Afkortingenlijst Justitiële Jeugdinrichting Instituut Nederlandse Kwaliteit Individuele Trajectbegeleiding Langverblijvers (verblijf van langer dan 3

Transcriptie

1 t c e j a r t Het

2 Afkortingenlijst JJI INK ITB LV KV TVA SAVRY STP OM CWI ROC Justitiële Jeugdinrichting Instituut Nederlandse Kwaliteit Individuele Trajectbegeleiding Langverblijvers (verblijf van langer dan 3 maanden) Kortverblijvers (verblijf van korter dan 3 maanden) Taken en Vaardigheden van Adolescenten Structured Assessment of Violence Risk in Youth Scholings- en Trainings Programma Openbaar Ministerie Centra voor Werk en Inkomen Regionaal Opleidingen Centrum

3 Inhoud Voorwoord 4 Inleiding 6 Hoofdstuk 1 Het traject Work-Wise 7 Hoofdstuk 2 De Work-Wise systematiek 10 Hoofdstuk 3 De producten van Work-Wise 18 Hoofdstuk 4 Kwaliteit en evaluatie 24 De toekomst van Work-Wise 27 Deelnemende (justitiële) jeugdinrichtingen

4 Voorwoord Met enige trots presenteer ik deze brochure, mede namens de ontwikkelingspartners. In deze brochure willen we u in het kort iets vertellen over de kernpunten van Work- Wise, de achtergrond en organisatie, de resultaten van Work-Wise, de producten en de ontwikkelingen gericht op de toekomst. De afgelopen zes jaar hebben we, de (justitiële) jeugdinrichtingen, samen met diverse andere organisaties hard en plezierig samengewerkt aan het ontwikkelen van Work-Wise tot een systematiek van trajectmatig werken. Daarnaast hebben we diverse instrumenten ontwikkeld die ingezet kunnen worden bij de uitvoering van het Work-Wise traject. De producten van Work-Wise konden tot stand komen omdat medewerkers van diverse organisaties bereid waren hun kennis met elkaar te delen en tijdens dit delen steeds het belang van de jongere centraal stelden. Zo konden de inzichten en kennis van o.a. de (justitiële) jeugdinrichtingen, de (jeugd)reclassering, het onderwijs, lokale overheden, de rechtelijke macht, de Raad voor de Kinderbescherming, de wetenschap, diverse branche-organisaties en het bedrijfsleven als input gebruikt worden voor de verdere ontwikkeling van Work-Wise. Ook onze partners in het buitenland hebben hun steentje bijgedragen aan het tot stand komen van onze producten. De producten zijn bedoeld om de kans van slagen van een jongere binnen de samenleving te vergroten. Work-Wise staat voor een integrale aanpak, voor maatwerk en ketengerichte samenwerking. De uitvoerders van Work-Wise werken er, samen met de jongere, aan dat die jongere een baan verkrijgt en vasthoudt, dat hij/zij een opleiding volgt en afrondt en dat de jongere een veilige woonplek vindt en houdt. Ook aan het opbouwen en vasthouden van een positief sociaal netwerk waarop de jongere terug kan vallen, wordt gewerkt. Uiteindelijk gaat het er om niet terug te vallen in oud verkeerd gedrag en het voorkomen van recidive. Elke jongere die deelneemt aan Work-Wise krijgt een eigen Individueel Trajectbegeleider (ITB er), die de jongere en het traject begeleidt. We zijn er trots op dat er op dit moment ruim 120 medewerkers, in dienst van een (justitiële) jeugdinrichting, werkzaam zijn als ITB er. Zij vormen de kern van de uitvoering van Work-Wise. 4

5 In 2007 hebben we ons uitgebreid georiënteerd op de toekomst en is de keuze gemaakt Work-Wise als de standaard systematiek van trajectmatig werken te implementeren binnen de (justitiële) jeugdinrichtingen en meerdere JeugdZorg Plus instellingen. Zo komen de jongeren nog meer centraal te staan. De overdracht van jongeren tussen Work-Wise instellingen en hun samenwerkingspartners zal daarmee nog beter verlopen en dat zal de toekomst van de jongeren ten goede komen. De komende jaren zal er dan ook veel aandacht zijn voor de implementatie van het nieuwe handboek en gaan we de uitvoering van Work-Wise op de voet volgen om zo de resultaten van de uitvoering van Work-Wise zichtbaar te maken. Daarnaast streven we ernaar de komende jaren de samenwerking met onze ketenpartners en maatschappelijke partners in binnen- en buitenland te continueren en te versterken. Mede namens de stuurgroepleden van Work-Wise, wens ik u veel leesplezier. Irma van der Veen, Manager Work-Wise. Eefde, december

6 Inleiding Het programma Work-Wise helpt jongeren die terecht zijn gekomen in een (justitiële) jeugdinrichting bij hun terugkeer naar de samenleving. De focus ligt daarbij op het verkrijgen van werk of een opleiding. Het programma richt zich ook op wonen, een adequaat sociaal netwerk en vrijetijdsbesteding, want die zijn voorwaardelijk voor het succes van werk en opleiding. Deze brochure geeft informatie over de geschiedenis en ontwikkeling van Work-Wise en in het bijzonder over de Work-Wise systematiek. Ook treft u een overzicht aan van de uitgangspunten die de bouwstenen vormen voor de systematiek. Een afkortingenlijst en een overzicht van alle Work-Wise inrichtingen is opgenomen in de brochure. De brochure is bestemd voor uitvoerders en ketenpartners in Nederland en voor samenwerkingspartners uit het buitenland. De buitenlandse partners krijgen een Engelstalige versie van de brochure. Waar in de deze brochure gesproken wordt over jongeren en begeleiders wordt steeds gesproken over hem en zijn. Het zal duidelijk zijn dat niet alleen mannelijke begeleiders bedoeld worden en dat Work-Wise zowel voor jongens als voor meisjes bedoeld is. 6

7 Het traject Work-Wise Kernpunten van Work-Wise Work-Wise staat voor een integrale aanpak, voor maatwerk en ketengerichte samenwerking. De uitvoerders van Work-Wise werken samen met de jongere aan het hebben en houden van een baan, het volgen van een opleiding en een veilige plek om te wonen. Ook is er veel aandacht voor het opbouwen en vasthouden van een positief sociaal netwerk waar de jongere op terug kan vallen. Tijdens het gehele traject zet de Individueel Trajectbegeleider (ITB er) van de jongere verschillende instrumenten in, zodat de jongere zijn traject(tussen)doelen kan bereiken. De ITB er begeleidt de jongere die hem is toevertrouwd en hij regisseert, coördineert en bewaakt het traject. 7

8 Work-Wise houdt rekening met individuele eigenschappen van jongeren; het is dus maatwerk. Work-Wise is verder gebaseerd op samenwerking tussen de (justitiële) jeugdinrichting en andere organisaties: met ketenpartners of andere maatschappelijke partners. Want Work-Wise stopt niet bij het verlaten van de inrichting, maar loopt door om zo de bereikte doelen te borgen. Daar zijn andere partners hard bij nodig. Voor wie is Work-Wise bedoeld? Jongens en meisjes die in een (justitiële) jeugdinrichting zijn geplaatst, starten uiterlijk drie weken na binnenkomst met een Work-Wise traject. De aanpak van Work-Wise houdt rekening met hun mogelijkheden en beperkingen. Uiteindelijk moet elke jongere, met zijn eigen potenties, de regie over zijn eigen leven weer in handen krijgen. Zelfsturing en autonomie voor de jongere zijn dus belangrijke doelen. De resultaten van Work-Wise In 2005 namen jongeren deel aan Work-Wise en in 2006 waren het er Een aanzienlijk aantal van deze jongeren behaalde een certifi caat en kreeg perspectief op het gebied van arbeid en scholing. In 2006 zijn ruim tweehonderd jongeren die het Work-Wise programma gevolgd hadden, geïnterviewd. Dat gebeurde drie tot zes maanden nadat zij de inrichting verlaten hadden. Bij vertrek uit de inrichting ging 18 % van de geïnterviewde jongeren werken. 21 % volgt een combinatie van werk en opleiding, 44 % ging een opleiding volgen. 15 % had geen daginvulling of was, bijvoorbeeld, werkzoekend. Alle geïnterviewde jongeren hadden een plek om te wonen en het merendeel van hen (92%) maakte gebruik van de nazorg. Drie maanden of een half jaar na vertrek uit de inrichting heeft 75 % van de geïnterviewde jongeren een daginvulling (werk, opleiding of combinatie daarvan). Bijna 8 % van de jongeren doet het huishouden en bijna 14 % heeft geen daginvulling. Ruim 96 % heeft een veilige plek om te wonen. Voor 2007 is de prognose dat opnieuw ruim jongeren zullen deelnemen aan Work-Wise. In 2008 zullen naar verwachting meer dan jongeren deelnemen. 8

9 De organisatie van Work-Wise In de particuliere (justitiële) jeugdinrichting Rentray is de afdeling Onderwijs in 1998 begonnen met het ontwikkelen van een methodische aanpak van arbeidstoeleiding. Centraal hierbij stond de vraag hoe jongeren een zodanig arbeidsmarktgericht traject aangeboden kan worden dat zij, bij verlaten van de (justitiële) jeugdinrichting, ook echt een baan kunnen krijgen of op school verder kunnen gaan met hun traject. Voor dit idee bleken meerdere inrichtingen enthousiast te zijn en zo is Work-Wise in 2000 opgericht. In 2001 kreeg Work-Wise concreter vorm door het verschijnen van het Handboek Work- Wise. In het handboek werd de aanpak beschreven. In de loop der jaren zijn er steeds meer (justitiële) jeugdinrichtingen aangesloten bij Work-Wise, in 2007 alle (justitiële) jeugdinrichtingen. Vertegenwoordigers van alle aangesloten (justitiële) jeugdinrichtingen vormen een stuurgroep Work-Wise. De stuurgroep beslist over activiteiten en plannen. Het bureau Work-Wise bestaat uit acht medewerkers onder leiding van een manager. Het bureau ondersteunt de uitvoering van Work-Wise; bijvoorbeeld door het aanvragen van (Europese) subsidies; het verzorgen van opleidingen van ITB ers; het ontwikkelen en coördineren van gemeenschappelijke Work-Wise activiteiten en het vertegenwoordigen van Work-Wise landelijk en in internationale projecten. Ruim 120 ITB ers, in dienst van (justitiële) jeugdinrichtingen, vormen de kern van de uitvoering van Work-Wise. Work-Wise kreeg in de loop der jaren, mede op basis van de EQUAL-projecten IMPACT ( ) en MATCH ( ) vele Nederlandse en transnationale samenwerkingsverbanden. Daarbij gaat het niet alleen om justitiële ketenpartners als de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), de Maatschappelijke Ondernemers groep (koepel van onder meer organisaties voor jeugdreclassering), Jeugdzorg en reclassering Leger des Heils, Reclassering Nederland en de Raad voor de Kinderbescherming. Ook de Vereniging Nederlandse Gemeenten, reïntegratiebedrijven, ROC s, en Cedris (brancheorganisatie voor de sociale werkgelegenheids- en reïntegratiebedrijven) behoren tot de samenwerkingspartners. In het buitenland zijn er projecten uitgevoerd met (justitiële) partners uit landen als Groot-Brittannië, Duitsland, Hongarije, Polen, Bulgarije, Zweden, Estland, Italië, Frankrijk, Finland en Oostenrijk. 9

10 De Work-Wise systematiek Uitgangspunten van Work-Wise Work-Wise is gebaseerd op methodische uitgangspunten en onderbouwd door theoretische pijlers, die uitgebreid zijn beschreven in het theoretisch kader van het handboek van Work-Wise. Waarom vertonen jongeren risicogedrag? De informele sociale controletheorie van Sampson en Laub is als uitgangspunt genomen voor de verklaring van risicogedrag bij jongeren. Te weinig binding met hun sociale omgeving en een gebrekkige verbondenheid met maatschappelijke instituties, maken dat jongeren weinig te verliezen hebben. Dit gebrek aan sociaal kapitaal (Sampson en 10

11 Laub) is een belangrijke risicofactor, kunnen beschikken over dat sociaal kapitaal is een belangrijke protectieve factor. Waarom werkt Work-Wise aan meerdere leefgebieden? Risico s op probleemgedrag uiten zich bij jongeren meestal op meerdere leefgebieden omdat ze niet goed in staat zijn ontwikkelingstaken uit te voeren (Competentiemodel van Slot en Spanjaard). Bij de begeleiding kunnen niet simpelweg deze tekorten worden aangepakt, maar moet er rekening worden gehouden met een hiërarchie in de behoeften van jongeren (Maslov). Werken aan hun toekomstperspectief heeft weinig zin als ze bijvoorbeeld nog worstelen met vragen over de eigen veiligheid/geborgenheid of over de relatie met ouders en vrienden. In de systematiek van Work-Wise is de beheersing van vaardigheden op het terrein van zelfstandig wonen, sociaal netwerk en vrijetijdsbesteding dan ook een belangrijke voorwaarde om resultaten te behalen op het terrein van school en werk. Hoe leren jongeren? In het leerproces van ongestuurd naar zelfsturend hanteert Work-Wise de uitgangspunten van het sociaal-constructivisme. Daarom hanteert Work-Wise randvoorwaarden bij de begeleiding van jongeren, zoals coachend begeleiden en voor de context van het leerproces, zoals een krachtige leeromgeving. Hoe methodisch te handelen in de begeleiding? Onderbouwd wordt waarom de ITB er integraal en cliëntgecentreerd begeleidt, hoe en waarom hij aansluit op de leerstijl van de jongeren en waarom hij vanuit de intrinsieke motivatie van jongeren werkt. Er is ook een onderbouwing voor de wijze waarop hij rekening houdt met de culturele achtergrond van de jongeren. 11

12 Het Work-Wise traject Drie leefgebieden: arbeid & scholing, wonen, opbouw sociaal netwerk & vrije tijd (Middel)langverblijvers (vanaf 3 maanden) Fase 0 Intake & planvorming Kortverblijvers (vanaf 3 weken tot 3 maanden) Fase 0 Intake & planvorming Eindterm: doelen (concept) trajectplan. Eindterm: doelen (concept) trajectplan. Fase 1 Binnen Fase 1 Binnen Fase 2 Overgang (startfase voor jongeren in nachtdetentie) Eindterm: Jongere is klaar om buiten, in een overgangsfase, te oefenen. Eindterm: Jongere is klaar om naar buiten te gaan. Er ligt een nazorgplan waar de ketenpartner mee verder kan en er is een adequate woonplek. Fase 2 Overgang (alleen LV) (On)begeleid verlof, externe stages/scholing, woontraining, vrije tijd en opbouw sociaal netwerk. Eindterm: Jongere is klaar om succesvol een Scholings- en Trainingsprogramma (STP)/ proefverlof te volgen of de nazorgfase in te gaan. Fase 3 Buiten STP/proefverlof en nazorg. Eindterm langverblijf: Jongere heeft na 6 maanden duurzaam werk/ scholing/dagprogramma, ondersteund door een adequate woonplek en adequaat sociaal netwerk en vrijetijdsbesteding. Fase 3 Buiten STP en/of nazorg. Eindterm: Jongere wordt begeleid bij uitvoering nazorgplan en heeft een adequate woonplek. Eindterm middellang verblijf: Jongere heeft bij vertrek een (traject) werk/ scholing/dagprogramma, ondersteund door een adequate woonplek en adequaat sociaal netwerk en vrijetijdsbesteding. 12

13 Work-Wise = trajectmatig werken Work-Wise trajecten verlopen volgens een standaard systematiek. Er is altijd sprake van individuele trajectbegeleiding (ITB). Het Work-Wise traject bestaat uit vaste, elkaar opvolgende fasen die worden gemarkeerd door behaalde tussendoelen. ITB ers en gedragsdeskundigen zetten instrumenten en interventies in om de individuele trajectdoelen van jongeren te realiseren. Work-Wise trajecten bestaan uit vier fasen: Fase 0: Intake en planvorming Fase 1: Uitvoering Binnen Fase 2: Uitvoering in Overgang binnen/buiten Fase 3: Uitvoering Buiten Fase 0 Intake en planvorming Kort na binnenkomst van de jongere in een inrichting wordt informatie verzameld om een goed beeld te krijgen van de jongere. Op basis daarvan vindt een diagnose plaats en vaststelling van de trajectdoelen. Resultaat is een (concept)trajectplan met korte en lange termijn doelen. Fase 1 Binnen In de inrichting start de jongere met activiteiten (behalve jongeren in nachtdetentie die in de overgangsfase starten) die voortvloeien uit hun persoonlijke trajectplan. Hun individuele doelen en activiteiten zijn individueel maatwerk en hangen af van hun beginsituatie. Activiteiten kunnen zijn: oriëntatie, scholing, training sociale, cognitieve en praktische vaardigheden. Beroepsvoorbereiding, schuldsanering, vrije tijdsbesteding, herstelcontact met ouders, enzovoorts. 13

14 Fase 2 Overgang Deze fase vindt alleen plaats in trajecten voor langverblijvers en voor kortverblijvers in nachtdetentie die hun traject in de overgangsfase starten. Vanaf deze fase vinden de activiteiten gedeeltelijk binnen en gedeeltelijk buiten de inrichting plaats. De jongere woont in de inrichting. (Proefverlof en Scholings- en Trainings Programma s (STP) vallen dus niet in deze fase). In deze fase kan de jongere buiten de inrichting oefenen met vaardigheden. De buitenactiviteiten variëren in intensiteit en aard. Het kan gaan om een kort begeleid verlof naar een CWI tot dagelijks bezoek aan een school buiten de inrichting. De intensiteit en de aard van de buitenactiviteiten ontwikkelen zich naarmate het traject vordert en de jongere (tussen)doelen uit het Work-Wise traject behaald heeft. Vanzelfsprekend is ook de verblijfssetting van de jongere (gesloten, besloten, open) bepalend voor de mogelijkheden buiten. Fase 3 Buiten In fase 3 woont de jongere niet meer in de inrichting. Een jongere volgt een STP/proefverlof met daarna nazorg (bij langverblijvers) of hij komt direct in de nazorgperiode (bij veel kortverblijvers). De rol van de ITB er wordt in deze fase op enig moment overgenomen door de ketenpartner die in deze fase verantwoordelijk wordt voor de begeleiding van de jongere. Na overdracht van de jongere aan de ketenpartner blijft de ITB er het traject volgen. In enkele gevallen houdt de Work-Wise ITB er de rol van begeleider: als een jongere één van de drie Work-Wise STP s volgt of als de JJI of de ketenpartner de Work-Wise ITB er financieren om de begeleiding van het Work-Wise traject in de nazorgperiode voort te zetten. 14

15 Doelgroep van Work-Wise Jongeren die langer dan drie weken in een (justitiële) jeugdinrichting verblijven, behoren tot de doelgroep van Work-Wise. Deze jongeren kunnen verschillen in verblijfsduur, maar ook op andere aspecten: civiel- of strafrechtelijk geplaatst, jongen of meisje, al dan niet licht verstandelijk gehandicapt, al dan niet allochtoon. De Work-Wise systematiek is voor alle jongeren hetzelfde, er kunnen wel doelgroepspecifi eke instrumenten worden ingezet. Doelen van Work-Wise Het uiteindelijke doel van Work-Wise is: jongeren na hun verblijf in een (justitiële) jeugdinrichting kansen bieden op een maatschappelijk aanvaardbaar bestaan. Het gaat om het verkrijgen en vasthouden van een baan of dagbesteding, het volgen en afronden van een opleiding, het vinden en houden van een veilige woonplek en het opbouwen en vasthouden van een positief sociaal netwerk. De focus ligt op arbeid en scholing, de andere leefgebieden zijn ondersteunend. Jongeren in langverblijf trajecten behoren aan het eind van het traject na zes maanden duurzaam werk, scholing of een dagprogramma te hebben, ondersteund door een woonvorm, positief netwerk en vrijetijdsbesteding. Middellangverblijvers behoren een traject werk/scholing/dagprogramma te hebben bij vertrek. Jongeren in kortverblijftrajecten behoren aan het eind van het traject een nazorgplan te hebben waar de ketenpartner mee verder kan, ondersteund door een adequate woonvorm. De ITB-functie Individuele begeleiding is de basis van de Work-Wise systematiek. De jongere krijgt bij de start van zijn Work-Wise traject een Individueel Trajectbegeleider (ITB er) toegewezen. Er kan een ITB er worden aangesteld, maar de functie kan ook deels ingebed zijn in andere functies. Het gaat erom dat de ITB-functie uitgevoerd wordt volgens de in het handboek aangegeven systematiek. 15

16 Taken van de ITB er zijn: coach/begeleider van de jongere; uitvoerder van het traject; casemanager die intern afstemt en extern afstemt met ketenpartners en maatschappelijke partners; kwaliteitsbewaker en evaluator van het traject van de jongere op een inhoudelijk en organisatorisch sluitende aanpak; rapporteur van doelen, activiteiten en evaluaties tijdens het traject; initiatiefnemer/ontwikkelaar bij de doorontwikkeling van het trajectplan op basis van resultaten en wensen van de jongeren. Instrumenten Work-Wise Om de inhoudelijke doelen van de trajecten te behalen zet Work-Wise allerlei instrumenten in, zoals onderzoeken, tests, trainingen, cursussen, stages en dergelijke. Elke inrichting is vrij in de keuze van instrumenten die ingezet worden. Drie meetinstrumenten zijn wel standaard bij Work-Wise trajecten: 1. De SAVRY (Structured Assessment of Violence Risk in Youth): risicotaxatieinstrument om de kans op algemeen gewelddadig gedrag bij meisjes en jongens tussen 12 en 18 jaar in te schatten. 2. De TVA vragenlijst (Taken en Vaardigheden van Adolescenten): meet de competenties van jongeren in de (justitiële) jeugdinrichting en de mogelijke veranderingen daarin door vergelijking van meerdere metingen. 3. De Motivatiemonitor: wordt ingezet om de jongeren te screenen op risicofactoren die betrekking hebben op hun motivatie en hun motivatiebronnen (steun van hun omgeving en persoonlijke hulpbronnen). 16

17 Ketensamenwerking Work-Wise is er voor jongeren die tijdelijk geplaatst zijn in een (justitiële) jeugdinrichting. Het traject start in de inrichting, maar jongeren komen niet blanco de inrichting binnen. Voordien hebben ze al gewerkt aan hun (school)loopbaan en zijn ze in beeld gekomen bij verschillende organisaties en instellingen. Het Work-Wise traject gaat door op wat in dit voortraject al heeft plaatsgevonden. Ook aan het eind van het verblijf in de inrichting komt de jongere weer terug in een maatschappelijke context, waar opnieuw allerlei instellingen een rol spelen in het vervolgtraject. Externe partners zijn te onderscheiden in twee groepen, op grond van hun verantwoordelijkheden voor de jongere. Ketenpartners zijn organisaties en instellingen waarbij sprake is van overdracht van verantwoordelijkheden voor de jongere (Bureau Jeugdzorg, Raad voor de Kinderbescherming, Openbaar Ministerie en gemeenten). Input van de kant van de ketenpartners is van belang om het traject van Work-Wise zo effi ciënt mogelijk en met maximaal resultaat te laten verlopen. De andere groep zijn de maatschappelijke samenwerkingspartners: organisaties en instellingen waarmee wordt samengewerkt om onderdelen van het Work-Wise traject uit te kunnen voeren. Het gaat dan bijvoorbeeld om scholen, werkgevers, projecten, reïntegratiebedrijven, bemiddelingsbureaus, uitvoerders STP s, woonvoorzieningen en ambulante hulpverlening. 17

18 De producten van Work-Wise Om Work-Wise effectief te kunnen uitvoeren, zijn allerlei instrumenten en interventies nodig. Gaandeweg zijn in dit kader onder meer de volgende producten ontwikkeld: Een instrument voor risicotaxatie en -hantering Jongeren die het Work-Wise programma volgen, hebben vrijwel altijd gedragsstoornissen en andere complexe problemen. Hoe groot is de kans dat zo n jongere opnieuw een probleem veroorzaakt en welke factoren dragen daaraan bij? Met de SAVRY (Structured Assessment of Violence Risk in Youth), een betrouwbaar taxatiemiddel, checkt de behandelaar 24 risicofactoren af en komt voor elk daarvan tot een oordeel hoog, 18

19 matig of laag risico. De SAVRY geeft tevens aanbevelingen voor een behandelmethode. De behandelaar beoordeelt ook of er beschermende factoren zijn, zoals een positieve houding tegenover gezag of een veerkrachtige persoonlijkheid. Alle beoordelingen bij elkaar leveren een antwoord op de vraag of het risico op probleemgedrag bij de jongere hoog, matig of laag is. De Motivatiemonitor Motivatie is, naast de risicotaxatie, een sleutelwoord in Work-Wise. Want zonder voldoende motivatie bij de jongere zelf heeft het programma weinig kans van slagen. Met de Motivatiemonitor brengt de jongere zelf (via de computer) in kaart hoe gemotiveerd hij is en op welke punten hij steun kan gebruiken. De Motivatiemonitor is gebaseerd op de theorie over positief organisatiegedrag. De persoonlijke hulpbronnen (eigenwaarde, competenties, optimisme en emotionele intelligentie) leggen de basis voor motivatie bij mensen. De interne motivatie kan zich, zo stelt deze theorie, ontwikkelen en is gevoelig voor externe hulpbronnen, zoals coaching, feedback, sociale support en ontplooiing. Programma Arbeid en Zorg voor Meisjes Vijandigheid, gebrek aan empathie en een slecht zelfbeeld komen zowel bij jongens als meisjes in (justitiële) jeugdinrichtingen voor. Meisjes hebben bovendien een andere positie op de arbeidsmarkt, hebben vaak te maken met de combinatie arbeid en zorg en met een moeizaam emancipatieproces. In dit programma staan de ontwikkelingskansen van meisjes centraal. Daar wordt aan gewerkt via een persoonlijk ontwikkelingstraject, een oriëntatie op scholing en beroep, vaardigheidstrainingen en creatieve onderdelen. Na zes maanden hebben de deelneemsters een persoonlijk trajectplan opgesteld. In haar portfolio kan ze haar ontwikkeling volgen, onder meer aan de hand van beoordelingen. Belangrijk onderdeel van het programma ter versterking van het zelfbeeld is de training Een Solide Basis voor de Toekomst. De training omvat drie onderdelen die achtereenvolgens bedoeld zijn te achterhalen wat het betekent om vrouw te zijn, hoe voor de deelneemster een goede relatie of vriendschap er uit ziet en wat voor kwaliteiten de deelneemster heeft voor arbeid en scholing in de toekomst. 19

20 Veelplegersprogramma Voor jongeren die meerdere malen strafbare feiten gepleegd hebben, is een traject van drie maanden ontwikkeld plus een nazorgprogramma van drie maanden. Het accent ligt daarbij op school- en arbeidsvaardigheden en beroepskeuze. Onderdelen van het programma zijn drie trainingsmodules, die achtereenvolgens ingaan op het zelfbeeld en de motivatie van de jongere, op cognitieve vaardigheden voor school en werk en op omgaan met geld. De eerste twee modules zijn samen als Werken aan je Toekomst ingediend bij de Erkenningscommissie Effectieve Gedragsinterventies van het ministerie van Justitie. Jongeren voor jongeren (peersupport) Jongeren kunnen, naast professionals, andere jongeren vaak actief en sturend aanspreken op risicovol gedrag. De ex-junk die zijn maat deelgenoot maakt van zijn verleden, of de prostituee die haar ervaringen deelt met andere meiden, bereiken soms meer dan een professionele begeleider. Ex-deelnemers aan het Work-Wise programma worden bij deze aanpak (peersupport) ingezet (bij voorlichtingsbijeenkomsten en in een fi lm) om anderen te motiveren tot deelname aan het programma. Gedragsinterventie Buitenprogramma Work-Wise Intensieve nazorg van de jongeren is speerpunt in de begeleiding, omdat de jongeren na vertrek uit de (justitiële) inrichting kwetsbaar zijn. Ze vragen om hulp, maar wantrouwen tegelijkertijd de hulpverlener. Algemeen doel van het Buitenprogramma Work-Wise is: aanzienlijke afname van het risico op het plegen van delicten. Daartoe worden uiteenlopende interventies ingezet, bijvoorbeeld voor werkrelatie en netwerkvorming. Deze interventies vormen de rode draad voor het leggen en vasthouden van de samenwerkingsrelatie en het motiveren en onderhandelen met de jongere over de manier waarop hij deel uit maakt van zijn sociale omgeving. Ook zijn er aanvullende interventies op het gebied van arbeid en scholing. 20

21 Scholings- en trainingsprogramma s (STP) Work-Wise Jongeren kunnen gedurende één maand tot één jaar (afhankelijk van de straf of maatregel) buiten de justitiële jeugdinrichting een programma volgen, een STP. Ook gedurende de nacht verblijven zij elders. Een STP omvat minimaal 26 uur per week aan activiteiten; van onderwijs en werk tot sociale vaardigheidstraining, bijzondere zorg en vrijetijdsbesteding. Er zijn drie verschillende Work-Wise STP s die qua intensiteit van begeleiding verschillen. De lichte variant richt zich op het begeleiden van de jongere op het gebied van naar school gaan of werken en de midden variant richt zich daarnaast ook op het bieden van ondersteuning in het wonen en sociaal netwerk. De intensieve variant biedt een vorm van jobcoaching aan. E-learning Met het Albeda-College (Regionaal Opleidingen Centrum in de regio Rotterdam) is voor Work-Wise een methodiek e-learning ontwikkeld, bedoelt voor de scholen in de (justitiële) jeugdinrichtingen. Met name jongeren die slecht gemotiveerd zijn voor onderwijs, kunnen met ICT beter gemotiveerd worden voor leren. Traject Informatie Systeem Het digitale Traject Informatie Systeem is bedoeld voor begeleiders om te rapporteren, beoordelen, refl ecteren en aantekeningendossiers te maken. In het systeem kan de begeleider ook signaleren, communiceren en analyseren. Op elk tijdstip en vanaf diverse plaatsen geeft dit systeem inzicht in de kwaliteit van het traject. Er kunnen ook statistische overzichten gemaakt worden voor het management. Begeleiders van diverse disciplines kunnen via het systeem met elkaar online communiceren. 21

22 Deskundigheidsbevordering Work-Wise In het kader van deskundigheidsbevordering zijn voor de ITB ers en andere uitvoerders verschillende trainingen ontwikkeld: Training Motiverend Begeleiden. Doel van de training: kennismaking met de uitgangspunten, kenmerken en basisvaardigheden van motiverend begeleiden. Motiverende gespreksvoering (zonder dwang of druk, maar samen zoeken naar motivatoren voor alternatief gedrag) maakt deel uit van de training. Met deze vorm van gespreksvoering kunnen begeleiders jongeren motiveren tot gedrag waartoe ze van nature niet geneigd zijn. Training Interculturele Begeleiding. Aan de orde komt of en hoe culturele factoren de vorm en inhoud van de begeleiding beïnvloeden en op welke wijze daarmee bij de begeleiding rekening kan worden gehouden. Leergang ITB er van jongeren met een justitiële straf- of maatregel. De Individueel Trajectbegeleider (ITB er) neemt een essentiële plaats in bij Work-Wise, omdat hij voor de jongeren de weg naar maatschappelijke integratie effent. Deze leergang is opgebouwd rond drie centrale thema s: integraal werken; individueel vraaggericht werken; resultaatgericht werken. In deze brochure staan slechts drie van onze trainingen vermeld. Het totale opleidingsaanbod van Work-Wise kunt u vinden op onze website: 22

23 Nieuw handboek Work-Wise Het handboek Work-Wise is bedoeld voor directe uitvoerders en managers van Work-Wise inrichtingen. Het beschrijft de standaard, voorgeschreven werkwijze van Work-Wise. Het handboek bestaat uit drie delen: 1. Beschrijving van de systematiek en het traject van Work-Wise en de rol van de ITB er. In dit deel ook: samenwerking met keten- en maatschappelijke partners en een beschrijving van de aanbevolen (meet)instrumenten. Dit deel geeft ook een exemplarisch overzicht van andere instrumenten die gebruikt worden door Work-Wise. 2. De onderbouwing van Work-Wise; het theoretisch kader ervan. In dit deel staan verwijzingen naar het wetenschappelijk onderzoek waarop Work-Wise is gebaseerd. 3. Betreft de invoering van Work-Wise en is vooral bedoeld voor het management. Dit deel bestaat uit drie hoofdstukken. Het eerste beschrijft het profi el en de opleiding van de ITB er. Het tweede gaat over de kwaliteitsborging van Work-Wise. Het derde hoofdstuk betreft de managementhandleiding. Het bevat onder meer adviezen voor de invoering van Work-Wise. 23

24 Kwaliteit en evaluatie Kwaliteitsborging Work-Wise bewaakt de kwaliteit van uitvoering van Work-Wise op traject- en managementniveau. Door beide niveaus te koppelen, worden de behaalde trajectresultaten in verband gebracht met het kwaliteitsniveau van het management. Kwaliteit op trajectniveau Per deelnemer houdt Work-Wise alle relevante trajectinformatie bij: beoogde tussentijdse en einddoelen van het traject, procesinformatie (doorlooptijden en vertragingen), inhoudelijke trajectonderdelen en trajectresultaten. Deze informatie is digitaal beschikbaar in het Traject Informatie Systeem (TIS). Het TIS registreert tevens de Prestatie-indicatoren Work-Wise. 24

25 Kwaliteit op managementniveau Per inrichting is er een kwaliteitszorgmodel, gebaseerd op het INK-model. Met dit instrument kunnen de inrichtingen, volgens de INK-systematiek, de kwaliteit van hun organisatie- en resultaatgebieden monitoren en verbeteren. Kwaliteit en interventie-integriteit Door in te zoomen op de kwaliteit op beide niveaus kan Work-Wise achterhalen in hoeverre uitvoering en management van de Work-Wise trajecten overeenkomt met de beoogde doelen. Ook is het mogelijk te bepalen op welk niveau welke verbeteringen wenselijk zijn. Bij uitvoering van de trajecten conform de doelen is er sprake van interventie-integriteit. Kwaliteit op het managementniveau is hiervoor een belangrijke randvoorwaarde. Evaluatie van de resultaten Interventie-integriteit is een belangrijke voorwaarde om de resultaten van de Work-Wise trajecten op de juiste manier in te schatten en te evalueren. Daarvoor is het nodig eerst vast te stellen of de trajecten naar behoren zijn uitgevoerd en met recht Work-Wise trajecten genoemd mogen worden. Pas dan is het mogelijk iets te zeggen over de effectiviteit van Work-Wise trajecten. De evaluatie van Work-Wise trajecten heeft daarom drie onderzoeksschakels: plan-, proces- en productevaluatie. Planevaluatie De planevaluatie beoordeelt of de Work-Wise systematiek voldoende theoretisch en empirisch onderbouwd is. Die onderbouwing veronderstelt een expliciet veranderingsmodel, waarin theoretisch aangenomen oorzaken (risicofactoren) worden bestreden met bewezen effectieve - of theoretisch veelbelovende - behandelmethoden om gerichte veranderingen bij de jongeren te bewerkstelligen (resultaat), zodat hun risicogedrag vermindert (effect). 25

26 Procesevaluatie De procesevaluatie beoordeelt of de Work-Wise trajecten worden uitgevoerd zoals bedoeld. Het eerder beschreven controlesysteem voor kwaliteit staat daarbij centraal. Alleen als er sprake is van interventie-integriteit is het zinvol te onderzoeken of de resultaten en effecten bij de deelnemers toe te schrijven zijn aan de Work-Wise systematiek (productevaluatie). Productevaluatie De productevaluatie is de laatste onderzoeksschakel in de evaluatie. Deze evaluatie vindt pas plaats als de eerste twee schakels zijn afgerond. De productevaluatie bestaat uit twee onderdelen. In de eerste plaats moet worden onderzocht in hoeverre de trajectdoelen zijn gerealiseerd (tussen- en einddoelen). Vervolgens kan worden nagegaan of bij de jongeren met wie deze resultaten zijn behaald ook op langere termijn effecten zichtbaar zijn in de vorm van verminderd risicogedrag (follow-up onderzoek Work-Wise) en voor de strafrechterlijk geplaatste jongeren recidivevermindering (recidive-onderzoek). 26

27 De toekomst van Work-Wise Na een uitgebreide oriëntatie op de toekomst heeft de stuurgroep van Work-Wise besloten door te gaan met Work-Wise, omdat de aanpak aanspreekt en er redenen genoeg zijn de aanpak verder uit te bouwen. Work-Wise wenst de kwaliteit van het werk te verbeteren en verder te professionaliseren. Hierbij zal Work-Wise zoveel mogelijk werken volgens de principes van What Works. Om de kwaliteit van het werken te verbeteren, is het tevens nodig om het werk verder te standaardiseren. Zo komen de jongeren nog meer centraal te staan en verloopt de overdracht van jongeren tussen inrichtingen en naar keten en/of samenwerkingspartners meer gestroomlijnd. Dat komt de toekomst van jongeren ten goede. Work-Wise wil doorlopend de werkprocessen en resultaten meten om tot verbetering te komen. Samenwerking met keten- en samenwerkingspartners in binnen- en buitenland zal worden gecontinueerd en versterkt. Daarom krijgt de invoering van de standaard Work-Wise systematiek die in het nieuwe handboek is beschreven de nodige aandacht. De organisatie van Work-Wise krijgt op onderdelen een andere opzet. Vanaf 2008 zal Work-Wise als een zelfstandige organisatie de ontwikkeling van Work-Wise bevorderen en zorgen voor ondersteuning aan de (justitiële) jeugdinrichtingen. De (justitiële) jeugdinrichtingen die Work-Wise aanbieden, zijn de oprichters van deze stichting en vormen tevens het bestuur ervan. 27

28 Work-Wise is een samenwerkingsverband van meerdere JeugdZorg Plus en alle (justitiële) jeugdinrichtingen in Nederland Rentray, Eefde, Lelystad en Rekken De Hartelborgt, Spijkenisse en Rotterdam Den Hey-Acker, Breda en Vught Het Poortje, Groningen en Veenhuizen Jongeren Opvangcentrum (JOC), Amsterdam De Heuvelrug, Zeist en Overberg Forensisch Centrum Teylingereind, Sassenheim De Hunnerberg, Nijmegen en Overloon Jongerenhuis Harreveld, Almelo en Harreveld De Ottho Gerhard Heldring Stichting (OGH), Zetten J.P.C. De Sprengen, Wapenveld en Zutphen De Doggershoek, Den Helder Het Keerpunt, Cadier en Keer Den Engh, Den Dolder Werken aan jouw toekomst