Voortgangsbrief: Plan van Aanpak Fase 2 Vitale Bedrijventerreinen - Voortgang en Uitvoering

Transcriptie

1 Luttenbergstraat 2 Postbus GB Zwolle Telefoon Fax provincie.overijssel.nl postbus@overijssel.nl RABO Zwolle Provinciale Staten van Overijssel Inlichtingen bij Mw. I. Kalkhoven telefoon igam.kalkhoven@overijssel.nl Voortgangsbrief: Plan van Aanpak Fase 2 Vitale Bedrijventerreinen - Voortgang en Uitvoering Voortgangsbrief 1 1 Samenvatting De provincie Overijssel hecht grote waarde aan vitale bedrijventerreinen, die goed passen in het landschap en waarvan de grond optimaal gebruikt wordt. In het Coalitieakkoord &Overijssel! wordt ingezet op het bieden van ruimte voor lokale bedrijvigheid en de herstructurering van verouderde bedrijventerreinen. Via het project Vitale Bedrijventerreinen geven we invulling en uitvoering aan deze doelstelling. Het afgelopen jaar is veel vooruitgang geboekt in de hoofddoelstelling van het project namelijk intensivering van de herstructurering van verouderde bedrijventerreinen in Overijssel. Het Plan van Aanpak Fase 1 is uitgevoerd en voor u ligt het Plan van Aanpak Fase 2 in de vorm van een voortgangsbrief met vervolgstappen. Doel van deze brief is om te rapporteren over de voortgang van projectonderdelen zoals de Aanjaagprojecten en de denkrichtingen voor het beleid voor de langere termijn aan u voor te leggen. Wij stellen ons voor de stappen in 2008 te laten uitmonden in een Meerjarenprogramma Vitale Bedrijvigheid Deze dient als input voor de Omgevingsvisie. Het Meerjarenprogramma is het kader waarbinnen alle herstructureringsactiviteiten van de provincie gaan plaatsvinden. Hierin wordt de inzet van de provincie beschreven. De herstructureringsopgave in Overijssel zal daarin in prioriteitsvolgorde, daar waar de provincie een bijdrage levert, worden opgenomen. U kunt daarnaast in deze brief kennis nemen van de algemene conclusies over het evenwicht tussen herstructurering en nieuwe bedrijventerreinen, het Eindadvies financieringsinstrumentarium en de nieuwe pilot met het Kwaliteitsscoresysteem Bedrijventerreinen in vier gemeenten. 2 Inleiding en probleemstelling 2.1. Terugblik We hebben het afgelopen jaar een grote stap voorwaarts gemaakt in de intensivering van de herstructurering van verouderde en vervallen bedrijventerreinen in Overijssel. Het Plan van Aanpak Fase 1 is uitgevoerd en voor u ligt het Plan van Aanpak Fase 2: Voortgang en Uitvoering, met de vervolgstappen. Dit alles willen wij in 2008 laten uitmonden in een Meerjarenprogramma Vitale Bedrijvigheid en dient als input voor de Omgevingsvisie. Het Meerjarenprogramma Vitale Bedrijvigheid zal het kader zijn waarbinnen alle herstructureringsactiviteiten van de provincie gaan plaatsvinden. Hierin zal de inzet van de provincie financieel en stimulerend beschreven worden. Bijlagen div. verzending

2 Daarbij zal de herstructureringsopgave in Overijssel in prioriteitsvolgorde, daar waar de provincie een bijdrage levert, opgenomen zijn. Hierdoor weten alle betrokkenen waar ze komende jaren aan toe zijn. In deze voortgangsbrief gaan wij achtereenvolgens in op de volgende onderwerpen: 1. Evenwicht herstructurering en nieuwe bedrijventerreinen 2. Kwaliteit en duurzaamheid 3. Financieringsinstrumentarium 4. Aanjaagprojecten 5. Inventarisatie herstructureringsopgave 2 In november 2006 heeft u het Plan van Aanpak Fase 1 goedgekeurd. Bovengenoemde onderwerpen zijn daarin aangekondigd. Zo stond daarin het voornemen zeven aanjaaggemeenten in vijf aanjaagprojecten aan te wijzen. De eindrapportage hiervan vindt u in bijlage I (SIS PS/2007/889). De aangekondigde evaluatie naar de aanjaagprojecten is ook uitgevoerd. In paragraaf 2.5 vindt u een samenvatting hiervan. Het besluit een inventarisatie te laten doen naar de meest optimale financieringsinstrumenten om de herstructurering in Overijssel te versnellen, is uitgevoerd. Voor het eindadvies hiervan zie bijlage II (SIS PS/2007/890). De aangekondigde inventarisaties naar de omvang en specifieke kenmerken van de Overijsselse herstructureringsopgave is onlangs gereed gekomen. In bijlage III (SIS PS/2007/892) treft u de rapportage hiervan aan. Op dit moment wordt deze inventarisatie gelegd langs de plannen die er nu zijn bij alle gemeenten als het gaat om de aanleg van nieuwe terreinen. Van de uitkomsten hiervan wordt u over enkele maanden op de hoogte gesteld. In paragraaf 2.2. gaan wij nader in op het evenwicht tussen de te herstructureren bedrijventerreinen en de aanleg van nieuwe bedrijventerreinen. In het Plan van Aanpak Fase 1 is door ons aangekondigd dat er naast de intensivering van de herstructurering, onderzoek gedaan zal worden naar een kwalitatieve impuls. In paragraaf 2.3. vindt u de uitwerking die wij hieraan willen geven Evenwicht herstructurering en nieuwe bedrijventerreinen In het Coalitie-akkoord is opgenomen, dat herstructurering van verouderde bedrijventerreinen noodzakelijk is om een goed alternatief te blijven bieden voor uitbreiding met nieuwe bedrijventerreinen. Herstructurering biedt namelijk niet alleen directe ruimtewinst (opnieuw uitgeefbare kavels, multifunctioneel en intensief ruimtegebruik) maar is vooral van belang voor de indirecte ruimtewinst. Bedrijven zijn veel minder geneigd naar nieuwe terreinen te verhuizen wanneer het bestaande terrein opgeknapt is en vitaal gehouden wordt. In een aantal gevallen is er sprake van transformatie van verouderde bedrijventerreinen of delen daarvan naar functies als wonen en voorzieningen. Ook in die gevallen is er sprake van ruimtewinst, omdat ook dan minder nieuwe uitleggebieden nodig zijn voor die functies. In aanvulling op de in gang gezette intensivering van de herstructurering is er in het Coalitieakkoord ook een aantal uitgangspunten opgenomen met betrekking tot de aanleg van nieuwe bedrijventerreinen: Wij geven ruimte aan de eigen groei van lokaal gewortelde bedrijven op lokale bedrijventerreinen. Voor die bedrijven kan uitbreiding van lokale bedrijventerreinen worden toegestaan op basis van een kwantitatief en kwalitatief bedrijventerreinenplan dat de gemeente heeft afgestemd met haar buurgemeenten. Voorwaarde is altijd goede landschappelijke inpassing en ruimtelijk kwaliteit, waarbij een advies van het Atelier Ruimtelijke Kwaliteit door de gemeente wordt meegewogen. Het aard-en-schaal -criterium uit het streekplan wordt in de nieuwe omgevingsvisie vervangen door een kwalitatieve benadering. Tot dat moment hanteren wij als interpretatie dat er geen kwantitatieve beperking geldt voor de bedrijventerreinen van de vijf grote steden in stedelijke netwerken en de streekcentra Steenwijk en Hardenberg. Voor de kleine kernen hanteren wij een beperking tot 0,5 ha voor een bedrijf; voor de grotere kernen geven wij ruimte tot in principe 1 ha; voor grotere kernen met extra werkgelegenheidsfunctie tot in principe 2 ha. Voor verplaatsingen ter verbetering van de leefomgeving, overlastbeperking en revitalisering of herstructurering geldt geen beperking in omvang. De kwaliteitswinst van deze verplaatsingen dient uiteraard wel inhoudelijk te worden onderbouwd.

3 De kern van deze passage gaat uit van het bieden van ruimte voor bedrijvigheid. Echter, gezien de geformuleerde randvoorwaarden betekent dit niet een ongeclausuleerde uitbreiding. Er is dus sprake van een en-en -beleid, dat wil zeggen dat de behoefte aan uitbreiding wordt aangetoond op basis van genoemd bedrijvenplan. 3 Voor de input in de discussie ten behoeve van de Omgevingsvisie is een inventarisatie met alle gemeenten uitgevoerd naar de plannen voor nieuwe bedrijventerreinen. Uit die gesprekken is gebleken dat er veelal sprake dient te zijn van maatwerk. De analyse van de gegevens verwachten wij over enkele maanden te hebben afgerond en zullen wij u, in samenhang met de herstructureringopgave, voorleggen. Naast de logische verschillen per gemeente c.q. regio, zijn er in ieder geval al wel een aantal algemene conclusies te trekken: 1. Er is nu geen of een zeer beperkte afstemming met omliggende gemeenten over de programmering. Dit komt mede omdat veel gemeenten geen logische samenhang zien met de buurgemeenten als het gaat om economisch beleid. Vooral bij de netwerksteden en, opvallend genoeg gemeenten op de provinciegrens (zowel noord als zuid), wordt wel samengewerkt. 2. Er zijn geen of maar zeer beperkte afspraken over de grondprijs en/of segmentering met de buurgemeenten. 3. De meeste gemeenten worstelen met de problematiek van uitbreiding van binnen de gemeente verspreid gelegen bedrijven(terreinen) bij de (zeer) kleine kernen 1. Dit wordt, vooral in de landelijke gemeenten, voornamelijk veroorzaakt doordat lokale ondernemers ten behoeve van uitbreiding niet bereid zijn te verplaatsen naar een andere kern, laat staan naar de centrumgemeente. 4. De vraag naar uitbreiding van het aanbod komt voor bijna 100% door groei van lokale bedrijvigheid (inclusief startende ondernemers). Alle gemeenten, met uitzondering van de vijf grote en de groeikernen Steenwijk en Hardenberg, voeren dan ook geen acquisitie. 5. Weinig gemeenten zien de omliggende gemeenten als concurrent. De concurrentie wordt vooral gevoeld ten opzichte van Drentse gemeenten en Duitsland, en een enkeling merkt aanzuigende werking van een grote buurgemeente. De facto vertrekken er maar heel weinig bedrijven naar Duitsland alhoewel de grondprijs daar veel lager ligt. 6. Er wordt nauwelijks een relatie gelegd tussen herstructurering en nieuwe terreinen. Als deze relatie al gevoeld wordt, is dat vooral in de grote gemeenten. 7. Bovenstaande houdt ook in dat er nog nauwelijks gekeken wordt naar mogelijkheden van onderlinge verevening tussen nieuwe terreinen en herstructureringsprojecten. 8. Er is nog maar bij een enkele gemeente specifieke aandacht voor de kwaliteit, duurzaamheid en landschappelijke inpassing van nieuwe terreinen. Bij nog geen enkele gemeente heeft dit geleid tot het opstellen van concrete voorwaarden bij de aanleg c.q. uitgifte van terreinen. Ook op Rijksniveau wordt er op dit moment veel aandacht besteed aan de problematiek van de verrommeling van het landschap. De provincies zijn individueel en gezamenlijk via het IPO in gesprek met het Rijk om goede afspraken hierover te maken en waar mogelijk gezamenlijke acties en maatregelen voor te bereiden. Vervolg Wij zullen vanuit de projecten Vitale Bedrijventerreinen en de Omgevingsvisie Overijssel met nadere voorstellen komen inzake het onderdeel Bedrijventerreinen die tevens een uitwerking van het Coalitie-akkoord inhoudt. U wordt hierover in het voorjaar van 2008 nader geïnformeerd. 1 Circa 70% van de bedrijven en werkgelegenheid in Overijssel bevindt zich buiten bedrijventerreinen (bron: interne gegevens).

4 2.3. Kwaliteit en duurzaamheid In het Plan van Aanpak Fase 1 is aangekondigd dat de aspecten kwaliteit en duurzaamheid bij de herstructurering van bedrijventerreinen nog meer aandacht zullen krijgen. Eén van de instrumenten die hieraan volgens ons een bijdrage kan leveren is een kwaliteitsscoresysteem. Dit systeem bestaat uit een nulmeting en een periodieke vervolgmeting om de twee a drie jaar. Hiermee ontstaan een monitor en een benchmark. De monitor geeft inzicht in de kwaliteitsontwikkeling van een bedrijventerrein door de jaren heen. De benchmark geeft inzicht in de positionering van bedrijventerreinen ten opzichte van elkaar binnen een regio en de provincie. De resultaten van het systeem kunnen gebruikt worden voor beleidsadvisering in de provincie en de gemeenten. Ook levert het aanbevelingen op voor het doen van investeringen om het bedrijventerrein op een hoger kwaliteitsniveau te brengen danwel op niveau te houden (zie bijlage IV voor een voorbeeld van een kwaliteitsscorekaart/sis PS/2007/891). Het systeem geeft een gerichte impuls aan maatregelen om een hoger kwaliteitsniveau op bedrijventerreinen te bereiken en vast te houden. Tot slot geeft het systeem inzicht in de mate van succes van investeringen in de kwaliteit en duurzaamheid van bedrijventerreinen. 4 Omdat het invoeren van een dergelijk systeem een langjarig commitment van meerdere partijen vergt en een behoorlijke financiële investering in de aanloopfase, is besloten eerst een pilot met een dergelijk systeem uit te voeren. Het gaat om een systeem met sterren, analoog aan die van de hotelbranche. Net als bij hotels gaat het er niet om dat ieder bedrijventerreinen moet streven naar vijf sterren. Het systeem helpt juist bij de besluitvorming over segmentering. Op termijn kunnen ook bestaande bedrijventerreinen, die niet geherstructureerd hoeven te worden, en nieuwe terreinen, in het systeem opgenomen worden. Bijkomend voordeel van deze methodiek is dat deze inmiddels in een onafhankelijke landelijke stichting is ondergebracht. Hiermee is de onafhankelijke toetsing van de uitvoering, alsmede de onafhankelijkheid van de aanpassing van de toetsingscriteria en wegingsfactoren die in de loop der tijd nodig zal zijn, gewaarborgd. Ook andere gemeenten, provincies, investeerders en bedrijven kunnen hierdoor op termijn van deze systematiek gebruik maken. Het systeem is het meest effectief als alle terreinen (bestaand, geherstructureerd en nieuw) meegenomen worden en dit uiteindelijk leidt tot een landelijke invoering. Wat dit laatste betreft heeft het ministerie van VROM al belangstelling voor onze pilot getoond. Het provinciaal of landelijk invoeren van een dergelijk systeem brengt veel kosten met zich mee. Indien besloten wordt tot invoering van het systeem op provinciale (of landelijke) schaal, stellen ons dan ook voor dat dit gefaseerd over enkele jaren zal worden gedaan. Over het Kwaliteitsscoresysteem is overleg gevoerd met SER Overijssel en Natuur en Milieu Overijssel (NMO). SER Overijssel en Natuur en Milieu Overijssel (NMO) hebben ons per brief (d.d. 25 september 2007) laten weten in te kunnen stemmen met een pilot. Het Kwaliteitsscoresysteem voor bedrijventerreinen moet aan de volgende randvoorwaarden voldoen: 1. De methodiek en het resultaat zijn snel en gemakkelijk te begrijpen. 2. De methodiek is simpel, nauwkeurig en betrouwbaar. 3. De methodiek is bruikbaar voor publieke (provincie en gemeenten) en private partijen (ondernemers, investeerders, ontwikkelaars). 4. De methodiek is objectief en transparant. 5. De methodiek levert geen extra papierwerk op voor ondernemers en vraagt een minimale inspanning voor provincie en gemeenten. Om te kijken of het gekozen systeem in de praktijk aan bovenstaande randvoorwaarden voldoet is er een pilot uitgevoerd. Voor vier bedrijventerreinen in Overijssel is de kwaliteit aan de hand van het Kwaliteitsscoresyseem bepaald. De vier bedrijventerreinen zijn: - Haatland (Kampen) - Rollepaal (Hardenberg) - Haaksbergen Oost (Haaksbergen) - Oosterenk (Zwolle) Zowel de SER Overijssel als NMO zijn bereid geweest in de klankbordgroep zitting te nemen. Ook de vier gemeenten waarin de pilot is uitgevoerd, maken deel uit van de klankbordgroep.

5 De keuze van de bedrijventerreinen is gebaseerd op de indeling van de terreintypologie van het ministerie van EZ en de verouderingsfase. In de evaluatie van de pilot wordt bekeken of de hele systematiek aan de randvoorwaarden voldoet. Deze evaluatie zal begin 2008 zijn afgerond. U zult de uitkomsten hiervan ontvangen. Op basis van de evaluatie-uitkomsten, een overzicht van de te verwachten kosten en landelijke ontwikkelingen, zullen wij besluiten of en welk voorstel tot definitieve invoering wij u zullen voorleggen. Eigen provinciale kwaliteitscriteria Alhoewel wij verwachten dat een kwaliteitsscoresysteem een grote bijdrage zal leveren aan de verbetering van de kwaliteit en duurzaamheid van bedrijventerreinen, is dat niet het enige instrument dat wij willen inzetten om die terreinen vitaal te krijgen en te houden. Het Atelier Overijssel heeft in het project Werken aan het landschap een studie gedaan naar vernieuwende vormen van werklocaties en de mogelijkheden voor landschappelijke inpassing. De studie kan als een vingeroefening worden gezien die als een bouwsteen zal worden betrokken bij de voorstellen die worden ontwikkeld als input voor de nieuwe Omgevingsvisie Overijssel. Wij overleggen voorts met het Atelier Overijssel hoe het atelier in 2008 in bredere zin een bijdrage kan leveren aan het verhogen van de kwaliteit van bedrijvigheidslocaties. 5 Het beschikbaar stellen van provinciale financiële middelen zal gepaard moeten gaan met voorwaarden die gericht zijn op de verbetering en instandhouding van de kwaliteit en op duurzaamheid. Een focus op de belangrijkste aspecten van duurzaamheid en kwaliteit is hierbij noodzakelijk. Bij de aanpassing van de financieringsinstrumenten (zie paragraaf 2.4.) zullen deze aspecten meegenomen worden. Ook bij de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen zal hiervoor nadrukkelijk aandacht zijn. Dit laatste wordt meegenomen in de nieuwe Omgevingsvisie, waarbij een goede landschappelijke inpassing van nieuwe terreinen een voorwaarde zal zijn. Vervolg In het voorjaar van 2008 zal aan u de evaluatie van de pilot met het kwaliteitsscoresysteem en een voorstel tot vervolg voorgelegd worden. De huidige subsidieregeling zal in de loop van 2008 aangepast worden op basis van de aanbevelingen uit het eindadvies financieringsinstrumentarium (zie 2.4.), waarbij in de voorwaarden nadrukkelijker aandacht zal komen voor kwaliteit en duurzaamheid. Indien besloten wordt tot het instellen van een herstructureringsfonds en/of een herstructureringsmaatschappij (zie 2.4.), zullen ook daarbij nadrukkelijk eisen met betrekking tot kwaliteit een duurzaamheid meegenomen worden. Voorjaar 2008 zullen wij u hiervoor een voorstel ter besluitvorming voorleggen Financieringsinstrumentarium De aangekondigde inventarisatie van de financieringsinstrumenten om de herstructurering beter te faciliteren, is uitgevoerd. Het eindadvies is op 27 augustus 2007 opgeleverd (zie bijlage III). Wij hebben antwoord gevraagd op de vraag: Hoe kunnen met provinciale middelen andere financieringsbronnen het beste aangeboord worden zodat de herstructurering sneller en beter tot stand komt? Het eindadvies bestaat uit de volgende drie hoofdlijnen: 1. Het handhaven van een subsidielijn, maar de voorwaarden aan te scherpen. 2. Het opzetten van een provinciaal herstructureringsfonds. Dit fonds zorgt voor continuïteit in de geldstroom voor herstructurering en biedt vertrouwen en perspectieven bij marktpartijen. 3. Het oprichten van een provinciale herstructureringsmaatschappij. Hiermee kan actief op de markt worden geopereerd, en kunnen gemeenten ondersteund worden in kennis en capaciteit ten behoeve van de aantrekking van andere geldstromen en de uitvoering van herstructureringsprojecten. Wij onderschrijven in principe deze aanbevelingen. Aanbeveling 1 wordt direct overgenomen. In 2008 zal de huidige subsidieregeling aangepast worden op basis van de concrete voorstellen in het eindadvies. Wat betreft de besluitvorming met betrekking tot het oprichten van een fonds en een herstructureringsmaatschappij hebben wij opdracht gegeven eerst een ondernemingsplan te

6 maken. De consequenties van het oprichten van een fonds en een herstructureringsmaatschappij zijn namelijk zodanig dat wij eerst alle aspecten hiervan in kaart gebracht willen hebben alvorens een definitief voorstel hierover aan u voor te leggen. Als er wordt gekozen voor een herstructureringsmaatschappij, moet er antwoord komen op de vraag: Welke vorm moet een provinciale herstructureringsmaatschappij krijgen om op effectieve wijze de herstructureringsopgave in de provincie Overijssel aan te kunnen pakken. In het ondernemingsplan wordt concreet ingegaan op de doelstellingen en vragen op organisatorisch gebied, de rechtsvorm, de financiën en de operationalisering. Verder wordt onder meer een analyse verricht naar mogelijke staatssteun- en aanbestedingsproblematiek. Daarnaast worden de voorstellen ook nog bezien in het licht van het deelnemingenbeleid. In het plan zal ook aandacht besteed worden aan de mogelijke rol van Oost NV. Hierover hebben wij afstemming met de provincie Gelderland, die ook met de voorbereidingen voor een provinciale herstructureringsmaatschappij bezig is. De ervaringen die inmiddels in Noord- Brabant met de Brabantse Herstructureringsmaatschappij zijn opgedaan worden ook meegenomen. In het aanjaagproject Enschede/Kampen is kennis opgedaan met betrekking tot gemeentelijke herstructureringsmaatschappijen (zie bijlage II). Ook deze kennis wordt meegenomen. 6 De basisgedachte van het opzetten van een herstructureringsmaatschappij is dat de beschikbare financiële middelen zo efficiënt en bedrijfsmatig mogelijk worden beheerd. Deze manier van werken schept vertrouwen en perspectieven bij marktpartijen in de continuïteit van de (publieke) geldstroom die voor herstructurering beschikbaar gesteld wordt, waardoor het risico op hun investeringen lager wordt. Het wordt hierdoor makkelijker de vastgoedwaarde op bedrijventerreinen te verhogen, wat noodzakelijk is om een geherstructureerd bedrijventerrein op niveau te houden. Een provinciale herstructureringsmaatschappij heeft als voordeel dat het zich niet alleen financieel committeert aan de herstructurering, maar ook de organisatie daarvan op zich neemt en actief als marktpartij op de (vastgoed)markt kan opereren voor het verwerven van te herstructureren vastgoed en gronden. De herstructureringsmaatschappij werkt als een hefboom voor het aantrekken van geld uit de markt doordat gewerkt wordt met een minderheidsbelang in projecten en dat dit minderheidsbelang ook nog eens voor een deel gefinancierd kan worden met vreemd vermogen. De ervaring leert dat 1/6 deel van de benodigde financiële middelen van de overheid komt, en 5/6 uit de markt. Er ligt een nadrukkelijke relatie tussen de (markt)mogelijkheden voor een herstructureringsmaatschappij en duidelijkheid over de visie en perspectieven van herstructurering en aanleg van nieuwe bedrijventerreinen. Als voor de middellange termijn daarover geen duidelijkheid ontstaat, zal dat van grote invloed zijn op de slaagkans van een herstructureringsfonds en/of herstructureringsmaatschappij. Vervolg Na het gereedkomen van het ondernemingsplan zijn er nog enkele maanden nodig voor interne en externe afstemming hierover. In deze periode zullen wij voor u een informerende bijeenkomst organiseren. Wij zullen in het voorjaar van 2008 aan u een definitief voorstel voorleggen met betrekking tot het al dan niet overgaan tot het instellen van een herstructureringsfonds en/of een provinciale herstructureringsmaatschappij. Tot dat moment zullen er geen onomkeerbare stappen genomen worden Aanjaagprojecten In het Plan van Aanpak Fase 1 is aangekondigd dat wij de problematiek van de herstructurering nader zullen bekijken aan de hand van vijf aanjaagprojecten in zeven aanjaaggemeenten. Dit waren: 1. Enschede (Haven)/Kampen (Haatland) voor het aspect gemeentelijke herstructureringsmaatschappij. 2. Almelo (Dollegoor) voor het aspect procesmanagement. 3. Hardenberg (Bruchterweg)/Zwolle (Voorst) voor het aspect geluidszonering. 4. Ommen (De Strangen) voor het aspect duurzaamheid en kwaliteit. 5. Zwartewaterland (Hasselt) voor het aspect bedrijfsverplaatsing en procesmanagement.

7 Per aanjaaggemeente zijn prestatieafspraken gemaakt. Voor ieder aanjaagproject heeft de provincie ,- ter beschikking gesteld. Alle gemeenten hebben ook een eigen bedrag ingebracht voor in totaal ,-. Voor de bereikte resultaten zie bijlage II (SIS). In het Plan van Aanpak Fase 1 is ook gemeld dat wij Saxion Hogescholen zullen vragen een evaluatie-onderzoek te doen naar de methode van het werken met aanjaagprojecten. Geslaagde onderdelen van de aanjaagmethodiek die in alle of meerdere gemeenten toepasbaar zijn, willen wij namelijk meenemen in het op te stellen Meerjarenprogramma Vitale Bedrijvigheid. Saxion Hogescholen heeft deze evaluatie uitgevoerd. De meeste interviews ten behoeve van de evaluatie zijn voor de zomer van 2007 afgenomen. De latere interviews laten een verschuiving zien in de waardering over de provinciale inzet. Naarmate de tijd verstrijkt wordt de inzet positiever gewaardeerd. Dit is verklaarbaar, omdat de provincie in zijn totaliteit meer aandacht aan de diverse projecten heeft kunnen geven en een aantal projecten ook wat later op stoom zijn gekomen. Saxion Hogescholen komt tot de volgende aanbevelingen: 1. Verhelder doelen, rollen en verantwoordelijkheden van de provincie. 2. Optimaliseer het provinciale instrumentarium. 3. Faciliteer opbouw, bundeling en verspreiding van kennis en kunde. 7 Deze aanbevelingen worden meegenomen bij het maken van het Meerjarenprogramma Vitale Bedrijvigheid. Een bijkomend effect van het instellen van aanjaagprojecten in het bijzonder en het instellen van een provinciale projectgroep in het algemeen, is dat ook bij de niet-aanjaaggemeenten het onderwerp van de herstructurering hoger op de agenda is komen te staan en meer aandacht krijgt. Ten aanzien van de aanjaagprojecten Almelo, Ommen en Zwartewaterland, hebben wij geconcludeerd dat het functioneren van het aanjaagteam hier zodanig positieve effecten heeft, dat het jammer zou zijn als de extra provinciale aandacht nu zou ophouden. Daarom hebben wij deze aanjaagprojecten met één jaar verlengd. Hiervoor zullen nieuwe prestatie-afspraken gemaakt worden Inventarisatie herstructureringsopgave In het Coalitie-akkoord is onze betrokkenheid bij de herstructurering herbevestigd: Ons doel is ondernemers een zo goed mogelijk vestigingsklimaat te bieden. In Overijssel zijn veel verouderde bedrijventerreinen, die opgeknapt moeten worden om een goed alternatief te blijven voor uitbreiding met nieuwe bedrijventerreinen. Omwille van de kwaliteit van de leefomgeving kunnen verouderde bedrijventerreinen soms een nieuwe functie krijgen. De aanpak van verouderde bedrijventerreinen is primair een taak van gemeenten en bedrijven. Echter, veel projecten overstijgen de schaal van de gemeente, zowel wat betreft omvang als complexiteit. Het tempo van herstructureringen ligt daardoor te laag. De provincie speelt een sleutelrol in de (boven)regionale markt van vraag en aanbod van bedrijventerreinen. Vanwege de verschillende provinciale beleidsdoelen die hiermee gemoeid zijn investeren wij de komende periode in het stimuleren van herstructurering. Om grotere projecten vlot te kunnen trekken verhogen we het maximumbedrag van de huidige subsidieregeling. De aangekondigde verhoging van het maximumsubsidiebedrag is inmiddels geëffectueerd. Het maximumbedrag is per 25 juli 2007 verhoogd van ,- naar 1 miljoen voor de grotere herstructureringsprojecten zoals revitalisering en herprofilering. In 2007 was een totaalbedrag van 5,5 miljoen beschikbaar voor subsidies voor herstructurering. Inmiddels is voor 6 miljoen aan formele subsidieaanvragen ingediend. Op basis van de ingediende aanvragen verwachten wij dit jaar het subsidiebudget uit te putten. Wij zijn verheugd dat wij hiermee onder andere de gemeenten die in aanmerking zijn gekomen voor de zogenaamde TOPPER-subsidie 2 van het ministerie van EZ, door middel van 2 TOPPER: Besluit Subsidies Topprojecten Herstructurering bedrijventerreinen

8 onze bijdrage een flinke steun in de rug hebben kunnen geven. Voor 2008 zal het totaalbedrag dat beschikbaar is voor subsidies voor herstructurering verhoogd worden naar 6 miljoen. 8 Ten behoeve van de onderbouwing van het geïntensiveerde herstructureringsbeleid, waaronder de prioritering van de financiering, is het noodzakelijk een veel gedetailleerder inzicht te krijgen in de herstructureringsopgave in de provincie dan tot nu toe bekend is. Een extern bureau is daarom gevraagd de meeste te herstructureren bedrijventerreinen te bezoeken (samen met de gemeente) en daar een gedetailleerd rapport per terrein over te maken. Hiertoe worden de IBIS-gegevens 3 als basis gehanteerd. Bij zeven gemeenten, die vermoedelijk geen of een hele beperkte herstructureringsopgave hebben, is de inventarisatie telefonisch gedaan. Op basis van de conceptrapporten per gemeente heeft de projectgroep met alle 25 gemeenten een gesprek gevoerd. Niet alleen ter controle van de gegevens. Ook zijn punten als samenwerking/afstemming met andere gemeenten, financiële opties en eventuele knelpunten aan de orde gekomen. In november 2007 is de eindrapportage opgeleverd. In bijlage III (SIS) vindt u de algemene conclusies en aanbevelingen. Deze aanbevelingen worden meegenomen bij de ontwikkeling van het Meerjarenprogramma Vitale Bedrijvigheid. Het onderzoek heeft de volgende algemene conclusies opgeleverd: 1. Het aantal te herstructureren terreinen ligt 20 lager dan eerst werd aangenomen op basis van de IBIS-gegevens. 2. Er zijn 60 terreinen in Overijssel die onder de noemer herstructurering vallen en met de gemeenten besproken zijn. De aard van de herstructurering loopt echter sterk uiteen. 3. De netto veroudering betreft ha. Meer dan de helft van de onderzochte terreinen kent een lichte veroudering of noodzaak tot grootschalig onderhoud. De rest van de terreinen is licht tot zwaar verouderd. 4. De volledig verouderde terreinen zijn over het algemeen kleiner dan 20 ha. 5. Het grootste areaal verouderde terreinen ligt in de Netwerkstad Zwolle-Kampen en in Twente. Daar is ook de grootste ruimtewinst te behalen. 6. Van alle onderzochte terreinen is voor ongeveer de helft daarvan (32 terreinen; 52%) door de betreffende gemeente een plan gemaakt, variërend van zacht tot heel concreet. Echter, die plannen beslaan wel 80% van het aantal te herstructureren ha s. 7. Duidelijk is wel dat niet alle plannen in het gewenste tempo uitgevoerd zullen gaan worden. 8. Voor meer dan helft van de terreinen wordt geadviseerd tot revitaliseren en herstructureren, voor een zeer klein deel de forsere ingreep van herprofileren. 9. Voor ongeveer een kwart van de terreinen lopen transformaties (voornamelijk naar wonen), zijn er plannen voor of wensen tot transformeren of wordt transformeren door het onderzoeksbureau aanbevolen. Dit betekent een onttrekking van ongeveer 78 ha mochten alle plannen doorgaan. 10. Minder dan de helft van de terreinen leveren na herstructurering directe ruimtewinst op. Op grote terreinen kan dit wel een forse ruimtewinst betekenen. 11. De helft van de terreinen is kleiner dan 10 ha. Daar is meestal geen of maar heel weinig directe ruimtewinst te behalen. 12. Over het algemeen hebben gemeenten de laatste tijd intensiever contact met ondernemers(verenigingen) op bestaande bedrijventerreinen, waarbij de herstructurering hoog op de agenda staat. 13. Bij de meeste gemeenten ontbreekt, naast geld, kennis en capaciteit om herstructureringsprojecten goed op te pakken. Zo wordt er nog (te) weinig aandacht besteed aan de mogelijkheden van ruimtewinst. 14. De aandacht van de provincie voor herstructurering en de bilaterale gesprekken daarover met de gemeenten, worden zeer op prijs gesteld. 15. De totale kosten 4 worden geschat op miljoen (minimumvariant) en miljoen (maximumvariant). 5 3 IBIS: Integraal Bedrijven Informatie Systeem 4 Dit is in de maximumvariant fors hoger dan eerdere bedragen, omdat (1) daarin ook de kosten van dure ingrepen als herprofilering en transformatie zijn meegenomen, (2) de bedragen die al geïnvesteerd worden in lopende herstructureringen nog niet zijn afgetrokken, (3) gedeeltelijke

9 Sommige terreinen krijgen het advies voor verschillende deelgebieden op het terrein verschillende oplossingen te kiezen, bijvoorbeeld een deel te revitaliseren en een deel te transformeren. Vandaar dat de cijfers niet één op één passen op het aantal onderzochte terreinen. 9 Op basis van de resultaten van de inventarisatie in Overijssel is het mogelijk als provincie een prioritering aan te geven. Deze lijst wordt de leidraad voor het Meerjarenprogramma Vitale Bedrijvigheid. Een aantal grote noodzakelijke herstructureringsprojecten leent zich volgens ons uitstekend voor een aanpak via een herstructureringsmaatschappij. Deze gegevens vormen mede input bij de ontwikkeling van het ondernemingsplan. Indien er volgend jaar tot de oprichting van een provinciale herstructureringsmaatschappij wordt besloten, kunnen deze projecten hiervoor aangemeld worden. Indien er niet tot een herstructureringsmaatschappij wordt overgegaan, vormen deze projecten de hoogste prioriteit, omdat de herstructurering van deze terreinen het meest bijdraagt aan de provinciale doelstellingen. Desondanks moeten de kleinere projecten niet vergeten worden. Deze bevinden zich hoofdzakelijk in de kleinere gemeenten, die juist de meeste baat hebben bij ondersteuning door de provincie. Prioritering heeft ook een functie in de relatie tussen de provincie en Oost NV. Oost NV kan gerichter aandacht besteden aan stimulering en begeleiding van die projecten die in de ogen van de provincie de meeste aandacht behoeven. Fasering in de uitvoering van de prioritering wordt vooral beïnvloed door de omvang van de beschikbare financiële middelen. Ook hiervoor maakt het uit of er al dan niet een herstructureringsfonds en/of -maatschappij wordt opgericht. Duidelijk is wel dat de provincie niet in staat is alle te herstructureren terreinen financieel te ondersteunen, en dat is ook niet haar voornaamste taak. Provinciale financiële ondersteuning is altijd aanvullend op andere bronnen. Rijksbeleid De Topper-regeling van het ministerie van EZ, die is bedoeld voor de financiering van bedrijventerreinen (herstructurering en nieuw), loopt in 2008 af en zal worden geëvalueerd. De ambitie van het kabinet is om het geherstructureerde areaal vanaf 2008 te verhogen, zodat vanaf 2010 jaarlijks minimaal ha wordt opgeleverd. Omdat dit alles te bereiken zal het kabinet er voor zorgen dat de SER-ladder 6 wordt uitgewerkt. Ook wordt gezorgd dat herstructurering aantrekkelijker wordt gemaakt door onder andere (fiscale) knelpunten weg te nemen, stimuleringsmaatregelen te treffen en kennis en ervaring te versterken. Het bedrag dat hiervoor beschikbaar is, loopt op tot 24 miljoen in herstructurering per ha duurder is dan hele terreinen waar de vorige opgave nog van uitging en (4) potentiële opbrengsten niet zijn afgetrokken omdat die lastig in te schatten zijn. Een groot deel wordt door private partijen gefinancierd. Het totaalbedrag betreft dus niet uitsluitend publiek geld. 5 Afhankelijk van de vraag of transformatie en/of herprofilering in de kosten worden meegenomen. 6 SER-ladder: deze is voor het eerst geïntroduceerd in het SER-advies Commentaar op de Nota Ruimtelijk Economisch Beleid (uitgebracht aan de Staatssecretaris van EZ, Publicatienummer 17, ). De ladder wordt daarin als volgt getypeerd: Deze ladder is bedoeld als een denkmodel voor de allocatie van de schaarse ruimte. Hij heeft van onder naar boven de volgende drie sporten: 1. Gebruik de ruimte die al beschikbaar is gesteld voor een bepaalde functie en/of door herstructurering beschikbaar gemaakt kan worden. 2. Maak optimaal gebruik van de mogelijkheden om de ruimteproductiviteit te verhogen. Dat kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door benutting van de derde dimensie (ondergronds bouwen en hoogbouw), door technische vernieuwingen en door multifunctioneel ruimtegebruik. Wet- en regelgeving en het daarbij behorende beleidsinstrumentarium dienen een verhoging van de ruimteproductiviteit te bevorderen. 3. Indien het voorgaande onvoldoende soelaas biedt, is de optie van uitbreiding van het ruimtegebruik voor de desbetreffende functie aan de orde. Daarbij dienen de verschillende relevante waarden en belangen goed te worden afgewogen in een gebiedsgerichte aanpak. Door een zorgvuldige keuze van de locatie van rode functies en door investeringen in de kwaliteitsverbetering van de omliggende groene ruimte moet worden verzekerd dat het meerdere ruimtegebruik voor wonen, bedrijventerreinen en/of infrastructuur de kwaliteit van natuur en landschap respecteert en waar mogelijk versterkt.

10 Tegelijkertijd wordt ter invulling van de subsidietaakstelling met ingang van miljoen structureel omgebogen (gekort) op het budget hiervoor. De ambitie van het kabinet zoals verwoord in de VROM-begroting betekent een vervijfvoudiging van het huidige tempo van herstructurering. Het beschikbare budget hiervoor blijft daar wel bij achter. Het Rijk geeft hierbij wel aan te beseffen dat herstructurering kostbaar is en daarom komt er onder leiding van VROM en EZ een taskforce financiële instrumenten herstructurering bedrijventerreinen. Een advies hierover wordt in het voorjaar 2008 verwacht. Zoals in de brief Aanpak Bedrijventerreinen (juni 2007) van de beide ministers aan de Tweede Kamer is aangekondigd, wil het Rijk met de provincies afspraken maken over de SER-ladder en regionale afstemming. Hiertoe komt nog dit jaar een afspraak met IPO over de nadere uitwerking daarvan. Naar verwachting zullen in het voorjaar 2008 individuele afspraken met de provincies worden gemaakt. In november 2007 komen de beide betrokken ministers opnieuw met een brief richting de Tweede Kamer over de voortgang. 10 Vervolg In het najaar van 2008 zullen wij u het Meerjarenprogramma Vitale Bedrijvigheid ter besluitvorming voorleggen, waarin de besluitvorming over de eerder genoemde aspecten zal worden verwerkt en waarin de rol van de provincie zal worden geëxpliciteerd. Gezien de belangstelling van de ministeries van VROM en EZ voor de ontwikkelingen in Overijssel, zal nauw overleg met deze ministeries plaatsvinden. 3 Conclusie Wij vragen u kennis te nemen van: De algemene conclusies over het evenwicht tussen herstructurering en nieuwe bedrijventerreinen. Het Eindadvies financieringsinstrumentarium en de vervolgstap, het maken van een ondernemingsplan. De pilot met het Kwaliteitsscoresysteem Bedrijventerreinen. De Eindrapportage Aanjaagprojecten en de verlenging van drie daarvan. Aan de hand van het ondernemingsplan en de uitkomsten van de pilot voor het kwaliteitsscoresysteem zullen wij u nadere voorstellen doen over het al dan niet oprichten van een herstructureringsmaatschappij en het al dan niet invoeren van een kwaliteitsscoresysteem. Gedeputeerde Staten van Overijssel, voorzitter, G.J. Jansen secretaris, H.A. Timmerman