling hierdoor beter verlopen. Bij de uitvoering van het onderzoek worden de studenten vanuit de school begeleid door de vakcoach of een docent-onderzoeker (afhankelijk van de inrichting op schoolniveau) en een begeleider vanuit de lerarenopleiding. De rol van de begeleider van de school kan variëren van eerste begeleider (hbo) tot critical friend (wo). Hbo lerarenopleidingen In de hbo lerarenopleiding is onderzoek standaard onderdeel van een hbo-bachelor: Hbo-bachelors moeten op basis van reflectie, het toepassen van bewezen kennis en met systematisch innoveren een bijdrage leveren aan het ontwikkelen van de beroepspraktijk (HBO-raad, 2009). De hbo lerarenopleiding besteedt daarom aandacht aan onderzoek in de opleiding onder de noemer onderzoekend vermogen van de hbo-bachelor. Aan het onderzoekend vermogen van de studenten van de HR worden drie componenten onderscheiden: 1. Het beschikken over een onderzoekende houding (reflectief); 2. De kennis uit onderzoek van anderen kunnen toepassen (verantwoordend); 3. Het zelfstandig een eenvoudig onderzoek uitvoeren (onderzoekend). Er zijn doelstellingen en eindkwalificaties voor het onderzoekend vermogen opgesteld en geconcretiseerd (zie criterium 1d). Het onderzoek zit op een groot aantal plaatsen in het curriculum; voor een deel expliciet en voor een deel impliciet. De betrokken leerlijnen zijn: Leerlijnen Vakinhoud en vakdidactiek Leerlijn Onderwijskunde en beroepsvorming Leerlijnen Stages en studieloopbaancoaching Leerlijn Keuze en profilering Afstuderen startbekwaam De eindkwalificaties ten aanzien van onderzoekend vermogen worden expliciet beoordeeld in het vakdidactisch onderzoek. Wo lerarenopleidingen Studenten van het ICLON voeren een Vakdidactisch Ontwerponderzoek uit. Studenten leren onderzoek uit te voeren naar de eigen onderwijspraktijk. Zij vertalen een onderwerp uit de eigen onderwijspraktijk naar hanteerbare en onderzoekbare vraagstellingen voor ontwerponderzoek. Vervolgens selecteren zij geschikte onderzoeksontwerpen en methoden van dataverzameling en analyse voor het beantwoorden van onderzoeksvragen. De student werkt bij voorkeur samen met één of meer collega-studenten aan het vakdidactisch ontwerponderzoek. Het vakdidactisch ontwerponderzoek wordt op basis van een goedgekeurd plan uitgevoerd. De student wordt begeleid door de (eigen) vakdidacticus en een onderzoeker en kan daarnaast voor vragen en

33 32 feedback terecht bij docenten van de school (docent-onderzoekers en vakcoaches vervullen de rol van critical friend ). Studenten van de TU Delft ontwikkelen tijdens de opleiding een onderzoekende houding door in de verschillende vakken 1) onderzoeksartikelen te lezen en 2) zelf kleinschalige onderzoekjes uit te voeren. In de masterfase wordt hierop voortgebouwd in het vak Methoden van Onderzoek (SL3111) en het onderzoek dat de student uitvoert (SL3311). Onderzoek is ontwerpgericht en vakdidactisch van aard. Onderzoek wordt in principe binnen een school uitgevoerd. Het onderzoek wordt begeleid door onderzoekers van SEC. Ook de studenten van de SEC kunnen op de academische scholen voor feedback terecht bij de vakcoaches en docent-onderzoekers van de school waar de student stage loopt. Begeleiding Criterium 2k: De opleidingsschool met academische kop beschikt over voldoende en hoogwaardige begeleiding van studenten en een goede ondersteuning van docenten bij hun onderzoeks- en begeleidingstaken. Voldoende en hoogwaardige onderzoeksbegeleiding studenten De drie academische scholen zijn verantwoordelijk voor de aanwezigheid van voldoende onderzoeks- en innovatiecompetenties binnen de school, zodat voldoende en hoogwaardige begeleiding van studenten kan worden geboden. De onderzoeksbegeleiding wordt uitgevoerd door vakcoaches en/of docent-onderzoekers. Op de drie academische scholen is al sinds 2006 geïnvesteerd in het professionaliseren van docentonderzoekers en vakcoaches op het gebied van onderzoek en onderzoeksbegeleiding en op alle scholen is een onderzoeksinfrastructuur gerealiseerd. De afspraken over de onderzoeksinfrastructuur zijn vastgelegd in de notitie nieuw model voor inrichting AOS van december De scholen leggen hierover verantwoording af in het jaarverslag onderzoek. Ondersteuning docenten bij onderzoeks- en begeleidingstaken Voor de ondersteuning van docent-onderzoekers en vakcoaches bij hun onderzoeks- en begeleidingstaken zijn ervaren onderzoekers van de Hogeschool Rotterdam en het ICLON beschikbaar. De begeleidingsuren van de lerarenopleidingen kunnen flexibel door de scholen worden ingezet voor een aantal doeleinden: Professionalisering van vakcoaches (m.b.t. onderzoeksbegeleiding studenten) Professionalisering van nieuwe docent-onderzoekers (begeleiding bij uitvoering onderzoek) Professionalisering van zittende docent-onderzoekers (consultatie, desgewenst begeleiding bij uitvoering onderzoek) Per jaar kan iedere school 88,5 uur (ca. 11 dagen) aan flexibele begeleiding van de lerarenopleidingen inzetten Sterkte-zwakte analyse onderwijsleeromgeving Hieronder staan de resultaten van de sterkte-zwakte analyse voor de academische kop voor standaard 2 onderwijsleeromgeving. Sterke punten Er heerst een onderzoekscultuur op de academische scholen binnen de OSR. Er is een basisinfrastructuur voor onderzoek gerealiseerd; op één school is een plusvariant gerealiseerd (Wolfert van Borselen). De studenten en leerlingen profiteren hier van. Ondanks de beperkte financiële middelen is het de scholen gelukt de onderzoeksinfrastructuur in stand te houden (soms in afgeslankte vorm). Op de scholen vindt schoolrelevant onderzoek plaats door docent-onderzoekers en studenten. Verbeterpunten In de afgelopen jaren zijn scholen geconfronteerd met financiële krapte, onder meer door teruglopende leerlingenaantallen en rechtspositionele verplichtingen. Dit heeft hier en daar geleid tot een terugtrekking op het primaire proces. De academische scholen hebben keuzes gemaakt ten aanzien van de inzet van de financiële middelen: Wolfert van Borselen en Thorbecke VO hebben met name ingezet op de facilitering van

34 docent-onderzoekers (onderzoeksbegeleiding studenten wordt gefaciliteerd binnen de reguliere taakstelling van vakcoaches), terwijl Penta vooral inzet op de onderzoeksbegeleiding van studenten (geen docentonderzoek). Op Wolfert van Borselen en Thorbecke VO worden studenten bij hun onderzoek begeleid door vakcoaches. Nog niet alle studenten worden begeleid door de school bij hun onderzoek; in zijn 25 studenten door de scholen begeleid bij hun onderzoek. Door in te zetten op de professionalisering van vakcoaches en een betere informatievoorziening naar studenten en scholen (middels een onderzoeksbijeenkomst voor HRstudenten en scholen in september) wordt ernaar gestreefd om vanaf schooljaar meer studenten vanuit de school te begeleiden bij hun onderzoek. Binnen de Hogeschool Rotterdam bestaat er variatie tussen de vakgroepen wat betreft de timing en verwachtingen ten aanzien van het onderzoek. Het is daarom belangrijk om de planning en verwachtingen aan het begin van het schooljaar zo duidelijk mogelijk te communiceren naar alle betrokkenen (studenten en scholen), bijvoorbeeld middels de onderzoeksbijeenkomsten voor HR-studenten die vanaf worden georganiseerd Geplande verbeteracties onderwijsleeromgeving Op basis van de sterkte-zwakte analyse van de onderwijsleeromgeving van de academische kop zijn de volgende verbeteracties geformuleerd: Het vergroten van het aantal studenten dat door de school wordt begeleid bij het onderzoek. Voortaan worden alle categorieën studenten van de HR, die onderzoek moeten doen, door de AOS-scholen begeleid bij hun onderzoek. Als het aantal studenten te hoog is in verhouding tot de beschikbare begeleidingscapaciteit, wordt voorrang gegeven aan de 4e jaars OidS-studenten. De studenten van ICLON en SEC worden bij hun onderzoek door de school begeleid in de rol van critical friend. Meer structureel overleg tussen de onderzoeks- en opleidingscoördinatoren; op OSR-niveau overleggen de onderzoeks- en opleidingscoördinatoren minimaal één keer per jaar en op schoolniveau vindt op regelmatige basis overleg plaats tussen de onderzoeks- en opleidingscoördinatoren. Het tijdig informeren van de scholen en studenten over de planning en inhoud van de onderzoeksopdrachten door de Hogeschool Rotterdam. Het tijdiger betrekken van de HR-studenten bij het onderzoek op de AOSR-scholen middels bijeenkomsten voor studenten, onderzoekscoördinatoren, docent-onderzoekers en begeleiders op de drie AOS-scholen in september/oktober. De HR organiseert deze bijeenkomsten. Het versterken van de onderzoeksinfrastructuur op het Penta College; er wordt een impuls gegeven aan het eigen onderzoek door docent-onderzoekers. 4.3 Standaard 4: Kennisdeling Beschrijving van de huidige situatie: kennisdeling Hieronder wordt de stand van zaken binnen OSR wat betreft de academische kop voor standaard 4 toegelicht. Criterium 4d: De opleidingsschool met academische kop zorgt voor de kennisdeling tussen de partners en met de andere opleidingsscholen met academische kop. De AOSR biedt een leergemeenschap voor aankomende leraren, er wordt samengewerkt tussen scholen en instellingen voor hoger onderwijs in de opleiding en de beoordeling van studenten en er is een infrastructuur voor het gezamenlijk opleiden. Vanwege het bovenbestuurlijke karakter van het samenwerkingsverband beschikt de AOSR over een groot regionaal bereik (in totaal circa 80% van de VO-scholen in de regio Rotterdam, circa leerlingen in de regio Rotterdam verspreid over 62 locaties). Hierdoor vervult de AOSR een regionale functie voor de onderwijsarbeidsmarkt in het eerste- en tweedegraads gebied. Binnen het samenwerkingsverband is er structureel overleg en kennisdeling tussen de samenwerkingspartners op de verschillende niveaus en de betrokken partijen weten elkaar goed te vinden. Informatie en documenten worden

35 34 gedeeld via de website Bij relevante ontwikkelingen, zoals de harmonisatie van de Leerlijn Stage, Leren&Werken van de Hogeschool Rotterdam, wordt er nauw samengewerkt tussen de scholen en instituten en wordt optimaal gebruik gemaakt van elkaars expertise. Op 22 juni 2015 heeft het OSR congres plaatsgevonden met als centraal thema Leren van en met elkaar, met deelnemers van de scholen en instituten. Ook regionaal wordt er nauw samengewerkt in projecten als de Knelpuntenaanpak Rotterdam en het project Begeleiding Startende Leraren (TU Delft - SEC, Universiteit Leiden - ICLON, Hogeschool Rotterdam - IvL). De onderzoeken die worden uitgevoerd binnen de academische opleidingsschool worden intern gedeeld via schoolbijeenkomsten (presentaties op de school) en via het besloten deel van de OSR-website. Daarnaast worden onderzoeken waar mogelijk gepubliceerd in (wetenschappelijke) tijdschriften. Zo hebben onderzoekers, studenten en leerlingen van de Wolfert van Borselen Scholengroep een special issue verzorgd van het internationaal peerreviewed tijdschrift IB Journal of Teaching Practice ( showtoc). Voor het delen van kennis met andere (academische) opleidingsscholen maakt de AOSR voornamelijk gebruik van de infrastructuur van het Steunpunt Opleidingsscholen en School aan Zet. Daarnaast neemt de AOSR deel aan expertmeetings en bijeenkomsten met andere opleidingsscholen, die vanuit de instituten worden geïnitieerd. Ook verzorgt de AOSR met enige regelmaat workshops op (inter)nationale conferenties over onderzoek in de school, waaronder een pre conference workshop over onderzoek in de school op de Annual Conference van de European Council of International Schools in Nice (Zuid Frankrijk, november 2014) en een sessie over de verbinding tussen opleiden, onderzoek en schoolontwikkeling op het VO-congres (maart 2015). Het versterken van de kennisdeling is één van de speerpunten van de ambities van de AOSR (zie hoofdstuk 2). In de afgelopen periode heeft de AOSR geconstateerd dat zij het samenwerkingsverband nog beter zou kunnen benutten voor structurele kennisdeling met betrekking tot de begeleiding van beginnende leraren (inductiefase), de professionalisering van zittende leraren en vier inhoudelijke thema s (omgaan met verschillen, opbrengstgericht werken, ouderbetrokkenheid en pesten). Hiertoe zijn in werkgroepen ingericht, waarin kennis wordt gedeeld en vertaald naar concrete inhouden voor het opleidingsprogramma van de AOSR. Daarnaast zijn 12 vertegenwoordigers van de scholen in september 2015 geprofessionaliseerd in het neerzetten en begeleiden van professionele leergemeenschappen Sterkte-zwakte analyse kennisdeling De uitkomsten van de sterkte-zwakte analyse op het gebied van kennisdeling zijn hieronder beschreven. Sterke punten Er wordt op verschillende manieren kennis gedeeld binnen de AOSR en met partijen buiten het samenwerkingsverband: middels de learning community van AOSR, middels (wetenschappelijke) publicaties, het Steunpunt Opleidingsscholen, het OSR-congres, intervisiebijeenkomsten van School aan Zet en samenwerking met andere projecten/initiatieven in de regio. Het onderzoek op Wolfert van Borselen heeft geresulteerd in een special issue van een internationaal, peerreviewed wetenschappelijk tijdschrift (IB journal of Teaching Practice) met artikelen van docent-onderzoekers, studenten en leerlingen. Verbeterpunten De potentie van de leergemeenschap van de AOSR voor structurele kennisdeling wordt nog te weinig benut.

36 4.3.3 Geplande verbeteracties kennisdeling Op basis van de sterkte-zwakte analyse zijn de volgende verbeteracties geformuleerd op het gebied van kennisdeling: De aanwezige kennis en expertise op het gebied van begeleiding beginnende leraren, omgaan met verschillen, opbrengstgericht werken (incl. ouderbetrokkenheid en pesten) inventariseren, delen en integreren in de opleidingsschool; hiertoe zijn in vijf werkgroepen ingericht die aan de slag gaan als professionele leergemeenschap. Dit resulteert in concrete producten die ingezet kunnen worden in de initiële en post-initiële opleidingen binnen de OSR. Het organiseren van een AOSR-congres in 2016 voor deelnemers binnen en buiten het samenwerkingsverband AOSR. Het verbinden van de (onderzoeks)thema s van de AOSR en het kenniscentrum Talentontwikkeling van de Hogeschool Rotterdam. 35

37 36