Je weegt voortdurend risico s af

Transcriptie

1 DJI Zien Nummer 10 november 2016 Informatief / Verlof is heel spannend voor ze Gegenereerd: Je weegt voortdurend risico s af Wanneer kun je een jongere met een gerust hart op verlof sturen? Het is een van de grote dilemma s waar professionals binnen de jeugdinrichtingen mee te maken hebben. Je weegt de risico s af. Aan de ene kant werk je hard aan de resocialisatie van jongeren in een jeugdinrichting. Maar je wilt ook niet dat hij wegloopt zodra hij de kans krijgt. Een sluitende aanpak tussen alle betrokkenen is het antwoord. Een hond, weet je hoe lang ik geen hond heb gezien? We staan er vaak niet bij stil, maar mensen die een tijd binnen de inrichtingsmuren verblijven, missen de simpelste dingen. Tijdens hun verlof maken ze opnieuw kennis met al die zaken die voor anderen zo gewoon zijn. Het is best belangrijk je dat te realiseren, zegt Ruud Kuijpers, GZ-psycholoog en behandelcoördinator in de jeugdinrichting Den Hey Acker. Ze spelen mede een rol bij de afwegingen om iemand op verlof te sturen. Iemand die te veel vervreemdt van het gewone leven op straat, zeker een jongere, heeft een grote inhaalslag te maken als hij eenmaal weer buiten staat. Iets van je leven maken Verantwoorde risico s heet dat in het jargon. Je wéét dat een jongere weer de maatschappij in moet en daarbij zoek je naar het optimale moment om hem steeds een beetje meer vrijheid terug te geven. Daarbij spelen tal van overwegingen een rol die vaak op gespannen voet staan met elkaar. Aan de ene kant is er het gevaar van recidive en onttrekking aan het gezag van DJI en aan de andere kant de kans op opleiding, werk en relaties het recht van een jongere om iets van zijn leven te maken.

2 Niet lichtzinnig Ruud Kuijpers legt uit dat de beslissing om een jongere, eerst begeleid en later onbegeleid, op verlof te sturen niet lichtzinnig wordt genomen. Daar gaat een langdurig traject aan vooraf, waarin door experts, familie en de jongere zelf goed wordt nagedacht over het moment en de invulling van het verlof. De uiteindelijke beslissing moet door meerdere partijen worden bekrachtigd. Het gaat erom dat de jongere zijn risicofactoren in beeld krijgt Kuijpers schetst op hoofdlijnen het traject dat een jongere volgt, vanaf het moment dat hij een jeugdinrichting binnenkomt tot het moment dat hij zijn eerste stappen weer buiten de muren zet. We beginnen met een delictanalyse, waarbij een jongere met hulp van een gedragswetenschapper in kaart brengt wat er is misgegaan en waaróm dit is gebeurd. Op basis van de delictanalyse wordt vervolgens een persoonlijk plan opgesteld. Hierin wordt vastgelegd welke interventies er zullen plaatsvinden. Het kan zijn dat de jongere baat heeft bij een agressieregulatietraining, creatieve therapie, gezinstherapie. Het gaat erom dat je jouw risicofactoren in beeld krijgt. Opleiding tot lasser In die fase zal het al snel gaan over school en werk. Je eigen geld (kunnen) verdienen, is nu eenmaal van wezenlijk belang om een leven zonder criminaliteit te kunnen leiden. En daar raken onze mogelijkheden al snel uitgeput, zegt Kuijpers. Een voorbeeld: ik heb nu een jongen in mijn groep die een opleiding tot lasser volgt. Het eerste jaar kunnen wij nog wel hier binnen aanbieden, maar het tweede jaar moet hij toch echt naar buiten. En dat ga je dan toch regelen, omdat je wilt dat zo n jongen een goede kans op werkt heeft. Met een gerust hart Regeren is vooruitzien, ook in de jeugdinrichting. Want als je zo n jongen na de zomer bij een baas wilt onderbrengen, dan moeten we toch zeker negen maanden van tevoren beginnen met de voorbereidingen. We praten met de jongere en zijn ouders: zijn zij er gerust op dat dit goed gaat? Er is overleg tussen de individueel trajectbegeleider (ITB er), het onderwijs en mij, de behandelcoördinator. Als wij besluiten dat er een verlofaanvraag moet komen, dan toetsen wij deze in het pychomedisch overleg

3 (PMO), waar de medische dienst, psychologen en psychiaters aan meedoen. Is het advies van het PMO positief, dan gaat de verlofaanvraag achtereenvolgens naar de directeur van de jeugdinrichting, de officier van justitie en tot slot naar het ministerie van veiligheid en justitie. Zij moeten de aanvraag allemaal ondertekenen. Op het moment dat een jongere naar buiten mag is de cirkel rond Dat zijn veel mensen en dat is een lang traject, erkent Kuijpers. Toch is hij blij dat het zo gaat. Alle betrokkenen nemen hun verantwoordelijkheid zeer serieus. En omdat we in de verlofaanvraag een directe koppeling maken met de delictanalyse en het persoonlijke plan die aan het begin van de opsluiting zijn gemaakt, is er een borging. Op het moment dat een jongere naar buiten mag, is de cirkel rond. Verwachtingsmanagement Wat niet wegneemt dat de verwachtingen van een jongere lastig te managen zijn. Voor zo n jongere duurt het wachten eindeloos. Het enige dat helpt is als ze steeds informatie krijgen. En dan nog: als het eindelijk zover is, dan is het vaak zó spannend voor ze. Sommigen zeggen na een half uurtje buiten alweer: laat mij maar weer naar binnen. De ervaring van Kuijpers is dan ook dat als een jongere zich onttrekt, dat wil zeggen als hij zich niet op het afgesproken tijdstip weer meldt bij de inrichting, er meestal iets aan de hand is. Meestal heeft een onttrekking niets met criminaliteit te maken. Zo kwam een van de jongens op mijn groep niet op tijd terug. Die jongen was al heel ver in zijn traject. Hij ging naar school en volgde een scholingsen trainingsprogramma om weer thuis te kunnen wonen. Wat bleek? Hij had een vriendinnetje en op de dag dat hij zich moest melden bleef hij bij haar. Toen hij uiteindelijk dagen later kwam opdagen, vertelde hij: Ik was toch al te laat, dus ben ik bij haar blijven slapen. Ik wilde de dag erna teruggaan. Verliefd Kuijpers: Ik begrijp die jongen wel. Die is verliefd, heeft zoiets misschien nooit eerder meegemaakt. En crimineel gedrag? Integendeel. Een relatie en een baan zijn de beste manier om recidive te voorkomen. Dat is toch uiteindelijk wat we willen?

4 Maar daar is ie weer: het dilemma. Want: Zo n jongen krijgt natuurlijk wel straf. Het verlof wordt ingetrokken en hij moet het hele proces van goedkeuring weer helemaal door. Uiteindelijk hebben we in dit geval besloten dat hij beter af is als het traject wordt doorgezet. Maar zoiets moet je heel goed afwegen. Veel overleg Kuijpers is blij dat hij daarbij ook de steun van ketenpartners krijgt. Er is natuurlijk het contact met de officier van justitie, zonder wie een verloftraject niet gestart kan worden. Maar ook hebben we regelmatig overleg met de wijkagent, bijvoorbeeld om te checken of de wijk waarin een jongere tijdens zijn verlof terechtkomt geen risicofactor van belang vormt. We overleggen ook vaak in de veiligheidshuizen met bijvoorbeeld de reclassering, die ook altijd ingeschakeld wordt bij een scholings- en trainingsprogramma. We kunnen elkaar informeren. En informatie is toch de basis van de juiste beslissing. Theorie versus praktijk: Verlofbeleid leidt tot een veiliger samenleving Hans Butselaar is directeur Justitiële Jeugdinrichtingen bij DJI. Hij noemt het verhaal van Ruud Kuijpers een mooie beschrijving van de werkelijkheid. Een verhaal dat bovendien goed aansluit bij het beleid zoals wij dat op het hoofdkantoor vaststellen. De dilemma s rond het verlenen van verlof worden goed weergegeven. Ons beleid is er in de eerste plaats op gericht om de risico s te kennen en in de tweede plaats om deze risico s zoveeol mogelijk uit te sluiten. Behalve de overwegingen die Ruud Kuijpers schetst, speelt ook het slachtoffer een belangrijke rol bij de vraag of iemand op verlof kan. We verplichten onszelf om een slachtoffer te informeren als een dader de inrichting verlaat. Butselaar getroost zich veel moeite om het ja, tenzij-beleid van DJI uit te leggen aan de buitenwereld. Mensen schrikken als ze horen dat het voorkomt dat jongeren onbegeleid op verlof gaan en zich aan hun straf onttrekken. Laat ik vooropstellen dat wij dat ook heel erg vinden. Toch moeten we dat incalculeren. Een risicovrije maatschappij bestaat immers niet. Als je achter het stuur van een auto kruipt, loop je ook risico. Onttrekkingen leiden bijna nooit tot strafbare feiten, dan heb je het

5 echt over kansen van promilles. Wat niet wegneemt dat we voortdurend scherp blijven, want één verkeerde onttrekking en het kan tot heel vervelende situaties leiden. Maar op basis van onze ervaring en onderzoek, durf ik te stellen dat ons verlofbeleid tot een veiliger maatschappij leidt. Tekst: Nienke Ledegang Beeld: Archief DJI