Afsprakenkader onroerend erfgoed in gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen

Transcriptie

1 Afsprakenkader onroerend erfgoed in gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen 1. Aanleiding en context In uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) maakt de Vlaamse overheid gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen op. Het richtinggevend deel van het RSV bevat een aantal ontwikkelingsperspectieven voor het landschap (deel 2 hoofdstuk III.2.6. Ontwikkelingsperspectieven voor het landschap, pp ). Deze vormen tot op heden het kader voor de opmaak van de gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen. Deze opgave is in de ruimtelijke planningsprocessen in uitvoering van het RSV onder meer geoperationaliseerd via de opmaak van de gebiedsgerichte en geïntegreerde ruimtelijke visie op landbouw, natuur en bos voor de afbakening van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur (AGNAS). In de periode werd deze ruimtelijke visie gebiedsdekkend voor Vlaanderen uitgewerkt in dertien buitengebiedregio s. De te behouden karakteristieke landschapselementen en -componenten, gave landschappen en openruimteverbindingen zijn in deze visies benoemd en aangeduid. Deze visies werden opgesteld via een administratieoverschrijdende projectwerking waarbij de beleidsvelden ruimtelijke ordening, natuur, landbouw en onroerend erfgoed deze geïntegreerde visie op landbouw, natuur, bos, water en landschap uitwerkten en zijn voorwerp geweest van een intensief participatief overlegproces met provincies, gemeenten en middenveldorganisaties. Voor wat betreft de aspecten van het onroerend erfgoed vormde de Landschapsatlas (2001) een belangrijke wetenschappelijke insteek voor de visievorming. Met de wijziging van het Landschapsdecreet in 2004 en de inwerkingtreding van het Onroerenderfgoeddecreet is ondertussen ook het sectorale beleidsinstrumentarium verder geëvolueerd. Dit decreet biedt het kader voor het vertalen van de items uit de vastgestelde inventarissen, zoals de landschapsatlas, en de onroerenderfgoedrichtplannen als erfgoedlandschap in de ruimtelijke uitvoeringsplannen. In de praktijk gaat het vooral over items in de vastgestelde landschapsatlas, met name de ankerplaatsen. De vóór 2015 aangeduide ankerplaatsen worden van rechtswege beschouwd als vastgestelde landschapsatlasitems en onroerenderfgoedrichtplannen. De bestaande inventarissen, beschermde goederen en onroerenderfgoedrichtplannen vormen de sectorale insteek voor de gebiedsgerichte planningsprocessen binnen de ruimtelijke ordening. Anderzijds is de programmering van de ruimtelijke planningsprocessen ook een basis voor de prioritering van de op te maken onroerenderfgoedrichtplannen, het actualiseren van inventarissen of het beschermen van onroerend erfgoed zodat op het ogenblik dat de goedkeuringsprocedures voor de ruimtelijke uitvoeringsplannen starten (i.e. plenaire vergadering), de relevante actualisaties, vaststellings- of beschermingsprocedures voor het onroerend erfgoed in het betrokken gebied doorlopen zijn. De Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) stelt in artikel het streven naar ruimtelijke kwaliteit en een duurzame ruimtelijke ontwikkeling voorop. Daarbij worden de ruimtelijke behoeften van verschillende maatschappelijke activiteiten gelijktijdig tegen elkaar afgewogen en wordt rekening gehouden met de ruimtelijke draagkracht, de gevolgen voor het leefmilieu en de culturele, economische, esthetische en sociale gevolgen. In artikel geeft de VCRO de decretale beoordelingsgronden voor het verlenen van vergunningen. Daarin is aangegeven dat het aangevraagde, voor zover noodzakelijk of relevant, wordt beoordeeld aan de hand van aandachtspunten en criteria die betrekking hebben op de functionele inpasbaarheid, de mobiliteitsimpact, de schaal, het ruimtegebruik en de bouwdichtheid, visueel-vormelijke elementen, cultuurhistorische aspecten en het bodemreliëf, en op hinderaspecten, gezondheid, gebruiksgenot en veiligheid in het algemeen, in het bijzonder met inachtneming van de Pagina 1 van 9

2 doelstellingen van artikel Indien het aangevraagde gelegen is in een gebied dat geordend wordt door een ruimtelijk uitvoeringsplan, een gemeentelijk plan van aanleg of een verkavelingsvergunning waarvan niet op geldige wijze afgeweken wordt, en in zoverre dat plan of die vergunning voorschriften bevat die de aandachtspunten, vermeld in 1, behandelen en regelen, worden deze voorschriften geacht de criteria van een goede ruimtelijke ordening weer te geven. Vanuit het oogpunt van een rechtszekere vergunningverlening is het aangewezen dat in de ruimtelijke uitvoeringsplannen in gebieden waar bepaalde karakteristieke landschapselementen en - componenten of gave landschappen voorkomen, in de stedenbouwkundige voorschriften de concrete randvoorwaarden inzake bv. de schaal, het ruimtegebruik en de bouwdichtheid, visueelvormelijke elementen en cultuurhistorische aspecten opgenomen worden. Het gaat daarbij steeds om een gebiedsspecifieke afweging die deel uitmaakt van het gebiedsgericht onderzoek en overleg van het ruimtelijk planningsproces dat aan de opmaak van een ruimtelijk uitvoeringsplan vooraf gaat. Vanuit de concrete planningspraktijk is de afgelopen jaren een werkwijze tot stand gekomen waarbij onder meer via gebiedsspecifieke punt-, lijn- en vlakvormige overdrukken concrete stedenbouwkundige randvoorwaarden vanuit de aspecten van het landschap of onroerend erfgoed bepaald worden. Dit maatwerk leidt echter tot een aantal wederkerende principiële punten van discussie in het voortraject met de lokale actoren en administraties en het besluitvormingstraject op niveau van de Vlaamse regering die te maken hebben met de detailleringsgraad van dergelijke aanduidingen en de verhouding tussen het ruimtelijkeordeningsinstrumentarium en het onroerenderfgoedinstrumentarium. Discussiepunten die onder meer ook in de adviezen van de Strategische Adviesraad Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed naar voor gebracht worden. Om tot een werkbare en eenvormige aanpak te komen, is een afsprakenkader tussen de beleidsvelden Onroerend Erfgoed en Ruimtelijke Ordening opgesteld dat er voor moet zorgen dat de opmaak van de gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen en de besluitvorming daarover op niveau van de Vlaamse regering vlotter kan verlopen. Met het afsprakenkader worden een aantal uitgangspunten vastgelegd voor de toekomstig op te maken gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen. Deze afspraken doen geen afbreuk aan de beleidsruimte die gemeenten en provincies hebben om in de gemeentelijke of provinciale ruimtelijke uitvoeringsplannen gedetailleerder of anders te werk te gaan. Het afsprakenkader dient wel gezien te worden in het licht van het Vlaams Regeerakkoord Dit stelt in het hoofdstuk onroerend erfgoed: Landbouw en andere menselijke activiteiten moeten kunnen samengaan met onroerend erfgoed. Er wordt een rechtszeker kader uitgewerkt waarbij beschermingsinitiatieven vanuit onroerend erfgoed het voortbestaan van landbouwbedrijven niet zullen verhinderen en/of financieel belasten. We zetten verder in op een sterke samenwerking met ruimtelijke ordening. Voor erfgoedlandschappen leidt dit tot duidelijke en rechtszekere typevoorschriften voor waardevolle erfgoedelementen. Het afsprakenkader dient ook gezien te worden in het licht van de beleidsbrief omgeving waar bij operationele doelstelling 12 is opgenomen: Ik werk aan een vereenvoudigde en verbeterde versie van de typevoorschriften, onder meer om waardering te geven aan de landschapswaarde van een gebied. Op 30 november 2016 keurde de Vlaamse Regering het Witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen goed (VR DOC.0852/2QUINQUIES). Het afsprakenkader gaat uit van de visie zoals thans geformuleerd in het Witboek Beleidsplan Pagina 2 van 9

3 Ruimte Vlaanderen dat wat betreft landschap en onroerend erfgoed o.m. volgende elementen aangeeft: p. 27: Strategische doelstelling 3: Palet van leefomgevingen De realisatie van ruimtelijke ontwikkelingsprojecten gebeurt zo veel mogelijk op basis van de 8 kernkwaliteiten voor ruimtelijke ontwikkeling: (1) Uit de ruimtelijke ontwikkeling spreekt de waardering van de karakteristieken van het landschap. p. 33: Multifunctioneel ruimtegebruik en verweving. A. Robuuste en samenhangende open ruimte. De realisatie van een robuuste en veerkrachtige open ruimte is nodig om veranderingen op het vlak van klimaatverandering op te kunnen vangen. Dat vraagt grotere en beter aaneengesloten openruimtegebieden waarbinnen de structuurbepalende functies landbouw, natuur, bos en water goed kunnen blijven functioneren. Rivier- en beekvalleien krijgen meer bewegingsruimte. Het fysisch systeem en de landschappelijke structuur zijn bepalend voor ruimtelijke ontwikkelingen. ( ) Multifunctionele inrichting van de open ruimte zorgt voor de realisatie van de doelstellingen van het integraal waterbeheer, het behoud van landschappelijke kwaliteiten, het versterken van ecologische infrastructuren en een toeristisch-recreatief medegebruik op maat van de draagkracht van de ruimte. Het ruimtelijk beleid voor de open ruimte gaat uit van een geïntegreerde benadering waarin de verschillende structuurbepalende functies gelijktijdig ten opzichte van elkaar afgewogen worden vanuit een duidelijk kwantitatief én kwalitatief perspectief. Multifunctionaliteit is geen doel op zich. Beleidsmatig ongewenste vormen van multifunctionaliteit worden vermeden, en de hoofdbestemming mag door multifunctionaliteit niet worden belemmerd of in het gedrang worden gebracht. Een ruimtelijk gedifferentieerd kader moet aangeven welke vormen van multifunctioneel ruimtegebruik binnen welke voorwaarden al dan niet verenigbaar zijn met de hoofdfunctie landbouw in agrarische gebieden of met de hoofdfunctie natuur en bos in natuur- en bosgebieden, hoofdfuncties die niet mogen belemmerd worden doordat de ruimte multifunctioneel gebruikt wordt. p. 35: Ruimtelijke principes: Fysisch systeem en landschappelijke structuur als basis voor ontwikkeling Het fysisch systeem en het landschap zijn structurerend voor de aard, de grootte en de vormgeving van de wijzigingen in het ruimtegebruik. p. 35: Strategische openruimtevoorraden veilig stellen De strategische openruimtevoorraden blijven veiliggesteld. Het optimaal functioneren van landbouw, natuur en bos vereist samenhangende landschappelijke structuren met beperkte mogelijkheden voor andere functies waarbij de strategische voorraden beschikbaar blijven, de ruimtelijke draagkracht niet overschreden wordt en het ruimtebeslag of de verharding niet toeneemt. P. 36: gradaties in multifunctionaliteit: Het multifunctioneel gebruik van de open ruimte beperkt zich tot een verantwoord medegebruik zonder significant ruimtebeslag zodat strategische voorraden beschikbaar blijven en regulerende diensten geleverd blijven. De hoofdbestemming mag niet belemmerd worden of in het gedrang worden gebracht. p. 36: Dynamiek medegebruik afstemmen op de hoofdfunctie. Medegebruik heeft respect voor de draagkracht van het gebied. Een doordachte spreiding houdt rekening met de kwetsbaarheid van natuur- en landbouwgebieden en een functionele integratie zorgt voor het versterken van de ruimtelijke kwaliteit en de beleefbaarheid van waardevolle landschappen. Gebiedsgerichte partnerschappen zorgen voor samenhang in ontwikkelingen en het behoud van streekidentiteit en waardevolle landschappen. p. 36: B. Functies bundelen en verweven in het ruimtebeslag. ( ) Landbouwbedrijven kunnen zich vestigen of uitbreiden in het agrarisch gebied, behalve in bouwvrije zones of natuurverwevingsgebieden. Zuinig en zorgvuldig ruimtegebruik en het beperken van bijkomend ruimtebeslag staat voorop. Landbouwbedrijfszetels die vrijkomen, krijgen bij voorkeur een nieuwe agrarische functie door herstructurering of herontwikkeling. p.37. Ruimtelijke principes. ( ) Gedifferentieerde bebouwingsmogelijkheden voor de professionele landbouw. Een differentiatie in bebouwingsmogelijkheden in het agrarisch gebied is in een aantal gevallen nodig of nuttig om een robuuste open ruimte te garanderen en de landbouwstructuur te optimaliseren. Gebiedsprocessen zullen bepalen welke randvoorwaarden gesteld worden aan de ontwikkeling van bestaande en nieuwe bedrijfs- Pagina 3 van 9

4 zetels. In principe kunnen bestaande agrarische bedrijven zich uitbreiden en nieuwe agrarische bedrijven zich inplanten in de gebieden van de agrarische structuur, bij voorkeur binnen het bestaande ruimtebeslag of op goed gelegen locaties buiten het bouwvrij agrarisch gebied of het verwevingsgebied. p. 44: A. Ruimte voor landbouw, bos, natuur en water in een samenhangend en functioneel geheel. Ruimtelijke ontwikkeling maakt werk van een robuuste open ruimte door zich te richten op het behouden en versterken van de samenhangende structuur van open ruimte en groenblauwe aders. De robuuste open ruimte is het samenhangend geheel van strategische landbouw-, natuur- en bosgebieden en van structuurbepalende rivier- en beeksystemen. Het omvat zowel kerngebieden voor voedselproductie en biodiversiteit als een fijnmazig netwerk van groenblauwe aders doorheen de open en bebouwde ruimte. p. 45: Ruimtelijke principes. Kwalitatieve bodems en cultuurgrond beschikbaar houden Vlaanderen beschikt over veel vruchtbare bodems die ook in de toekomst inzetbaar moeten zijn voor voedselproductie. Kwalitatieve bodems zijn een schaarse en onvervangbare hulpbron die voor land- en tuinbouw beschikbaar moeten blijven. Het agrarisch gebied moet behouden blijven voor de beroepslandbouw onder meer om veranderingen in de voedselvraag op te vangen. Het gaat daarbij zowel om grote aaneengesloten akkerbouw-, fruitteelt- en veeteeltgebieden als om kleinere hoogproductieve groenteteeltgebieden. Als uitgangspunten hiervoor geldt de ruimtelijk-functionele samenhang tussen het fysische systeem en de structurerende elementen van de agrarische structuur. p. 46: Veerkrachtig ingerichte landbouwgebieden die voedsel- en landbouwproductie garanderen. Ruimtelijke kenmerken zoals de grootte van het gebied, de grootte van de percelen, de erosie- of de overstromingsgevoeligheid bepalen mee de keuze voor geschikte en toekomstgerichte landbouwvormen. Het landbouwgebied evolueert steeds in evenwicht met water, bodem, lucht en energie. Vooral in reliëfrijke gebieden en rivier- en beekvalleien gaat dat gepaard met adaptatiemaatregelen waarbij zowel de ruimtelijke inrichting als de landbouwproductiemethoden de effecten van de klimaatverandering moeten milderen. Veerkrachtig ingerichte landbouwgebieden versterken tevens de kwaliteit van het landschap. p. 50: Uitgangspunt voor het ruimtelijk beleid is het behoud en de versterking van de ruimtelijke diversiteit en herkenbaarheid van de meest waardevolle landschappen. De structurerende landschapselementen en componenten daarin zijn richtinggevend voor de aard, de grootte en de vormgeving van wijzigingen in het ruimtegebruik. Wijzigingen in het ruimtegebruik kunnen nieuwe structurerende elementen en componenten aan het landschap toevoegen of het bestaande landschap wijzigen. Op basis van de bestaande landschapselementen en componenten moet steeds worden nagegaan of deze toevoeging of wijziging op een verantwoorde wijze kan plaatsvinden. Er moet duidelijkheid komen over de interactie tussen diverse sectorregelgeving (erfgoed, natuur, water enz.) en de bestemming. Dit bevordert de rechtszekerheid. Het ruimtelijk beleid kan hierin integrerend optreden. p. 51: Ruimtelijke principes. Aandacht voor het landschap. Het ontwikkelen van de ruimte gebeurt met aandacht voor de identiteit, landschapswaarden en de (lokale) culturele betekenis van de plek, zowel in het bebouwde weefsel als in de open ruimte. p. 51: Ruimtelijke principes. Ontwikkelen met respect voor het onroerend erfgoed. Ruimtelijke ontwikkeling gebeurt met respect voor het aanwezige onroerend erfgoed en zet in op een sterke identiteit van een plek die voortbouwt op haar cultuurhistorische waarden. p. 74: Terugdringen van de versnippering. ( ) Bij elke ruimtelijke ontwikkeling maatregelen genomen worden om de connectiviteit en de ruimtelijk-functionele samenhang van de natuurlijke en agrarische structuur en het landschap waarin deze zijn ingebed te behouden, te herstellen of te ontwikkelen door barrières weg te werken en de noodzakelijke functionele verbindingen gelijktijdig te ontwikkelen. Er wordt werk gemaakt van het wegwerken van de ruis die de landschapsbeleving verstoort. Deze ruis bestaat bijvoorbeeld uit landschappelijk storende bebouwing gelegen op belangrijke zichtassen, op relatief Pagina 4 van 9

5 ongeschonden landschappen, op strategische plekken in de wijk of dorpskern (bv. langs centrumstraten), in onbebouwde landbouwgebieden strategisch voor de voedselproductie of in robuuste natuurgebieden. p. 102: Er worden gebiedsgerichte bovenlokale investeringsprojecten in de open ruimte opgezet waar vanuit een breed partnerschap van Vlaamse en andere actoren onder meer gewerkt wordt aan de realisatie van het Vlaams Ecologisch Netwerk, de Europese Natuurdoelen voor het Natura 2000-netwerk, duurzaam ingerichte land- en tuinbouwgebieden, ruimte voor water in uitvoering van het Geactualiseerd Sigmaplan en de stroomgebiedbeheerplannen, het ontwikkelen van randstedelijk groen en stadsbossen en het behoud van landschappelijke kwaliteit. p. 102: Verder houdt dit beleidskader ook een kader in voor het zo weinig mogelijk laten toenemen van de bebouwings- en verhardingsgraad van openruimtegebieden, alsook voor de differentiatie van de ruimtelijke bestemmingen in functie van het behoud van karakteristieke landschapselementen. p. 103: Te bepalen operationele doelstellingen. ( ) Behouden en versterken van de diversiteit en herkenbaarheid van het landschap door de ruimtelijke bestemmingen te differentiëren in functie van de te behouden karakteristieke landschapselementen en het aanduiden van bouwvrije zones. Pagina 5 van 9

6 2. Principiële uitgangspunten en afspraken voor de opmaak van gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen Volgende aanpak wordt gehanteerd bij de opmaak van gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen: I. De perimeters van de items uit de vastgestelde inventarissen en onroerenderfgoedrichtplannen kunnen in de ruimtelijke uitvoeringsplannen worden vertaald via een overdruk erfgoedlandschap. Voor de afbakening van het erfgoedlandschap is de perimeter van het item uit de vastgestelde landschapsatlas de sectorale insteek vanuit onroerend erfgoed. Het ruimtelijk onderzoek of het gevoerd overleg, waarbij een evenwicht gezocht wordt tussen de ruimteclaims van alle sectoren, kan leiden tot een bijgestelde en meer verfijnde afbakening waarbij bv. bebouwing aan de buitenranden van het item uit de vastgestelde landschapsatlas die geen specifieke erfgoedwaarde heeft niet opgenomen wordt in de perimeter van het erfgoedlandschap. Dergelijke verfijning speelt enkel op niveau van de buitengrens van het erfgoedlandschap. Binnen de perimeter van het erfgoedlandschap wordt het landschappelijk geheel gevrijwaard, maar worden via voorschriften actieve landbouwbedrijven uitgesloten van de erfgoedbepalingen binnen het erfgoedlandschap. Het typevoorschrift voor de overdruk erfgoedlandschap beperkt zich tot de bepaling dat het om een erfgoedlandschap gaat in de zin van het Onroerenderfgoeddecreet. Er worden géén gebiedsspecifieke verordenende stedenbouwkundige voorschriften opgenomen in dit voorschrift. In de toelichting bij het voorschrift wordt ter verduidelijking aangegeven welke de te behouden landschapselementen en -componenten zijn met een concrete verwijzing naar de grondbestemmingen en overdrukken in het plan die (mee) gemotiveerd worden vanuit het onroerenderfgoedrichtplan. In de toelichtingsnota bij het ruimtelijk uitvoeringsplan worden de elementen van de bestaande en gewenste landschappelijke structuur uitvoerig, maar in evenwicht met de toelichting voor de andere sectoren, geduid op basis van een synthese van de ruimtelijk relevante elementen uit het onroerenderfgoedrichtplan. In een latere fase kunnen ook erfgoedlandschappen vastgesteld op basis van de vastgestelde landschapsatlas of andere vastgestelde inventarissen als typevoorschriften worden opgenomen. Hiervoor is het evenwel nodig dat een erfgoedlandschap als gevolg van een vastgestelde inventaris in een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan een aantal keer is opgenomen, zodat hiermee enige ervaring is opgedaan. II. Het behoud van de karakteristieke landschapselementen en -componenten en gave landschappen wordt in de ruimtelijke uitvoeringsplannen in eerste instantie gegarandeerd via een oordeelkundige keuze van de grondbestemmingen en overdrukken uit de typevoorschriften. De bestemmingen in de ruimtelijke uitvoeringsplannen worden mee onderbouwd vanuit de landschappelijke structuur en de elementen van het onroerend erfgoed. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de typevoorschriften. In de openruimtecontext gaat dat momenteel over de bestemmingen natuurgebied, bosgebied, agrarisch gebied, bouwvrij agrarisch gebied, agrarisch gebied met overdruk natuurverweving, gemengd openruimtegebied en gemengd openruimtegebied met cultuurhistorische waarde. Zoals opgenomen in de beleidsbrief Omgeving werken we aan een vereenvoudigde en verbeterde versie van de typevoorschriften, onder meer om waardering te geven aan de landschapswaarde van een gebied. Pagina 6 van 9

7 III. Bijkomende gebiedsspecifieke punt-, lijn- en vlakvormige aanduidingen worden tot een minimum beperkt en ze treden niet in de plaats van de sectorale inventarissen of beschermingen. In regel moet het kunnen volstaan om met een oordeelkundige keuze van grondbestemmingen en overdrukken uit de typevoorschriften het behoud van de karakteristieke landschapselementen en -componenten te garanderen. In een aantal gevallen kan echter een bijkomende gebiedsspecifieke aanduiding van een concreet punt-, lijn- of vlakvormig landschapselement of -component in overdruk nodig of wenselijk zijn. Het gaat dan om uitzonderlijke ruimtelijk structuur- en beeldbepalende te behouden elementen in het landschap die maximaal onderbouwd kunnen worden vanuit de elementen die opgenomen zijn in de wetenschappelijke of vastgestelde inventarissen en/of beschermingsbesluiten. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling om álle beschermde goederen of inventarisitems over te nemen in de verordenende ruimtelijke uitvoeringsplannen of in de voorschriften, maar wel in de toelichtingsnota bij de verordenende plannen. Het sectoraal regelgevend kader blijft voor deze items immers onverminderd van toepassing. Het gaat steeds om een weloverwogen selectie van een aantal ruimtelijk zeer structuur- en beeldbepalende elementen waarvoor de aanduiding een meerwaarde is voor het stedenbouwkundig beleid in het betrokken gebied. Over het voorstel van aanduiding dient bij voorkeur een ruime consensus te bestaan tussen Ruimte Vlaanderen, Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap Natuur en Bos en het Departement Landbouw en Visserij. a. Puntvormige aanduidingen. Puntvormige aanduidingen worden maximaal vermeden. Enkel voor zeer beeldbepalende landschappelijke visuele bakens kan een aanduiding met een puntsymbool overwogen worden. Het gaat dan om unieke en uitzonderlijke elementen in het landschap die mee de identiteit van het gebied bepalen. Het gaat bv. om een windmolen, een bunker, een toren, een solitaire beeldbepalende oude boom, een kapel op een heuveltop De aanduiding en opname in het ruimtelijk uitvoeringsplan moeten het behoud van het element en de functie als landschappelijk baken garanderen. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling om alle elementen uit de inventarissen van het bouwkundig erfgoed, de houtige beplantingen met erfgoedwaarde of ander klein bouwkundig of houtig erfgoed op te nemen als puntelement (bv. mijlpalen, veldkruisen, kapelletjes, bakhuizen, individuele woningen of bijgebouwen ). Dit blijft een uitdrukkelijke sectorale materie waar via de inventarissen en de rechtsgevolgen die daaraan gekoppeld zijn gewerkt wordt. Het opnemen van een dergelijk element is op zich niet uitgesloten, maar dan moet het gaan om een zeer uniek en beeldbepalend element. b. Lijnvormige aanduidingen. Volgende lineaire landschapsstructuren met een belangrijke erfgoedwaarde zowel van fysisch-geografische als van antropogene aard kunnen onder meer een aanduiding krijgen met een lijnvormige overdruk: waterlopen met een goede structuurkwaliteit, sloten, dijken, wallen, dreven, een bunkerlinie, een holle weg, (voet)wegen, tracés van vml. spoorwegen, tracés van Romeinse en middeleeuwse wegen, Het moet daarbij steeds gaan om zeer beeld- en structuurbepalende lijnvormige Pagina 7 van 9

8 elementen die uitdrukkelijk benoemd, gemotiveerd en omschreven worden. Het kan bv. niet de bedoeling zijn om het volledige netwerk van kleine landschapselementen van beken, grachten, perceelsrandbegroeiingen, taluds etc. op de ruimtelijke uitvoeringsplannen aan te duiden. De aanduiding en opname in het ruimtelijk uitvoeringsplan moet het behoud van het lijnvormig element en de functie als landschappelijk baken garanderen. c. Vlakvormige aanduidingen. Vlakvormige aanduidingen kunnen zich enkel binnen erfgoedlandschappen bevinden en worden maximaal vermeden. Er zijn in principe voldoende typebestemmingen en -overdrukken die een bouwverbod inhouden en dus kunnen gehanteerd worden om het onbebouwd karakter of behoud van bepaalde beeldbepalende fysischgeografische structuren (zoals donken, duinen, depressies ) van een gebied te kunnen verzekeren. In de toelichtingsnota van het ruimtelijk uitvoeringsplan zullen deze fysische structuren indien relevant ook uitdrukkelijk benoemd kunnen worden in de beschrijving van de bestaande en gewenste ruimtelijke structuur. Dergelijke elementen behoeven echter geen afzonderlijke aanduiding in de ruimtelijke uitvoeringsplannen. Vlakvormige overdrukken worden enkel gebruikt om unieke beeld- en structuurbepalende landgebruiksvormen of inrichtingen (bv. hoogstamboomgaardencomplex, specifieke park- of tuinaanleg met horticulturele waarde ) of om belangrijke zichten te vrijwaren indien het behoud van deze elementen of zichten niet of onvoldoende gegarandeerd kan worden via de typebestemmingen. Het gaat bv. om vista s of spectra s waarvoor het noodzakelijk is om randvoorwaarden in de voorschriften op te nemen die bv. het aanleggen van bossen, bomenrijen of ander opgaand groen verbieden. Er worden in de gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen géén vlakvormige aanduidingen opgenomen om bepaalde cultuurhistorisch waardevolle landbouw-, bosbouw- of natuurbeheersvormen (bv. hakhout, middelhout, akkerland, grasland, heide, bos ) op te leggen. Indien dergelijke aspecten van inrichting en beheer vanuit onroerend erfgoed van belang zijn kan dat voorwerp zijn van een bescherming als cultuurhistorisch landschap en moet dit gegeven doorwerken in de beheersdoelstellingen en de opmaak van de betreffende beheersplannen. In het geval van kleine landschapselementen is er voldoende sectorale regelgeving die het wijzigen van dergelijke elementen generiek verbiedt of vergunningsplichtig maakt. Er worden in de gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen géén vlakvormige overdrukken opgenomen voor het aanduiden van archeologische zones. Het behoud van het onbebouwd karakter van zones met (potentieel) archeologisch erfgoed in de ondergrond kan opgenomen worden via één van de bestemmingen of overdrukken die een bouwverbod inhouden. IV. Gemengd openruimtegebied met cultuurhistorische waarde als specifieke bestemming voor sites of clusters met een geheel van erfgoedwaarden Bepaalde ensembles van een zekere omvang kunnen zowel binnen als buiten erfgoedlandschap afzonderlijk bestemd worden als gemengd openruimtegebied met cultuurhistorische waarde (of woongebied met cultuurhistorische waarde indien het om een gebied in een eerder stedelijke of bebouwde context zou gaan). Het gaat dan om een gebied dat een samenhangend geheel vormt van één of meerdere gebouwen of andere elementen met belangrijke erfgoedwaarde en de daarmee samenhangende onmiddellijke omgeving. Pagina 8 van 9

9 Voorbeelden zijn een site van een water- of windmolen met alle aanhorigheden, een cultuurhistorisch waardevol landhuis of kasteel met bijhorende park- of tuinaanleg, een site van een abdij of klooster, een oud fort met ringgracht, een (beschermde) kasteelhoeve of vierkantshoeve, een cultuurhistorisch waardevol sluizencomplex, een cluster van historische bebouwing, complexen van bouwkundig, industrieel en/of archeologisch erfgoed Het gaat daarbij steeds om een gebied met een minimale omvang (doorgaans meer dan een halve hectare). Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling álle percelen van woningen of andere gebouwen die op de inventaris van het bouwkundig erfgoed staan te herbestemmen naar gemengd openruimtegebied met cultuurhistorische waarde. Actieve landbouwbedrijfszetels voor beroepslandbouw worden niet opgenomen in gemengd openruimtegebied met cultuurhistorische waarde indien de zetels niet beschermd zijn als erfgoed, ze worden wel opgenomen indien de zetels beschermd zijn als erfgoed. Deze werkwijze zal van heden toegepast worden bij de opmaak van de gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen. De specifieke stedenbouwkundige voorschriften in de definitief vastgestelde RUP s die op basis van de principes van dit kader uitgewerkt zijn, worden systematisch bijgehouden in een catalogus of overzicht van mogelijke typebepalingen voor specifieke punt-, lijn- of vlakvormige aanduidingen in overdruk. Op die manier wordt gestreefd naar een maximale eenvormigheid in de voorschriften en aanduidingen in de verschillende RUP s en het hergebruik van voorschriften die eerder reeds beleidsmatig zijn vastgesteld en voor advies voorgelegd zijn geweest aan de Raad van State. Indien nodig of nuttig kunnen in een latere fase deze typebepalingen vervolgens opgenomen worden in de typevoorschriften. Brussel, 13 maart 2017 Sonja Vanblaere Administrateur-generaal Agentschap Onroerend Erfgoed Peter Cabus Secretaris-generaal Ruimte Vlaanderen Pagina 9 van 9