Een reis door Nachtvlinderland

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Een reis door Nachtvlinderland"

Transcriptie

1 Een reis door Nachtvlinderland Ernest van Asseldonk Stichting Koekeloere Vroege spanner Biston strataria Stichting Koekeloere 1

2 Doel van de Reis Kennismaking met verschillende facetten van het nachtvlinderen Tweekleurige uil Hecatera bicolorata Stichting Koekeloere 2

3 Vragen. Voor wie is dit de eerste kennismaking met nachtvlinders? Wie heeft ooit meegedaan aan een nachtvlinderexcursie? Wie heeft een vlinderval of een nachtvlinderlaken? Wie kent Catocala sponsa? Huismoeder Noctua pronuba Stichting Koekeloere 3

4 Een reis in meerdere etappes.. Taxonomische indeling Kijken naar nachtvlinders Macro families Nachtvlinderonderzoek Micro families Agaatvlinder Phlogophora meticulosa Stichting Koekeloere 4

5 Taxonomische indeling Rijk-Regnum: Dieren (Animalia) Stam-Phylum: Geleedpotigen (Arthropoda) Klasse-Classis: Insecten (Insecta) Orde-Ordo: Vlinders (Lepidoptera) Orde bestaat uit 82 families (familia) In Nederland komen soorten vlinders voor (species) Tweestreepgrasuil Mythimna turca Stichting Koekeloere 5

6 Vlinders - Lepidoptera (Schubvleugeligen: Lepis=Schub / Ptera=vleugel Iedere schub heeft zijn kleur Zwartvlekwinteruil Conistra rubiginosa Stichting Koekeloere 6

7 Hymenoptera / Vliesvleugeligen (Hymen=vlies / Ptera=vleugel) o.a. mieren-hommels-wespen-bijen Geen schubben maar doorzichtige vleugels Hoornaar Vespa crabro Hoornaarvlinder Sesia apiformis Stichting Koekeloere 7

8 In Nederland komen soorten vlinders voor Dagvlinders: 5 families (50) Macro nachtvlinders: 19 families (830) Micro nachtvlinders: 58 families (1480) Dagactieve nachtvlinders..!!!! Geelsprietdikkopje Thymelicus sylvestris Roodbandbeer Diacrisia sannio Vroege grasmot Crambus lathoniellus Stichting Koekeloere 8

9 Mi-vlinder Callistege mi Boterbloempje Pseudopanthera macularia Zuringspanner Lythria cruentaria Phegeavlinder Amata phegea Gewone heispanner Ematurga atomaria Stichting Koekeloere 9

10 Verschillen dag/nachtvlinders Verschil in voelsprieten, die eindigen bij dagvlinders altijd in een breder deel (knopje). Man/vrouw Atalanta Vanessa vanessa Wachtervlinder Eupsilia transversa Meriansborstel Calliteara pudibunda Stichting Koekeloere 10

11 Verschillen macro-micro Formaat: voorvleugellengte <10 mm De meeste macro's leggen hun voelsprieten in rust langs of onder hun voorvleugels. De meeste micro's klappen ze achterover, zodat ze bovenop de vleugels liggen. De palpen zijn bij micro s meestal duidelijk aanwezig. Ligusterpijlstaart Sphinx ligustri Bonte brandnetelmot Anania hortulata Molmboorder Oecophora bractella Stichting Koekeloere 11

12 Deel 2,.24/7.12 maanden/jaar.. Taxonomische indeling Kijken naar nachtvlinders Macro families Nachtvlinderonderzoek Micro families Dennenspanner Bupalus piniaria Stichting Koekeloere 12

13 Kijken naar nachtvlinders Ei Rups Pop Vlinder Veelvraat Macrothylacia rubi Peppel-orvlinder Thethea ocularis Veelvraat Macrothylacia rubi Klein koolwitje Pieris rapae Stichting Koekeloere 13

14 Rupsen Kenmerken drie paar echte poten aan het borststuk heeft (de borstpoten) variabel aantal schijnpoten (één tot vier paar buikpoten en een paar naschuivers). Micro rupsen kunnen snel achteruit lopen, macro s niet!! Perentak Phigalia pilosaria Zilveren groenuil t Pseudoips prasinana Stichting Koekeloere 14

15 Zijn dit rupsen? Kromzitter Asteroscopus sphinx Schijnpiramidevlinder Amphipyra berbera Stichting Koekeloere 15

16 Rupsen 26 dagen na ei-afzet Rupsen na 1 e vervelling, 6-7 mm, dag 0 8 dagen later 10 dagen later 16 dagen later 22 dagen later, volgroeide rups Kleine nachtpauwoog Saturnia povona Stichting Koekeloere 16

17 Kleine nachtpauwoog Saturnia povona Stichting Koekeloere 17

18 Rupsen zoeken Gehele jaar door, voorkeur aprilseptember als de meeste soorten als rups aanwezig zijn Blote oog, vraatsporen en eventuele uitwerpselen (voorjaarsregen.!) s nachts met behulp van een zaklamp. Schudden van plant, struik of boom te schudden. Opvangen op laken of paraplu Slepen met een net door de vegetatie Sommige rupsen vind je niet door actief te zoeken, maar worden juist bij toeval gevonden. Roodbont heideuiltje Anarta myrtilli Stichting Koekeloere 18

19 Kijken naar nachtvlinders / imago s Overdag kijken en zoeken naar rustende vlinders s avonds en s nachts bloembezoekende vlinders bekijken Sekslokstoffen - feromonen Smeer Lampen ML-HPL BL Herfstbremspanner Chesias legatella Kleine nachtpauwoog Saturnia pavona Huismoeder Noctus pronuba Witstipgrasuil Mythimna albipuncta Stompvleugelgrasuil Omiythimna impura Stichting Koekeloere 19

20 Kijken naar nachtvlinders - SMEER Alcohol bier en of wijn, stroop, suiker, fruit, banaan, gist Ruim voor zonsondergang aanbrengen Herhalen voor beter resultaat Wachtervlinder Eupsilia transversa Donkere marmeruil Protodeltote pygarga Roesje Scoliopteryx libatrix Stichting Koekeloere 20

21 Kijken naar nachtvlinders- LAMPEN Deze methode is ontleend aan de eigenschap van nachtvlinders om op allerlei lichtbronnen af te vliegen en door het felle licht gedesoriënteerd te raken. Reden is nog steeds niet bekend. Wit-licht UV straling (ML-HPL) Simpele constructie versus opstelling Blacklight Stichting Koekeloere 21

22 Kijken naar nachtvlinders- VALLEN De luie methode!! ML of Blacklight modellen Trechterprincipe Oranje iepentakvlinder Angerona prunaria Stichting Koekeloere 22

23 Kijken naar nachtvlinders- VALLEN Stichting Koekeloere 23

24 Kijken naar nachtvlinders: De omstandigheden Temperatuur, nachttemp voorkeur boven de 8º C. Bewolking, prima Regenval, geen bezwaar Vorst, liever niet Windrichting, geen probleem Windkracht, niet te hard 24/7 12 maanden per jaar Waar? Deze sport kan overal worden beoefend!! Stichting Koekeloere 24

25 Nachtvlinders herkennen Het onderscheid tussen soorten lepidoptera is vooral gebaseerd op de volgende lichaamsdelen (uitwendig): 1. Palpen: segmenten, vorm, beharing. 2. Kop: kleur kopbeharing. 3. Poten: kleur per segment. 4. Voelsprieten: lengte, segmentbouw, kleur, wel of geen verdikking aan basis. 5. Vleugels: vorm, franjekleur/tekening en aderstructuur van zowel voor- als achtervleugel. 6. Genitaliën: vorm en structuur Witlijntandvlinder Drymonia querna Stichting Koekeloere 25

26 Dwergspanners een lesje topografie!! Afgeronde voorvleugel, middenstip, achterrand, donkere middenstip, zwarte onderbroken franjelijn, zoomveld, gebogen voorrand, vage middenstip, zwakke golflijn, buitenste dwarsbanden, band aan basis achterlijf, rechte voorrand, vleugelpunt spits, centrale dwarslijnen, binnenste dwarslijn, bruine dwarsband, wortelveld, vleugelwortel, buitenrand van middenband, puntige voorvleugel, middenstip langwerpig, achtervleugel, S-vormig gebogen voorrand, pijlvlekken, dwarsband, donkere aderlijnen, zigzaggende golflijn, binnenrandhoek, middenband, afgeronde voorrand,aders, geblokte franje, vlekken langs voorrand, borststuk, antennen, oranje veld

27 Antennen, kop, borststuk en achterlijf / bandjes Voorrand Franje Achterrand Pijlvlekken Middenstip, voor en achtervleugel

28 Herkenningspunten Dwarslijnen Tapvlek Ringvlek Niervlek Dwarslijnen Pijlvlekken Golflijn Middenstip Franje Grijze stipspanner Idaea aversata Gelijnde grasuil Tholera decimalis Stichting Koekeloere 28

29 Nachtvlinders herkennen Veldgids Nachtvlinders (P. Waring & M. Townsend) = uitverkocht.. www. microlepidoptera.nl Waarneming.nl Stichting Koekeloere 29

30 Geldrop / Mierloseweg Nachtvlinderverwachting.! 60 soorten. Dennenuil (Panolis flammea). Stichting Koekeloere 30

31 Nachtvlinderverwachting.! gamma-uil (Autographa gamma). voorjaarsboomspanner (Alsophila aescularia) kleine voorjaarsspanner (Agriopis leucophaearia) grote voorjaarsspanner (Agriopis marginaria) haarbos (Ochropleura plecta) gewone spikkelspanner (Ectropis crepuscularia) spurrie-uil (Anarta trifolii); zwartbandspanner (Xanthorhoe fluctuata). kolibrievlinder (Macroglossum stellatarum); variabele voorjaarsuil (Orthosia incerta); nunvlinder (Orthosia gothica); kleine beer (Phragmatobia fuliginosa); tweestreepvoorjaarsuil (Orthosia cerasi); dennenuil (Panolis flammea); zwartkamdwergspanner (Gymnoscelis rufifasciata); perentak (Phigalia pilosaria); maantandvlinder (Drymonia ruficornis); kleine voorjaarsuil (Orthosia cruda); vroege spanner (Biston strataria); lente-orvlinder (Achlya flavicornis); smalvleugeldwergspanner (Eupithecia nanata); gewone heispanner (Ematurga atomaria); sint-jacobsvlinder (Tyria jacobaeae); dubbelstipvoorjaarsuil (Anorthoa munda); bosbesuil (Conistra vaccinii); hazelaaruil (Colocasia coryli); fijnspardwergspanner (Eupithecia tantillaria); nachtpauwoog (Saturnia pavonia); getekende gamma-uil (Macdunnoughia confusa); bleke eenstaart (Falcaria lacertinaria); v- dwergspanner (Chloroclystis v-ata); herculesje (Selenia dentaria); roesje (Scoliopteryx libatrix); mendicabeer (Diaphora mendica); variabele eikenuil (Nycteola revayana); snuitvlinder (Pterostoma palpina); wachtervlinder (Eupsilia transversa); gevlekte winteruil (Conistra rubiginea); oranje berkenspanner (Archiearis parthenias); dunvlerkspanner (Lycia hirtaria); halvemaanvlinder (Selenia tetralunaria); voorjaarsspanner (Apocheima hispidaria); goudhaaruil (Acronicta auricoma); grijze heispanner (Pachycnemia hippocastanaria), kleine hermelijnvlinder (Furcula furcula); hopsnuituil (Hypena rostralis) ; hermelijnvlinder (Cerura vinula). Stichting Koekeloere 31

32 Reis deel 3 de langste etappe.. Taxonomische indeling Kijken naar nachtvlinders Macro families Nachtvlinderonderzoek Micro families Kadeni-stofuil Platypyregia kadenii Stichting Koekeloere 32

33 In Nederland komen soorten vlinders voor Dagvlinders: 5 families (50) Macro nachtvlinders: 19 families (830) Micro nachtvlinders: 58 families (1480) Stichting Koekeloere 33

34 Hepialidae Wortelboorders (5) Niet functionele roltong Rupsen leven in de grond Fourageren zowel binnen als buitenzijde van plantenwortels Oranje wortelboorder Triodia sylvina Heidewortelboorder Phymatopus hecta Stichting Koekeloere 34

35 Cossidae Houtboorders (3) Roltong niet volledig ontwikkeld Rupsen leven van hout of stengelweefsel Ontwikkeling > 1 jaar Rietluipaard Pragmataecia castaneae Gestippelde houtvlinder Zeuzera pyrina Wilgenhoutrups Cossus cossus Stichting Koekeloere 35

36 Cossidae Houtboorders (3) Gestippelde houtvlinder Zeuzera pyrina Stichting Koekeloere 36

37 Zygaenidae Bloeddrupjes (6) Twee onderfamilies (bloeddrupjes en metaalvlinders) Overdag actief Vijf-vlek sintjansvlinder Zygaeni trifolii Metaalvlinder Adscita statices Stichting Koekeloere 37

38 Thyrididae Venstervlekjes (1) Bosrankvlinder - Thyris fenestrella Voorkomen Een zeer zeldzame soort met slechts enkele vindplaatsen in het krijtland van Zuid-Limburg. Habitat Vochtige zonnige warme bosranden op kalkbodem. Waardplanten Bosrank. Vliegtijd en gedrag Half mei - begin augustus in twee generaties. De vlinders zijn overdag actief, maar uitsluitend bij hogere temperaturen; het is een uitgesproken warmteminnende soort. Stichting Koekeloere 38

39 Limacocididae Slakrupsen (2) Onvolledig ontwikkelde roltong Rupsen lijken op naaktslakken Slakrups en Kleine slakrups (zeldzaam) Slakrups Apoda limacodes Stichting Koekeloere 39

40 Limacocididae Slakrupsen (2) Slakrups Apoda limacodes Stichting Koekeloere 40

41 Sessiidae Wespvlinders (16) Dagactief / zonnig weer Rupsen in stammen van de waardplant Kruidrupsen ontwikkeling 1 jaar Boomrupsen ontwikkeling 1-4 jaar Hoornaarvlinder Sesia apiformis Eikenwespvlinder Synanthedon vespiformis Stichting Koekeloere 41

42 Lasiocampidae spinners (16) Grote nachtvlinders Rups spint cocon om te verpoppen Geen functionele roltong Sterk behaarde rupsen Veelvraat Macrothylacia rubi Stichting Koekeloere 42

43 Rietvink Euthrix potatoria Stichting Koekeloere 43

44 Lasiocampidae spinners (16) Zwarte herfstspinner Poecilocampa populi Stichting Koekeloere 44

45 Lemoniidae herfstspinner (1) Lijkt erg veel op vorige soort, maar de, rups kan geen cocon maken. Verpoppen in de grond Geen functionele roltong Vliegtijd oktober-november Zeer zeldzaam Bron: Vlindernet.nl Stichting Koekeloere 45

46 Saturniidae Nachtpauwogen (3) Grote nachtvlinders Geen functionele roltong Tauvlinder / Nachtpauwoog Saturnia pavonia (afb.) en Grote Nachtpauwoog Stichting Koekeloere 46

47 Endromidae Berkenspinners (1) Cocon verpopping Zeldzaam Open berkenbossen en licht beboste heide op zandige bodem. Gevlamde vlinder / Endromis versicolora Stichting Koekeloere 47

48 2 April April Juni 2011 Stichting Koekeloere 48

49 Drepanidae eenstaartjes (16) Eenstaartjes (7) staartje uiteinde rups Gele eenstaart Watsonalla binaria Berkeneenstaart Dreoana falcataria Bruine eenstaart Drepana curvatula Bleke eenstaart Falcaria lacerrinaria Stichting Koekeloere 49

50 Drepanidae eenstaartjes (16) Uilspinners (9), lijken op uilen, slanker gebouwd, vleugels dichter tegen lichaam. Lente-orvlinder Achlya flavicormis Peppel-orvlinder Tethea ocularis Braamvlinder Thyatira batis Vuursteenvlinder Habrosyne pyritoides Stichting Koekeloere 50

51 Geometridae Spanners (300) Zeven subfamilies Rupsen, twee paar schijnpoten, paar naschuivers paar buikpoten Naamgeving voortbeweging rups Stichting Koekeloere 51

52 subfamilie Geometrinae (9) Zomervlinders Zomervlinder Geometra papilionaria Gevlekte zomervlinder Comibaena bajularia Geblokte zomervlinder Thalera fimbrialis Grijsgroene zomervlinder Pseudoterpna pruinata Stichting Koekeloere 52

53 Eupithecia s - dwergspanners Spardwergspanner E. abietaria Streepjesdwergspanner E. intricata Gewone dwergspanner E. vulgata Fijnspardwergspanner E. tantillaria Stichting Koekeloere 53

54 Variabele spikkelspanner / A. repandata Donkere buitenste dwarslijn, ononderbroken en golvend Vvl: mm Vanaf begin mei

55 Geveerde spikkelspanner / P. secundaria Vvl: mm Vlekkenpatroon, ook op de onderzijde. Buitenste dwarslijn aan binnenrand gekromd, weinig of geen knik aan buitenrand Vanaf half juni

56 Taxus / Geveerde / Geringde Variabele / Grote/ Gewone Vierkant / Ring/

57 Vleugelloze vrouwtjes.! Grote wintervlinder Erannis defoliaria Stichting Koekeloere 57

58 Grote voorjaarsspanner Agriopis marginaria Perentak Phigalia pilosaria Kleine wintervlinder Operophtera brumata Stichting Koekeloere 58

59 Sphingidae Pijlstaarten (18) Stand en Trekvlinders Middelgrote tot grote nachtvlinders Rupsen hoornachtig stekel uiteinde achterlijf Dag en nachtactieve soorten Drie subfamilies Smerinithinae ( o.a. avondrood / lindepijlstaart) Sphinginae (o.a. dennenpijlstaart) Macroglossinae (o.a. pauwoogpijlstaart) Stichting Koekeloere 59

60 Notodontidae Tandvlinders (31) Vier subfamilies Dik lichaam behaard uiterlijk Tandvormig uitstulpsel binnenzijde voorvleugel Vlinders kunnen geen voedsel opnemen Wapendrager Phalera bucephala Kroonvogeltje Ptilodon capucina Stichting Koekeloere 60

61 Thaumetoponidae Processievlinders (1) Eikenprocessierups / Thaumetopoea processionea Sterk behaarde vlinders Naamgeving Stichting Koekeloere 61

62 Nolidae- Visstaartjes (12) Drie subfamilies Nolinae (6) o.a. licht visstaartje Eariadinae (2) o.a. kleine groenuil (groene eikenbladroller!!!) Chloephorinae (4) - o.a. zilveren groenuil Stichting Koekeloere 62

63 Erebidae- Spinneruilen Drie subfamilies Arctiidae Lymantriidae Enkele uilen Paddenstoeluil Karmozijnrood weeskind / Catacola sponsa Booglijnsnuituil Stichting Koekeloere 63

64 Erebidae: Arctiidae Beervlinders (34) Vier subfamilies Lithosiinae kleine beertjes Arctiinae- grote beervlinderstijgers Callimorphinae (2) Bonte beer / Spaanse Vlag Syntominae (1) - Phegeavlinder Rozenblaadje Miltochrista miniata Vierstipbeertje Cybosia mesomella Streepkokerbeertje Eilema complana Stichting Koekeloere 64

65 Arctiinae- grote beervlinders/tijgers Calliporphinae- Bonte beer Grote beer Arctia caja Kleine beer Phragmatobia fuliginosa Roodbandbeer Diacrisia sannio Stichting Koekeloere 65

66 Eribidae: Lymantridae Donsvlinders (12) Middelgrote tot grote nachtvlinders Vlinders nemen geen voedsel op Plakker Lymantria dispar Stichting Koekeloere 66

67 Grauwe borstel Calliteara fascelina Stichting Koekeloere 67

68 Noctuidae Uilen (350) 26 Subfamilies..!!! Stichting Koekeloere 68

69 Noctuidae Uilen (350) Middelgroot, stevig gebouwd, lange vleugels Krachtige wendbare vliegers, vooral s nachts actief (bruine daguil!) Veel trekvlinders in deze familie (grote worteluil/ blauwvleugeluil) Rupsen doorgaans onbehaard, vier paar buikpoten, paar naschuivers Komen goed op licht en smeer Bosbesuil Conistra vaccinii Zwartvlekwinteruil Conistra rubiginosa Stichting Koekeloere 69

70 Goed herkenbare voorjaarsuilen Nunvlinder O.gothica Eikenvoorjaarsuil / O. miniosa Kleine voorjaarsuil O. cruda Variabele voorjaarsuil / O. incerta

71 Noctuidae Uilen - Lithophane Coniferenuil Lithophane leautieri Lichtgrijze uil Lithophane ornitopus Geelbruine houtuil Lithophane socia Stichting Koekeloere 71 Gageluil Lithophane lamda

72 Stofuilen / Genus Hoplodrina H. blanda Egale stofuil 2. H. octogeneria Gewone stofuil 3. H. ambigua Zuidelijke stofuil

73 Noctua spec..! Oranje berkenspanner Archiearis parthenias Breeedbandhuismoeder Noctua fimbriata Stichting Koekeloere 73

74 Gouduilen Gewone / Essen / Saffraan Iepen/ Wilgen Stichting Koekeloere 74

75 Reis deel 4 Taxonomische indeling Kijken naar nachtvlinders Macro families Nachtvlinderonderzoek Micro families Paddenstoeluil Parascotia fuliginaria Stichting Koekeloere 75

76 Nachtvlinderonderzoek Nachtvlinder Monitoring Limburg NML Meinweg Stichting Koekeloere 76

77 Nachtvlinderonderzoek NML Wat willen we bereiken? 1. Meer mensen betrekken bij nachtvlinders; 2. Zoveel mogelijk gegevens van nachtvlinders verzamelen; 3. Verspreid over heel Limburg; 4. Op een systematische wijze, zodat we een goed beeld krijgen van voorkomen en trends 5. Een verspreidingsatlas Grijze herfstuil Eugnorisma glareosa Stichting Koekeloere 77

78 Nachtvlinderonderzoek NML Waar tellen we? In eigen tuin; In de provincie Limburg; Op één vangstlocatie per monitoring. Hoe vaak tellen we? Tellen van 1 april tot 15 november; Minstens twee keer per maand (15 maal); Tien dagen tussen twee tellingen; Liefst vijf jaar lang (75 maal); Voorkeursweekenden. Stichting Koekeloere 78

79 NML Wessem soorten Zeer zeldzaam (4) Drievlekspanner (afb) / Zwarte witvleugeluil / Kompassla uil / Essendwergspanner Zeldzaam (20) Stichting Koekeloere 79

80 werkruimte hulp bij determinatie fotoboeken waarnemingen Stichting Koekeloere 80

81 Nationaal Park De Meinweg Zoeken zonder hulpmiddelen NL en HPL lampen en lakens Blacklight vallen Smeren Grijze herfstuil Eugnorisma glareosa Stichting Koekeloere 81

82 Macro nachtvlinders : 318 Bekend : 545 macro s / 661 micro s > 150 soorten juli-aug Nieuwe soorten Vals witje Siona lineata Hoogveenaarduil Coenophila subrosea Bonte beer Callimorpha dominula Stichting Koekeloere 82

83 N = 30 X = 128 N = 18 X = 69 N = 31 X = 99 Kastanjebruine uil Xestia castanea Stichting Koekeloere 83

84 / twee maanden later N = 13 X = 16 N = 7 X = 10 N = 7 X = 7 N = 19 X = 41 Witte l-uil Mythimna l-album Stichting Koekeloere 84

85 Vochtige Elzenbroekbossen met schaduwrijke zeggenbestanden Liesgrasboorder Phragmatiphila nexa Stichting Koekeloere 85

86 Eindstation in zicht.. Taxonomische indeling Kijken naar nachtvlinders Nachtvlinders herkennen Macro families Nachtvlinderonderzoek Micro families Gewone spiegelmot Cydia splendana Stichting Koekeloere 86

87 Ordo-Orde Lepidoptera-Vlinders Bevat in Nederland soorten (species) Dagvlinders: 5 families (50) Macro nachtvlinders: 19 families (830) Micro nachtvlinders: 58 families (1480) Stichting Koekeloere 87

88 Micro nachtvlinders: 58 families (1480) Pterophoridae vedermotten (31) Lichte zandvedermot Gillmeria pallidactyla Windeverdermot Emmelina monodactyla Scherphoekverdermot Amblyptilia acantadactyla Vijfvingerige vedermot Pterophous pentadactyla Stichting Koekeloere 88

89 Psychidae zakdragers (24) Sigaarzakdrager Taleporia tubulosa Grijze heidezakdrager Sterrhopterix fusca Grote reuzenzakdrager Pachythelia villosella Kleine reuzenzakdrager Canephora hirsuta Stichting Koekeloere 89

90 Psychidae zakdragers (24) Sierlijke zakdrager Proutia betulina Grijze heidezakdrager Sterrhopterix fusca Stichting Koekeloere 90

91 Gracillariidae Mineermotten (97) Gewone eikenvouwmot Phyllonorycter quercifoliella Witte eikenvouwmot Phyllonorycter harrisella Stichting Koekeloere 91

92 Eindstation een terugblik Voor ieder wat wils Actief of passief Uit en thuis, overal Met of zonder hulpmiddelen Het gehele jaar door. Bedankt voor uw aandacht Snuitvlinder Pterostoma palpina Stichting Koekeloere 92

Een reis door Nachtvlinderland

Een reis door Nachtvlinderland Een reis door Nachtvlinderland Ernest van Asseldonk Stichting Koekeloere Vroege spanner Biston strataria Stichting Koekeloere/ www.nachtvlindermonitoring.nl 1 Doel van de Reis Kennismaking met verschillende

Nadere informatie

Nationale Nachtvlindernacht Vlindertuin Waalre, 1 juli 2005

Nationale Nachtvlindernacht Vlindertuin Waalre, 1 juli 2005 Nationale Nachtvlindernacht Vlindertuin Waalre, 1 juli 2005 Tijdens de Nationale Nachtvlindernacht is in de Vlindertuin gevangen met behulp van de volgende methoden: 1 Verticaal gespannen laken, beschenen

Nadere informatie

Dwergspanners. Geen ramp, maar een uitdaging. Ernest van Asseldonk Stichting Koekeloere

Dwergspanners. Geen ramp, maar een uitdaging. Ernest van Asseldonk Stichting Koekeloere Dwergspanners Geen ramp, maar een uitdaging Ernest van Asseldonk Stichting Koekeloere De dwergspanners 50 soorten dwergspanners 5 geslachten (Chloroclystis/Pasiphila/Gymnoscelis/Anticolix/Eupithecia) 44

Nadere informatie

Nieuwsbrief Landelijk Meetnet Nachtvlinders

Nieuwsbrief Landelijk Meetnet Nachtvlinders Nieuwsbrief Landelijk Meetnet Nachtvlinders Februari 2017 Het zesde jaar van het meetnet is net begonnen en het is weer tijd om terug te blikken op het afgelopen jaar. We hebben nog niet alle gegevens

Nadere informatie

Stichting Koekeloere. Verslag Pilotproject Macro-Nachtvlinders Nationaal Park de Meinweg Verslag SK V-2009/04. Inleiding

Stichting Koekeloere. Verslag Pilotproject Macro-Nachtvlinders Nationaal Park de Meinweg Verslag SK V-2009/04. Inleiding Stichting Koekeloere Verslag Pilotproject Macro-Nachtvlinders Nationaal Park de Meinweg 2008 Ernest van Asseldonk Jan Boeren Stichting Koekeloere Hofstraat 7 6019 CB Wessem Verslag SK V-2009/04 Inleiding

Nadere informatie

Nacht vlinders. ~<(st!p#=baha e< Nachtvlinders. De nieuwe veldgids voor Nederland en België

Nacht vlinders. ~<(st!p#=baha e< Nachtvlinders. De nieuwe veldgids voor Nederland en België paul waring en martin townsend illustraties: richard lewington Volledige herziening van de eerste uitgave uit 2005, onder meer aangevuld met vele extra teke ningen. Ruim 1600 prachtige, gedetailleerde

Nadere informatie

Nachtvlinders. Glasvleugelpijlstaart. De sint-jansvlinder is een dagactieve nachtvlinder

Nachtvlinders. Glasvleugelpijlstaart. De sint-jansvlinder is een dagactieve nachtvlinder Nachtvlinders Wist je dat er 2 groepen vlinders zijn? De ene groep noemen we dagvlinders, de andere groep noemen we nachtvlinders. Het verschil tussen dag- en nachtvlinders lijkt heel simpel: dagvlinders

Nadere informatie

Nachtvlinders in de Theetuin de Roode Vennen en het Schuitwaterreservaat

Nachtvlinders in de Theetuin de Roode Vennen en het Schuitwaterreservaat Nachtvlinders in de Theetuin de Roode Vennen en het Schuitwaterreservaat Foto achtergrond: Teunisbloempijlstaart (zeer zeldzaam, Theetuin de Roode Vennen Nachtvlinders in de Theetuin de Roode Vennen en

Nadere informatie

Verwerkingsopdracht. voor in de klas. Duistere Dierenrijk Groep 5-6

Verwerkingsopdracht. voor in de klas. Duistere Dierenrijk Groep 5-6 Verwerkingsopdracht voor in de klas Duistere Dierenrijk ------------------------------------------ Groep 5-6 - 4 Nachtvlinders Wist je dat er 2 groepen vlinders zijn? De ene groep noemen we dagvlinders,

Nadere informatie

Nieuwsbrief Landelijk Meetnet Nachtvlinders 2017

Nieuwsbrief Landelijk Meetnet Nachtvlinders 2017 Nieuwsbrief Landelijk Meetnet Nachtvlinders 2017 Maart 2018 Met de kou die buiten heerst denken wij nog niet erg aan nachtvlinders. In Engeland zijn er fanatiekelingen die ondanks de kou en de sneeuw de

Nadere informatie

Verslag Nachtvlinderexcursie in de Hatertse- en Overasseltse vennen op zaterdag 18 mei 2013

Verslag Nachtvlinderexcursie in de Hatertse- en Overasseltse vennen op zaterdag 18 mei 2013 Verslag Nachtvlinderexcursie in de Hatertse- en Overasseltse vennen op zaterdag 18 mei 2013 Deelnemers deze avond waren Jeanne Zwart, Marijke Saedt, Wim van Hoorn, Guus Vergeer, Karin van Toor, Nick van

Nadere informatie

paul waring en martin townsend illustraties: richard lewington Nacht De nieuwe veldgids voor Nederland en België vlinders

paul waring en martin townsend illustraties: richard lewington Nacht De nieuwe veldgids voor Nederland en België vlinders paul waring en martin townsend illustraties: richard lewington Nacht De nieuwe veldgids voor Nederland en België vlinders 4 Inleiding Deze veldgids is geschreven voor iedereen die geïnteresseerd is in

Nadere informatie

Nationaal Park De Meinweg

Nationaal Park De Meinweg Nationale Nachtvlindernacht 2012 Nationaal Park De Meinweg Op 23 juni 2012 is voor de vijfde keer deelgenomen aan de Nationale Nachtvlindernacht in Nationaal Park De Meinweg. De Nationale Nachtvlindernacht

Nadere informatie

2012-2014. Verslag macronachtvlinders. Vlinder- en Libellen Werkgroep Hoekschewaards Landschap

2012-2014. Verslag macronachtvlinders. Vlinder- en Libellen Werkgroep Hoekschewaards Landschap - 2014 Verslag macronachtvlinders Vlinder- en Libellen Werkgroep Hoekschewaards Landschap Inhoud Inleiding... 2 Opzet van het verslag... 2 Waarnemers... 2 Locaties nachtinventarisaties... 3 Bijzonderheden...

Nadere informatie

CURSUS NACHTVLINDERS

CURSUS NACHTVLINDERS CURSUS NACHTVLINDERS Samenstelling : Wim Veraghtert Natuurpunt CVN vzw Instelling voor natuur- en milieu-educatie in Vlaanderen Graatakker 11, 2300 Turnhout tel 014-47 29 50 fax 014-47 29 51 www.natuureducatie.be

Nadere informatie

De oudste vlindercollectie van Nederland

De oudste vlindercollectie van Nederland 105 De oudste vlindercollectie van Nederland TREFWOORDEN 19e eeuw, Lepidoptera, Walcheren, Zeeland C.J. (Kees) Zwakhals M.J. (Rinus) Sommeijer Gerard R. Heerebout Entomologische Berichten 75 (3): 105-109

Nadere informatie

Resultaten Drentse Nachtvlindernacht in Nijeveen en Kolderveense Bovenboer op 8 juni 2018

Resultaten Drentse Nachtvlindernacht in Nijeveen en Kolderveense Bovenboer op 8 juni 2018 Resultaten Drentse Nachtvlindernacht in Nijeveen en Kolderveense Bovenboer op 8 juni 2018 soort Edwin de Weerd Ewouth Ebink Joop Verburg Jan Rocks Tom Damm Wil Folkers MACRO'S agaatvlinder berken-orvlinder

Nadere informatie

Dagvlinders vouwen in rust hun vleugels verticaal, recht boven hun lijf samen (met één uitzondering: de dikkopjes).

Dagvlinders vouwen in rust hun vleugels verticaal, recht boven hun lijf samen (met één uitzondering: de dikkopjes). 1 Vlinders herkennen Er zijn veel meer nachtvlinders dan dagvlinders; in Nederland leven 53 soorten dagvlinders en zo n 2000 soorten nachtvlinders. Nachtvlinders zie je echter veel minder omdat veel soorten

Nadere informatie

NACHTELIJK LEVEN. Adaptaties en diversiteit

NACHTELIJK LEVEN. Adaptaties en diversiteit NACHTELIJK LEVEN Adaptaties en diversiteit NACHTELIJK LEVEN Kees Boele Docent Seniorenacademie Reinier Meijer Vleermuiswerkgroep Drenthe i.s.m. Wietske Jonker AGENDA 20.30 uur: college Adaptaties nachtelijk

Nadere informatie

Vraag 1. Waarom moet je goed voor de rupsen zorgen als je vlinders wilt hebben?

Vraag 1. Waarom moet je goed voor de rupsen zorgen als je vlinders wilt hebben? Naam: VLINDERS Vlinders zijn niet weg te denken uit onze leefomgeving. In het voorjaar kunnen we haast niet wachten tot de eerste Kleine vosjes of Citroenvlinders zich laten zien. En dan in de zomer en

Nadere informatie

NACHTVLINDERS VLINDERBIOTOOP ABTSWOUDSE BOS 2010

NACHTVLINDERS VLINDERBIOTOOP ABTSWOUDSE BOS 2010 NACHTVLINDERS VLINDERBIOTOOP ABTSWOUDSE BOS 21 KNNV afdeling Delfland Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 26 AC DELFT afdelingdelfland@knnv.nl http://afdelingdelfland.knnv.nl/

Nadere informatie

inhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8.

inhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8. Vlinders inhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8. Vlinders in Nederland 11 9. Filmpjes 15 Pluskaarten

Nadere informatie

Naar een atlas van nachtvlinders in Drenthe? Seringenvlinder

Naar een atlas van nachtvlinders in Drenthe? Seringenvlinder Naar een atlas van nachtvlinders in Drenthe? Seringenvlinder Nachtvlinderatlas? Ton Schoenmaker Joop Verburg Eef Arnolds Dagvlinders Sprieten met knopjes Overdag actief In Nederland 53 soorten Meeste soorten

Nadere informatie

Compact Gids Vlinders

Compact Gids Vlinders Compact Gids Vlinders Compact Gids Vlinders Compact Gids Vlinders Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen www.kosmosuitgevers.nl Hoofdredacteur: Krystyna Mayer Ontwerp: Alan Marshall Illustraties: Joyce Bee,

Nadere informatie

Witjes in Waasland Noord

Witjes in Waasland Noord Witjes in Waasland Noord 1 klein geaderd witje Sp 45mm 2 klein koolwitje Sp 50mm 3 groot koolwitje groter witje Vvl punt zwart, klein recht afgesneden Vvl punt zwart, klein niet recht afgesneden, kartels

Nadere informatie

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 13 mei Beste natuurliefhebber/- ster,

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 13 mei Beste natuurliefhebber/- ster, De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 13 mei 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Het lijkt een eeuwigheid geleden dat ik op de tuinen was, intussen heb ik veel andere dingen gedaan. Omdat het aangenaam

Nadere informatie

Overige levensvormen

Overige levensvormen Overige levensvormen Albert-Erik de Winter Onderzoeksvragen: Wat is er aan levensvormen aanwezig in sloten met oud riet en jong riet en in tochtsloten Zijn er verschillen in aanwezigheid van levensvormen

Nadere informatie

NACHT EN MICROVLINDERS WOUDSE BOS 2011 VLINDERMONITOR

NACHT EN MICROVLINDERS WOUDSE BOS 2011 VLINDERMONITOR NACHT EN MICROVLINDERS WOUDSE BOS 2011 VLINDERMONITOR oranje wortelboorder KNNV afdeling Delfland Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT Email:

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, maandag 26 juni Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, maandag 26 juni Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, maandag 26 juni 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Omdat de vooruitzichten voor dinsdag minder gunstig waren, ging ik maandag alvast op onderzoek op de tuinen. Het was een

Nadere informatie

Resultaat vlinder monitoring Juli 2013

Resultaat vlinder monitoring Juli 2013 Resultaat vlinder monitoring Juli Algemeen In Juli is het wisselend weer geweest. Toch hebben we het Vreewater 3x en de Ravenvennen plus Heideverbindingsroute 2x gelopen (begin aug bij Juli geteld) Bij

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 5 september Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 5 september Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 5 september 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, In de ochtend ging de zon schuil achter grijze wolken, gelukkig klaarde het later op en scheen de zon regelmatig. Dat

Nadere informatie

Vlindernieuws 8 jrg2. Beste vlindervrienden,

Vlindernieuws 8 jrg2. Beste vlindervrienden, Vlindernieuws 8 jrg2 Beste vlindervrienden, In het weekend van 13 en 14 juli zijn we met de kern van Hesperia mee geweest met de projectgroep Levend zand om nachtvlinders te vangen in de Sahara en op t

Nadere informatie

Taxanomie Naamgeving Soorten Anatomie van een vlinder Levenscyclus van de vlinder Rovers Vlinders in de tuin Bronvermelding

Taxanomie Naamgeving Soorten Anatomie van een vlinder Levenscyclus van de vlinder Rovers Vlinders in de tuin Bronvermelding Taxanomie Naamgeving Soorten Anatomie van een vlinder Levenscyclus van de vlinder Rovers Vlinders in de tuin Bronvermelding Taxonomische indeling Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Arthropoda (Geleedpotigen)

Nadere informatie

DAGVLINDERS TALUD A VLINDERMONITOR

DAGVLINDERS TALUD A VLINDERMONITOR DAGVLINDERS TALUD A4 2015 VLINDERMONITOR Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT afdelingdelfland@knnv.nl www.knnv.nl/afdelingdelfland twitter:

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 16 mei Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 16 mei Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 16 mei 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een zomerse dag met vrij veel zon en weinig wind. Dat laatste vind ik prettig, maar wat betreft de temperatuur ben

Nadere informatie

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 en woensdag 16 juli 2014

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 en woensdag 16 juli 2014 De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 en woensdag 16 juli 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Ondanks het tegenvallende weer, het was bijna de hele dag bewolkt en het miezerde af en toe, was het toch

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 augustus 2018

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 augustus 2018 De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 augustus 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een prima dag. In de loop van de dag werd het warmer, een beetje benauwd zelfs en wat mij betreft had er iets

Nadere informatie

PROJECT RUPSJE NOOITGENOEG 9 okt 23 nov

PROJECT RUPSJE NOOITGENOEG 9 okt 23 nov PROJECT RUPSJE NOOITGENOEG 9 okt 23 nov Onze rups is de MERIANSBORSTEL; Een heel opvallende, kleurrijke, harige rups. Straks wordt ie een onopvallende grijze nachtvlinder. RUPSJE KNUTSELEN Dit is een

Nadere informatie

INVENTARISATIE DAGVLINDERS AWZI 2012

INVENTARISATIE DAGVLINDERS AWZI 2012 INVENTARISATIE DAGVLINDERS AWZI 2012 Sint-jacobsvlinder KNNV afdeling Delfland 1 Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT email: afdelingdelfland@knnv.nl

Nadere informatie

Van eitje tot vlinder

Van eitje tot vlinder Werkblad Van eitje tot vlinder Wat is de goede volgorde van de plaatjes? Begin bij plaatje : de vlinder legt eieren. Schrijf de letter a in hokje. Welk plaatje is de volgende? Zet de letter ervan in hokje

Nadere informatie

Lesbrief groep 7 8. Inhoudsopgave. Insecten. Soorten. Knipblad. Vlinders lokken. Leefgebied van de vlinder. Stripverhaal

Lesbrief groep 7 8. Inhoudsopgave. Insecten. Soorten. Knipblad. Vlinders lokken. Leefgebied van de vlinder. Stripverhaal Lesbrief groep 7 8 Inhoudsopgave Insecten Soorten Knipblad Vlinders lokken Leefgebied van de vlinder Stripverhaal Maak van de tuin een vlindertuin Trek Eten en gegeten worden De verdelgers De voedselketen

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 29 mei Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 29 mei Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 29 mei 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Ook dit keer was het zeer warm en lange tijd onbewolkt. De matige wind bracht maar weinig verkoeling. In de loop van de middag

Nadere informatie

Lesbrief Vlinderkleuren

Lesbrief Vlinderkleuren Lesbrief Vlinderkleuren Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Lesduur: ± 45 minuten Leerstofgebied: Wereldoriëntatie, Kunstzinnige oriëntatie Werkvorm: Tweetallen Doel van de opdracht: Het kennismaken met een aantal

Nadere informatie

Dagpauwoog Hoe ziet hij eruit? Wanneer vliegt hij? Waar kun je hem vinden? Waar leven de rupsen? Atalanta

Dagpauwoog Hoe ziet hij eruit? Wanneer vliegt hij? Waar kun je hem vinden? Waar leven de rupsen? Atalanta Je hebt vast wel eens een vlinder gezien. Maar heb een vlinder wel eens goed bekeken? Weet je welke planten een rups lekker vindt? En weet je het verschil tussen dagvlinders en nachtvlinders? De vlinders

Nadere informatie

Nationaal Park Hollandse Duinen 2018

Nationaal Park Hollandse Duinen 2018 NACHTVLINDERSINVENTARISATIE Nationaal Park Hollandse Duinen 2018 [Typ hier] Nick Peeters Omslag: Gevlekte winteruil (Conistra rubiginea) Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling

Nadere informatie

In singel en wal: Biodiversiteit van het coulisselandschap van de Noardlike Fryske Wâlden

In singel en wal: Biodiversiteit van het coulisselandschap van de Noardlike Fryske Wâlden In singel en wal: Biodiversiteit van het coulisselandschap van de Noardlike Fryske Wâlden Deelrapport insecten In singel en wal: Biodiversiteit van het coulisselandschap Van de Noardlike Fryske Wâlden

Nadere informatie

Kartering van nachtvlinders in Drenthe Handleiding voor waarnemers

Kartering van nachtvlinders in Drenthe Handleiding voor waarnemers Kartering van nachtvlinders in Drenthe Handleiding voor waarnemers Het Eikenblad, boegbeeld van de Drentse nachtvlinders Eef Arnolds, Ton Schoenmaker & Joop Verburg Februari 2018 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 22 augustus Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 22 augustus Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 22 augustus 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een mooie dag; lekker zonnig maar niet te, er stond weinig wind en het was droog. Een prima dag om te fotograferen,

Nadere informatie

Insecten in de duinen

Insecten in de duinen Insecten in de duinen Onbekend maakt onbemind Wat maakt insecten bijzonder Bouw en levenscyclus Levenswijzen van insecten Leefomgeving Eten en gegeten worden Bestuivers Diversiteit van insecten in de duinen

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 15 mei Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 15 mei Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 15 mei 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was weer een zomerse voorjaarsdag, daar zal ik niet over klagen. Maar ook dit keer viel het aantal insecten nogal tegen.

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 3 mei Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 3 mei Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 3 mei 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, De excursie van dinsdag ging i.v.m. het miezerige weer niet door. Gelukkig was het donderdag wel aangenaam weer en dus fietste

Nadere informatie

Monitoring. Stevensbergen. Luyksgestel, gemeente Bergeijk

Monitoring. Stevensbergen. Luyksgestel, gemeente Bergeijk Monitoring Stevensbergen Luyksgestel, gemeente Bergeijk Inventarisatiewerkgroep IVN Bergeijk-Eersel 2012 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1 Het gebied 3 1.2 Werkwijze 4 1.2.1 Voorbereiding en gebiedskeuze

Nadere informatie

VLINDERS ABTSWOUDSE BOS karmozijnrood weeskind

VLINDERS ABTSWOUDSE BOS karmozijnrood weeskind VLINDERS ABTSWOUDSE BOS 2017 karmozijnrood weeskind Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT afdelingdelfland@knnv.nl www.knnv.nl/afdelingdelfland

Nadere informatie

FOTODETERMINATIE VAN MOTMUGGEN Familie PSYCHODIDAE

FOTODETERMINATIE VAN MOTMUGGEN Familie PSYCHODIDAE FOTODETERMINATIE VAN MOTMUGGEN Familie PSYCHODIDAE versie 7 2015-01-23 Uitsluitend geslachten en soorten die in Nederland waargenomen zijn opgenomen. Vind je een nieuwe soort (wat niet geheel onmogelijk

Nadere informatie

Hommel Bouw Levenscyclus Weetjes Bestuivers

Hommel Bouw Levenscyclus Weetjes Bestuivers HOMMELS Hommel Bouw Levenscyclus Weetjes Bestuivers INDELING IN HET DIERENRIJK Rijk: Animalia dieren Stam: Arthropoda geleedpotigen Klasse: Insecta insecten Orde: Hymenoptera vliesvleugeligen Onderorde:

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 20 juni Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 20 juni Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 20 juni 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, De dag begon een beetje grijs en relatief koel, maar tegen de middag werd het zonniger en warmer. Tegelijkertijd werden

Nadere informatie

Lesbrief Vlinderkleuren 1

Lesbrief Vlinderkleuren 1 Vlinderkleuren 1 Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: ± 45 minuten Tweetallen Wereldoriëntatie, Kunstzinnige oriëntatie Doel van de opdracht: Het kennismaken met een aantal vlindersoorten

Nadere informatie

Nachtvlinders belicht

Nachtvlinders belicht Nachtvlinders belicht Willem Ellis Dick Groenendijk Mathilde Groenendijk Ties Huigens Maurice Jansen Jippe van der Meulen Erik van Nieukerken Rob de Vos Dynamisch, belangrijk, bedreigd Nachtvlinders belicht

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 10 juli Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 10 juli Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 10 juli 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, De dag begon grijs en miezerig, maar toen ik richting Beijum fietste was het droog. Volgens het weerbericht zou het in de

Nadere informatie

Op zoek naar de Teunisbloempijlstaart in proefproject Meers

Op zoek naar de Teunisbloempijlstaart in proefproject Meers Op zoek naar de Teunisbloempijlstaart in proefproject Meers Guido Verschoor, Natuurhistorisch Genootschap in Limburg Ties Huigens, De Vlinderstichting Ernest van Asseldonk, Stichting Koekeloere Door leden

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 20 april Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 20 april Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 20 april 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was donderdag de 20 ste een stuk aangenamer dan de dinsdag ervoor en dus koerste ik al fietsend weer richting De

Nadere informatie

NACHTVLINDERS VLINDERBIOTOOP ABTSWOUDSE BOS 2009

NACHTVLINDERS VLINDERBIOTOOP ABTSWOUDSE BOS 2009 NACHTVLINDERS VLINDERBIOTOOP ABTSWOUDSE BOS 29 KNNV afdeling Delfland Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 26 AC DELFT email: afd.delfland@knnv.nl www.knnv.nl/afdelingdelfland

Nadere informatie

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 29 juli Beste natuurliefhebber/- ster,

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 29 juli Beste natuurliefhebber/- ster, De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 29 juli 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was weer een zeer zomerse dag en zoals gewoonlijk was ik benieuwd wat ik deze keer zoal te zien zou krijgen op de

Nadere informatie

De klasse Lepidoptera of gewoon de Vlinders

De klasse Lepidoptera of gewoon de Vlinders De klasse Lepidoptera of gewoon de Vlinders Net als over de Libellen moeten we over de vlinderinventarisatie van de Potpolder zeggen dat, bij gebrek aan kennis, we eigenlijk niet volledig zullen zijn.

Nadere informatie

We kijken terug op het vierde jaar van ons 5-jarige vlinderproject. Het onderzoek

We kijken terug op het vierde jaar van ons 5-jarige vlinderproject. Het onderzoek Vlinderverslag 2005 We kijken terug op het vierde jaar van ons 5-jarige vlinderproject. Het onderzoek verliep van t/m. In deze periode zijn wederom de 17 dagvlindersoorten in onze regio onderzocht en geregistreerd.

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 4 juli Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 4 juli Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 4 juli 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Wat mij betreft viel er dit keer op het weer helemaal niets aan te merken. Het was werkelijk een prima dag. Er vlogen en

Nadere informatie

Handleiding Landelijk Meetnet Nachtvlinders

Handleiding Landelijk Meetnet Nachtvlinders Handleiding Landelijk Meetnet Nachtvlinders Handleiding Landelijk Meetnet Nachtvlinders Tekst: Annette van Berkel Dick Groenendijk Mathilde Groenendijk Kars Veling Met medewerking van : Chris van Swaay

Nadere informatie

Inventarisatie nachtvlinders Vennebroek / Friesche Veen

Inventarisatie nachtvlinders Vennebroek / Friesche Veen Inventarisatie nachtvlinders Vennebroek / Friesche Veen 2010 2011 Kees Boele, 9-2-2012 1 Inventarisatie nachtvlinders Vennebroek / Friesche Veen 2010-2011 Vlinderwerkroep KNNV Groningen & Oost-Groningen

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 juli Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 juli Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 juli 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een heerlijke, zonnige dag met niet teveel wind. Met een beetje sluierbewolking zou het een ideale dag zijn geweest

Nadere informatie

LANDELIJKE INSECTENWERKGROEP VAN DE KNNV VEELPOOT JAARGANG 29 - NR. 2 AUGUSTUS 2018 ISSN

LANDELIJKE INSECTENWERKGROEP VAN DE KNNV VEELPOOT JAARGANG 29 - NR. 2 AUGUSTUS 2018 ISSN LANDELIJKE INSECTENWERKGROEP VAN DE KNNV VEELPOOT JAARGANG 29 - NR. 2 AUGUSTUS 2018 ISSN 1386-9965 Inhoudsopgave Van de redactie... 2 Bestuur / e-mailadressen... 3 Van de secretaris... 4 Wie het kleine

Nadere informatie

Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes

Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes Tijdens deze buitenopdracht komen jullie verschillende insecten tegen. Ook vind je andere kleine beestjes, die geen insecten zijn. De route is met een

Nadere informatie

Lepidoptera in Nationaal Park De Meinweg

Lepidoptera in Nationaal Park De Meinweg 131 Verslag van de excursie van de NEV-secties Snellen & Ter Haar op 1 tot en met 3 juli 2011 Lepidoptera in Nationaal Park De Meinweg TREFWOORDEN Beekdal, faunistiek, lichtvangst, simultaantelling Ernest

Nadere informatie

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 22 juli 2014. Beste natuurliefhebber/- ster,

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 22 juli 2014. Beste natuurliefhebber/- ster, De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 22 juli 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was opnieuw een warme dag, maar door de vrij sterke wind was het toch aangenaam op de tuinen. Tegelijkertijd bemoeilijkte

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 juli Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 juli Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 juli 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een dag met veel bewolking, af en toe een regenbui en dan weer een tijdje een aangenaam zonnetje. Een dag waarop

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 oktober Beste natuurliefhebber/-ster

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 oktober Beste natuurliefhebber/-ster De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 oktober 2016 Beste natuurliefhebber/-ster Het was een prachtige dag en ik was graag ook na de excursie nog een paar uurtjes op de tuin gebleven, maar dat zat er

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 13 juni Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 13 juni Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 13 juni 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Na de gebruikelijke dinsdagochtend-excursie op een ongebruikelijke locatie (Volkstuinen Froukemaheerd) spoedde ik mij richting

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 27 juni Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 27 juni Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 27 juni 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Ondanks de eerder minder gunstige weersverwachting werd het toch een heel aangename dag. Met af en toe enige sluierbewolking,

Nadere informatie

Het 5-jarige vlinderproject is teneinde. De vlinderredactie, bestaande uit 5 mensen, buigt

Het 5-jarige vlinderproject is teneinde. De vlinderredactie, bestaande uit 5 mensen, buigt Het 5-jarige vlinderproject is teneinde. De vlinderredactie, bestaande uit 5 mensen, buigt zich gezamenlijk over de opzet van de vlinderatlas. Waarin alle gegevens van het project worden gepresenteerd.

Nadere informatie

Koolwitjes in de klas! (Groep 7 & 8)

Koolwitjes in de klas! (Groep 7 & 8) Koolwitjes in de klas! (Groep 7 & 8) Via internet kunnen van maart tot en met september bij De Vlinderstichting levende eitjes, rupsen en poppen van het groot koolwitje besteld worden. Dit lespakket hoort

Nadere informatie

Koolwitjes in de klas! (Groep 5 & 6)

Koolwitjes in de klas! (Groep 5 & 6) Koolwitjes in de klas! (Groep 5 & 6) Via internet kunnen van maart tot en met september bij De Vlinderstichting levende eitjes, rupsen en poppen van het groot koolwitje besteld worden. Dit lespakket hoort

Nadere informatie

Profielwerkstuk Biologie. Door: Amanda Hoogenboom Klas: 6V1 Datum: 29-11-2009 Begeleider: BiA

Profielwerkstuk Biologie. Door: Amanda Hoogenboom Klas: 6V1 Datum: 29-11-2009 Begeleider: BiA Profielwerkstuk Biologie Door: Amanda Hoogenboom Klas: 6V1 Datum: 29-11-2009 Begeleider: BiA Inhoudsopgave Inleiding Hoofdstukken Onderzoeksvraag.. blz. 3 Hypothese blz. 3 Het groot koolwitje.. blz. 4

Nadere informatie

Drie jaar lang macronachtvlinders inventariseren in het Leeuwarder Bos: wat levert het op?

Drie jaar lang macronachtvlinders inventariseren in het Leeuwarder Bos: wat levert het op? Drie jaar lang macronachtvlinders inventariseren in het Leeuwarder Bos: wat levert het op? 9 Jeroen Breidenbach & Merel Zweemer Nachtvlinders zijn intrigerende dieren. Ze vallen niet erg op, doordat ze

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 9 mei Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 9 mei Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 9 mei 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was beslist geen onaardige dag. De zon scheen regelmatig, er stond een matige wind, maar het was nogal fris. Een week

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 23 augustus Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 23 augustus Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 23 augustus 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een warme, zeer warme dinsdag. De zon scheen volop en er stond weinig wind. Wat mij betreft zou de thermostaat

Nadere informatie

Vlinders kijken en herkennen

Vlinders kijken en herkennen Vlinders kijken en herkennen Vlinders kijken en herkennen In deze bijlage, die je kunt gebruiken voor de 'Buiten vlinders kijken' serie, schrijven we in het kort wat over de meest voorkomende dagvlinders

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 24 april Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 24 april Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 24 april 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, De weersverwachting was niet best. Het zou koud zijn en er werd 6 mm regen verwacht. Gelukkig viel het mee. Het heeft heel

Nadere informatie

Voorlopige Rode Lijst Macronachtvlinders

Voorlopige Rode Lijst Macronachtvlinders Voorlopige Rode Lijst Macronachtvlinders Op de volgende pagina s staat tabel 5.6 waarin een lijst wordt gepresenteerd van alle Nederlandse macronachtvlinders met hun Rode Lijst-status en de gegevens die

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 28 juni Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 28 juni Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 28 juni 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was dit keer weer eens een heel aangename dinsdag. Het was nog wel een uurtje grijs (tijd voor een kop koffie), maar

Nadere informatie

Cursus Dagvlinders van bij ons. Samenstelling : Nobby Thys, Bewerking: Joeri Cortens

Cursus Dagvlinders van bij ons. Samenstelling : Nobby Thys, Bewerking: Joeri Cortens Cursus Dagvlinders van bij ons Samenstelling : Nobby Thys, Bewerking: Joeri Cortens Warmtehuishouding Eikenpage Kop Antennen: verdikt uiteinde Facetogen: 3.000-18.000 -> mozaïek (blauw, groen, [rood])

Nadere informatie

Vrolijke vrije vlinders

Vrolijke vrije vlinders Vrolijke vrije vlinders Vlinder schoolkrant Je ziet in de zomer vast wel eens vlinders als je buiten loopt. Ze hebben vaak prachtige heldere kleuren en fladderen van bloem naar bloem. Deze krant gaat over

Nadere informatie

Wist je dat?... Overwintering van vlinders. Vragen. De vlinder. De levenscyclus..

Wist je dat?... Overwintering van vlinders. Vragen. De vlinder. De levenscyclus.. Lesbrief groep 5 6 Inhoudsopgave Wist je dat?... Vlinderwiel Stripverhaal.. Overwintering van vlinders. Vlinder mobiel Het voedsel van rupsen.. Vragen. De vlinder. De levenscyclus.. 1 Wist je dat Allerlei

Nadere informatie

Landelijk meetnet vlinders

Landelijk meetnet vlinders Landelijk meetnet vlinders Juni 2018 Beste teller, Wat een begin van de zomer: hoge temperaturen, een diepe junidip, op het eerste gezicht gevolgd door veel vlinders. Laten we even in detail kijken. Aantal

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 23 mei Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 23 mei Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 23 mei 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een heerlijke dag. De zon scheen, maar de sluierbewolking maakte het fotograferen tot een prettige bezigheid. Er

Nadere informatie

Nieuwsbrief. Vlinderwerkgroep Drenthe. Uitnodiging Najaarsbijeenkomst. Oproep!

Nieuwsbrief. Vlinderwerkgroep Drenthe. Uitnodiging Najaarsbijeenkomst. Oproep! Nieuwsbrief Vlinderwerkgroep Drenthe 16e jaargang no.2 - november 2007 Uitnodiging Najaarsbijeenkomst Maandagavond 19 november 2007 in café/ restaurant de Westerburcht Hoofdstraat 7 te Westerbork Het begint

Nadere informatie

De kleine beestjesclub

De kleine beestjesclub Thema: mini Biologie Dieren Insecten en spinnen Moeilijkheid: * Tijdsduur: ** Juf Nelly De kleine beestjesclub Doel: Na deze opdracht weet je meer over verschillende insecten Uitleg opdracht Je luistert

Nadere informatie

INVENTARISATIE NACHTVLINDERS ABTSWOUDSE BOS 2013 (noord-oost )

INVENTARISATIE NACHTVLINDERS ABTSWOUDSE BOS 2013 (noord-oost ) INVENTARISATIE NACHTVLINDERS ABTSWOUDSE BOS 2013 (noord-oost 37-25-25) oranje o-vlinder Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT afdelingdelfland@knnv.nl

Nadere informatie

Handleiding Nationale NachtvlinderNacht. en andere nachtvlinderexcursies

Handleiding Nationale NachtvlinderNacht. en andere nachtvlinderexcursies Handleiding Nationale NachtvlinderNacht en andere nachtvlinderexcursies HANDLEIDING NATIONALE NACHTVLINDERNACHT 1 Handleiding Nationale NachtvlinderNacht Samenstelling: Nicoliene Peet & Dick Groenendijk

Nadere informatie

Nationale Bijentelling. Onderzoeksactiviteit 1

Nationale Bijentelling. Onderzoeksactiviteit 1 Nationale Bijentelling Onderzoeksactiviteit 1 1 Nationale BIJENTELLING Onderzoeksactiviteit 1 Hoe gaat het met de wilde bijen in Nederland? Vincent Kalkman, onderzoeker bij Naturalis en EIS Kenniscentrum

Nadere informatie

NACHT EN MICROVLINDERS ABTSWOUDSE BOS 2011 VLINDERMONITOR

NACHT EN MICROVLINDERS ABTSWOUDSE BOS 2011 VLINDERMONITOR NACHT EN MICROVLINDERS ABTSWOUDSE BOS 2011 VLINDERMONITOR KNNV afdeling Delfland 1 Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT Email: afdelingdelfland@knnv.nl

Nadere informatie

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 oktober 2014. Beste natuurliefhebber/- ster,

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 oktober 2014. Beste natuurliefhebber/- ster, De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 oktober 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, De weersverwachting was redelijk gunstig en lange tijd leek het erop alsof het tot de avond droog zou blijven. Zoals

Nadere informatie