Gedragsinterventie Buitenprogramma Work-Wise

Transcriptie

1 Gedragsinterventie Buitenprogramma Work-Wise Programmahandleiding

2 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Colofon Buitenprogramma Work-Wise. Programmahandleiding december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl Contactpersoon: Irma van der Veen Tekst: Adviesbureau Van Montfoort info@vanmontfoort.nl Het ontwikkelen van dit project is mede mogelijk gemaakt door het communitair initiatief EQUAL-ESF Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder toestemming van Work-Wise

3 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Inhoudsopgave 1 Inleiding en leeswijzer Uitgangspunten Inleiding What Works Uitgangspunten voor Buitenprogramma Work-Wise Varianten van Buitenprogramma Work-Wise Het sociaal competentiemodel als verbindend kader Competentievergroting Doelgroep, doelen en fasering van Buitenprogramma Work-Wise Doelgroep Doelen Fasering van het Buitenprogramma Stroomschema Buitenprogramma Work-Wise Diagnostiek en planvorming Nieuwe begrippen stappenmodel voor selectie van jongeren en actualiseren van het trajectplan Diagnostische instrumenten Vernieuwen van het trajectplan voor het Buitenprogramma Beschikbare interventies voor het trajectplan Buitenprogramma Draaiboek Uitvoering Voorbereidende werkzaamheden voor Buitenprogramma Work-Wise Uitvoering per fase Rode draad tijdens de voorbereiding en uitvoering Bijlagen 1 Praktische en materiële hulp Case-management en samenwerken met ketenpartners Gedragsinterventies Cognitieve interventies Lichte gezinsinterventies Begeleiding van LVG-jongeren Format trajectplan Buitenprogramma Netwerkberaad en trajectberaad H-model Gemeentelijke instanties met informatie over de jongere Sociogram Document Interculturele Terugkeerbegeleiding 91 Literatuurlijst 102

4 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Bronnen Voor deze handleiding zijn de volgende bronnen benut: - Handboek Work-Wise (Van der Veen & Dekkers, e druk, november 2005) 1. - Leergang Trajectbegeleider 2006 (Saxion Hogescholen, januari 2007). - Verslag expertmeeting Buitenprogramma Work-Wise Resultaten interviews Buitenprogramma Work-Wise in het kader van Match (E. Lubbers). - Handboek Methode Jeugdreclassering (2006, o De referenties uit onderdelen van het handboek die in deze handleiding zijn overgenomen, zijn vermeld in de literatuurlijst. - Aanvullende literatuur: zie literatuurlijst. - Interviews en gesprekken met: o Mw. Irma van der Veen, Directeur Work-Wise o Dhr. Everhardt Lubbers, Stafmedewerker Work-Wise o Mw. Meike van Dijk, Stafmedewerker Work-Wise o Dhr. Marius van der Klei, Beleidsmedewerker MO-Groep o Dhr. Henny Lodewijks, Directeur Behandeling Rentray o Dhr. Eric Bouwsma, Algemeen Directeur (J)JI Den Hey-Acker o Dhr. Bert Kalter, Projectleider Work-Wise (J)JI Den Hey-Acker o Dhr. Ken van Ouytsel, Projectleider Work-Wise (J)JI Teylingereind o Dhr. Evert-Jan van Maren, Projectleider Work-Wise (J)JI De Doggershoek o Mw. Janneke de Graaf, Trajectbegeleider JOC Amsterdam o Dhr. Gerard Stoop, Medewerker Jeugdreclassering o Mw. Kizzy Mom, Trajectbegeleider Rentray o Focusgroep Trajectbegeleiders Buitenprogramma Work-Wise Dhr. Chris van Erne, (J)JI Den Hey-Acker Dhr. Karel Huisman, (J)JI Den Hey-Acker Dhr. René van Laar, (J)JI De Heuvelrug Dhr. André Mahieu, (J)JI De Hunnerberg - Vier bijeenkomsten in het kader van de bouwstenenmethode, voorts casuïstiekbesprekingen met afgevaardigden vanuit de pilotlocaties Buitenprogramma Work-Wise: o Doggershoek o Den Hey-Acker o Rentray o Harreveld o O.G. Helderingstichting 1 De vernieuwde versie van het Handboek Work-Wise dateert van november 2007.

5

6 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Inleiding en leeswijzer Opdracht Work-Wise Voor wie? Work-Wise Nederland heeft in 2006 Adviesbureau Van Montfoort opdracht gegeven voor het ontwikkelen van een Buitenprogramma Work-Wise. Basis voor die ontwikkeling was de nazorg die reeds in het kader van Work-Wise plaatsvindt. Deze programmahandleiding is de tweede versie van het Buitenprogramma Work-Wise. Op basis van de pilots Buitenprogramma Work-Wise in 2007 is een startversie doorontwikkeld met behulp van de bouwstenenmethode. Leeswijzer Deze Programmahandleiding is in de eerste plaats geschreven voor de uitvoerder van het Buitenprogramma: De Trajectbegeleider 2. Voor de aansturing en begeleiding van de Trajectbegeleider is het essentieel dat de gedragsdeskundige of gedragswetenschapper (voortaan GW) 3, de opleidingstrainer en de interventiecoach van Work-Wise deze programmahandleiding kennen. Andere beroepskrachten binnen of buiten de (J)JI die in het kader van Work-Wise werken of samenwerken met de Trajectbegeleider, willen wij aanmoedigen deze handleiding door te nemen. De Erkenningcommissie Gedragsinterventies Justitie stelt eisen aan de wetenschappelijke uitgangspunten van een methode. Deze eisen zijn voor een groot deel gebaseerd op de What Works beginselen. In hoofdstuk 2 gaan we op deze uitgangspunten in. We vervolgen hoofdstuk 2 met de gevolgen van de oriëntatie op What Works voor het Buitenprogramma. In hoofdstuk 3 en verder vertalen we deze analyse naar een concrete Buitenprogramma Work-Wise. Hoofdstuk 3 gaat in op de doelgroep en algemene doelstellingen van Buitenprogramma Work-Wise. Hoofdstuk 4 gaat in op diagnostiek, planvorming en evaluatie. Hoofdstuk 5 gaat in op uitvoering en evaluatie van de methode. Deze Programmahandleiding vormt onderdeel van de set handleidingen die behoort bij de gedragsinterventie Buitenprogramma Work-Wise. De gehele set bestaat uit een Theoretische handleiding, een Programmahandleiding, een Opleidingshandleiding, een Managementhandleiding, een Beoordelings- en Evaluatiehandleiding en een Algemene Samenvatting met Leeswijzer. Buitenprogramma Work-Wise bouwt voort op de fases van het programma Work-Wise, dat wordt beschreven in het Handboek Work-Wise (Van der Veen & Dekkers, 2005) 4. Bestaande handleidingen: Handboek Work-Wise en Leergang Trajectbegeleider 2 Een Trajectbegeleider kan zowel Individueel Traject Begeleider (ITB er) als Jeugdreclasseerder (JR) zijn.als ieder ander die daartoe is aangewezen. 3 Niet in alle (J)JI s is een GW aanwezig, of verbonden aan Work-Wise. In die gevallen wordt de begeleiding en aansturing van de Trajectbegeleiders geheel verzorgd door de behandelcoördinator.

7 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December In de hoofdstukken 3 tot en met 5 gaan we uit van de bestaande werkwijze bij Buitenprogramma Work-Wise, zoals aangegeven in het Handboek Work-Wise en de inhoud van de Leergang Trajectbegeleider (Saxion Hogescholen). We beschouwen de inhoud van het handboek en de leergang als bekend verondersteld bij de Trajectbegeleider, GW, opleidingstrainer en interventiecoach. In deze handleiding bouwen we hierop voort. Op enkele plaatsen geven we aanvullingen op het handboek en de leergang. Deze inhoud van de leergang en het handboek blijft leidend voor het werk dat de Trajectbegeleider doet. Als we daarvan afwijken, geven we dat duidelijk aan. Het Buitenprogramma binnen de gehele methode Work-Wise Buitenprogramma Work-Wise is een integraal onderdeel van de Work-Wise methode. Het Buitenprogramma Work-Wise bestaat uit drie samenhangende trajecten (elk opgebouwd uit een aantal fasen) die alle bij aanvang van het verblijf beginnen en doorlopen tot en met het Buitenprogramma Work-Wise (als laatste fase). De fasen voorafgaand aan het Buitenprogramma Work-Wise hebben een tweeledige relatie met Buitenprogramma Work-Wise: 1. Er worden voorbereidende werkzaamheden verricht voor de Buitenprogramma Work-Wise (zoals het maken van een trajectplan Buitenprogramma en het naadloos doorlopen van een STP in Buitenprogramma Work-Wise). 2. Tijdens het Buitenprogramma Work-Wise wordt voortgebouwd en teruggegrepen op de opgebouwde vertrouwensrelatie tussen Trajectbegeleider en jongere en op ervaringen en leermomenten van de jongere in de voorgaande fasen. We beperken ons daarom niet tot de juridisch formele fase van Buitenprogramma Work-Wise, maar geven ook aanwijzingen voor de fasen die daaraan voorafgaan.

8 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Uitgangspunten 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk gaan we kort in op de uitgangspunten voor het Buitenprogramma. De Theoriehandleiding gaat in op: - Een verklaringsmodel: De oorzaken van jeugddelinquentie, waarbij aandacht is voor risicofactoren en beschermende factoren bij een delinquent ontwikkelingspad (ontwikkelingstheorie), en op de socialecontroletheorie van Sampson & Laub (een sociologisch-criminologische theorie). Deze laatste theorie wijst op de recidivebeperkende invloed van bindingen door de jongere met prosociale maatschappelijk instituties als opleiding, werk, sociale relaties en gezin. Door de keuze voor deze theorie wordt de doelgroep van Work-Wise ingeperkt tot jongeren die met een of meer van deze drie sociale bindingen problemen hebben die hebben bijgedragen aan hun delictgedrag. Voor het ontstaan en voortduren van deze bindingsproblemen worden de diverse risicofactoren en beschermende factoren nader gespecificeerd in vaardigheden, denkpatronen, gezinsomstandigheden, enz. Aanvullend geciteerd onderzoek in de theoriehandleiding laat zien, dat het hebben van een baan of volgen van een opleiding (en het tevreden zijn hiermee) voor jongeren de sterkste voorspeller is van het niet terugvallen in delictgedrag. - Een veranderingsmodel: effectieve methoden voor het terugdringen van delinquent gedrag, in het bijzonder voor het opbouwen en versterken van prosociale bindingen. - Koppeling van de risicofactoren, beschermende factoren en bindingsproblemen aan een selectie van effectieve methoden. De theoriehandleiding specificeert vervolgens het veranderingsmodel voor de extramurale setting: - Effectieve methoden/middelen in algemene zin voor het terugdringen van delinquent gedrag bij jongeren die na vrijheidsbeneming in de samenleving terugkeren. - Specifieke evidence-based methoden/middelen voor het verwerven en behouden van een (prosociale binding met) opleiding of werk in een extramurale setting. Daarnaast is er aandacht voor effectieve interventies voor de twee andere typen sociale bindingen: sociale relaties en gezinsrelaties. 2.2 What Works In het Buitenprogramma Work-Wise staan de zogenoemde What Works beginselen als uitgangspunten centraal. Deze beginselen richten zich op het terugdringen van recidive/delictgedrag van delinquente jongeren en volwassenen. We vatten ze hier samen: 1) Risicobeginsel: i) Het recidiverisico is niet voor elke jongere hetzelfde en de intensiteit van de interventie dient hierop aan te sluiten. Hoe groter de kans op recidive des te intensiever moet de begeleiding zijn. ii) De kans dat een jongere bij het plegen van een volgend delict zichzelf of anderen schade toebrengt, en de kans dat hij het traject schade toebrengt door zich niet aan afspraken te houden, te ontsnappen of personeel schade toe te brengen, is niet voor elke jongere gelijk. Hoe groter deze schadekansen, des te intensiever de afspraken rond toezicht en controle moeten zijn. 2) Behoeftenbeginsel: De inhoud van de interventies moet passen bij de specifieke veranderbare en met name delictgerelateerde criminogene factoren van de jongere.

9 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December ) Responsiviteitsbeginsel: De interventies moeten aansluiten bij de motivatie en de intellectuele en praktische vaardigheden en mogelijkheden van de jongere en zijn omgeving. Er worden uitsluitend als effectief bekend staande en theoretisch goed onderbouwde (evidence-based) programma s en interventies gebruikt. 4) Professionaliteitbeginsel: Interventies worden uitgevoerd door gekwalificeerde medewerkers onder goede randvoorwaarden. 5) Integriteitbeginsel: De interventie wordt uitgevoerd zoals beschreven (en dit wordt bewaakt). 6) Eigen-contextbeginsel: Interventies worden bij voorkeur aangeboden in de eigen omgeving van de jeugdige en in interactie met de eigen omgeving van de jeugdige. Voor de Erkenningcommissie Gedragsinterventies van Justitie zijn de What Works beginselen leidend voor de beoordeling van ingediende interventies. Daarom zijn zij ook leidend voor het Buitenprogramma Work- Wise. Voor de Erkenningcommissie Gedragsinterventies staat terugdringen van delictgedrag (voorkomen van recidive) voorop, en in dat kader moet een methode aan de volgende reeks eisen voldoen: Eisen aan de interventie: 1. Theoretische onderbouwing: de gedragsinterventie is gebaseerd op een expliciet veranderingsmodel waarvan de werking wetenschappelijk is aangetoond. 2. Selectie van justitiabelen: het type justitiabelen waarop de gedragsinterventie zich richt wordt duidelijk gespecificeerd en geselecteerd. 3. Dynamische criminogene factoren: de gedragsinterventie is gericht op het veranderen van risicofactoren die samenhangen met het criminele gedrag. 4. Effectieve (behandel)methoden: er worden (behandel)methoden toegepast die aantoonbaar effectief of veelbelovend zijn. 5. Vaardigheden en protectieve factoren: de aanpak is mede gericht op het leren van praktische, sociale en probleemoplossende vaardigheden. 6. Fasering, intensiteit en duur: de intensiteit en duur van de gedragsinterventie sluit aan bij de problematiek van de deelnemer. 7. Betrokkenheid en motivatie: betrokkenheid van de deelnemer bij de gedragsinterventie en motivatie voor deelname moeten worden bevorderd en gestimuleerd. 8. Continuïteit: er moeten duidelijke verbindingen zijn tussen de gedragsinterventies en de totale begeleiding van de justitiabele. 9. Interventie-integriteit: de gedragsinterventie wordt uitgevoerd zoals het bedoeld is. 10. Evaluatie: een doorlopende evaluatie geeft inzicht in de effectiviteit van de gedragsinterventie. 2.3 Uitgangspunten voor Buitenprogramma Work-Wise Eén factor: Arbeid & Scholing 1) Het algemene einddoel van Buitenprogramma Work-Wise richt zich altijd en uitsluitend op één criminogene factor: Arbeid en Scholing. Problemen met deze factor hangen bij jongeren namelijk het meest samen met het plegen van delicten. Dit wordt in de theoriehandleiding bij Werken aan je toekomst onderbouwd. 2) De criminogene factor Arbeid & Scholing wordt in het Buitenprogramma opgevat als een ontwikkelingstaak. Het verbeteren van de vaardigheden van de jongere voor deze taak, het verlichten

10 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December of verzwaren van deze taak, of het beïnvloeden van positieve en negatieve invloeden op Arbeid & Scholing, gebeurt in het Buitenprogramma Work-Wise op basis van het sociaal-competentiemodel. Naast taken en vaardigheden horen hierbij de begrippen steun, stress, veerkracht en pathologie. We werken dit uitgangspunt verder uit in 2.5. We benadrukken hier dat het sociaal-competentiemodel door Buitenprogramma Work-Wise uitsluitend wordt gebruikt als verklaringsmodel en ordeningskader, en niet als veranderingsmodel. Voor het beïnvloeden van de criminogene factor Arbeid en Scholing worden gedragsinterventies en cognitieve interventies ingezet. De inzet hiervan wordt onderbouwd in de theoriehandleiding. Stress, pathologie, steun en veerkracht 3) In individuele gevallen moet een Trajectbegeleider zich ook kunnen richten op andere criminogene factoren, maar alleen als duidelijk is dat die het functioneren rond Arbeid en Scholing belemmeren. Deze andere criminogene factoren worden in het Buitenprogramma benoemd als negatieve invloeden op de ontwikkelingstaak Arbeid & Scholing, in de vorm van stress of pathologie. Daarnaast kan de Trajectbegeleider insteken op positieve factoren bij de jongere zelf (veerkracht) of in de omgeving (steun), maar ook hier alleen als duidelijk is dat daarmee het functioneren rond Arbeid en Scholing verbeteren kan. We werken dat uit in paragraaf 2.5. De doelen die bij deze vier typen factoren worden gesteld, zijn dus geen algemene einddoelen die bij alle jongeren worden nagestreefd. Het gaat hier om specifieke voorwaardelijk doelen om het algemene einddoel te kunnen bereiken: - geen recidive door het hebben en behouden van werk en/of een opleiding. Hiermee wordt recht gedaan aan de praktijk, waarin het niet mogelijk is aan Arbeid en Scholing te werken zonder de noodzakelijke aandacht voor andere daarmee samenhangende problemen te negeren. 4) De criminogene factoren waarop Buitenprogramma Work-Wise zich altijd richt (a) of kan richten (b t/m l) zijn 5 : Ontwikkelingstaak: a) Arbeid en Scholing, met als problemen gebrekkige binding, gebrek aan interesse en te lage prestaties. Risicofactoren : Stress en pathologie: a) Negatief zelfbeeld, irrationele en negatieve gedachten b) Gebrek aan empathie en gewetensontwikkeling c) Slecht omgaan met stress en frustratie d) Impulsiviteit, riskant gedrag e) Problemen met middelengebruik f) Problemen met geld g) Problemen met huisvesting en wonen h) Problemen in omgang met vrienden/leeftijdsgenoten (negatieve interactiecirkels) i) Problemen in omgang met volwassenen (negatieve interactiecirkels) j) Problemen met het zorgen voor gezondheid en uiterlijk k) Problemen met de invulling van vrije tijd l) Problemen met het omgaan met intimiteit en seksualiteit Naast deze criminogene factoren zijn er: Beschermende factoren: Steun en veerkracht: 5 Zie Theoretisch kader Work-Wise gedragsinterventie Werken aan je toekomst (Kosters, 2007) (de volgorde van de factoren is gewijzigd met het oog op een clustering van persoonsgebonden en omgevingsfactoren). Aangevuld met drie ontbrekende ontwikkelingstaken vanuit het competentiemodel (j, k, l).

11 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December a) Ondersteuning van de jongere door anderen b) Aanbieden van nieuwe uitdagende kansen c) Basale relaties zijn hersteld of ontwikkeld d) Positieve houding t.o.v. gezag e) Positieve gerichtheid op school en/of werk f) Zelfoplossend vermogen van de jongere g) (Willen) grijpen van nieuwe uitdagende kansen (motivatie)

12 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December De Trajectbegeleider beperkt zich 5) Indien een jongere ernstige problemen heeft op het gebied van stress en pathologie, mag de Trajectbegeleider zich niet zelf daarmee bezig houden. Hij is daartoe niet opgeleid. In dat geval wordt de gedragsinterventie Buitenprogramma Work-Wise aangevuld met een of meer andere gedragsinterventies die geen onderdeel zijn van Buitenprogramma Work-Wise (denk hierbij aan FFT, MST, gedragsinterventies gericht op verslavingsproblematiek, ART, e.d.) Diagnostische instrumenten worden ingezet om vast te stellen of de ernst van de problemen op elk van deze factoren laag, gemiddeld of hoog is. Bij lichte of gemiddelde problemen kan de Trajectbegeleider wel zelf hulp verlenen. Dit impliceert dat het Buitenprogramma Work-Wise twee typen trajecten kent (zie ook 2.4): a. Een basistraject waarin alleen aan school of werk aandacht wordt besteed. Vaak zal de Trajectbegeleider in dat verband ook aan de (persoonsgebonden) factoren a t/m d aandacht moeten geven. Immers, een negatief zelfbeeld, irrationele en negatieve gedachten, gebrek aan empathie en gewetensontwikkeling, slecht omgaan met stress en frustratie, impulsiviteit en riskant gedrag zijn problemen die op school en op de werkvloer vaak aandacht vragen. Aan deze problemen werkt de Trajectbegeleider dus alleen als zij verband houden met school of werk en niet ernstig zijn. b. Een plustraject waarin naast bovenstaande ook aan (hooguit gemiddelde) overige problemen e t/m l wordt gewerkt, en alleen als zij verband houden met school of werk. Aandacht voor het delictscenario 6) Bij alle criminogene factoren wordt vastgesteld of zij delictgerelateerd zijn of niet. Heeft een factor bij de delicten die de jongere heeft gepleegd een duidelijke causale of bevorderende rol gespeeld, dan is dat intramuraal bij de delictanalyse al naar voren gekomen. Indien de factor Arbeid en Scholing delictgerelateerd is (bijvoorbeeld omdat de jongere delicten pleegde terwijl hij spijbelde, op de werkvloer agressief is geweest, of van de baas heeft gestolen), dan werkt de Trajectbegeleider zelf aan preventie van het concrete delictscenario. Voor delictgerelateerde factoren die niet met Arbeid en Scholing te maken hebben, maar die wel aandacht vereisen in het Buitenprogramma, bouwt de Trajectbegeleider contacten in met ketenpartners/andere zorgaanbieders. Risicomanagement 7) De recidivekans van de jongere moet leidend zijn voor de intensiteit van het Buitenprogramma Work- Wisetraject. Dit impliceert twee varianten van Buitenprogramma Work-Wise: Een intensieve variant voor jongeren met een hoog algemeen recidiverisico en een gewone variant voor jongeren met een gemiddeld algemeen recidiverisico. De intensieve variant is verbonden aan de inzet van een STP 6, waarbij de drie varianten in intensiteit oplopen: arbeid en scholing >> arbeid en scholing plus >> begeleid werken (een derde variant, alleen voor LVG-jongeren of jongeren met een psychiatrische stoornis). Zie ook Dit geldt niet voor kortverblijvers, zij volgen geen STP. De intensiteit wordt langs andere weg vastgelegd.

13 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December ) Ook de schadekansen worden bij de planning en uitvoering van het Buitenprogramma Work-Wise betrokken. Bij elke criminogene factor wordt nagegaan wat de kansen zijn dat de jongere bij het opnieuw plegen van een delict zichzelf en/of anderen fysiek schade berokkent. Indien hiervan sprake is of lijkt, worden in het traject controleafspraken voor de jongere ingebouwd. Deze worden verbonden aan de contacten waarin het concrete delictscenario wordt doorgenomen. Schadekansen kunnen daarnaast aanleiding zijn voor het indiceren van aanvullende zorg/therapie die niet onder de expertise van de Trajectbegeleider valt.

14 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Varianten van Buitenprogramma Work-Wise Schematisch zien de varianten van Buitenprogramma Work-Wise er op basis van de uitgangspunten in 2.3 er als volgt uit: Ernst criminogene factoren Recidivekans Arbeid & Scholing is gemiddeld of hoog ernstig. Daarnaast zijn alle risicofactoren naast a t/m d laag ernstig. Arbeid & Scholing is gemiddeld of hoog ernstig. Daarnaast zijn een of meer risicofactoren naast a t/m d gemiddeld of zeer ernstig. Gemiddeld Basisvariant Buitenprogramma Work-Wise Plusvariant Buitenprogramma Work-Wise Hoog Basisvariant Buitenprogramma Work-Wise met STP Intensiteit STP: - laag: arbeid en scholing - midden: arbeid en scholing plus - hoog: begeleid werken (LVG of psychiatrie) Plusvariant Buitenprogramma Work-Wise met STP Intensiteit STP: - laag: arbeid en scholing - midden: arbeid en scholing plus - hoog: begeleid werken (LVG of psychiatrie) Voor kortverblijvers: Intensieve Basisvariant Voor kortverblijvers: Intensieve Plusvariant Uitvoering basisvarianten: Uitvoering plusvarianten: Trajectbegeleider werkt aan Arbeid en Scholing en aan a t/m d als die gemiddeld ernstig zijn. Bij hoog ernstig volgt verwijzing, bij laag ernstig geen aandacht. Trajectbegeleider werkt aan Arbeid en Scholing en aan elke factor die gemiddeld ernstig is. Bij hoog ernstig volgt verwijzing, bij laag ernstig geen aandacht. a) Negatief zelfbeeld, irrationele en negatieve gedachten. b) Gebrek aan empathie en gewetensontwikkeling. c) Slecht omgaan met stress en frustratie. d) Impulsiviteit, riskant gedrag. e) Problemen met middelengebruik. f) Problemen met geld. g) Problemen met huisvesting en wonen. h) Problemen in omgang met vrienden/leeftijdsgenoten (negatieve interactiecirkels). i) Problemen in omgang met volwassenen (negatieve interactiecirkels). j) Problemen met het zorgen voor gezondheid en uiterlijk. k) Problemen met de invulling van vrije tijd. l) Problemen met het omgaan met intimiteit en seksualiteit.

15 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Het sociaal competentiemodel als verbindend kader De opdracht voor de Trajectbegeleider bij Buitenprogramma Work-Wise De Trajectbegeleider staat op het moment dat de jongere de (J)JI verlaat voor de taak de jongere te helpen de winst die hij in het kader van Work-Wise en eventueel aanvullende behandeling of training heeft geboekt, in de eigen context toe te passen en te borgen. Bij de langere trajecten houdt de trajectbegeleider zich in fasen die daaraan voorafgaan vooral bezig met arbeid en scholing. De Trajectbegeleider is tot dan toe vooral intern casemanager, hij is actief in het netwerk van de jongere, en hij gaat gaandeweg meer met de jongere mee naar buiten. Trainingen in het kader van Work-Wise worden door anderen gedaan. De trajecten zelfstandig wonen/vrije tijd en opbouw van een sociaal netwerk zijn het domein van groepswerk, maatschappelijk werk en aanvullende therapeuten en begeleiders. Buiten de inrichting komt de Trajectbegeleider centraal te staan. Het wordt zijn taak om - samen met de (jeugd)reclasseerder en actieve netwerkleden - voor de transfer te zorgen van de intramuraal bereikte resultaten naar de extramurale context. De Trajectbegeleider staat voor de taak om de resultaten van een groot aantal op de jongere gerichte interventies te integreren in een vernieuwd trajectplan waarmee de bereikte doelen van Work-Wise in het Buitenprogramma kunnen worden geborgd en nieuwe doelen in het Buitenprogramma kunnen worden bereikt. Hij wordt voor het eerst en ook als enige verantwoordelijk voor de overdracht (transfer) en generalisatie van de vorderingen die de jongere heeft gemaakt als gevolg van de inzet van de systematiek van Work-Wise. Hierbij zijn cognitieve vaardigheidstraining, ervaringsleren, competentiegericht werken, motiverende gespreksvoering en het systeemgericht werken belangrijke peilers (zie Handboek Work-Wise). Er is vanuit deze verschillende invalshoeken aan het eind van fase 2 veel informatie Pathologie Stressoren Ontwikkelingstaak Protectieve Individuele factoren veerkracht beschikbaar, die moet worden geïntegreerd in een vernieuwd trajectplan, dat zich focust op Arbeid en Scholing. Vaardigheden De informatie die over de jongere beschikbaar is, moet daartoe geordend worden. Op basis daarvan wordt gekozen voor een basisvariant of plusvariant, al dan niet intensief, die wordt ingevuld met concrete doelen en middelen. Deze ordening is niet eenvoudig, omdat Work-Wise gebruik maakt van diverse methodische principes, die nu door de Trajectbegeleider in één analyse ondergebracht moeten worden. Immers, arbeid en scholing staan voorop, maar daarnaast zijn er specifieke schadekansen en aspecten van responsiviteit die in de verdere analyse betrokken moeten worden. De informatie hierover moet daartoe worden geïntegreerd.

16 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Sociaal-competentiemodel Voor deze integratie wordt het sociaal-competentiemodel gebruikt. Dit is van alle door Work-Wise gehanteerde methodische principes/perspectieven het meest omvattend. De informatie als resultaat van de inzet van interventies vanuit andere methodische principes kan hierin worden ondergebracht. Het sociaalcompetentiemodel wordt daarom ingezet om voor het Buitenprogramma doelen en middelen vast te stellen. In de figuur wordt competentie voorgesteld als een balans tussen taken en vaardigheden. Tevens staan de factoren aangegeven die deze balans in gunstige zin kunnen beïnvloeden en de factoren die het evenwicht ongunstig kunnen beïnvloeden. Ontwikkelingstaken zijn opgaven waarvoor een jongere komt te staan in zijn contacten met anderen. Het Buitenprogramma stelt de ontwikkelingstaak Arbeid en Scholing centraal. De criminogene factor Arbeid en Scholing wordt bij het Buitenprogramma opgevat als een ontwikkelingstaak. Daarbij gaat het om binding, een positieve gerichtheid op school en/of werk, interesse en prestaties. Vaardigheden zijn taak-specifieke gedragsrepertoires. Onder gedrag valt alles wat een persoon doet, denkt en voelt. Met een vaardigheid is de jongere in staat een bepaalde taak te vervullen. Er zijn cognitieve, sociale en praktische vaardigheden. Bij de ontwikkelingstaak Arbeid en Scholing horen ook cognitieve, sociale en praktische vaardigheden. Hieraan is in fase 1 en 2 van het Work-Wise traject aandacht besteed. Naast taakspecifieke vaardigheden zijn er overstijgende zelfsturingsvaardigheden. Deze zijn in het Buitenprogramma van groot belang. We vatten deze vaardigheden op als een vorm van individuele veerkracht (zie onder). Factoren die de competentie negatief kunnen beïnvloeden zijn stressoren in de omgeving en pathologie van de jongere zelf (bijv. angst, depressie, oppositioneel en agressief gedrag). Stressoren kunnen verdeeld worden in chronische en incidentele stressoren. Chronische stressoren leiden gedurende langere tijd tot extra taken in het dagelijks leven. Voorbeelden van chronische stressoren zijn: langdurige werkloosheid, geldgebrek en een slechte huisvesting. Chronische stressoren kunnen ook het gevolg zijn van traumatische ervaringen in het verleden, zoals seksueel misbruik. Incidentele stressoren zijn meestal het gevolg van een eenmalige gebeurtenis, bijvoorbeeld een afwijzing bij verliefdheid. Bij het Buitenprogramma vatten we de problemen en onmogelijkheden die vanuit de omgeving op de taak Arbeid en Scholing invloed uitoefenen op als stressoren. Concreet gaat het bij Buitenprogramma Work-Wise om gebrek aan kansen of tegenwerking van de jongere door anderen bij onderstaande zaken: Stressoren: - Inkomen en omgaan met geld. - Huisvesting en wonen. - De omgang met vrienden/leeftijdsgenoten (hun rol in negatieve interactiecirkels). - De omgang met volwassenen (hun rol in negatieve interactiecirkels). Onder pathologie wordt in het sociaal-competentiemodel verstaan: een binnen de geldende cultuur ongebruikelijk patroon van gedachten, gevoelens en gedragingen. Voorbeelden van pathologie zijn (ernstige) depressiviteit, (extreme) angsten, waarnemingsstoornissen (waandenkbeelden) en alcohol- of drugverslaving. Ook LVG problematiek moet hier genoemd worden. Bij het Buitenprogramma breiden we de definitie van pathologie iets uit: we vatten het op als alle problemen en onmogelijkheden die vanuit de

17 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December jongere zelf invloed op de taak Arbeid en Scholing uitoefenen. Naast de zojuist genoemde meer persoonlijke psychiatrische en verslavingsproblematiek, gaat het in de bredere definitie ook om vaardigheidstekorten die op Arbeid en Scholing een negatieve invloed uitoefenen. Concreet gaat het om de volgende factoren: Pathologie: - Inkomen en omgaan met geld. - Huisvesting en wonen. - De omgang met vrienden/leeftijdsgenoten (rol/vaardigheden van de jongere zelf in negatieve interactiecirkels). - De omgang met volwassenen (rol/vaardigheden van de jongere zelf in negatieve interactiecirkels). - Middelengebruik. - Negatief zelfbeeld, irrationele en negatieve gedachten. - Gebrek aan empathie en gewetensontwikkeling. - Slecht omgaan met stress en frustratie. - Impulsiviteit, riskant gedrag. - LVG problematiek. - Psychiatrische problematiek. - Vaardigheidstekorten bij andere ontwikkelingstaken voor adolescenten: o o o Zorgen voor gezondheid en uiterlijk. Invulling van vrije tijd. Omgaan met intimiteit en seksualiteit. Onder beschermende of protectieve factoren verstaan we steunende en beschermende aspecten in de omgeving, die risico en tegenslag helpen voorkomen. Bij Buitenprogramma Work-Wise concentreren we ons daarbij op Arbeid en Scholing. Voorbeelden zijn: de beschikbaarheid van een ondersteuning biedende volwassene, goede coachingsvaardigheden van een werkgever, positieve school- of werkervaringen. Bij het Buitenprogramma vatten we de sterke kanten en mogelijkheden van de omgeving die op de taak Arbeid en Scholing een positieve invloed uitoefenen op als protectieve factoren. Concreet gaat het om: Projectieve factoren - Kansen bij de ontwikkelingstaak Arbeid en Scholing. - Ondersteuning van de jongere door anderen bij de ontwikkelingstaak Arbeid en Scholing. - Aanwezigheid van basale relaties, deze zijn hersteld of ontwikkeld. Onder veerkracht verstaan we eigenschappen van de jongere zelf, die hem kunnen beschermen tegen de invloed van stressoren en die bepaalde uitingen van pathologie kunnen verzachten, zoals intelligentie, weerbaarheid, en een positief zelfbeeld. Ook zelfsturingsvaardigheden vallen hier onder. Bij het Buitenprogramma vatten we de sterke kanten en mogelijkheden die vanuit de jongere zelf op de taak Arbeid en Scholing een positieve invloed uitoefenen ook op als veerkracht. Concreet gaat het om: Veerkracht - Zelfsturingvaardigheden. - Positieve houding t.o.v. gezag. - Zelfoplossend vermogen van de jongere. - Motivatie: Grijpen van nieuwe uitdagende kansen.

18 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December In de volgende afbeelding is een en ander samengevat. Gebrek aan persoonlijke mogelijkheden of problemen met: Inkomen en omgaan met geld Huisvesting en wonen De omgang met vrienden/leeftijdsgenoten (rol van de jongere in negatieve interactiecirkels) De omgang met volwassenen (rol van de jongere in negatieve interactiecirkels) Middelengebruik Negatief zelfbeeld, irrationele en negatieve gedachten Gebrek aan empathie en gewetensontwikkeling Slecht omgaan met stress en frustratie Impulsiviteit, riskant gedrag LVG problematiek Psychiatrische problematiek Vaardigheden bij andere ontwikkelingstaken Gebrek aan kansen of tegenwerking van de jongere door anderen of omstandigheden bij: Inkomen en omgaan met geld Huisvesting en wonen De omgang met vrienden/leeftijdsgenoten (hun rol in negatieve interactiecirkels) De omgang met volwassenen (hun rol in negatieve interactiecirkels) Pathologie Stressoren Arbeid en Scholing Vaardigheden Protectieve factoren Individuele veerkracht Cognitieve, sociale en praktische vaardigheden voor Arbeid en Scholing Steun vanuit de omgeving: Kansen voor Arbeid en Scholing Ondersteuning van de jongere door anderen bij Arbeid en Scholing: Aanwezigheid van basale relaties, deze zijn hersteld of ontwikkeld Mogelijkheden van de jongere zelf: Zelfsturingvaardigheden Positieve houding t.o.v. gezag Zelfoplossend vermogen van de jongere Motivatie: (Willen) grijpen van nieuwe uitdagende kansen

19 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Competentievergroting De jongere kan - met hulp van de Trajectbegeleider - zijn competentie bij het uitvoeren van de taak Arbeid en Scholing vergroten door: - Het leren van nieuwe vaardigheden voor Arbeid en Scholing. - Gerichter inzetten van reeds aanwezige vaardigheden voor Arbeid en Scholing. - Het verlichten of juist verrijken van de taak Arbeid en Scholing. - Het verlichten of reduceren van de invloed van stressoren of pathologie op Arbeid en Scholing. - Het activeren of vergroten van steun of veerkracht bij Arbeid en Scholing. Aan het verminderen van pathologie voegen we toe dat het daarbij niet alleen gaat om het verminderen van problemen met gedrag, cognities en emoties/stemmingen. Het aanleren van alternatieve vaardigheden is ook een belangrijk aandachtspunt. Aanvullingen op het sociaal competentiemodel voor de werkrelatie Naast het sociaal competentiemodel wordt de informatie vanuit het interactiemodel en motiverende gespreksvoering gebruikt om de Trajectbegeleider voor te bereiden op de relatievorming of werkrelatie met de jongere gedurende het Buitenprogramma. Het betreft hier specifieke aandachtspunten voor de Trajectbegeleider voor de motivering van en interactie met de jongere.

20 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Doelgroep, doelen en fasering van Buitenprogramma Work-Wise 3.1 Doelgroep De methode Buitenprogramma Work-Wise richt zich op de volgende doelgroep: Jongeren van jaar, geplaatst in een (J)JI als gevolg van een strafrechtelijk vonnis voor de duur van minimaal 6 maanden (langgestraften) of minimaal 3 maanden (kortgestraften of jongeren in voorlopige hechtenis), die het Work-Wise programma volgen. De jongere heeft een gemiddeld tot hoog recidiverisico. Het vinden en/of houden van een passende baan of opleiding/stage is voor de jongere een aanwezige criminogene factor. Voor PIJ-jongeren zijn er aanvullende voorwaarden om in een Buitenprogrammatraject van Work-Wise te komen. Dit zijn de wettelijke voorwaarden voor het aanvragen en toekennen van proefverlof of een rechterlijke machtiging voor jongeren die zonder proefverlof meteen naar buiten gaan. 7 Inclusiecriteria Buitenprogramma Work-Wise (aan alle criteria moet zijn voldaan): Leeftijd van 15 tot 23 jaar. Geplaatst in een (J)JI als gevolg van een strafrechtelijk vonnis. De jongere van jaar is middels de SAVRY getaxeerd op een middelgroot of hoog risico op gewelddadig gedrag. De jongere van jaar is met de RISc getaxeerd op een middelgroot of hoog recidiverisico, eventueel aanvullend met de HCR-20 of SVR-20 getaxeerd op een middelgroot of hoog risico op gewelddadig gedrag of het plegen van een zedendelict. Voor jaar: een beoordeling hoog hebben gescoord op één of meer van de volgende items in de SAVRY: geringe schoolprestaties, weinig interesse in/binding met school of werk, of laag/matig gescoord op duidelijk positieve gerichtheid op school of werk, of laag gescoord volgens de TVAnormtabellen (normering verschilt per schaal) 8 op één of beide van de volgende schalen in de TVA: werkhouding op school, werkhouding op het werk. Voor jaar: een minimale score 6 (gewogen score) op schaal 4 van de RISc: Opleiding, werk en leren (vanaf gewogen score 6 is sprake van een middelgroot probleem, vanaf gewogen score 17 van een groot probleem). Exclusiecriteria: Vanwege psychische of lichamelijke redenen niet geschikt zijn voor instroom in de nazorg of toeleiding naar school of werk, te beoordelen door de behandeldeskundige in de inrichting. Bij wie een Nederlandse verblijfsvergunning ontbreekt. Verslaafd zijn en onvoldoende grip hebben op hun verslaving, te beoordelen door de behandeldeskundige in de inrichting. 7 Zie hiervoor 8 Een overzicht van de normeringen is te vinden in: Knaap, L. van der (2003). Competentiegerichte assessment voor jongeren in de jeugdzorg. Amsterdam/Duivendrecht: PI Research.

21 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Overige doelgroepen van Buitenprogramma Work-Wise: 1. Bij jongeren binnen de doelgroep met een laag recidive risico beperkt de Buitenprogramma Work-Wise zich tot begeleiding om participatie in de samenleving te bevorderen. Delictgerelateerde activiteiten/interventies zijn niet geïndiceerd, en de begeleiding van deze doelgroep valt verder ook buiten de beschrijving van de gedragsinterventie Buitenprogramma Work-Wise voor de Erkenningscommissie gedragsinterventie Justitie. 2. Buitenprogramma Work-Wise richt zich ook op jongeren die geen delicten hebben gepleegd, maar in het kader van een kinderbeschermingsmaatregel in een (J)JI zijn geplaatst. Deze jongeren krijgen ook het Buitenprogramma aangeboden (in opdracht van de gezinsvoogd), maar ook de begeleiding van deze doelgroep valt buiten de beschrijving van de gedragsinterventie Buitenprogramma Work-Wise voor de Erkenningscommissie gedragsinterventie Justitie. Voor deze jongeren geldt, dat Work-Wise wordt ingezet om uit huis geplaatste jongeren met ernstige gedragsproblemen te normaliseren op het leefgebied van school en/of werk. Bij deze jongere vindt ook geen risicotaxatie en geen delictanalyse plaats. De criminogene factoren kunnen bij deze jongeren door de Trajectbegeleider eventueel worden benoemd als risicofactoren voor een nieuwe uithuisplaatsing. Bij factor j, problemen in de omgang met volwassenen, wordt bij deze jongeren expliciet stilgestaan bij mishandeling, misbruik en verwaarlozing. Ook hier geldt dat bij ernstige problemen wordt verwezen naar ketenpartners voor gespecialiseerde begeleiding/behandeling. 3.2 Doelen De algemene trajectdoelen van de methode Buitenprogramma Work-Wise luiden als volgt: Algemene einddoelen: 1. Geen recidive (2 jaar na vrijlating). 2. School blijven volgen of het behouden van werk (duurzame reïntegratie als einddoel voor resultaatgerichte individuele trajectbegeleiding 9 ). Deze algemene trajectdoelen worden met individuele jongeren op maat geconcretiseerd in te bereiken korteen lange-termijndoelen. Daarbij kunnen specifieke doelen worden ingezet: 3. Vermindering van problemen met risicofactoren rond school of werk (stress en pathologie). 4. Activering of aanwezigheid van beschermende factoren rond school of werk (steun en veerkracht). Het doel van Buitenprogramma Work-Wise is niet dat de jongere een passende school of baan vindt. Het Buitenprogramma Work-Wise gaat er van uit, dat de Trajectbegeleider al tijdens het verblijf in de instelling met of voor de jongere een passende opleiding, stageplaats of werkplek heeft gevonden. Dit is een voorwaarde voor het starten van het Buitenprogramma, en de werkwijze van de Trajectbegeleider om met de jongere dit doel te behalen in de vertrekfase, valt niet onder de methode van het Buitenprogramma. Zij wordt beschreven in het handboek Work-Wise. Het behouden van de gevonden opleiding, werkplek of stageplek is wel een doel van het Buitenprogramma. 3.3 Fasering van het Buitenprogramma In het Buitenprogramma Work-Wise is de volgende fasering aangebracht: 1. Voorbereidende fase (in fase 2 traject Work-Wise, of vanaf start opname bij preventief gehechten): diagnostiek en planvorming vinden hier plaats. Zie hoofdstuk 4. Fasering Nazorg Intramurale fase Vertrektraining vertrek Extramurale fase STP + 9 Indien toegepast door de (J)JI. 1. Diagnostiek en planvorming 2. Uitvoering 3. Evaluatie, afsluiting/verwijzing 28

22 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Intensieve fase: - maand 1-4 voor opvanginrichtingen. - maand 1-6 voor behandelinrichtingen 10. Een deelfase van de intensieve fase is de terugkomstfase: - week 1-4 voor opvanginrichtingen. - week 1-6 voor behandelinrichtingen. In de intensieve fase vindt ook de eventuele STP plaats 11. Indien de STP is afgerond loopt de intensive fase gewoon door. Deze fase wordt afgerond met een tussenevaluatie. Zie hoofdstuk Afrondingsfase: - maand 5-9 voor opvanginrichtingen. - maand 7-12 voor behandelinrichtingen. Hierin vindt een eindevaluatie plaats, waarna wordt afgerond of eventueel doorverwezen. Zie hoofdstuk Follow-up contacten, 3, 6 en 9 maanden na afsluiting. Zie hoofdstuk 5. Voor de langgestraften start het Buitenprogramma Work-Wise drie maanden voor het vertrek van de jongere uit de (J)JI. Voor de kortverblijvers start de gedragsinterventie Buitenprogramma Work-Wise direct bij plaatsing in het Work-Wise programma met een netwerkberaad (zie bijlage 9). 3.4 Stroomschema Buitenprogramma Work-Wise Op de volgende pagina is een stroomschema afgebeeld waarin voor preventief gehechten (kortverblijvers) en langgestraften en PIJ-ers afzonderlijk per fase de belangrijkste activiteiten staan aangegeven. 10 Het Buitenprogramma na verblijf in een behandelinrichting duurt even lang als het proefverlof: 1 jaar. De duur van de fasen is hierop aangepast. 11 Een randvoorwaardelijk probleem kan ontstaan wanneer een jongere tijdelijk in het kader van een STP in regio A wordt geplaatst in afwachting van een plek in regio B, waar hij ook zal gaan werken. De financiering is namelijk regionaal bepaald. In dit soort gevallen kan de ITB-er gebruik maken van een IRO: Individuele Reïntegratie Overeenkomst. Deze stelt de jongere in staat om zelf te kiezen welk product hij waar vandaan haalt én dat wordt ook financieel afgedekt wanneer het interregionaal is.

23 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Start Buitenprogramma Selectie en diagnostiek trajectplan Buitenprogramma Bespreking trajectplan Buitenprogramma Intensieve fase Afrondingsfase Follow-up Preventief gehechten: Start voorbereiding bij Netwerkberaad. - Raad en BJz in eigen regio jongere activeren - Zo veel als mogelijk activiteiten uitvoeren als bij jeugddetentie/pij Jeugddetentie en PIJ: Start einde fase 2 Work- Wise. - ITB gaat mee op verlof - Gesprek met ouders thuis - Tot stand brengen dagbesteding, woonvoorziening en inkomen - Jongere melden bij CWI - Eventueel IRO en/of WAJONG realiseren - Voorbereiding met werkgever/ stagebegeleider - School/RMC - Aanmelding bij aanvullende hulp/ zorg/therapie realiseren - Eventuele aanvraag juridisch kader begeleiding - PIJ-jongeren: Tijdig overleg reclassering en afname RISc - PIJ-jongeren: proefverlof aanvragen Preventief gehechten: Tussen start opname en uiterlijk 3 e week opname Instrumenten: Altijd: SAVRY/ Motivatiemonitor TVA Dossier Eventueel: LEDP Lijst schadekansen Jeugddetentie en PIJ: Afronden 1 week voor bespreking trajectplan Altijd: SAVRY/RISc voor PIJ-jongeren/SVR- 20/HKT-20 Motivatiemonitor TVA Dossier Beoordelingslijst Sociale Vaardigheden Evaluatieformulier Werkervaring Standaardlijst condities zelfstandig wonen Eventueel: LEDP Lijst schadekansen Preventief gehechten: Trajectberaad, uiterlijk 3 e week opname, met (J)JI, Raad en BJz/JR Voorbereiden / uitnodigingen Overleg (6 stappen) Plan vastleggen en draaiboek maken Jeugddetentie en PIJ: Reguliere behandelbespreking Voorbereiden/ uitnodigingen Overleg (6 stappen) Plan vastleggen en draaiboek maken Eventuele STP aanvragen Preventief gehechten, jeugddetentie en PIJ: Terugkomfase, week 1-2 Aanmelden jongere bij lokale netwerk (JCO, wijkagent). Werken aan korte-termijndoelen huisvesting, dagbesteding en inkomen Gehele intensieve fase: Preventief gehechten en jeugddetentie maand 1-4: PIJ-jongeren maand 1-6: Werken aan alle korte-termijndoelen m.b.v. basisinterventies gedragsinterventies cognitief reflectieve interventies praktisch materiele hulp lichte gezinsinterventies Afhankelijk van risico s 1-4 contacten per week. Twee-wekelijkse casuïstiekbespreking Einde intensieve fase: tussenevaluatie. (J)JI, Raad en BJz/JR, eventueel aanvullende hulp Instrumenten: zie diagnostiek trajectplan Buitenprogramma Eventueel aanvraag ITB of ITB Harde Kern om juridisch kader na STP in stand te houden Aanmelding bij aanvullende hulp/ zorg/therapie realiseren Preventief gehechten, jeugddetentie en PIJ: Preventief gehechten en jeugddetentie maand 5-9: PIJ-jongeren maand 7-12: Werken aan lange-termijndoelen m.b.v. basisinterventies gedragsinterventies cognitief reflectieve interventies praktisch materiele hulp lichte gezinsinterventies Afhankelijk van risico s 1-2 contacten per week. Twee-wekelijkse casuïstiekbespreking Einde intensieve fase: tussenevaluatie. (J)JI, Raad en BJz / JR, eventueel aanvullende hulp. Instrumenten: zie diagnostiek trajectplan Buitenprogramma Eventueel aanvraag ITB of ITB Harde Kern om juridisch kader na STP in stand te houden. Aanmelding bij aanvullende hulp / zorg / therapie realiseren Preventief gehechten, jeugddetentie en PIJ: Follow-up na 3, 6 en 9 maanden.

24

25 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Diagnostiek en planvorming 4.1 Nieuwe begrippen Buitenprogramma Work-Wise gebruikt/introduceert bij diagnostiek, planvorming en evaluatie de volgende begrippen: 1. Recidivekans. 2. Schadekansen. 3. Criminogene factoren. 4. Responsiviteit. Deze begrippen werden al kort beschreven in hoofdstuk 2. Ze worden uitgewerkt in de theoriehandleiding van Buitenprogramma Work-Wise en Werken aan je toekomst stappenmodel voor selectie van jongeren en actualiseren van het Trajectplan Buitenprogramma Work-Wise hanteert een 6-stappenplan bij het maken van een nieuwe versie van het trajectplan. Deze 6 stappen komen voort uit de uitgangspunten van de methode die we in hoofdstuk 3 beschreven. Bij deze 6 stappen worden diagnostische instrumenten gebruikt die we in 4.3 beschrijven. Het doorlopen van de 6 stappen vindt plaats in een zogenaamd Buitenprogramma trajectplan-overleg. Hoe dit wordt georganiseerd beschrijven we in 4.4. Bij stap 1 worden het recidiverisico, de vaardigheden van de jongere voor de ontwikkelingstaak Arbeid en Scholing in kaart gebracht, de zwaarte van deze taak voor de jongere. Op basis daarvan vindt selectie van jongeren plaats. De informatie is leidend om te besluiten in welke kader het Buitenprogramma wordt aangeboden: als gedragsinterventie voor de doelgroep Buitenprogramma Work-Wise, of als interventie voor jongeren met een laag recidiverisico. Bij stap 2 worden de stress, steun, veerkracht en pathologie in kaart gebracht die op Arbeid en Scholing invloed uitoefenen. Daarbij wordt ook gekeken of de stress en pathologie te maken hebben gehad met het laatst gepleegde delict. Bij stap 3 worden de motivatie, leerstijl, en de mogelijkheden en onmogelijkheden van de jongere en zijn omgeving om van het Buitenprogramma te profiteren in kaart gebracht Bij stap 4 worden de resultaten van stap 1 t/m 3 geïntegreerd in het sociaal-competentiemodel. Op basis daarvan worden bij stap 5 doelen en middelen gekozen voor het Buitenprogramma. Het wordt dan duidelijk of de Trajectbegeleider een basisvariant of plusvariant zal inzetten. Tenslotte wordt op basis van de recidivekans en de schadekansen het risicomanagement tijdens het Buitenprogramma vastgesteld: hoe intensief moeten de contacten bij aanvang zijn, en welke controleafspraken moeten ingebouwd worden. Hier wordt duidelijk of de aanpak regulier of intensief zal moeten zijn: wel of geen STP.

26 Programmahandleiding Buitenprogramma Work-Wise December Diagnostische instrumenten Voor het vernieuwen van het trajectplan voor het Buitenprogramma (en ook voor de evaluatie van de geboden begeleiding) zet Buitenprogramma Work-Wise instrumenten in. Deze worden uitgebreid beschreven in algemene beoordelings- en evaluatiehandleiding van Work-Wise Nederland en in het handboek Work-Wise Nederland (opleidingsmanual). Twee vragenlijsten (LEDP en Schadekansen) zijn voor Buitenprogramma Work-Wise ontwikkeld. Zij zijn facultatief. Het betreft niet gevalideerde lijsten, bedoeld om beschikbare informatie te ordenen. De instrumenten sluiten aan op de algemene einddoelen en specifieke voorwaardelijke doelen die met Buitenprogramma Work-Wise nagestreefd worden. Alle instrumenten worden afgenomen - Aan het eind van fase 2 van het Work-Wise traject. - Bij de afronding van Buitenprogramma Work-Wise. - Na een eventuele verlenging Instrumenten Bij stap 1 - Selectie van jongeren, vaardigheden en taakzwaarte Arbeid en Scholing SAVRY/RISc/SVR-20/ HCR-20 TVA (deel Arbeid en Scholing) Beoordelingslijst Sociale Vaardigheden Evaluatieformulier Werkervaring Standaardlijst condities voor zelfstandig wonen (onderdeel studie- en werkvaardigheden) Buitenprogramma Work-Wise gebruikt voor het inschatten van de recidivekans een gestructureerde risicotaxatie, de SAVRY. Voor jongeren van jaar in behandelinrichtingen wordt de reclassering verzocht de RISc af te nemen (tijdig, om een proefverlof te kunnen aanvragen 12 ). Voor jongeren van die een zedendelict gepleegd hebben kan aanvullend de SVR-20 afgenomen worden, hetzelfde geldt voor de HCR-20 bij jongeren die een geweldsdelict hebben gepleegd. De lijst(en) wordt/worden bij de jongere herhaald afgenomen. In het kader van Buitenprogramma Work-Wise gebeurt dit intramuraal aan het eind van fase 2, na 6 maanden bij de afronding van Buitenprogramma Work- Wise en na een eventuele verlenging. Bij kortverblijvers gebeurt dit in elk geval voorafgaand aan de het Buitenprogramma. De resultaten van de SAVRY of RISc of SVR-20/HCR-20 zijn leidend voor de selectie van jongeren voor Buitenprogramma Work-Wise en bij stap 6 vervolgens ook voor de intensiteit van het Buitenprogramma Work-Wise en het risicomanagement bij aanvang hiervan. Op itemniveau ondersteunt de SAVRY of RISc of SVR-20/HCR-20 de keuze voor aanvullende therapie/behandeling (zie Handboek Work-Wise). De TVA bevat eveneens items die de beschikbare vaardigheden voor deze ontwikkelingstaak in kaart brengen. Dit deel van de TVA wordt gebruikt voor selectie van jongeren voor het Buitenprogramma als gedragsinterventie. De jongere wordt voor het Buitenprogramma toegelaten bij een score van 3 of lager op dit deel. De BSV (Handboek, Bijlage 9), gaat in op de vaardigheden waarover de jongere moet beschikken om onder andere adequaat in de voor het Buitenprogramma verkozen werk- of onderwijsomgeving te participeren. Het Evaluatieformulier Werkervaring (EW) doet dit ook. De EW wordt aangepast: de term stagiair wordt voor gebruik in het Buitenprogramma vervangen door werknemer of student. De Standaardlijst condities voor zelfstandig wonen (SCZW) is een zelfrapportagelijst, waarop de jongere aangeeft in hoeverre hij (niet alleen) beschikt over vaardigheden voor deze taak, (maar ook) andere ontwikkelingstaken. Het onderdeel studie- en werkvaardigheden wordt ingezet om de einddoelen van het Buitenprogramma met de jongere te specificeren 12 Een na te volgen voorbeeld vinden we in Harreveld, waar maandelijks overleg plaatsvindt met de RN waarin 6 maanden voor het beoogde proefverlof het conceptplan wordt doorgenomen, RISc tijdig wordt afgenomen en andere zaken tijdig geregeld worden.