Een verdieping op de leukste zwemlesmethode

Transcriptie

1 Een verdieping op de leukste zwemlesmethode 1 1

2 Aan de basis van de EasySwim methode ligt de visie dat leren zwemmen voor ieder kind niet alleen leuk en makkelijk moet zijn, maar dat ook kán zijn. Een EasySwim zwemles is optimaal afgestemd op de manier waarop jonge kinderen leren, zowel vanuit motorisch als pedagogisch oogpunt. Het is een methode waarin het (plezier en de betrokkenheid van het) kind én de lesgevers centraal staan. Het gevolg: een optimaal leerproces, maximaal resultaat en vooral een leven lang zwemplezier. Kinderen zijn van nature leergierig. We geloven dat ze leren door te ervaren. We willen kinderen intrinsiek motiveren, onder andere door ze eigenaar te maken van hun eigen leerproces. Deze basis heeft zich vertaald in een zwemmethode die gebaseerd is op 4 pijlers. Meteen in het diepe met het EasySwim drijfpak We kiezen er bewust voor om direct in diep water te starten. Hiermee sluiten we beter aan op de motorische ontwikkeling van jonge kinderen én hun hoge bewegingsdrang. Dit zorgt voor de beste ontwikkeling van het watergevoel. Voor een optimale veiligheid maken we hierbij gebruik van het EasySwim drijfpak. Hierin voelen kinderen zich ook veiliger én hebben ze de volledige bewegingsvrijheid om alle ervaringen die ze opdoen zo natuurlijk mogelijk te laten zijn. Werken in groepjes met aandacht voor ieder kind We willen dat er binnen de organisatie van onze lessen een hoge intensiteit is. Daarom wordt er iedere les in groepjes gewerkt. Door middel van stuurkaarten is de lesgever in staat ieder kind goed te helpen op zijn of haar eigen niveau. Ook hebben de kinderen de vrijheid om zowel zelfstandig als samen met anderen te werken. Een goede relatie, een goede sfeer De relatie tussen de lesgever en de kinderen, maar ook tussen de kinderen onderling, is bepalend voor de sfeer. Daarom zetten we nadrukkelijk in op verbondenheid. Dit doen we door bijvoorbeeld de kinderen tijdens de zwemopleiding zoveel mogelijk bij dezelfde lesgever en in hetzelfde groepje te laten zwemmen. Ook geven we veelal vanuit het water les. Op deze manier is de lesgever dichtbij de kinderen. Hoge betrokkenheid van de kinderen Het hoogste leerrendement wordt behaald wanneer kinderen hoog betrokken zijn. Om de intrinsieke motivatie van kinderen te stimuleren, is er binnen de les veel aandacht voor het creëren van een rijke leeromgeving. Door het aanbieden van betekenisvolle oefenstof kunnen we, zeker in combinatie met een rijke leeromgeving die hierop is afgestemd, kinderen prikkelen en uitdagen om te ontdekken en te leren. Vanuit deze pijlers is de EasySwim methode optimaal afgestemd op de manier waarop jonge kinderen leren. Met deze pijlers behalen we het hoogste zwemplezier én de hoogste betrokkenheid, wat leidt tot het beste resultaat. 2 2

3 Een ongedeelde opleiding De EasySwim methode is een ongedeelde opleiding. Dat wil zeggen dat er vanaf de eerste les wordt gewerkt naar het eindresultaat. Er is een gelijkmatige leerlijn, waarin het klittenband-leren centraal staat. Het nemen van een volgende stap moet altijd aansluiten op datgene wat al geleerd is. Dit gaat van makkelijk naar moeilijk, van grof naar fijn, van kort naar lang. Sensomotorisch leren Het leren bewegen van jonge kinderen is een proces van sensomotorisch leren. Met andere woorden: het leren door het opdoen en stapelen van bewegingservaringen. Het sensomotorisch leren wordt ook wel klittenband-leren genoemd. Dit sensomotorisch leerproces wordt verduidelijkt als we kijken naar de wijze waarop een baby leert lopen. Geen enkele ouder zal op een zelf uitgekozen tijdstip instructie gaan geven aan een baby over het nemen van de eerste stapjes. Die ouder zal het niet uitleggen, niet voordoen en ook niet helpen bij het maken van de beweging. Die ouder weet namelijk dat de baby op een gegeven moment als vanzelf leert lopen. Interessant is het dan om te beseffen hoe dat proces van leren verloopt. In eerste instantie zal die baby op een zelf gekozen moment eerst leren om te gaan staan, waarbij hij zich vasthoudt aan een voorwerp. De ervaringen die de baby daarbij opdoet, zullen vervolgens worden gebruikt om te leren staan zonder steun van een voorwerp. De ervaringen die daarmee worden opgedaan door de baby maken het dan weer mogelijk om vanuit dit los staan een eerste stapje te nemen. Het leren lopen van die baby is dus een proces geweest van het veelvuldig opdoen van een bewegingservaring, om daarop volgend naar het volgend niveau van ervaringen te gaan. De ouders doen niets, geven de baby ruimte en tijd voor het opdoen van de ervaringen die nodig zijn om tot lopen te komen. Het jonge kind leert volgens hetzelfde motorische leerproces als dat van een baby. En daarmee wordt de essentie van de EasySwim methode geraakt. In de zwemopleiding willen wij kinderen diverse zwemslagen aanleren. Een zwemslag is in feite niets anders dan het, op een bepaalde en omschreven manier, omgaan met stuwen en weerstand. Omdat we nu weten dat het jonge kind leert door het opstapelen van bewegingservaringen, is het dus van het grootste belang om bij aanvang van de zwemopleiding een groot aanbod van stuw- en weerstandsoefeningen aan te bieden. Vanuit het opdoen van die ervaringen met stuwen en weerstand, kan het kind dan in een later stadium deze ervaringen gebruiken bij het aanleren van de diverse zwemslagen. De aspecten van klittenband-leren Zoals hiervoor beschreven is, leren jonge kinderen niet zozeer door verbale instructie, maar vooral door het opdoen van bewegingservaringen. Het stapelen van deze ervaringen (klittenband-effect) leidt tot leren. Dit klittenband-leren kent enkele aspecten. Watergevoel: bij de zwemles zullen jonge kinderen veel ervaring op moeten kunnen doen ten aanzien van stuwen en weerstand. Zo ontwikkelen zij watergevoel, waardoor het aanleren van de zwemslagen makkelijker zal verlopen. De ervaringen moeten veelzijdig en in contrast zijn. Activiteit: de zwemles moet een actief karakter hebben, veel werken leidt tot veel ervaren en dus tot veel leren. Stagnatie: wanneer er te weinig aandacht is voor het opdoen van ervaring ten aanzien van een of meerdere elementen, zal er voor dat bepaalde element onvoldoende klittenband worden gelegd. Dit zal in een later stadium altijd leiden tot een stagnatie in de leerweg. Succeservaringen: aangezien het leren afhangt van het opdoen van ervaringen, is het essentieel om succeservaringen op te doen. Zij zijn een heel wezenlijk onderdeel van het leren. Elke les zonder nieuwe (grote of kleine) succeservaring is voor de leerling een verloren les. Een succeservaring is immers voor het jonge kind de sleutel tot het plezier in leren dat hij van nature heeft. Bovendien zorgen de succeservaringen ervoor dat de lesgever weer een basis legt voor de volgende zwemles. Individuele leerhulp: organisatie en inhoud van de les moeten dan ook zodanig zijn dat de lesgever in staat is om individuele leerhulp te geven aan het kind dat nog geen succeservaring gehad heeft. 3 3

4 Het voortraject Tijdens de beginfase van de opleiding staat met name het ontdekken en ervaren centraal. Dit zorgt ervoor dat de kinderen zich op een veilige en ontspannen manier kunnen oriënteren in het water en een optimaal watergevoel ontwikkelen. Ze raken gewend aan de nieuwe omgeving en het water, leggen een basis voor zwemveiligheid en plezier. Ook worden de voorwaarden ontwikkeld voor het leren van de zwemslagen en vaardigheden in het hoofdtraject. Hierbij wordt ook vroegtijdig gestart met survivaloefeningen (oefeningen zonder drijfhulpmiddel). Op deze manier leren de kinderen zich te redden in diep(er) water. Dit vergroot aanzienlijk de veiligheid van de les en het zelfvertrouwen van het kind. Het voortraject moet een brede basis zijn, waarin elke les alle elementen aan bod komen. Dit zorgt voor het aanbrengen van klittenband: in de juiste volgorde ervaring op ervaring stapelen en ook nog in onderlinge samenhang. Het hoofdtraject Wanneer de kinderen het voortraject goed hebben doorlopen, is de basis gelegd voor het hoofdtraject. Hierin ligt het accent op het aanleren van de zwemslagen en vaardigheden. En door het brede voortraject verloopt het aanleren van de zwemslagen makkelijker, soepeler en sneller! Binnen de methode wordt ook gewerkt van korte afstand naar langere afstand en van grof naar fijn. De zwemslagen worden altijd als totaalslag aangeleerd. Uitzondering daarop vormt de beenslag van de rugcrawl die als zelfstandige voortbewegingsvorm wordt aangeleerd in het kader van survival in het voortraject. Er wordt in de les niet gekozen voor slechts één zwemslag en één ander element. Integendeel: elke les moeten ALLE elementen aan bod komen en worden de zwemslagen naast elkaar geoefend. Dit past beter bij de manier waarop jonge kinderen leren. Keuze voor drijfmiddel Omdat er een bewuste keuze is gemaakt voor het werken in dieper water, zullen de kinderen gebruik moeten maken van een drijfmiddel. Zij kunnen zich immers nog niet handhaven in dieper water. Het meeste ideale drijfmiddel voor kinderen die in dieper water leren zwemmen, is het EasySwim drijfpak. Dit is een drijfpak met drijvers die hoog op de rug en borst zijn verwerkt. Hierdoor wordt de natuurlijke ligging zo min mogelijk verstoord en blijft de bewegingsvrijheid van de armen maximaal. Er is bewust voor gekozen om geen kurken rond het middel te gebruiken, omdat die de natuurlijke ligging verstoren en als dusdanig ervoor zorgen dat de ervaringen die worden opgedaan foute informatie geven in het klittenband-leren. Ook is er bewust voor gekozen om geen vleugeltjes te gebruiken, omdat deze de armbewegingen belemmeren en dus het opdoen van stuw- en weerstandservaringen met armen/handen bemoeilijken. Bovendien zijn deze niet handig wanneer de kinderen armslagen moeten oefenen in het hoofdtraject. 4 4

5 Het is belangrijk dat lesgevers zich realiseren dat de motorische ontwikkeling van kleuters altijd samenhangt met de ontwikkeling op cognitief, sociaal en emotioneel vlak. Dat is onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het is dus van groot belang om ook deze aspecten en kenmerken te kennen en in te passen in de zwemlessen. De belangrijkste kenmerken, waarmee lesgevers rekening dienen te houden, moeten daarom worden toegelicht. Veilige leeromgeving Een veilige leeromgeving is een absolute voorwaarde voor een kleuter om tot ontwikkeling te kunnen komen. Wanneer een kleuter zich niet veilig voelt, wordt zijn vermogen om tot leren te komen met wel 25% verminderd! Om een maximaal rendement te krijgen, is een veilige leeromgeving dus een eerste vereiste Die veilige leeromgeving kent enkele aspecten: Vertrouwensband met lesgever: een goede sfeer en ontspannen relaties tussen lesgever en kind en kinderen onderling zijn bepalend voor het gevoel van veiligheid van het kind. Hierbij is de rol van de lesgever bepalend. Hij moet ervoor zorgen dat het kind hem te allen tijde kan vertrouwen, waardoor het zich veilig en gewaardeerd kan voelen. De lesgever moet invoelend zijn, binnen handbereik en zoveel mogelijk op ooghoogte. Dit kan het beste wanneer de lesgever de kinderen zoveel mogelijk in het water kan begeleiden. Gezien het belang van de vertrouwensband tussen lesgever en kinderen, is het voor de kleuter wenselijk om tijdens de hele zwemopleiding dezelfde lesgever te houden. Absolute veiligheid: hieronder vallen alle maatregelen die worden genomen om de materialen en omgeving van het kind veilig te maken. Dus zorgen voor deugdelijke materialen zonder scherpe randen, maar ook zorgen voor afspraken en regels ten aanzien van gedrag, toiletbezoek, enzovoorts. Zelfredzaamheid: de kinderen hebben vanaf het begin een gevoel van veiligheid door het gebruik van de EasySwim. Daardoor kunnen zij al snel deelnemen aan oefenstof en zodanig de benodigde ervaringen opdoen. Daarnaast is het van groot belang dat er vanaf het begin geoefend wordt met survival: zonder hulp van de EasySwim te water gaan, zelfstandig boven komen, op de rug gaan liggen en zelfstandig verplaatsen naar de kant. Wanneer dit elke les wordt geoefend, zullen de kinderen al snel deze survivaloefening kunnen uitvoeren zonder de hulp van de lesgever. Door het vroegtijdig zelfredzaam zijn, groeit het zelfvertrouwen en dat leidt weer tot een beter leren. Onbevangen leerhouding De leerhouding van de kleuter wordt vooral gekenmerkt door het feit dat een kleuter heel leergierig is. Van nature vindt de kleuter het helemaal geweldig om nieuwe kennis en vaardigheden te verkrijgen. Elke lesgever kent de vraag: wanneer gaan we iets nieuws doen? Dat is voor lesgevers natuurlijk een prettige start! De onbevangen leerhouding kent enkele aspecten: Kleuters leren door imiteren: zij vinden het leuk om iets na te doen en het geven van een voorbeeld is dan ook een goed leermiddel. Probeer daarbij om het voorbeeld goed passend te laten zijn. Een voorbeeld door een andere kleuter zal beter werken dan het voorbeeld van de lesgever zelf. Gezien er altijd wel wat niveauverschil is binnen de groep, zal er altijd wel een goed voorbeeld gegeven kunnen worden door één van de kleuters. Kleuters leren in totalen: jonge kinderen zijn niet of nauwelijks in staat om deeloefeningen samen te voegen tot een combinatie-oefening. Stapjes op weg naar een einddoel worden ervaren als op zichzelf staande oefeningen en dragen dus niet of nauwelijks bij tot het leren van dat einddoel. Voorbeeld voortraject: onder water gaan is onder water gaan! Opstapeling van oefeningen als neus in het water, oor in het water, kin in het water enz. worden niet ervaren als stapjes op weg naar hoofd onder water, maar als op zich staande zaken. Derhalve kunnen die stapjes rustig overgeslagen worden en uitdagingen worden aangeboden, waarmee totale onderwater ervaringen worden uitgelokt. Voorbeeld hoofdtraject: bij het aanleren van een combinatie zwemslag moet zo snel mogelijk met de totale zwemslag worden geoefend. Deeloefeningen bij bijvoorbeeld de schoolslag (zoals het apart oefenen van de beenslag en daarna apart oefenen van de armslag) blijken bij het gaan oefenen 5 5

6 van de combinatie niet van nut geweest. De deeloefeningen zijn als separate dingen ervaren en zijn door jonge kinderen niet of nauwelijks te combineren. Daarom zijn die deeloefeningen ook te zien als verloren tijd. Kleuters houden van activiteit: zij willen niet stilstaan en niet wachten. Veel bewegen leidt tot het opdoen van veel bewegingservaringen en dus tot veel leren. Wanneer in de lessen dus de aanbiedingswijze wordt gekozen waarin de kleuter erg actief kan zijn dan zal hij dat vooral prettig vinden, maar bovendien zal dan ook het leren sneller gaan. Kleuters voelen zich al groot: zij gaan immers al naar school. Dat is voor ons als lesgevers wel prettig, want daar leren zij al hoe zij zelfstandig kunnen werken, hoe zij kunnen samenwerken en hoe zij met pictogrammen kunnen werken. Hier kunnen wij dan in de zwemles weer handig gebruik van maken bij het kiezen van werkvormen. Taal- en lichaamsbesef is (nog) niet helemaal ontwikkeld: Het is van belang dat de lesgever zich realiseert dat de kleuter nog niet in staat is om alle lichaamsdelen te benoemen en dus niet als vanzelf weet waar bijvoorbeeld hakken en billen zitten. Zij kunnen hun lichaam nog maar moeilijk plaatsen in de ruimte en ook begrippen als voor/achter/onder en zijn niet volledig duidelijk. Bij het taalgebruik is het belangrijk om de instructies altijd te geven vanuit het positieve. Het woordje niet wordt niet herkend en leidt dus tot het tegenovergestelde van wat je wilt bereiken. Bijvoorbeeld: zeg liever rustig lopen dan niet rennen. Klittenband leren In het vorige hoofdstuk is al gesproken over het sensomotorisch leren van de kleuter. Zij leren niet zozeer door verbale instructie, maar vooral door het opdoen van bewegingservaringen. Het stapelen van deze ervaringen (klittenbandeffect) leidt tot leren. 6 6

7 In hoofdstuk 3 zijn de kenmerken van de kleuter beschreven. Onderstaand wordt ingegaan op de gevolgen daarvan voor het inrichten van de zwemles. Individuele leerhulp Tijdens de zwemles is het rendement van leren vooral afhankelijk van de mate waarin de lesgever individuele leerhulp kan geven aan de leerling. Met individuele leerhulp wordt bedoeld dat de lesgever verbaal of tactiel een aanwijzing of correctie geeft aan een individueel kind, zodat het kind een succeservaring op kan doen. Hoe meer individuele leerhulp kan worden gegeven, des te meer succeservaringen kan het kind opdoen. Dit leidt tot een zo hoog mogelijk rendement van leren! Bovendien voorkomt het geven van individuele leerhulp bij het aanleren dat er foute bewegingservaringen worden opgedaan. Gezien het klittenband leren van de kleuter, worden deze foute ervaringen opgeslagen in het motorisch geheugen. Dit kan leiden tot een ingeslepen foute bewegingservaring. Bij het aanleren is veel tactiele hulp nodig ter ondersteuning van de juiste stand van de stuwvlakken. Wreefslagen en schaarslagen zijn vrijwel altijd het gevolg van onvoldoende individuele leerhulp tijdens aanleren. Het geven van individuele leerhulp is ook noodzakelijk tijdens het oefenen van survival en onder waterzwemmen. De lesgever zal elk kind individueel moeten begeleiden om zo de veiligheid te waarborgen. Bovendien zorgt deze individuele hulp ook voor het gevoel van veiligheid en vertrouwen van het kind. Onbevangen leerhouding Kleuters hebben een grote bewegingsdrang en de zwemles zal dus zo ingericht moeten worden dat er mogelijkheid is tot veel bewegen. Weinig wachten en stilstaan en een hoge activiteit komen tegemoet aan de leerhouding van de kleuter. Deze hoge activiteit draagt bij aan de betrokkenheid van de kleuter. Kleuters voelen zich al groot en willen graag zelfstandig werken en samenwerken. Wanneer zij dit ook in de zwemles mogen, dan zal hierdoor de betrokkenheid aanzienlijk hoger zijn. Zowel hoge activiteit als het mogen nemen van eigen initiatief verhogen de betrokkenheid van de leerling aanzienlijk. Een hoge betrokkenheid heeft een grote invloed op het rendement van leren. Vanuit de intrinsieke motivatie zal dit dan optimaal zijn. Volgordes en voorwaarden volgen Vanuit het oogpunt van klittenband leren, is het uiterst belangrijk om de oefenstof aan te bieden in de juiste volgorde en op het juiste moment. Pas wanneer de leerling voldoet aan omschreven voorwaarden mag gestart worden met de volgende oefening. Aangezien niet elk kind in hetzelfde tempo leert, zal de lesgever voor elk kind individueel moeten bepalen wanneer een volgende stap genomen mag worden. Om ervoor te zorgen dat elk kind een eigen leerlijn zal kunnen volgen, dient de lesgever veel te differentiëren binnen de groep. De lesgever De lesgever is bepalend voor de kwaliteit van de les. Dit hangt in sterke mate af van zijn vermogen om te zorgen voor een veilige en vertrouwde leeromgeving. Hierbij zal de lesgever steeds dicht bij de kinderen moeten zijn, dus veel in het water zodat elk kind binnen handbereik is. Dit zorgt ervoor dat de kinderen te allen tijde op hem kunnen vertrouwen. Daarnaast zal hij ervoor moeten zorgen dat kinderen ook de ruimte krijgen om zelfstandig te werken en om samen te werken. De lesgever zal daarbij vertrouwen moeten hebben in de arbeid en keuzes van de kinderen. De vertrouwensband kent dus twee aspecten. Een goede sfeer en relatie is het meest belangrijke waar de lesgever voor zorgt, maar daarnaast bepaalt hij het leerproces door de informatie die hij geeft, maar ook door de organisatie die hij kiest. Informatie De deelnemer krijgt op twee manieren informatie: Extrinsiek: Van de lesgever of andere leerling Intrinsiek: Vanuit zichzelf door te kijken, luisteren of voelen 7 7

8 De lesgever geeft op 3 momenten informatie over uit te voeren beweging: Voorafgaand: Wat doen en hoe het doen. Verbaal door uitleg of visueel door voorbeeld. Bij kleuters is het geven van een voorbeeld door een medeleerling een krachtig leermiddel. Tijdens: De leerling krijgt informatie over hoe de beweging eruit ziet door de aanwijzingen van de lesgever (verbaal) of door gebaren van de lesgever (visueel). Vanuit de zintuigen krijgt hij intrinsieke informatie over de beweging. Jonge kinderen leren door het opdoen van (on)bewuste bewegingservaring. Het is dus heel belangrijk om tijdens het uitvoeren van de beweging er voor te zorgen dat deze niet fout gaat, omdat het kind anders deze intrinsieke informatie opslaat als de manier waarop deze beweging uitgevoerd moet worden. Aansluitend: De leerling moet feedback krijgen over de uitvoering en het resultaat van de beweging, zodat die de volgende keer beter, sneller of mooier uitgevoerd kan worden. Informatie naar de leerling kan in de vorm van: Complimenteren: Vertel wat goed ging in de uitvoering en dat je tevreden bent over het resultaat. Dit geeft zelfvertrouwen. Jonge kinderen leren door het opdoen van succeservaringen. Elke les zonder succeservaring is een verloren les. Corrigeren: Dit kan klassikaal voor alle leerlingen dezelfde correctie. In praktijk heeft dit weinig zin, want het komt zelden voor dat alle leerlingen dezelfde fout maken. Individueel per leerling verschillend corrigeren op de fout die door die leerling wordt gemaakt. Wanneer dit leidt tot het geven van verschillende opdrachten noemen we dit niveau differentiatie. Organisatie De lesgever dient verantwoorde keuzes te maken bij het kiezen van de organisatie- en aanbiedingsvormen in de zwemles. Van oudsher wordt er in de zwemles vaak gewerkt vanuit een vast organisatiepatroon. Hierbij wordt na een korte inleiding met de hele groep tegelijk geoefend met oefenstof in de aanleerfase en vervolgens wordt dan gezamenlijk geoefend met oefenstof, waarbij herhaling en automatisering worden nagestreefd. Toch is dit vanuit het oogpunt van sensomotorisch leren van de kleuter zeker niet wenselijk. Tijdens het klassikale oefenen, moet de lesgever immers altijd een keuze maken die leidt tot verlies van rendement. Immers: wanneer hij bij het aanleren de keuze maakt om alle leerlingen tegelijk te laten oefenen om de arbeidsintensiteit hoog te houden, zal hij niet in staat zijn om elk kind voldoende leerhulp te geven. Dit leidt dan tot niet tot optimaal opdoen van succeservaring en leidt zelfs tot het automatiseren van foute bewegingservaring. Wanneer hij wil voorkomen dat dit gebeurt, dan zal hij er voor kiezen dat slechts enkele kinderen tegelijk oefenen zodat hij veel individuele leerhulp kan geven. Dit leidt echter tot onnodig wachten van de andere kinderen en dus verlies van rendement. Een andere keuze is dus noodzakelijk om de organisatie- en aanbiedingsvormen aan te passen aan het klittenband leren van de kleuter. 8 8

9 Om een maximaal rendement uit de zwemles te behalen en om jonge kinderen optimaal te laten leren, moet de lesgever de zwemles zodanig inrichten dat het volgende wordt gewaarborgd: Het geven van individuele leerhulp is maximaal Er moet hoge arbeidsintensiteit zijn De betrokkenheid van de kleuter moet optimaal zijn Hiertoe zal een nieuwe organisatievorm voor de zwemles moeten worden gekozen: het klassikale werken wordt vervangen door het werken in groepjes en met korte blokjes oefenstof. Hierbij kiest de lesgever er steeds voor om een deel van de kinderen zelfstandig te laten werken met materiaal of stuurkaarten om zodoende het andere deel van de kinderen intensiever te kunnen begeleiden tijdens aanleren of survival. Hierbij wisselt de lesgever elke 5-7 minuten van leerlingen en/of oefenstof. Dit heeft diverse voordelen: De bewegingsintensiteit blijft hoog > Dit komt tegemoet aan de bewegingsdrang van jonge kinderen > Veel bewegen = veel ervaren = veel leren De kinderen voelen zich al groot > Zelfstandig werken en samenwerken stimuleert de kinderen en verhoogt de betrokkenheid en het plezier. Hierdoor wordt het leren optimaler Geeft ruimte voor veel individuele leerhulp > Het zorgt voor het opdoen van succeservaring > Het voorkomt dat foute bewegingen worden opgeslagen als goed Je komt tegemoet aan de concentratiecurve (5-7 minuten) 9 9

10 In vorige hoofdstukken zijn een aantal kenmerken belicht ten aanzien van het leren van kleuters. Er werd ook beschreven tot welke keuzes dit leidt bij het inrichten van je zwemlessen. Er ontstaat dan een praktijk van zwemonderwijs die je ook kunt beschrijven vanuit het Concept van ErvaringsGericht Onderwijs. De Belgische professor Laevers wordt als één van de grondleggers hiervan gezien en heeft het gedachtengoed welbevinden en betrokkenheid benoemd als maatstaf. En dat maakt het inleven in de ander dus noodzakelijk en toongevend. ErvaringsGericht Onderwijs is gericht op de ervaringsstroom van het kind, met andere woorden op wat er in kinderen omgaat. Gericht op wat hen raakt en boeit en wat ze vragen om te kunnen ontwikkelen. Niet alleen voor de cognitieve ontwikkeling, maar op de totale beleving van onderwijsleersituaties. Gericht dus ook op hun fundamentele behoeften: zich fysiek lekker voelen, behoefte aan genegenheid, veiligheid en continuïteit, behoefte om waardevol en competent te zijn en de behoefte om het eigen bestaan als zinvol te ervaren. Het richten op de ervaringsstroom van het kind heeft geleid tot het vaststellen van 3 voorwaarden om hier vorm aan te geven: Het vrije initiatief: Wanneer kinderen de ruimte krijgen om zelf activiteiten te kiezen, komt dit tegemoet aan de van nature aanwezige drang tot onderzoeken. Zij zullen daarbij de activiteiten kiezen die het dichtst bij hun mogelijkheden liggen. Hierdoor groeit het zelfvertrouwen en de zelfstandigheid. Het kind voelt zich kundig en zal zich verder willen ontwikkelen. Zwemonderwijs: In de praktijk van de zwemles wordt kinderen het vrije initiatief vaak geboden in de laatste minuten van de les: jullie mogen spelen... Lesgevers zien dit slechts als een leuke afsluiting, maar in werkelijkheid is dit het moment waarop kinderen het geleerde laten zien in een toepassing die ze zelf kiezen. Wanneer de lesgever tijdens het spelen goed observeert, zal dit ook voor hem/haar zichtbaar zijn. Rijk milieu: Om het vrije initiatief zinvol te laten zijn, zal de omgeving van het kind voldoende prikkels moeten bieden om tegemoet te komen aan de drang om te ontwikkelen. Een rijk milieu wordt enerzijds gemaakt met uitdagende materialen en activiteiten en anderzijds door de creativiteit en inventiviteit van de lesgever. Zwemonderwijs: Het zwembad is als vanzelf al een rijk milieu. Water is immers heel leuk speelgoed waar je van alles mee/in/onder/op kunt doen en waarin je allerlei activiteiten kunt aanbieden die uitnodigen en uitdagen. Daarnaast is het zaak om binnen de zwemlessen materialen te gebruiken die aansluiten bij de beleving van kinderen en waar mogelijk ook aansluiten bij de werkelijkheid van alle dag. De lesgever draagt in persoon bij aan het rijke milieu, omdat hij of zij de bedenker moet zijn van de aanbiedingsvormen waarin de oefenstof wordt verpakt. De keuze die de lesgever daarin maakt, bepaalt de mate waarin dit de kinderen motiveert en inspireert om maximaal deel te nemen. Ervaringsgerichte dialoog: Dit is een inlevende manier van communiceren die zich richt op wat er zich in de belevingswereld van het kind afspeelt. Er is een onverdeelde aandacht voor alle signalen die het kind afgeeft. Zwemonderwijs: De communicatie met kinderen in de zwemles is nog te vaak alleen maar gericht op het geven van aanwijzingen en correcties. Natuurlijk gebeurt dit meestal wel kindvriendelijk, maar dit is iets anders dan een communicatie die gericht is op de beleving en ervaringsstroom van het kind. De focus van aandacht van de lesgever ligt op de motorische ontwikkeling van het kind en hierin moet een verschuiving komen naar focus op de beleving van die motorische ontwikkeling door dat kind. Dat kan alleen maar als de lesgever het vermogen heeft of ontwikkelt om attent en invoelend te zijn naar elk kind. Het EGO richt zich dus niet alleen op de uitkomst van het onderwijs, maar vooral op de weg die gegaan wordt. Het proces wordt zo belangrijker en daarmee wordt erkenning gegeven aan het feit dat elk kind uniek is. Daaraan wordt dan nog een belangrijk inzicht toegevoegd: de manier waarop kinderen zich maximaal ontwikkelen. Als zij werkelijk betrokken zijn en dus helemaal opgaan in de activiteit, is de ontwikkeling maximaal. Wanneer de ontwikkeling maximaal is, waarborgt dat echter tevens ook de uitkomst van het onderwijs: maximaal competent worden. En dat is dus ook meteen het hoogst haalbare! Betrokken raken wordt makkelijker als het welbevinden goed is en dat welbevinden heeft dus ook een directe invloed op het leerproces. Welbevinden en betrokkenheid zijn zo geen doel op zich, maar een middel om tot maximale ontwikkeling te komen. Wanneer de betrokkenheid en het welbevinden maximaal zijn tijdens het proces van leren dan zullen kinderen zich maximaal ontwikkelen, dus ook maximaal competent worden! 10 10

11 Welbevinden Kinderen die in een staat van welbevinden zijn, voelen zich helemaal lekker in hun vel: zij hebben plezier en genieten, zijn gelijktijdig vitaal en bewaren toch een innerlijke rust. Zij zijn open en ontvankelijk, spontaan en durven zichzelf te zijn. Welbevinden geeft zelfvertrouwen en weerbaarheid. Zij zijn helemaal in voeling met zichzelf en dat vormt het fundament voor hun functioneren. Wanneer er sprake is van optimaal welbevinden, zijn kinderen beter in staat hun basisbehoeften te bevredigen. Hetgeen een voorwaarde is om te kunnen ontwikkelen. Betrokkenheid Dit is een toestand waarin kinderen zich bevinden, wanneer zij heel intens met iets bezig zijn. Dit kenmerkt zich door hoge concentratie, waarin zij als het ware de tijd vergeten. Ze zijn dan open en van binnenuit gemotiveerd om aan de slag te blijven. Het geeft ze duidelijk voldoening om vanuit de activiteit hun exploratiedrang te bevredigen en te werken op de grens van wél kunnen en nog niet kunnen. Zij werken dan op de grens van hun mogelijkheden. Deze toestand van betrokkenheid zorgt voor leren in de diepte, ofwel fundamenteel leren. Betrokkenheidsverhogende factoren Gezien het feit dat betrokkenheid van wezenlijk belang is voor de maximale ontwikkeling, is het aan de lesgever om deze betrokkenheid zo groot mogelijk te laten zijn. Een aantal factoren zijn daarbij bepalend en vergroten de kans op maximale betrokkenheid. Goede sfeer en ontspannen relaties tussen lesgever en kind en kinderen onderling bevorderen het gevoel van veiligheid en als dusdanig ook de ontwikkeling. Dit aspect is met voorsprong het meest belangrijk om de betrokkenheid van kinderen te verhogen. Hierbij is de rol van lesgever helemaal bepalend. Hij moet zorgen dat het kind zich vertrouwd voelt, veilig voelt maar vooral ook gewaardeerd voelt. De lesgever moet invoelend zijn, waarachtig, binnen handbereik en zoveel mogelijk op ooghoogte. In de praktijk betekent dit in ieder geval dat de lesgever de kans moet krijgen om de kinderen veel in het water te begeleiden en dat de kinderen zoveel mogelijk bij dezelfde lesgever zwemmen gedurende de hele zwemopleiding. Werken op het goede niveau verhoogt de betrokkenheid. Er moet een goede afwisseling zijn tussen activiteiten die het kind aankan en die het kind uitdagen. Dit betekent dat elke lesgever goed zicht moet hebben op het niveau van elk individueel kind zodat hij oefenstof aan kan bieden die óp niveau is, maar óók oefenstof die net bóven niveau is om zo het kind uit te dagen om een stapje te maken in de ontwikkeling. De keuze van aantrekkelijk materiaal kan ook helpen bij het bieden van uitdagende oefeningen. Aangezien elk kind binnen de groep een eigen ontwikkelingsniveau heeft, zal de lesgever capabel moeten zijn om dusdanig te differentiëren binnen de lesgroep dat elk kind activiteiten mag uitvoeren die afwisselen tussen wat dat kind al kan en waar het door wordt uitgedaagd. Werk of activiteit dat werkelijkheidsnabij is, raakt de belevingswereld van het kind en wordt daarom door het kind als interessant en dus zinvol ervaren. Alleen al het feit dat de lessen plaatsvinden in het water draagt al bij aan de werkelijkheidsnabijheid. Maar daarnaast is het van belang om de oefenstof en ook zeker de aanbiedingsvorm dusdanig te kiezen dat kinderen het ervaren als een oefening die een duidelijk zichtbaar doel dient. Ook het inzetten van materiaal dat kinderen in het leven van alledag tegenkomen, kan hierbij helpen. Een hoge arbeidsintensiteit met mogelijkheid tot veel activiteit nodigt uit tot meer betrokken deelname. Dit betekent dat de lesgever in de organisatie en de wijze van aanbieden steeds kiest voor vormen, waarbij de activiteit hoog kan zijn. Dit betekent dat het werken vanuit rijtjes (horizontaal of verticaal) géén goede keus is. Beter te kiezen voor het werken in een doorlopende bewegingsbaan of te kiezen voor een organisatie waarbij kinderen in groepjes werken met een stuk zelfstandigheid ten aanzien van starten en stoppen. Vanuit vrij initiatief de eigen activiteiten mogen kiezen, draagt bij aan een hoge betrokkenheid omdat het kind dan de keuze heeft om te kiezen op de grens van mogelijkheden en uitdaging

12 Dit is waarschijnlijk voor lesgevers in het huidige zwemonderwijs nog het meest moeilijk te implementeren binnen de lessen. Het betekent namelijk dat je kinderen de vrijheid geeft te bepalen wát ze doen en hóe ze het doen. De essentie hierbij is dat je het vertrouwen hebt in het kind. Dat hij/zij gewoon kiest voor dát wat op dat moment aansluit bij zijn ontwikkeling. Wanneer je aanbod voor deze vrije keuze momenten goed is, hebben kinderen de mogelijkheid om te kiezen wat op dat moment bij hen past. Als lesgever dien je dus materiaal aan te bieden dat dusdanig aantrekkelijk is dat kinderen uitgedaagd worden én dat geschikt is voor alle kinderen van de lesgroep, ondanks verschillen in niveau. Daarbij gaat het ook om de kunst van loslaten; geen eisen stellen aan tempo, uitvoeringswijze en techniek en alleen maar sturen op veiligheid. In het eerste deel van de zwemopleiding (het voortraject) wordt het vrij initiatief regelmatig gezien, maar ook tijdens het hoofdtraject dient elke les ruimte daarvoor te zijn

13 Waterdiepte Bij de EasySwim methode wordt gekozen voor dieper water, bij voorkeur meter, zodat het water voor de kinderen diep is en ook geschikt voor het oefenen van de kopsprong onder begeleiding en in deze waterdiepte kan de lesgever nog makkelijk staan op de bodem. Grootte van de groep Wanneer wordt gewerkt met jonge kinderen, bepaalt de grootte van de groep hoeveel individuele leerhulp gegeven kan worden. Het geven van individuele leerhulp is bepalend voor het leerproces en heeft dus direct invloed op de duur van de opleiding. Het streven is om maximaal 9 kinderen in de groep te hebben. Leeftijd van de deelnemers Het geniet de voorkeur om de zwemles te laten starten vanaf 4 ½ jaar, omdat het jonge kind dan al een half jaar de basisschool bezoekt en daar al gewend is aan het afscheid nemen van de ouders voor een bepaalde periode, al gewend is aan het werken in een structuur en aan zelfstandig werken in groepjes. Wanneer het beleid van het zwembad is dat kinderen starten met 4 jaar zal dit proces gedeeltelijk in de zwemles plaats moeten vinden! Frequentie van de lessen In de meeste baden worden de zwemlessen aangeboden met een frequentie van 1 of 2 maal per week. Dit hangt ook samen met de duur van de lessen en de gewenste duur van de opleiding. Wanneer ouders vooral snelheid in opleiding verlangen, kan ervoor gekozen worden om elke dag te zwemmen. Bijvoorbeeld in een vakantie periode (hangt samen met duur van lessen). Duur van de lessen Tot een paar jaar geleden werden in de meeste baden de lessen aangeboden met een frequentie van 2 maal per week, vaak met een duur van 30 minuten. Tegenwoordig is er een tendens naar langere lessen. Vaak wordt de zwemles nu éénmaal per week aangeboden en duurt dan 45 of 60 minuten. De langere les is noodzakelijk om te waarborgen dat elke les alle elementen aan bod kunnen komen. Nieuw is dat een aantal baden ook lessen aanbieden van 2 tot 4 uur, vaak in de vorm van een snelcursus. Daarbij is het wel essentieel dat er optimaal rekening wordt gehouden met het feit dat jonge kinderen vooral moeten werken in korte blokjes oefenstof. Zo blijft ook de langere zwemles leuk en niet te vermoeiend. Lesplan In een lesplan staat per fase van de opleiding beschreven wat geoefend moet worden ten aanzien van alle elementen. Zo n lesplan is een absolute voorwaarde voor het goed verlopen van de opleiding. Dit waarborgt namelijk dat het niet kan voorkomen dat bepaalde oefenstof niet of te weinig wordt gedaan. Teamcoach op de werkvloer Met het instellen van een teamcoach op de werkvloer wordt een extra impuls gegeven aan het bewaken van kwaliteit van techniek en methodiek. De teamcoach biedt daarbij ondersteuning aan lesgevers en is aanspreekpunt voor ouders

14 EasySwim biedt, naast de lesmethode met bijbehorende drijfpakken, ook materialen aan die ingezet en gebruikt kunnen worden tijdens de zwemles. Materialen waarmee een nog rijker leermilieu wordt gecreëerd en daarmee de betrokkenheid nog verder wordt verhoogd. EasySwim Stuurkaarten Duurzame kaarten met makkelijk te begrijpen pictogrammen. Eenvoudig te gebruiken door kinderen en daarmee ideaal in te zetten bij het splitsen van jouw lesgroep. Een set bestaat uit 30 kaarten. De stuurkaarten zijn te bestellen via het bestelformulier in EasySwim Splash (het portal). Een set stuurkaarten kost 56,25 (Star Support prijs, excl. btw en verzendkosten). EasySwim Twister De EasySwim Stuurkaarten worden nog leuker voor kinderen wanneer je de EasySwim Twister gebruikt. Een ideaal product om de betrokkenheid tijdens de zwemles nog verder te vergroten. Gebruik de twister om te bepalen welke opdracht uitgevoerd moet worden. De twisters zijn verkrijgbaar in blauw en rood. De kosten voor een EasySwim Twister bedragen 39,95 (excl. btw en verzendkosten). Bestellen is wederom mogelijk via EasySwim Splash. Praktijkhandboek Alle Eendjes Handboek Creatief Materiaalgebruik Een praktijkhandboek speciaal voor jou als lesgever. Een helpende hand tijdens jouw zwemlessen. Dit handboek biedt volop tips, oefeningen en inspiratie, waarbij je creatief omgaat met materialen. Oefeningen geschikt voor het voor-, hoofd- en eindfase traject. Oefeningen waarmee je welbevinden, betrokkenheid én een rijke leeromgeving creëert. Een rijke leeromgeving is een must tijdens je zwemlessen. Hieronder verstaan we een leeromgeving met uitdagende activiteiten en materialen die overzichtelijk is ingericht, uitdagend is en zo kinderen aanzet om hun ontwikkelingspotentieel aan te spreken. Een praktijkhandboek is aan te schaffen voor 15,95 (excl. btw en verzendkosten) via het bestelformulier in EasySwim Splash