Verslag steekproefonderzoek naar de visstand in de Westbroekse Zodden

Transcriptie

1 KNNV Moeraswerkgroep, Verslag steekproefonderzoek visstand in de Zodden, april 2005 KNNV Moeraswerkgroep Verslag steekproefonderzoek naar de visstand in de Westbroekse Zodden 23 april 2005

2 KNNV Moeraswerkgroep, Verslag steekproefonderzoek visstand in de Zodden, april 2005 pag 2/11 Verslag van een steekproefonderzoek naar de visstand in de Westbroekse Zodden, gehouden op 23 april 2005 Inhoud 1. Aanleiding - pag 3 2. Waarnemingen - pag 4 3. Conclusies - pag Floristisch onderzoek - pag Beschermde soorten - pag Aanbevelingen - pag Deelnemers - pag 11

3 KNNV Moeraswerkgroep, Verslag steekproefonderzoek visstand in de Zodden, april 2005 pag 3/11 Aanleiding De aanleiding om dit onderzoek te doen was het vermoeden dat het met de visstand in de petgaten van de Westbroekse Zodden slecht gesteld was. Dit kon onder andere opgemaakt worden uit waarnemingen van broedvogels en fouragerende vogels. Vrijwel elk jaar broedt er een enkele fuut in een van de oudere petgaten. In het verleden hebben eenmaal twee paar Zwarte Sterns gebroed in het petgat achter Kerkdijk 154. Tot 1995 heeft de Purperreiger er regelmatig gebroed in de rietkraag van een smal petgat in het verlengde van het eerste deel van het Bert Bospad. In die tijd was dit deel van het terrein flink bebost. In het geval van de Fuut en de Zwarte Stern ging het om petgaten die via een,kleine, sloot in verbinding staan met de omringende sloten en vaarten. De nieuw gegraven petgaten staan los van de oude infrastructuur van sloten en vaarten. De nadruk bij deze petgaten lag vooral op de waterplantengroei. De andere natuurwaarden waren daaraan ondergeschikt. Het beheer was gericht op een natuurlijke wijze van begroeien met als verdergelegen doel de vorming van trilvenen. Als KNNV Moeraswerkgroep gaat onze bijzondere aandacht uit naar het beheer van natte gebieden. Doordat twee van onze leden (Willem van Deventer en Jos Spier) zich hebben toegelegd op het onderzoek van visstanden in zoet water, leek het een uitgelezen mogelijkheid het gerezen vermoeden te onderzoeken. De beheerseenheid Vechtstreek, met name Jan Manten en Bert van Dijk hebben zonder meer hun medewerking gegeven aan het onderzoek en een polyester boot beschikbaar gesteld. Een onderzoeksvergunning was snel geregeld.

4 KNNV Moeraswerkgroep, Verslag steekproefonderzoek visstand in de Zodden, april 2005 pag 4/11 Waarnemingen Ten behoeve van de waarnemingen is gebruik gemaakt van de twee kaarten van Staatsbosbeheer. De waarnemingspercelen zijn hierop genummerd aangegeven. Het weer op 23 april was zonnig met een temperatuur van rond de 20. De waarnemingen zijn verricht tussen en uur. Interessant is op te merken dat wij geen enkele driedoorn of tiendoorn hebben gevonden, terwijl deze vissen normaal gesproken zeker aanwezig zouden moeten zijn. In principe is driedoorn een trekkende vis die van zout water naar zoet water trekt. De tiendoorn is geen trekkende vis. De tiendoorn komt feitelijk in de ondiepste wateren voor en het is op z n minst merkwaardig als hij helemaal afwezig is. Wij hebben er vooralsnog geen verklaring voor. De driedoorn trekt, maar niet trekkende populaties komen ook voor. Dat de driedoorn afwezig is, zegt wel wat over de bereikbaarheid van het water. Wij kunnen concludeeren dat er een migratieprobleempje is voor deze vis. Dit kan het resultaat zijn van de afsluiting ten behoeve van de peilbeheersing aan het einde van de Kerkdijk. De afmetingen van de gevonden vissen zijn weergegeven in blokken van 5 cm verschil, terwille van een duidelijk overzicht. Van de meeste waarnemingen zijn de afzonderlijke afmetingen beschikbaar. De waarnemingen zijn weergegeven per perceel zoals die terug te vinden zijn op de ingevoegde kaarten van Staatsbosbeheer Nieuw kranswier voor de Zodde! John Bruinsma heeft in perceel 2 enkele exemplaren van nitella capillaris gevonden. Deze soort is, voor zover wij weten, hier niet eerder aangetroffen Kilometerblokken: De waarnemingen beslaan de volgende kilometerhokken: / / Vangtmethoden We hebben gewerkt met de volgende vangtmethoden: 1. een middelgrote zegen van 10x2 meter 2. grote schepnetten van ca. 80 cm netopening met een steel van ca. 2 meter 3. elektrisch schepnet met apparatuur van beperkte omvang De gebruikte vangtmethoden zijn per perceel aangegeven.

5 KNNV Moeraswerkgroep, Verslag steekproefonderzoek visstand in de Zodden, april 2005 pag 5/11

6 KNNV Moeraswerkgroep, Verslag steekproefonderzoek visstand in de Zodden, april 2005 pag 6/11

7 Perceel 1, sloot, zeeg snoek 17 cm 1 zeelt tot 5 cm cm 1 bittervoorn tot 5 cm 1 brasem/blei tot 5 cm 1 blankvoorn cm 1 kleine modderkruiper tot 5 cm cm 3 baars 5-10 cm cm 1 KNNV Moeraswerkgroep, Verslag steekproefonderzoek visstand in de Zodden, april 2005 pag 7/11 geelgerande watertor spinnende watertor posthoornslak Perceel 2, petgat, schepnet vanaf de oever zeelt cm 1 nitella capillaris p.m. Perceel 3, sloot, zeeg snoek 65 cm 1 13,5 en 15 cm 2 zeelt tot 5 cm 1 50 cm 1 bittervoorn tot 5 cm 6 blankvoorn tot 5 cm cm 22 kleine modderkruiper tot 5 cm cm 4 rietvoorn tot 5 cm cm cm 7 zwanenmossel 1 Amerikaanse rivierkreeft 1

8 KNNV Moeraswerkgroep, Verslag steekproefonderzoek visstand in de Zodden, april 2005 pag 8/11 Perceel 4, petgat, ph 7.4, elektrisch vanaf de oever ruisvoorn cm 2 snoek cm 2 65 cm 1 baars 5-10 cm cm 1 kleine modderkruiper 5-10 cm 2 zeelt 5-10 cm 5 Dit bodem van dit petgat was vrijwel volledig begroeid met bronmos (fontinalis antipyretica). Perceel 5, petgat, schepnet vanaf de oever bittervoorn 5-10 cm 1 De bodem van dit petgat was nauwelijks begroeid. Perceel 6, petgat, schepnet vanaf de oever geen vis gevangen De bodem van dit petgat was nauwelijks begroeid. Perceel 7, petgat, elektrisch vanuit de boot baars (erg mager) 5 ruisvoorn 1 zeelt 2 Amerikaanse rivierkreeft 4 Perceel 8, petgat, elektrisch vanuit de boot baars (erg mager) 1 ruisvoorn 1 zeelt 1 snoek (groot) 1 kleine modderkruiper 1

9 KNNV Moeraswerkgroep, Verslag steekproefonderzoek visstand in de Zodden, april 2005 pag 9/11 Perceel 9,sloot, elektrisch, lopend door sloot blankvoorn cm 1 zeelt 1 ruisvoorn 21 baars 1 snoek 1 grote modderkruiper 1 Perceel 10, sloot, elektrisch, lopend door sloot zeelt 5-10 cm 2 snoek cm 1 kleine modderkruiper tot 5 cm cm cm 2 ringslang 1 Perceel 11, petgat, elektrisch vanaf de oever zeelt 1 snoek 1 baars 2

10 KNNV Moeraswerkgroep, Verslag steekproefonderzoek visstand in de Zodden, april 2005 pag 10/11 Conclusies Uit de waarnemingen blijkt dat er eigenlijk maar één petgat is (perceel 4) waar wellicht vrij veel vis aanwezig is. In dit petgat is de bodem goed begroeid met bronmos. Dit duidt op bijzonder schoon (kwel)water. De ph is hier vrijwel neutraal. De bodem van de andere petgaten is nauwelijks begroeid. Wel rukt de begroeiing vanaf de oevers heel langzaam op. Het resultaat van deze situatie is een zeer arme fauna. De vissen die er soms zitten zijn erg mager, waarshijnlijk door gebrek aan voedsel. Op te merken valt dat in de arme petgaten ook nauwelijk mosselen voorkomen. Deze zijn vaak essentieel voor de bittervoorn. De andere vissoorten prefereren helder plantenrijk water. In tegenstelling tot de petgaten zijn de sloten in het gebied goed bevolkt door een veelheid aan soorten. De waarnemingen wijzen er op dat de waterkwaliteit zonder meer goed is. De meeste sloten zijn voldoende begroeid om een rijk insectenleven te hebben. Opmerkelijk is dat wij wel veel zeelt hebben gevonden, maar geen enkele kroeskarper, terwijl deze soort zo n 50 jaar geleden zeer algemeen voorkwam in de Westbroekse Zodden. Beide vissen hebben eenzelfde habitatvoorkeur; helder water met veel waterplanten. Het is mogelijk dat aalscholvers een rol spelen als predator van kleine vis in het heldere water van de petgaten. Uit mijn waarnemingen van de afgelopen 10 jaar blijkt echter dat de aalscholvers wel voorkomen in het gebied, maar altijd in zeer kleine aantallen. (een of twee), met name in de petgaten achter Kerkdijk 154/160. De meeste aalscholvers vliegen over de Zodden en foerageren elders in het Noorderpark. Floristisch onderzoek Het toch vrij uitgebreide onderzoek naar de visstand heeft tot gevolg gehad dat er nauwelijk is gekeken naar de flora, de enkele vondst van nitella capillaris daargelaten. Beschermde soorten De bittervoorn en de grote modderkruiper staan als kwetsbare soort op de Rode lijst. Of we het vetje hebben aangetroffen is niet helemaal zeker. Zolang deze vis klein is, wordt hij gemakkelijk verward met voornachtigen. Aanbevelingen 1. Wij geven in overweging om te bezien of het mogelijk is de petgaten te verbinden met de omringende sloten. Wij zijn van mening dat hierdoor de visstand sterk verbeterd kan worden, terwijl ook de verspreiding van waterplanten sneller zal gaan. Het ziet er naar uit dat de huidige insteek om de natuur zijn gang te laten gaan erg veel tijd nodig heeft om tot een goede begroeiing van de bodem te komen. De stelling dat de zandbodem van de oude petgaten voldoende zaadbanken zou bevatten is tot op heden, na ruim 10 jaar, eigenlijk niet bevestigd. Wellicht heeft Boudewijn Beltman van de UU meer gegevens over het verloop van de begroeiing in de verschillende petgaten 2. Om een volledig beeld te krijgen is het verstandig onze waarnemingen te vergelijken met een serie waarnemingen in de petgaten acher Kerkdijk 154 en 16o. Hier liggen oude petgaten die nog in v erbinding staan met de vaart langs de Kerkdijk. 3. Het zou ook goed zijn te onderzoeken in hoeverre de nieuwe maatregelen om het waterpeil te beheersen, bijvoorbeeld de dam in de vaart aan de Kerkdijk, van invloed zijn op de visstand in de Westbroekse Zodden. Het lijkt erop dat het gebied nu afgezonderd is van het omliggende gebied.

11 KNNV Moeraswerkgroep, Verslag steekproefonderzoek visstand in de Zodden, april 2005 pag 11/11 Het is niet duidelijk of vissen vanuit de Vecht via de Kerkeindse Vaart (langs de Burg. Huydecooperweg) toegang hebben tot dewestbroekse Zodden. 4. Mocht er geen overzicht zijn van de waterplanten in de verschillende petgaten, dan valt te overwegen hiernaar een afzondelijk onderzoek te doen. Peter Veen heeft rond 1994 een eerste globale onderzoek gedaan bij de toentertijd pas gegraven petgaten. Deelnemers Aan deze dag werkten de volgende leden van de KNNV Moeraswerkgroep mee: Jos Spier, Willem van Deventer, John Bruinsma, Peter Dam, Thea Croese, Simon Miske, Gert-Jan van der Veen, Geert Kierkels, Marian Schelle en Kai Waterreus. Het werk werd deze dag ondersteund door Leo Spier, William Vletter en Arno de Ruiter. Colofon Dit rapport werd opgesteld voor Staatsbosbeheer Beheerseenheid Vechtstreek, Jan Manten, opzichter en Bert van Dijk, boswachter. Exemplaren van dit rapport zijn aan te vragen bij de samensteller. Samenstelling en vormgeving KNNV Moeraswerkgroep Kai Waterreus Torenlaan 6A 9401 HP Assen T E kai@waterreus.com KNNV Moeraswerkgroep 2005