Project Pilot Preventie Eergerelateerd geweld voor jongeren en hun ouders. 1 juli 2009 t/m 31 december Tweede rapportage tevens eindverslag

Transcriptie

1 Project Pilot Preventie Eergerelateerd geweld voor jongeren en hun ouders 1 juli 2009 t/m 31 december 2010 Tweede rapportage tevens eindverslag Maart 2011

2 Inhoudsopgave 1. Voorwoord 2. De activiteiten 2.1 Deskundigheid vergroten 2.2 Voorlichting op ROC s 2.3 Voorlichting bij moskee en kerken 2.4 Oprichten van regionale platforms 2.5 Convenanten met ketenpartners 2.6 Kennisuitwisseling en - overdracht 2.7 De regio s in het kort 3. Financiele verantwoording Bijlage 1: ROC Horizon College - Uitnodigingen en aankondiging van vervolgtrainingen Bijlage 2: ROC Horizon College - Kaartje eerwraak met signalen en wat wel en wat niet te doen Bijlage 3: ROC Horizon College - Evaluatie van docenten van deelnemersvoorlichting Bijlage 4: ROC Kop van Noord-Holland Programma leerlingen Bijlage 5: ROC Kop van Noord-Holland Evaluatie programma leerlingen Bijlage 6: Presentatie voorlichting bij moskee en kerk door ACB Kenniscentrum Bijlage 7: Hoofdwerkproces ketenpartners bij eergerelateerd geweld. 2

3 1. Voorwoord In mei 2007 vond op het station Alkmaar een tragische gebeurtenis plaats. De 24-jarige Turks-Koerdische rechtenstudent, Zeynep Boral werd doodgeschoten door haar ex-man. Deze man kon niet leven met het feit dat Zeynep van hem gescheiden was. Hij schoot eerst Zeynep en vervolgens zichzelf dood. Deze gebeurtenis was niet het eerste signaal dat er een nieuwe vorm van geweld in ons midden was gekomen, maar wel de meest schokkende. De moord op Zeynep markeerde de overgang naar een nieuwe periode. We konden niet meer om deze vorm van geweld heen, die we eergerelateerd geweld gingen noemen. We gingen aan de slag. Eergerelateerd geweld is geestelijk of lichamelijk geweld in reactie op schending van de familieeer, waarvan de buitenwereld op de hoogte is of dreigt te raken. Vaak zijn het vrouwen en meisjes die slachtoffer worden van eergerelateerd geweld. Omdat de afgelopen jaren is gebleken dat eergerelateerd geweld regelmatig voorkomt in Noord-Holland Noord, en de moord op Zeynep bracht dit alles in een stroomversnelling, is het project Pilot Preventie Eergerelateerd Geweld voor Noord-Kennemerland en de Kop van Noord-Holland ontwikkeld. In juli 2009 is toezegging van de provincie Noord-Holland verkregen voor het dit project voor de periode 1 juli 2009 tot en met december De gemeente Den Helder en Alkmaar zorgden voor de cofinanciering van trainingen. In de zomer van 2009 is het project van start gegaan. In maart 2010 is een tussentijds verslag verschenen met de activiteiten tot dan toe. In dit eindverslag wordt een verdere beschrijving gegeven van de diverse activiteiten. De informatie uit het tussentijdse verslag is niet opnieuw opgenomen. Beide verslagen dienen aansluitend op elkaar te worden gelezen. Tijdens diverse overleggen als het overleg van de Steunpunten Huiselijk Geweld in Noord-Holland, de verschillende regionale overleggen in Noord-Holland Noord en tijdens een thema ontbijtbijeenkomst van ACB kenniscentrum, is steeds toegelicht wat er is gedaan, hoe de aanpak is geweest en wat het resultaat hiervan was. Daarnaast komt er als afronding van het project een Handboek regionale aanpak eergerelateerd geweld ( handboek ) waarin een overzicht gegeven wordt van de opzet, inhoud en aanpak van alle activiteiten die in de pilot zijn uitgevoerd, waardoor de activiteiten uit dit project overdraagbaar worden. Het is ons duidelijk geworden dat de aanpak van eergerelateerd geweld een omgekeerde wijze van handelen vraagt vergeleken met die van huiselijk geweld. Bij huiselijk geweld is een proactieve systeemgerichte benadering van toepassing. Bij eergerelateerd geweld wordt omzichtig handelen binnen het systeem gevraagd om eerschending te voorkomen. Dit heeft consequenties voor de werkprocessen. Als deze aanpak niet gevolgd wordt, blijf succes achterwege. Sterker nog, komt men van de regen in de drup. Daarom zal de vereiste manier van werken de nodige aandacht krijgen in het handboek. Na de Kop en Noord-Kennemerland heeft de GGD ook namens het Advies- en Steunpunt West-Friesland een aanvraag ingediend bij de provincie Noord-Holland om het thema eergerelateerd geweld op gelijke wijze op te pakken als de aanpalende regio s. Deze is in december 2010 gehonoreerd. West-Friesland maakt in de uitvoering, die door de GGD wordt begeleid, gebruik van de eerdere ervaringen en de tools die in het handboek zijn verschenen. Eind 2011 zal dan in de hele regio Noord-Holland Noord eenzelfde aanbod gerealiseerd zijn. Daarnaast kunnen ook andere regio s in Noord-Holland en de rest van het land het handboek gebruiken om inspiratie op te doen hoe het thema in een regio op te zetten. Het handboek bevat tevens de concrete tools hoe dit uit te voeren. 3

4 Nadat de toezegging van de provincie was verkregen kon het project in de zomer van 2009 in een sneltreinvaart van start gaan en het project heeft deze vaart tot het einde toe behouden. Er is veel samengewerkt met diverse organisaties. Speciaal willen we daarbij noemen de samenwerking met ACB Kenniscentrum, het Internationaal Vrouwencentrum Den Helder, Sizin en de ROC Het Horizon College en ROC Kop van Noord-Holland en met diverse kernledenpartners als BJZNH/AMK, politie, OM, De Wering, Blijf van m n Lijf Den Helder en het Oranjehuis, en nog vele anderen. Speciaal willen we ook nog de Eigen Krachtregiomanager noemen die vanaf het begin heeft meegedacht, want al snel werd duidelijk dat Eigen Krachtconferenties een mooi aanbod is bij de casuistiek van eergerelateerd geweld. Eergerelateerd geweld is bij uitstek een familieaangelegenheid. Als de familie zelf het probleem wil aanpakken ligt geen of minder schending van eer binnen bereik. Bijzonder prettig was dat de coördinatoren van de drie Steunpunten Huiselijk Geweld in Noord-Holland de afstemming in de werkprocessen tussen de drie Steunpunten hebben gerealiseerd. Marja de Kinderen, Projectleider GGD Hollands Noorden Maart

5 2. De activiteiten In het project Pilot Preventie Eergerelateerd Geweld voor jongeren en hun ouders heeft een zestal activiteiten plaatsgevonden. Het gaat om de hierna genoemde activiteiten die in de volgende paragrafen verder worden toegelicht en beschreven. - Deskundigheid vergroten in signaleren van de professionals van de ketenpartners (2.1) - Voorlichting op ROC s aan vertrouwenspersonen/mentoren/leerlingbegeleiders, leerlingen en ouders (2.2) - Voorlichting bij de moskee en andere kerken (jongeren en ouders) (2.3) - Oprichten regionale platforms voor religieuze instellingen en allochtone vrijwilligersorganisaties (2.4) - Convenanten met ketenpartners (2.5) - Kennisuitwisseling en -overdracht (2.6) De uitvoering deze activiteiten hebben plaats gevonden in de regio Noord-Kennemerland en Kop van Noord- Holland. Bij ieder kopje worden deze twee regio s apart uitgewerkt. 2.1 Deskundigheid vergroten Trainingen eergerelateerd geweld voor ketenpartners Zowel in de Kop van Noord-Holland als in Noord-Kennemerland zijn trainingen georganiseerd voor ketenpartners van de twee Steunpunten Huiselijk geweld (verder Steunpunten). De tweedaagse training met als titel eergerelateerd geweld omgangsregels en familie-eer in het Midden Oosten werd gegeven door Rob Ermers van het Midden Oosten Perspectief. Na de eerste pilot training op 20 en 29 mei 2009 in de Kop van Noord-Holland bleek er bij alle ketenpartners een grote behoefte te bestaan aan een dergelijke training. De gemeenten Den Helder en Alkmaar hebben beide voor de extra trainingen de benodigde financiën ter beschikking gesteld. In de Kop van Noord-Holland hebben twee vervolg trainingen plaats gevonden op 15 en 24 september 2009 en op 21 en 28 januari Aan de drie trainingen hebben in totaal 60 personen deelgenomen. In Noord-Kennemerland hebben in januari 2010 drie trainingen plaats gevonden en wel op 5 en 12 januari, 6 en 13 januari en 19 en 26 januari. Aan deze drie trainingen hebben ongeveer 60 professionals deelgenomen. Na de training heeft het Steunpunt Noord-Kennemerland actief deelgenomen aan het overleg van het ROC Horizon College en de werkgroep eergerelateerd geweld Noord-Holland Noord o.l.v. de GGD Hollands Noorden. Voor alle vijf de trainingen waren meer aanmeldingen dan er aanvankelijk plaats was. De deelnemers waren erg enthousiast en gaven de trainingen een dikke voldoende. Mede door de goede opbouw gaf de training een verdieping die inzicht verschafte in interculturele vraagstukken en verbreding van kennis van andere culturen. Deze verbreding hield ook in kennis van andere culturen in vergelijking met de Nederlandse cultuur zowel wat betreft overeenkomsten als verschillen. Alle deelnemers hebben een uitgebreide reader als naslagwerk ontvangen. 2.2 Voorlichting op ROC s Zowel in Noord-Kennemerland als in de Kop van Noord-Holland hebben op ROC s trainingen plaatsgevonden voor docenten en mentoren en voorlichtingsbijeenkomsten voor cursisten. 5

6 De docenten van het ROC Horizon College hebben een training gevolgd van Rob Ermers en de leerlingen een deel van het educatief project de Zwarte Tulp van de Stichting Verdwaalde Gezichten. In ROC Kop van Noord- Holland hebben docenten zowel de docententraining gevolgd als de leerlingentraining door Vocas Trainingen en PROK Projectmanagement, die deze gaf samen met de voorlichters van het Steunpunt Kop van Noord- Holland. De keuze om per regio verschillend te werken is ingegeven door de verkenning van het aanbod in een petit comité bestaande uit ACB kenniscentrum, schoolmaatschappelijk werk De Wering en de projectleider (Marja de Kinderen). De afweging is gemaakt op basis van de ervaring van het Horizon College met de moord op Zeynep Boral in mei 2007 en het ROC in de Kop zonder ervaring op het themagebied, maar met kennis van huiselijk geweld. Ook een inschatting van de leerlingenpopulatie en de cultuur van de twee scholen speelde bij de afweging een rol; het Horizon College is een zgn. zwarte school en ROC Kop van Noord-Holland een zgn. witte school, het Horizon College is een grote school met pasjes, camerabewaking etc. en de ROC in de Kop een relatief kleine school met een open inloop en gemoedelijkheid. De keuze om in de Kop als insteek huiselijk geweld te nemen is in gesprek met het ROC ontstaan. Horizon College in Noord-Kennemerland Uitgangspunten en stuurgroep Horizon College Binnen het Horizon College is na de moord op Zeynep een stuurgroep (beleidsniveau) en kadergroep (uitvoeringsniveau) eergerelateerd geweld opgezet. Aanspreekpunt voor de stuurgroep was Lenie Willers in haar functie als vertrouwenspersoon en trainer bij het contractonderwijs van het Horizon College. De groep bestaat uit een aantal interne en externe sleutelpersonen en komt regelmatig bijeen. Binnen deze groep zijn de afspraken over de aanpak gemaakt. Als eerste is gestart met het formuleren van de beleidsuitgangspunten. Deze uitgangspunten zijn te vinden in het eerste tussentijdse verslag. Deze stuurgroep is de motor geweest van de voorlichtingen en trainingen binnen het Horizon College en zorgde voor de snelle start binnen het ROC. Protocol ontwikkeling meldcode en aandachtsfunctionaris Het thema eergerelateerd geweld is opgepakt binnen het convenant de Veilige school. De ontwikkeling van de meldcode huiselijk geweld, die medio 2011 een wettelijk kader krijgt, is in de stuurgroep meegenomen op verzoek van de gemeente Alkmaar (RAAK-coördinator/Beleidsmedewerker Huiselijk Geweld Frans Stoker). Dit heeft als resultaat dat het Noord-Hollands protocol kindermishandeling is aangehouden. Dit document is op intranet (Het Portaal) van het Horizon College geplaatst zodat alle medewerkers hiertoe toegang hebben. Het Noord-Hollands protocol kindermishandeling zal nog in alle vestigingen van het Clusius en het Horizon College worden geïmplementeerd. Uitgewerkt wordt nog hoe de verantwoordelijkheden tussen management, aandachtsfunctionarissen en medewerkers worden verdeeld. Op basis van een inventarisatie van de nascholingsbehoefte zal een structureel aanbod worden gedaan. De stuurgroep eergerelateerd geweld heeft begin 2011 het besluit genomen dat de aandachtsfunctionaris huiselijk geweld binnen het Horizon College (Lenie Willers) en de zorgstructuur worden gepositioneerd in de afdeling DIA (Deelnemers Informatie en Advies). Training van docenten In eerste instantie is de keuze is gemaakt voor een train-de-trainers-concept, waarbij de vertrouwenspersonen de opgedane kennis over zouden dragen aan het eigen team. Deze opzet is gaandeweg losgelaten vanwege de complexe thematiek bij eergerelateerd geweld. Rob Ermers heeft zowel de basistraining als de vervolgtrainingen verzorgd. 6

7 De trainersdagen voor vertrouwenspersonen en DIA-adviseurs hebben respectievelijk plaats gevonden op woensdag 17 februari 2010 (voor de twaalf vertrouwenspersonen en vier schoolmaatschappelijk werkers in dienst van de Wering en MEE gedetacheerd bij het Horizon College) en op woensdag 10 maart 2010 voor de DIA-adviseurs (dertien medewerkers). De basistraining eergerelateerd geweld bestond uit twee dagdelen waaraan dus in totaal 29 mensen hebben deelgenomen. De bijeenkomst van 17 februari heeft op 8 december 2010 een vervolg van twee dagdelen gekregen. In dit vervolg stond het bespreken van casuïstiek centraal. Hieraan hebben zestien mensen deelgenomen. Aansluitend hebben drie bijeenkomsten plaatsgevonden voor docenten, mentoren, conciërges, receptionistes en medewerkers van het Horizon college, t.w. op donderdagmiddag 11 maart te Heerhugowaard, op maandagmiddag 15 maart te Alkmaar en op woensdag 31 maart te Alkmaar. In totaal bezochten 48 medewerkers deze drie bijeenkomsten. De vervolgtraining hierop vond plaats op 15 en 17 november Hieraan namen 23 deelnemers deel. Het bespreken van casuistiek stond ook in dit vervolg centraal. Voor de uitnodigingen voor de vervolgbijeenkomsten van het Horizon College zie bijlage 1. Als ondersteuningsmateriaal is een wegwijzer gemaakt met als titel Eergerelateerd geweld. Daarin staan de adressen, websites en telefoonnummers van het gebied waarin het Horizon College werkzaam is. Zie hiervoor het eerste tussentijdse verslag. Tijdens de vervolgtraining is daarnaast aan docenten een kaartje Eergerelateerd geweld uitgedeeld met daarop de signalen om vroegtijdig eerkwesties te (h)erkennen en de do s en dont's van wel en niet te doen (zie bijlage 2). Voorlichting aan leerlingen In samenwerking met het Steunpunt Noord-Kennemerland (Sandra Kooy) en een vertrouwenspersoon van het ROC is er contact geweest met de Stichting Verdwaalde Gezichten (Yeter Akin en Anouk) om tot afstemming te komen over het aanbod aan de leerlingen. De wensen over de voorlichting en de populatie van het Horizon College zijn hierbij besproken. Belangrijk was aansluiting van de voorlichting op de projecten pesten, cultuur en omgang met elkaar in een onderwijssetting. Stichting de Verdwaalde gezichten kan op maat werken en heeft de aansluiting gevonden met de bestaande projecten. Er is gekozen voor het verkorte programma van het educatief project de Zwarte Tulp van de Stichting Verdwaalde Gezichten. Zij maakten de keuze te werken met hun documentaire Verdwaalde Gezichten waarmee ze o.a. in debatvorm hun voorlichting vorm geven. De tijdsinvestering bestond uit twee keer twee klokuren en deze uren konden gehonoreerd worden met studiepunten. Daarmee is het een onderdeel van de studie geworden. Deze klokuren kunnen in het vervolg in het curriculum geplaatst worden van multiculturele zorg of omgangvormen of bejegening en cultuur / de multiculturele doelgroep en klant. De deelnemers (leerlingen) van de sectoren Gezondheidszorg, Welzijn en Educatie, en Economie (binnen deze afdelingen zitten de meeste allochtone deelnemers) hebben daarna voorlichtingsbijeenkomsten bijgewoond rondom cultuur en schadelijke tradities. Zij konden reflecteren op hun eigen opvoeding en socialisatie. Door de voorlichting kunnen zij beter keuzes maken die bij hen passen. Zij leren het goede van tradities over te nemen en het schadelijke los te laten. Een voorbeeld: uithuwelijking is iets waartegen een kind nee kan zeggen. Het is gelukkig niet altijd zo dat iets door geweld wordt opgedrongen. In totaal zijn er negen bijeenkomsten georganiseerd voor twaalf groepen met een bereik van ongeveer 240 leerlingen. De evaluatie van de voorlichting aan de deelnemers is te vinden in bijlage 3. 7

8 Voorlichting aan ouders De Stichting Verdwaalde Gezichten heeft de mogelijkheid geopperd om de lessen aan leerlingen af te sluiten met het presenteren van de resultaten en daarbij de ouders uit te nodigen. Dit is niet verder uitgewerkt. Wel is merkbaar dat door de training aan de docenten en voorlichting aan de deelnemers de dialoog op gang is gebracht tussen docent en deelnemer, maar ook tussen deelnemers en ouders. Resultaat aanbod op Horizon College Signalen eerder zichtbaar door training De dialoog is op gang gebracht tussen docent en deelnemer, maar ook tussen deelnemers en ouders. Medewerkers kunnen nu onderscheid maken tussen echt onveilige situaties en situaties die nog bespreekbaar zijn. Zij hebben geleerd in geval van eergerelateerd geweld niet te pionieren, zo snel mogelijk de gespecialiseerde hulpverlening in te schakelen en de informatie in zeer kleine kring te houden. Door de training pikken medewerkers signalen eerder op en zijn zij in staat goed in te schatten wat echt gevaarlijk is en wat niet. Door de samenwerking met schoolmaatschappelijk werk, de politie en andere professionele hulpinstanties kan een deelnemer snel worden doorverwezen naar de juiste hulpinstanties. Professioneler omgaan met de situatie De politie kon merken dat het Horizon College scholing voor medewerkers en voorlichting voor deelnemers heeft verzorgd. Meldingen worden professioneler doorgegeven en deelnemers benaderen ook de politie als zij problemen hebben, of als zij andere keuzes willen maken dan hun ouders. Zij krijgen tips hoe hiermee om te gaan. Het Horizon College hoopt zaken van uitstoting en eergerelateerd geweld nu sneller te herkennen, zodat de slachtoffers verder worden geholpen. De consequenties van daden die de eer aantasten in een groepscultuur zijn schadelijk voor alle groepsleden, maar ze zijn ook te herstellen. Er zijn oplossingen zonder geweld mogelijk. Peter Lauwers, regionaal coördinator eergerelateerd geweld en Multi-etnisch politiewerk, Politie Noord- Holland na de training: Casussen eergerelateerd geweld worden op een juiste wijze bij de politie Noord-Holland Noord ingebracht. Vertrouwenspersoon, school, maatschappelijk werk, brengen de casussen in. Zijn er vragen over een situatie, dan worden deze besproken. Incidenteel belt een leerkracht of andere medewerker van de school, voor informatie of overleg. Als ik dit vergelijk met de tijd voor de training, is er een rust in deze moeilijke problematiek. Er is goed overleg en goed doordacht wordt er met casussen omgegaan. Van de meiden en vrouwen horen wij terug, dat er vertrouwen is in hoe de vertrouwenspersoon en het maatschappelijk werk er mee omgaat. Casussen zijn er nog steeds en zullen blijven komen Dat kennis en kunde onderhoud behoeft, wil ik hier wel laten horen. Het is problematiek die niet verdwijnt. Continue waakzaamheid is geboden. Onderhoud van netwerk en kennis. Vervolg op ROC Horizon College 2011 De stuurgroep van het project wil met het budget voor 2011 nieuw aan te nemen medewerkers scholen en de deskundigheid bij de huidige medewerkers behouden. Ook moeten deelnemers kunnen blijven reflecteren op hun cultuur en de daaraan verbonden tradities, daarom wordt het liefst de voorlichting van Stichting Verdwaalde Gezichten gecontinueerd in de sector Gezondheidszorg, Economie, Welzijn en bij de AKA. Te denken valt aan het inbedden van deze voorlichting in het curriculum van leren, loopbaan en burgerschap. 8

9 ROC Kop van Noord-Holland Het Steunpunt Kop van Noord-Holland nam het initiatief om voorlichting te geven op het ROC Kop van Noord- Holland. Na een eerste contact met de afdeling economie, is er contact gelegd met Gerbrich Leegwater van het loopbaancentrum die bereid was om mede vorm te geven aan de bijeenkomsten. De bijzondere situatie van docenten en cursisten in opleiding tot beroepsbeoefenaar was voor het Steunpunt en het ROC aanleiding om voor de afdelingen economie, zorg en welzijn een aanbod te ontwikkelen dat aansloot bij de praktijk van nu en in de toekomst. Huiselijk geweld werd de kapstok voor de voorlichting met daarbinnen aandacht voor eergerelateerd geweld. Voor de interne verwijzing van cursisten is gekozen om de docenten/mentoren vooral een signalerende rol te geven naar huiselijk geweld en het loopbaancentrum (waarmee ook schoolmaatschappelijk werk) de rol van ondersteuning en als nodig doorgeleiding naar hulp voor de cursisten. Uitwerking protocol ROC Met het loopbaancentrum zijn de ontwikkelingen rond de meldcode huiselijk geweld besproken. Het loopbaancentrum is bezig met de ontwikkeling van een handboek veiligheidsbeleid in brede zin. Hierin zal het ROC-beleid rond huiselijk geweld, loverboys en eergerelateerd geweld worden meegenomen. Door het Steunpunt is ondersteuning aangeboden bij het ontwikkelings- en implementatietraject en ook bij het inpassen van het traject in de zorgstructuur van het ROC. Van dit aanbod is vooralsnog geen gebruik gemaakt. Training van docenten In een eerste pilot hebben docenten van de afdeling economie eind 2009 een bijeenkomst over huiselijk geweld gehad met daarin speciale aandacht voor eergerelateerd geweld. Bijeenkomsten cursisten Het programma kende een vaste structuur en duurde per groep drie uur. Er is gekozen voor diverse werkvormen om de interactie met de deelnemers op gang te brengen en aan te sluiten bij vragen en eigen praktijkvoorbeelden van de deelnemers. De trainers maakten gebruik van film- en beeldmateriaal, de discussievorm, het leergesprek en casuïstiekbespreking. Het programma is te vinden in bijlage 4. Het naslagwerk voor de deelnemers bestond uit een flyer van het Steunpunt Huiselijk Geweld en een brochure van het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling. In mei, juni en eind 2010 volgden bijeenkomsten voor cursisten van de afdelingen economie en zorg. De bijeenkomsten voor de afdeling welzijn zijn niet gerealiseerd. Datum Afdeling Aantal bijeenkomsten Aantal cursisten Aantal coaches December 2009 economie 1 23 April 2010 zorg 2 39 Mei 2010 zorg 4 64 Juni 2010 economie 4 44 December 2010 zorg 6 86 Totaal

10 De bijeenkomsten zijn uitgevoerd door het Steunpunt met medewerking van Vocas Trainingen (deskundige Eergerelateerd Geweld), PROK Projectmanagement en voorlichters van Blijf van m n Lijf/ Femgard, de Wering, en de regiomanager Eigen Kracht Noord-Holland. Elke voorlichting is schriftelijk en mondeling geëvalueerd. Uitspraken als afwissend, interessant, zinvol, praktisch, relevant kwamen steeds uit de evaluatie naar voren. De samenvattingen en resultaten zijn teruggekoppeld naar de opleidingsmanagers. Met deze bijeenkomsten is bereikt dat de cursisten zich sterker voelen om bij confrontatie met huiselijk geweld dit te herkennen en bespreekbaar te maken. Tevens zijn zij in staat om kennis te delen om de nodige stappen te kunnen zetten. Voorlichting aan ouders In de Kop van Noord-Holland is de voorlichting aan ouders niet via het ROC uitgewerkt. Het bereiken van de volwassenen is via het Platform Eergerelateerd Geweld opgepakt (zie 2.3.). Resultaat aanbod op ROC Kop van Noord-Holland Breder draagvlak door insteken beleidsniveau Leerpunten zijn dat insteken voor de opzet en uitvoering van de programma s op beleidsniveau en het maken van afspraken voorwaarden zijn om een breder draagvlak binnen de verschillende afdelingen te creëren. Meer bewustwording Zowel bij de docenten als de cursisten is bijgedragen aan bewustwording in het signaleren van huiselijk geweld. Zo ook is men nu bekend met het doorverwijzen naar de juiste instellingen. Huiselijk geweld in curriculum In de tussen- en eindevaluaties gaven de opleidingsmanagers aan dat de behoefte bestaat het thema huiselijk geweld een vaste plaats te geven in bijvoorbeeld het curriculum van leren/loopbaan en burgerschap. Het zijn relevante competenties voor leerlingen (in het bijzonder voor die van de afdelingen zorg en welzijn)die tijdens stages en later in hun werk met huiselijk geweld te maken kunnen krijgen. Vervolg op ROC Kop van Noord-Holland Met deze voorlichtingsbijeenkomsten heeft het ROC een belangrijke stap gezet in de aanpak van huiselijk geweld voor omstander en (beginnend) professional. Meer groepen kunnen volgen. Enkele groepen binnen de afdeling Zorg gaven aan dat er behoefte is aan een vervolgbijeenkomst voor verdere verdieping. Ook de docenten van de afdeling zorg willen nog een voorlichtingsbijeenkomst volgen. Door te gaan werken met de nieuwe meldcode kan er door het ROC, en het studieloopbaancentrum in het bijzonder, doorverwezen worden naar instellingen of professionals met ervaring in het doorbreken van de cirkel van geweld. Het zal duidelijk zijn dat niet alle professionals zelf alle stappen hoeven te doorlopen. De meldcode van het ROC Kop van Noord-Holland dient duidelijk te maken wie welke stappen zet. Het studieloopbaancentrum kan hierin fungeren als spin in het web. Door de combinatie van directe toegang en gespecialiseerde hulpverlening komt de juiste hulp voor de cliënt nog sneller op gang. 10

11 2.3 Voorlichting bij moskee en kerken De voorlichting aan de directe doelgroep volwassenen (w.o. de ouders van de jongeren die met eergerelateerd geweld en huiselijk geweld te maken kunnen hebben) in moskee en kerken heeft in de twee regio s verschillend vorm gekregen. ACB Kenniscentrum heeft samen met SIZIN een presentatie voor voorlichting aan volwassenen gemaakt. Deze presentatie is te vinden in bijlage 6. Noord-Kennemerland De bedoeling was om via de voorlichting van de Stichting Verdwaalde Gezichten de lessen aan leerlingen af te sluiten met het presenteren van de resultaten en daarbij de ouders uit te nodigen. Dit is niet verder uitgewerkt binnen dit project. Wel is merkbaar dat door de training aan de docenten en voorlichting aan de deelnemers de dialoog op gang is gebracht tussen docent en deelnemer, maar ook tussen deelnemers en ouders. Kop van Noord-Holland In aansluiting op de opzet en de bijeenkomsten van het Platform Eergerelateerd Geweld is een viertal voorlichtingsbijeenkomsten gehouden voor de achterban van het Platform. Deze vonden plaats bij de Raad van Kerken ( 20 mensen), in de Moskee (17 mensen), de Tamil Tempel (30 mensen) en de Turkse Moskee (10 mensen). De voorlichtingsbijeenkomsten zijn bijgewoond door bijna 80 mensen uit de achterban van de diverse groeperingen. SIZIN in de persoon van Raci Topal verzorgde de lezingen en voorlichting. De intentie is in 2011 de voorlichtingsbijeenkomsten en ook het Platform Eergerelateerd Geweld een vervolg te geven. 2.4 Oprichten van regionale platforms Noord-Kennemerland In Noord-Kennemerland is het opzetten van het Platform Eergerelateerd Geweld (vanaf nu Platform) uitgewerkt door ACB Kenniscentrum via het project eervol geweldloos. Het platform is in gerealiseerd stond o.l.v. Hammadi Eddehbia(ACK Kenniscentrum) en bestond uit zes vaste organisaties t.w. de Stichting platform Migranten Gezondheid en Zorg in Alkmaar (Berna Navruz en Ridha Benjarjara), MAJO (Hasna Oukkaroe en Hafida Tbimb), Marokkaanse Moskee in Broek op Langedijk (Touda Oughris, Alevitische Vereniging (Yuksel Hos en Ulfet Karahan), Houriya Ramzy (op eigen titel) en het Steunpunt Noord-Kennemerland (Lina Flores). Het platform is zes bijeen geweest. Het platform heeft zich gericht op het vergroten van de eigen kennis en deskundigheid ten aanzien van huiselijk en eergerelateerd geweld, hulpverlening, sociale kaart, taboes doorbreken etc. Vervolg Platform Eergerelateerd Geweld Noord-Kennemerland 2011 Voor 2011 heeft de Stichting platform Migranten Gezondheid en Zorg een subsidie aangevraagd bij de gemeente Alkmaar om huiselijk geweld bespreekbaar te maken onder de verschillende allochtone groepen. Het voorstel is om dit kader een 20-tal voorlichtingsbijeenkomsten over huiselijk geweld te organiseren voor allochtonen. 11

12 Kop van Noord-Holland Het Internatonaal Vrouwen Centrum (IVC) in Den Helder heeft begin 2009 de organisatie van een onafhankelijk Platform Eergerelateerd Geweld (vanaf nu Platform) op zich genomen. Het IVC heeft contact gezocht met de aanwezige zelforganisaties en kerken/moskeeën in de regio. In totaal participeren er zeven vertegenwoordigers van de etnisch-religieuze organisaties in de Kop, te weten Stichting Belangenbehartiging Etnische Minderheden Den Helder, Raad van Kerken, Somalische Vrouwen Den Helder, Gemeente de Weg - de Waarheid en het Leven, Sociaal Culturele Stichting Nida Ul Islam, de Vereniging Sri Varatharaja Selvarineyagan en sinds eind 2010 ook New Song. Daarnaast hebben ook SIZIN, de Eigen Kracht Centrale en het ACB Kenniscentrum zich bij het platform aangesloten. Het streven is om in de loop van 2011 ook de Turkse Culturele Stichting zich bij het platform te laten aansluiten. Daarmee zijn alle etnisch-religieuze organisaties van de Kop vertegenwoordigd. De drijvende kracht achter de opzet van dit Platform is Marlies Phann, de directeur van het IVC. De ervaring leert dat een dergelijke motor/animator van belang is voor het resultaat van het Platform. Doelstelling van het platform is om groepen, die daadwerkelijk te maken hebben met eergerelateerd geweld, input te laten geven over een werkwijze om dergelijk geweld aan te pakken. Minstens zo belangrijk is dat zij het Steunpunt en ketenpartners voorzien van informatie over de culturele achtergrond, de betekenis van eer en de gevaren en kansen die eerverlies en herstel van eer met zich meebrengen. En last but not least: via het platform kunnen de achterliggende doelgroepen (de achterban; de jongeren, de ouders en hun familieleden) bereikt worden en kan door de doelgroep zelf voorlichting worden gegeven. Er zijn zes platformbijeenkomsten geweest in 2010, waarbij de opkomst steeds goed was. Hieronder geven we een korte impressie van de resultaten: Op een gelijkwaardige manier van elkaar leren over eergerelateerd geweld door kennisoverdracht, lezingen en het bespreken van praktijksituaties/casussen en stellingen. Vervolgens waaiert die kennis weer uit naar de gezinnen van de achterban; In het platform zijn ouderen en jongeren vertegenwoordigd. Door de twee generaties bij elkaar ontstaat discussie en is het resultaat dat tijdens de bijeenkomst taboes doorbroken worden die binnen de huiselijke kring niet bespreekbaar zijn; Tijdens de bijkomsten wordt steeds een ander lid van het gezelschap verzocht om een lezing te geven. Zo heeft bijvoorbeeld een deelneemster vanuit de groep Somalische vrouwen een lezing gegeven over meisjesbesnijdenis; De leden van het platform komen met een hulpvraag naar de andere platformleden. De hulpvraag gaat vaak over advies in een vroeg stadium over wat te doen wanneer er binnen een gezin een eer kwestie speelt. Door een stappenplan uit te zetten waarbij advies gegeven kan worden vanuit de gemeenschap zonder de stap naar buiten (externe professionele hulpverlening) te maken wordt er preventief gewerkt; Binnen het platform is de wens uitgesproken om een kring te formeren bestaande uit deskundigen. Vertegenwoordigers van de politie-unit eergerelateerd geweld, de regiomanager vluchtelingenwerk, het Midden Oosten Perspectief en een hoogleraar pedagogiek van de universiteit in Amsterdam zijn benaderd. Zij zijn bereid om desgewenst advies te geven bij specifieke vragen of casuïstiek; Het Platform Eergerelateerd Geweld is in de regio niet onopgemerkt gebleven. Tijdens een Diner Pensant voor B & W en raadsleden over huiselijk geweld ontvingen de leden van het platform van de projectleider van het Steunpunt Marja de Kinderen een pluim voor hun inzet. In de nieuwsbrief van het Steunpunt van september 2010 staat hierover het volgende: 12

13 Diner pensant over huiselijk geweld voor B&W en raadsleden Op donderdag 23 september vond de dialoogbijeenkomst plaats voor leden van gemeenteraden, colleges B&W en belangstellenden in de Kop van Noord-Holland. De dialoogbijeenkomst had de vorm van een diner pensant. Tussen de gangen van een eenvoudige maar smakelijke maaltijd, kregen de deelnemers per tafel een korte inleiding over respectievelijk huiselijk geweld, tijdelijk huisverbod, eergerelateerd geweld en de mogelijkheden om een Eigen Kracht-conferentie in te zetten. Daarna werd in gesprek gegaan met de tafelgenoten. Wethouder Turnhout-van den Bosch van Den Helder opende de bijeenkomst met lovende woorden over wat er in Kop op het gebied van huiselijk geweld is gerealiseerd. Het Platform Eergerelateerd Geweld, opgezet door het IVC in opdracht van Steunpunt Huiselijk Geweld, kreeg een pluim voor het bespreekbaar durven maken met dit moeilijke thema binnen de eigen gemeenschappen en het realiseren van voorlichting hierover bij de achterban. Het diner pensant vond plaats in het gemeentehuis Den Helder. De organisatie was in handen van ACB Kenniscentrum, Primo-nh en Profor, in samenwerking met de gemeente Den Helder en het Adviesen Steunpunt Huiselijk Geweld. De maaltijd werd verzorgd door New Song Den Helder. Uit: Nieuwsbrief Steunpunt Huiselijk Geweld Kop van Noord-Holland september 2010 Op de werkconferentie van RAAK Geraakt en nu doorgaan! op 25 november 2010 heeft het Platform Eergerelateerd Geweld de prijs voor de beste samenwerking in de regio ontvangen. Hieraan is ruim aandacht besteed in de regionale media. Vervolg regionaal Platform Eergerelateerd Geweld Kop van Noord-Holland 2011 De leden van het Platform Eergerelateerd Geweld hebben aangegeven door te willen gaan. Er is al veel bereikt en er is een klimaat ontstaan waardoor in openheid gesproken kan doen over eer en eerkwesties. Het platform wil doorgaan met het benutten van de openheid door: De discussie te blijven stimuleren tussen de twee generaties platformleden Uitbreiding van de lezingen naar achterban: de Somalische vrouwen, de Antilliaanse Kerkgemeenschappen, de vrouwengroep van moskee Nida Ul Islam Verbreding van eergerelateerd geweld naar huiselijk geweld Het opzetten van kleinere gespreksgroepen binnen de verschillende etnische gemeenschappen Het laten functioneren van de kenniskringen van het platform naar de deskundigen aan de ene kant en aan de andere kant van de deskundigen naar de platformleden Het maken van een plan waarbij de hulpvragen van platformleden of hun achterban beter beantwoord en begeleid kunnen worden in samenhang en afstemming met het BJZNH/AMK en het Steunpunt Huiselijk Geweld 13

14 2.5 Convenanten met ketenpartners Vanaf de start van het project is met diverse ketenpartners samen gewerkt. In de Kop van Noord-Holland begeleidde een projectgroep, die ook de verschillende activiteiten op elkaar afstemde, het project. Aan deze projectgroep namen deel het IVC, De Wering (AMW), Politie (de doelgroepcoördinator eergerelateerd geweld), de regiomanager Eigen Kracht, BJZNH, Blijf van m n Lijf Den Helder, ACB Kenniscentrum en GGD Hollands Noorden. Op Noord-Holland Noord niveau bestond er een stuurgroep onder leiding van OM, die later werkgroep eergerelateerd geweld werd genoemd. De stuurgroep bestond uit politie, OM, BJZNH/AMK en de drie Steunpuntcoördinatoren van de regio s Noord-Kennemerland, Kop van Noord-Holland en West-Friesland. Vooral in het laatst genoemde overleg is de afstemming tussen ketenpartners tot stand gekomen. In de trainingen voor de ketenpartners was al duidelijk geworden dat de aanpak van eergerelateerd geweld een omgekeerde wijze van handelen vraagt vergeleken met die van huiselijk geweld. Bij huiselijk geweld is een proactieve systeemgerichte benadering van toepassing. Bij eergerelateerd geweld wordt omzichtig handelen binnen het systeem gevraagd om eerschending te voorkomen. Dit heeft consequenties voor de werkprocessen van de betrokken instellingen. Daarom is verder gewerkt aan het in kaart brengen van de diverse werkprocessen. Daarbij hebben de drie Steunpunten alle drie reeds convenanten met de ketenpartners gesloten. Werkprocessen binnen de instellingen De werkprocessen van BJZNH en de Steunpunten Huiselijk Geweld bij eergerelateerd geweld zijn in kaart gebracht en in stroomschema gezet. De politie had een dergelijke werkbeschrijving al en het OM kent sinds 1 juni 2010 de aanwijzing huiselijk geweld en eergerelateerd geweld (geldigheidsduur tot 31 mei 2014). De instellingsgebonden routing binnen BJZNH bij een vermoeden van eergerelateerd geweld, Steunpunten, politie en OM wordt in 2011 verder in de routing intern vastgelegd en zijn op dit moment nog niet extern beschikbaar (zie verder onder meldcode in deze paragraaf). De werkprocessen zijn, naast de instellingsgebonden werkprocessen, samengebracht in een hoofdwerkproces waarin ook de afstemming tussen de instellingen is verwerkt. Dit hoofdwerkproces is te vinden in bijlage 7. Daarnaast is bij iedere instelling een specifieke aandachtsfunctionaris aangesteld en bestaat er een casusoverleg eergerelateerd geweld tussen Steunpunt, BJZNH/AMK en politie (de doelgroepcoördinatoren eergerelateerd geweld). Globaal ziet de werkwijze er als volgt uit: 1. Signaleren eergerelateerd geweld op basis van kennis en kunde plus signaleringslijst/alertlijst. 2. Bij een vermoeden van eergerelateerd wordt als eerste stap de risicotaxatie van de Vrouwenopvang afgenomen. Indien er daadwerkelijk sprake lijkt te zijn van eergerelateerd geweld (code Oranje of Rood), wordt vervolgens de risicoscreening van het Landelijk Expertise Centrum (LEC) ingevuld of afgenomen bij cliënt. Afhankelijk van de code die hieruit komt wordt de risicoscreening doorgestuurd door de politie doelgroepcoördinator naar het LEC. Het advies dat hieruit komt bepaalt de actie die volgt. Deze actie wordt afgestemd in een casusoverleg van politie en het Steunpunt. Acties kunnen onder andere zijn de inzet van reguliere hulpverlening, een Eigen Kracht-conferentie of het doorplaatsen naar Safe House en/of Vrouwenopvang. In de komende periode zal de werkwijze van Kop van Noord-Holland en Noord-Kennemerland verder worden geïmplementeerd. Ook West-Friesland zal deze weg in de loop van 2011 gaan volgen. 14

15 Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling Bij het maken van de instellingsprotocollen in verband met de ontwikkeling van de meldcode huiselijk geweld, wordt specifiek aandacht gegeven aan de werkwijze bij eergerelateerd geweld. De reden is het andere handelingsperspectief in vergelijking met huiselijk geweld. Onderdeel van de verdere uitwerking is de opzet van een zgn. regionaal handelingsprotocol. Dit zal in 2011 resulteren in een ondertekening van een convenant m.b.t. de meldcode en de uitwerking in het digitale regionaal handelingsprotocol. De gemeente Alkmaar heeft voor het convenant in Noord-Kennemerland en West-Friesland een opzet gemaakt. Deze wordt in 2011 ondertekend en geïmplementeerd. Het digitale regionale handelingsprotocol is al gebouwd binnen de drie websites van Steunpunten in Noord- Holland Noord (zie Hierin zijn informatie, meldformulieren, competentieprofielen van professionals bij de instellingen gekoppeld aan hun taak bij huiselijk geweld. In dit gedeelte bevindt zich ook een besloten database met aandachtsfunctionarissen, instellingsprotocollen e.d. In 2011 zal het digitale regionaal handelingsprotocol verder worden gevuld. Binnen website Steunpunt Noord- Holland Noord gestart met regionaal handelingsprotocol kindermishandeling huiselijk geweld w.o. EGG Competentieprofielen Besloten gedeelte: -AF s - Instellingsprotocol - Scholingsplan - Werfafspraken tussen instellingen Regionaal handelingsprotocol Op dit moment wordt bij het regionaal handelingsprotocol gewerkt aan de aanvullende informatie over eergerelateerd geweld bij huiselijk geweld. Deze komt dan ook in de regio s die hierop zijn aangesloten beschikbaar. Vervolg convenanten ketenpartners 2011 Er zal in het kader van de meldcode worden gewerkt aan: Convenant met de instellingen Vullen van het digitaal regionaal handelingsprotocol met competentieprofielen van meer sectoren, het vullen van de database aandachtsfunctionarissen en informatie toevoegen over eergerelateerd geweld Deze activiteiten gebeuren in het kader van RAAK. 15

16 2.6 Kennisuitwisseling en overdracht De kennisuitwisseling en overdracht heeft tijdens het project vooral binnen de regio Noord-Holland Noord plaats gevonden. In 2011 zullen de ervaringen verder worden verspreid. Vervolg kennisuitwisseling en overdracht 2011 Project Eergerelateerd Geweld West-Friesland In de regio West-Friesland wordt met subsidie van de provincie Noord-Holland een vergelijk baar project met trainingen van professionals, het opzetten van een Platform en een aanbod op ROC uitgevoerd. Kennis en kunde delen in Noord-Holland Binnen Noord-Holland de kennis en kunde met andere regio s delen, omdat deze nog niet evenredig is verspreid over de regio s. Doel is de kennis en ervaringen met elkaar te delen en met elkaar verder te verdiepen. Dit zal gebeuren door: Drie basistrainingen (Rob Ermers) van twee dagen voor met name de regio s die hiertoe nog geen gelegenheid hebben gehad t.w. Gooi en Vechtstreek, Kennemerland, Zaanstreek-Waterland en Amstelland. Twee vervolgtrainingen van elk twee dagen voor professionele hulpverleners uit de hele provincie die vόόr 2011 de basistraining van Rob Ermers hebben gevolgd. Twee trainingen van elk een dag voor teamleiders, coördinatoren en aandachtsfunctionarissen eergerelateerd geweld. Onder hen bevindt zich ook professionals die niet in de directe hulpverlening zitten, maar hulpverleners begeleiden. Twee bijeenkomsten van een dag waarin casussen centraal staan en die bovenregionaal georganiseerd worden voor hulpverleners, coördinatoren en aandachtsfunctionarissen eergerelateerd geweld. De bijeenkomsten hebben het karakter van intervisie. ACB Kenniscentrum zal de bijeenkomsten organiseren. Om dit te kunnen realiseren is een aanvraag ingediend bij de provincie Noord-Holland. Handboek regionale aanpak eergerelateerd geweld Het handboek bevat: - de gevolgde opzet binnen dit project bij de ketenpartners - het in kaart brengen van de werkprocessen - de opzet van de voorlichting aan leerlingen en trainingen van medewerkers binnen de ROC s - het opzetten van een Platform Eergerelateerd Geweld met voorlichting aan de achterban. Met het handboek kunnen de ervaringen en ontwikkelde activiteiten ook door andere regio s buiten Noord- Holland worden benut. 16

17 2.7 Regio s in het kort Hieronder staan de activiteiten in beide regio s samengevat. Activiteiten Noord-Kennemerland Activiteiten Kop van Noord-Holland Noord- Kennemerland Deskundigheid signaleren vergroten Voorlichting op ROC's Voorlichting bij de moskeen - kerken Oprichten van regionale platform Convenanten met ketenpartners ROC: Moord op Zeynep in mei trainingen ketenpartners in 2010 (Ermers) 40 p Horizon College Alkmaar /Heerhugowaard (zwarte school) Kader - stuurgroep beleidsuitgangspunten Vaste contactpersoon binnen ROC Lenie Willers Scholing DIA vertrouwenspersonen (Ermers) 29 p Scholing docenten, mentoren, conciërges(ermers) 48 p Vervolg training casuistiek 23 p Lessen voor leerlingen (Zwarte Tulp) 12 groepen 240 p Protocol km en hg op intranet ROC Vervolg: nieuwe medewerkers in curriculum leerlingen NVT Project eervol geweldloos is opgezet en wordt vervolgd Gezamenlijke werkprocessen Noord-Holland Noord Kop van Noord-Holland Deskundigheid signaleren vergroten Voorlichting op ROC's Oprichten van regionale platform Voorlichting bij de moskeen /kerken Convenanten met ketenpartners 3 trainingen ketenpartners in Ermers (60 p) ROC Kop van Noord-Holland witte school / geen casus Beleidsontwikkeling beperkt plaats gevonden Contactpersoon binnen ROC Gerbrich Leegwater Insteek huiselijk geweld w.o. Scholing docenten, mentoren, conciërges(vocas +) 23 p Lessen voor leerlingen (Vocas +) 17 groepen -233 p Protocol in ontwikkeling binnen veiligheidsbeleid Platform eergerelateerd -6 bijeenkomsten 7 organisaties Pluim Diner-Pensant / RAAK-proof prijs voor de beste samenwerking Vervolg: voortzetting, discussie 2 generaties, voorlichting achterban, inbedden ASHG 4 voorlichtingen bij moskee, tempel en kerken p Gezamenlijke werkprocessen Noord-Holland Noord 17

18 3. Financiele verantwoording 18

19 Bijlage 1 ROC Horizon College - Uitnodigingen en aankondiging van vervolgtrainingen Training eergerelateerd geweld krijgt vervolg Uit de evaluatie van de training over eergerelateerd geweld bleek dat deze een zeer positieve bijdrage heeft geleverd aan bewustwording en kennisvorming over dit onderwerp. Deelnemers merkten op echt iets geleerd te hebben over de, voor ons andere wij-cultuur, en hoe groepsdruk invloed heeft op ouders of hele families. Cases van het Horizon College In een wij-cultuur is het een gegeven dat er sprake is van uitstoting als de eer wordt aangetast. Door de training is een vervolgvraag ontstaan, namelijk de behoefte aan het met elkaar bespreken van casuïstiek vanuit het Horizon College met inbreng van hulpverleners. Dit wordt voorgelegd aan de stuurgroep. In ieder geval wordt de basistraining volgend jaar opnieuw aangeboden en wordt overlegd over de manier waarop de basistraining een vervolg krijgt. Voorlichting aan deelnemers Een volgende stap is dat deelnemers voorlichting krijgen. In de week van 1 juni is hiermee gestart bij de sector Gezondheidszorg. Docenten zijn in contact gebracht met Stichting Verdwaalde Gezichten, een organisatie die een good-practice project voor scholieren heeft ontwikkeld, rondom eer en eergerelateerd geweld. Deze organisatie maakt schadelijke tradities bespreekbaar. Zij is gericht op het bevorderen van bewustwording van jongens en meiden op scholen. Aandacht voor: identiteit en cultuur, tijd voor verandering, nadenken over eigen keuzes, bewustwording van eigen kracht en mogelijkheden. Samen met medewerkers van de stichting wordt een training op maat geboden aan een door de docent geselecteerde groep deelnemers. De training kan in de vorm van een debat, een lezing, stellingenspel, of discussie bij video-opnames. Landelijke campagnes Ook landelijk is er aandacht. Vanuit de overheid (o.a. ministerie van justitie) worden allochtone Nederlanders gestimuleerd na te denken over het recht om een eigen partner te kiezen. Moord wegens eerwraak is de ergste vorm, maar je moet ook denken aan huiselijk geweld, achterlating en gedwongen uithuwelijking. In feite handelen ouders vanuit goede bedoelingen, zij willen de beste partner kiezen voor hun kind. Het is voor hen heel onnatuurlijk om dit uit handen te geven. Het is een goed teken dat het probleem in de maatschappij en bij ons op school erkend wordt, zodat we samen kunnen handelen om de deelnemers te helpen die met eergerelateerd geweld in aanraking komen. Lenie Willers, vertrouwenspersoon Jan Meere, aspectverantwoordelijke Veiligheid 19

20 Vervolgtraining eergerelateerd geweld met praktijkvoorbeelden De stuurgroep eergerelateerd geweld heeft na een evaluatie besloten verder te gaan met docenten te trainen en deelnemers voor te lichten over dit onderwerp. Van ieder team in alle sectoren is een docent getraind, die vervolgens de kennis heeft overgebracht aan de collega s. De docenten zijn erg enthousiast. Hun wens is om een vervolgtraining te krijgen, met praktijkvoorbeelden vanuit het Horizon College. Training voor Deelnemers Voorlichting Deelnemers van de sector Gezondheidszorg en afdeling Educatie hebben een voorlichting gehad van Stichting Verdwaalde Gezichten. In het nieuwe schooljaar starten de eerste voorlichtingen voor deelnemers van de sector Economie, Gezondheidszorg en Welzijn & Educatie. Het is belangrijk om de aansluiting te zoeken bij de belevingswereld van de deelnemers. Samen met de trainer voeren zij een discussie over identiteit, eer, de overeenkomsten en de verschillen tussen de ik- en wij-cultuur en hoe anders dit is voor de ouders en familieleden om mee te leren omgaan. Persoonlijk Het raakt de deelnemers ook echt, de trainer speelt in op de thema s en wat deze voor hen betekenen. Er is altijd een docent aanwezig, zodat deelnemers een aanspreekpunt hebben binnen school. Tijdens de voorlichting worden rollenspellen gespeeld, is er een discussie, een rechtbankspel en worden er filmfragmenten vertoond. Training voor Docenten Evaluatie basistraining Gezondheidszorg en Educatie hebben de basistraining voor docenten geëvalueerd. De docenten en de trainer zijn erg enthousiast. De training maakt volgens hen een discussie los over identiteit en keuzes maken. De docenten willen nu een vervolgtraining met praktijkvoorbeelden vanuit het Horizon College. Vervolg in oktober Na de herfstvakantie komt dit vervolg er ook daadwerkelijk. Hierbij is een deskundige uit de praktijk aanwezig. Docenten die nieuw in dienst komen bij het Horizon College krijgen allemaal de basistraining, zodat de professionaliteit rondom dit onderwerp binnen ons college gewaarborgd blijft. Lenie Willers, vertrouwenspersoon Jan Meere, aspectverantwoordelijke Veiligheid 20

21 Trainingen en voorlichtingen eergerelateerd geweld werpen vruchten af Mede met de subsidie van de provincie Noord-Holland heeft het Horizon College veiligheid binnen school vormgegeven. De deskundigheid van Horizonmedewerkers rondom andere culturen is verbreed. Medewerkers en vertrouwenspersonen hebben een basis- en/of vervolgtraining gevolgd, al dan niet met casuïstiek vanuit het Horizon College. Schadelijke tradities loslaten, goede behouden Deelnemers van de sectoren Gezondheidszorg, Welzijn & Educatie en Economie hebben voorlichtingsbijeenkomsten bijgewoond van Stichting De Zwarte Tulp, rondom cultuur en schadelijke tradities. Zij konden reflecteren op hun eigen opvoeding en socialisatie. Door de voorlichting zijn zij in staat keuzes te maken die het best bij hen passen. Zij leren het goede van de tradities over te nemen en het schadelijke los te laten. Een voorbeeld: uithuwelijking is iets waartegen een kind nee kan zeggen. Maar als hij of zij dit niet durft, is er niet direct sprake van eergerelateerd geweld, maar bijvoorbeeld van een weerbaarheidsprobleem bij het kind, of een communicatieprobleem met de ouders. Het is gelukkig lang niet altijd zo dat iets door middel van geweld wordt opgedrongen. Signalen eerder zichtbaar door training De dialoog wordt op gang gebracht tussen docent en deelnemer, maar ook tussen deelnemers en ouders. Medewerkers kunnen nu onderscheid maken tussen echt onveilige situaties en situaties die nog bespreekbaar zijn. Zij hebben geleerd in geval van eergerelateerd geweld niet te pionieren, zo snel mogelijk de gespecialiseerde hulpverlening in te schakelen, inschatten of er acuut gevaar dreigt en de informatie in zeer kleine kring te houden. Door de training pikken medewerkers signalen eerder op en zijn zij in staat goed in te schatten wat echt gevaarlijk is en wat niet. Door de samenwerking met schoolmaatschappelijk werk, de politie en andere professionele hulpinstanties kan een deelnemer snel worden doorverwezen naar de juiste hulpinstanties. Professioneler omgaan met de situatie De politie kon merken dat het Horizon College scholing voor medewerkers en voorlichting voor deelnemers heeft verzorgd. Meldingen worden professioneler doorgegeven en deelnemers benaderen ook de politie als zij problemen hebben, of als zij andere keuzes willen maken dan hun ouders. Zij krijgen hier tips hoe hiermee om te gaan. Het Horizon College hoopt zaken van uitstoting en eergerelateerd geweld nu sneller te herkennen, zodat de slachtoffers verder worden geholpen. De consequenties van daden die de eer aantasten in een groepscultuur zijn schadelijk voor alle groepsleden, maar ze zijn ook te herstellen. Er zijn oplossingen zonder geweld mogelijk. Vervolg 2011 De stuurgroep van dit project wil met het budget voor 2011 nieuw aan te nemen medewerkers scholen en de deskundigheid bij de huidige medewerkers behouden. Ook moeten deelnemers kunnen blijven reflecteren op hun cultuur en de daaraan verbonden tradities, daarom wordt het liefst de voorlichting van Stichting de Zwarte Tulp gecontinueerd in de sector Gezondheidszorg, Economie, Welzijn en bij de AKA. Te denken valt aan het inbedden van deze voorlichting in het curriculum van leren, loopbaan en burgerschap. Jan Meere, directeur Facilitair Bedrijf Lenie Willers, vertrouwenspersoon 21

22 Bijlage 2 ROC Horizon College - Kaartje eerwraak met signalen en wat wel en wat niet te doen 22

23 Bijlage 3 ROC Horizon College - Evaluatie van docenten van deelnemersvoorlichting Wilt u de volgende vragen beantwoorden: 1. Wat was op korte termijn de effecten van deze training.? - De leerlingen zijn spontaan met discriminatie vraagstukken bezig geweest. - De leerlingen waren onder de indruk van de film. - Toch wel een verruiming van het begripskader en daarbinnen kunnen reflecteren. - Beter begrip van leerlingen naar elkaar. De term eergerelateerd en eer is iets meer duidelijk. - Ongeloof, verbijstering en onbegrip. 2. Welke opmerkingen werden door de deelnemers in de groep gemaakt? - De BOL leerlingen vonden het interessant, de BBL leerlingen vonden het zonde van de tijd. - Ze moest ook luisteren naar haar vader. Is dit echt gebeurd? Dit laat ik me niet gebeuren. - Natuurlijk dat zij zich dit niet konden voorstellen, met name leerlingen met een moslimachtergrond voelden zich wel aangesproken en gaven aan dit in hun familie niet te herkennen. Bij doorvragen (individueel, LGS) bleek soms dat ouders erg terughoudend waren in het accepteren van mensen van een andere etniciteit of geloof. Dat is niet verrassend. Verrassend was eerder dat aangegeven werd dat sommige ouders GEEN problemen hadden met mogelijke partners van een andere etnische komaf (en met een ander, in dit kader christelijk geloof). In ieder geval bleek de cursus een aanjager om deze zaken te bespreken en een bijdrage te leveren aan besef van standplaatsgebondenheid en culturele diversiteit en de implicaties hiervan. - Dat de film in Turkije was opgenomen en dus ver van hun bed. - geshockeerd, verbaasd, w.b. autochtone dus. - Nooit geweten dat het zo erg was. 3. Zijn er naar aanleiding van de training deelnemers individueel naar u toegekomen om vragen te stellen en of anders zins? - Nee. (3x) - Niet echt vragen maar wel het verhaal willen delen. - Niet om concrete problematiek bespreekbaar te maken, wel in algemene zin. - Ja, goed dat er voorlichting gegeven wordt. 4. Zo ja, wilt u daarover iets vertellen? - N.V.T. (2x) 5. Wat zijn de effecten geweest op lange termijn? - Eerlijk gezegd niet meetbaar - Het heeft eraan bijgedragen dat leerlingen in mijn groep elkaar beter zijn gaan leren kennen. - Ik hoor ze er niet meer over - Nog niet bekend. - Weinig. 6. Hoe heeft het de groepscultuur beïnvloed? - Niet meetbaar. - Er zijn twee jongens in mijn groep die uit Afghanistan komen. Hun ideeën zijn anders, dit heeft tot veel gespreksstof geleid. - In positieve zin. Er ontstond een meer informele interesse naar elkaars achtergrond, hetgeen zelfs een dieper graven mogelijk maakte. Vragen waren namelijk niet plichtmatig, maar meer vanuit echte interesse. Bij het dieper graven en vragen naar elkaars achtergrond was nu meer interesse ontstaan, niet plichtmatig maar echt. 23