Actuele topics in aardrijkskunde: RUP in de eigen leefomgeving

Transcriptie

1 Actuele topics in aardrijkskunde: RUP in de eigen leefomgeving Situering in Vlaanderen Tielt-Winge is een Vlaamse gemeente gelegen in hartje Hageland in de provincie Vlaams-Brabant. Het is een landelijke gemeente dat vooral bekend staat om zijn wijn- en fruitteelt (appels, peren en krieken). De onderstaande kaart (kaart 1) geeft de locatie weer van Tielt-Winge in het Hageland. Kaart 1: Situering van Tielt-Winge in het Vlaams Gewest Bron: Google Maps Gewestplan Wanneer we naar het gewestplan van Tielt-Winge kijken, zien we vooral dat het grondgebied vooral bedoeld was voor natuurgebieden en agrarische gebieden. In werkelijkheid is het echter niet zo: er is veel gebouwd (woonhuizen, zie tabel 1) op plaatsen die eigenlijk voorzien waren voor agrarische gebieden. De gebieden die voorzien werden voor natuurgebieden, zijn grotendeels wel natuurlijk gebleven. Zo zijn het Walenbos en het Troostenbergbos nog steeds aanwezig, zoals dat voorzien was in het gewestplan. Wanneer we naar het paarse gebied kijken (industriegebied), blijkt dit wel te kloppen met wat we vandaag hebben. Het winkelcentrum Gouden Kruispunt is exact gebouwd op de plaats die in het gewestplan voorzien was. Ook de woongebieden die rond het winkelcentrum voorzien waren, zijn er in werkelijkheid ook gekomen. In het algemeen kunnen we stellen dat het gewestplan een goede structuur geeft van het dagelijkse grondgebruik in Tielt-Winge. Taak: RUP in de eigen leefomgeving 1

2 Kaart 2: Gewestplan van Tielt-Winge Bron: Geo Vlaanderen > Tielt-Winge Tabel 1: Legende gewestplan Bron: Geo Vlaanderen > Tielt-Winge (legende) Taak: RUP in de eigen leefomgeving 2

3 Gewestelijk Structuurplan Vlaanderen De gewestelijk structuurplan van Tielt-Winge wordt niet apart beschreven in het RSV. We kunnen Tielt-Winge wel koppelen aan de gemeentes Boutersem en Hoegaarden (ook beide landelijke gemeentes). In de bijgevoegde tekst (toelichtingsnota) van de opbouw van dit RUP staat het volgende beschreven: 3 Toelichtingsnota 3.1 Relatie met het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen en het afbakeningsproces van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur - algemeen deel De bindende bepalingen Het Vlaams Gewest bakent de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur als volgt af in gewestplannen of gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen: tot ha grote eenheden natuur (in overdruk) en tot ha grote eenheden natuur in ontwikkeling (in overdruk). Daarvoor is een toename van ha natuur- en reservaatgebied (t.o.v. 1994) tot een totaal van ha natuur- en reservaatgebied nodig ha agrarisch gebied, ruimtelijk bestemd voor de beroepslandbouw ha bijkomend bosgebied of bosuitbreidingsgebied, tot een totaal van ha bosgebied ha natuurverwevingsgebied (in overdruk) Het richtinggevend gedeelte Ruimtelijke visie op de ontwikkeling van Vlaanderen: Vlaanderen open en stedelijk Met de metafoor Vlaanderen, open en stedelijk wil het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) een trendbreuk realiseren met betrekking tot de ruimtelijke ontwikkeling. Deze trendbreuk beoogt de versterking van het buitengebied en het tegengaan van de versnippering door een optimaler gebruik en beheer van de stedelijke structuur. Daarom wordt de ruimtelijk structurerende werking van het fysisch systeem als principe vooropgesteld. Het fysisch systeem is ruimtelijk structurerend voor de natuurlijke structuur (inclusief de bosstructuur), de agrarische structuur, de nederzettingsstructuur en het landschap. Ruimtelijk structurerend betekent dat de huidige, intrinsieke kenmerken van het bestaand fysisch systeem het richtinggevend kader zijn voor de ruimtelijke ontwikkeling van de structuurbepalende functies natuur, bos, landbouw en wonen en werken op het niveau van het buitengebied. In Vlaanderen wordt de ruimtelijke structuur van het buitengebied vandaag bepaald door het samenhangend geheel (netwerk) van rivier- en beekvalleien, grote en aaneengesloten natuur- en boscomplexen, belangrijke landbouwgebieden, de nederzettingsstructuur, het landschap en de Taak: RUP in de eigen leefomgeving 3

4 infrastructuur, Inbedden van landbouw, natuur en bos in goed gestructureerde gehelen Elk van de drie voor het buitengebied structuurbepalende functies landbouw, natuur en bos kan slechts op een duurzame wijze functioneren indien de gebieden die aan deze functie worden toegewezen, ingebed zijn in een goed gestructureerd geheel. Daarom wordt het buitengebiedbeleid gedifferentieerd naar een beleid voor de natuurlijke structuur, de agrarische structuur en de nederzettingsstructuur. De natuurlijke en de agrarische structuur kunnen elkaar in bepaalde gebieden (natuurverwevingsgebieden) overlappen. Het afbakenen van de gebieden van de natuurlijke en de agrarische structuur in ruimtelijke uitvoeringsplannen moet daarom gelijktijdig en op gelijkwaardige basis gebeuren. De natuurlijke structuur kan in bepaalde gebieden ook overlappen met andere functies (recreatie, overige functies, ). In dit gewestelijk structuurplan heeft men vooral aandacht voor het behoud van de groene gebieden. Men wil het buitengebied promoten en de versnippering tegengaan. Dit gebeurt door het duidelijk afbakenen van gebieden, in dit geval de natuurlijke en agrarische gebieden gelijktijdig en gelijkwaardig afbakenen. Het afbakenen van die gebieden gebeurt in 2 fases (zie tekst hieronder) Het afbakeningsproces van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur De Vlaamse regering besliste op 7 december 2001 de afbakening van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur uit te voeren in twee fasen. Eerste fase In een eerste fase wordt gewerkt binnen zogenaamde consensusgebieden. Deze consensusgebieden worden geselecteerd door de voorstellen m.b.t. de gebieden van de gewenste agrarische structuur (opgemaakt in 1998 door AMINAL afdeling Land) en de gebieden van de gewenste natuur- en bosstructuur (opgemaakt in 2001 door AMINAL afdeling Natuur, afdeling Bos en Groen en het Instituut Natuurbehoud) met elkaar te vergelijken. Enkel de gebieden van de gewenste natuurlijke structuur die niet voorkomen in de gewenste agrarische structuur komen in aanmerking voor opname in de eerste fase van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN). Gebieden van de gewenste agrarische structuur die een groene (of andere) gewestplanbestemming hebben maar niet voorkomen in de gewenste natuur- en bosstructuur, komen in aanmerking voor een bestemmingswijziging naar agrarisch gebied. In de eerste fase wordt gewerkt op twee sporen: De consensusgebieden die binnen een groene of een daarmee vergelijkbare bestemming (zoals aangegeven in artikel 20 van het decreet Natuurbehoud) op de gewestplannen liggen, worden afgebakend als grote eenheden natuur of grote eenheden natuur in ontwikkeling op Taak: RUP in de eigen leefomgeving 4

5 basis van een procedure in het decreet Natuurbehoud (spoor 1). De Vlaamse regering stelde hiervoor een ontwerpafbakeningsplan vast op 19 juli Een openbaar onderzoek over deze kaarten vond plaats van 23 september tot 21 november De Vlaamse regering stelde dit afbakeningsplan definitief vast op 18 juli De gebieden van de gewenste natuur en bosstructuur die geen groene bestemming hebben maar wel tot de consensusgebieden behoren, krijgen een bestemmingswijziging naar natuurgebied met overdruk grote eenheid natuur in een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan volgens de procedure in het decreet Ruimtelijke Ordening (spoor 2). Parallel hieraan krijgen de gebieden van de gewenste agrarische structuur die een groene (of andere) bestemming hebben maar niet tot de gewenste natuur- en bosstructuur behoren een bestemmingswijziging naar agrarisch gebied in een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan. Uitgaande van de uitgangsprincipes uit het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen wordt hierbij steeds gestreefd naar een duurzame ruimtelijke ontwikkeling door ruimtelijk-functioneel samenhangende gebieden af te bakenen op basis van de kenmerken van het fysisch systeem. Om tot samenhangende gehelen te komen en omwille van de specifieke ruimtelijke én ecologische kwetsbaarheid van het fysisch systeem van een aantal gebieden wordt in een aantal ruimtelijke uitvoeringsplannen lokaal verder gegaan dan de consensusgebieden. Tijdens plenaire vergaderingen worden deze voorontwerpen van gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen besproken met de betrokken gemeenten, provincies en administraties. Het afbakeningsproces concentreert zich in de eerste fase in hoofdzaak op het VEN en in mindere mate op de agrarische structuur. Binnen deze consensusoefening worden de kaarten voor de gewenste agrarische structuur en de gewenste natuur- en bosstructuur nochtans wél gelijktijdig en gelijkwaardig ten opzichte van elkaar afgewogen, zodat de realisatie van de agrarische structuur op geen enkele wijze gehypothekeerd wordt. Deze sectorale voorstellen worden ten opzichte van elkaar afgewogen op basis van een ruimtelijke visie en de ruimtelijke ontwikkelingsperspectieven voor het buitengebied uit het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Tweede fase In de tweede fase zullen de resterende delen van de gebieden van de natuurlijke en de agrarische structuur afgebakend worden in gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen teneinde deprovincie Vlaams-Brabant - Gemeente Boutersem en Hoegaarden Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan 2.12_00087_00001 Bijlage III Toelichtingsnota (tekst) Onderdelen Grote Eenheid Natuur Hoegaardse valleien 6/14 bestemmingswijzigingen te realiseren zoals voorzien in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV). Deze afbakening zal gebeuren op basis van gebiedsgerichte en geïntegreerde ruimtelijke visies op de natuurlijke en agrarische structuur. Conclusie De afbakening van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur gebeurt dus in reeksen Taak: RUP in de eigen leefomgeving 5

6 van gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen die gebiedsgericht bestemmingswijzigingen doorvoeren. Deze bestemmingswijzigingen worden onderbouwd vanuit de globale ruimtelijke visie op de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur voor Vlaanderen, dit om de gelijktijdigheid en gelijkwaardigheid te kunnen garanderen. Op die manier wordt er stapsgewijs via een continu lopend proces geëvolueerd naar ha agrarisch gebied, ha natuur- en reservaatgebied, ha bosgebieden en ha andere groengebieden. Dit ruimtelijk uitvoeringsplan is het resultaat van een ruimtelijke afweging tussen de gewenste natuur- en bosstructuur en de gewenste agrarische structuur in de eerste fase van het afbakeningsproces. De gemeente Tielt-Winge kunnen we ook onderbrengen in dit gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan. Men vestigt vooral de aandacht op landelijke gemeenten die dreigen volgebouwd te worden met huizen. Met een goed en duidelijk gewestelijk uitvoeringsplan, probeert men te voorkomen dat Vlaanderen willekeurig grondgebieden begint te verbouwen. Het is dus noodzakelijk om een goed plan op te maken waar wel aan landbouw/wonen kan gedaan worden en waar niet. Provinciaal Structuurplan Vlaanderen Het ruimtelijk structuurplan Vlaams-Brabant geeft aan hoeveel woningen er nog moeten gebouwd worden en waar deze woningen dan gebouwd kunnen worden. Ook worden er plaatsen afgesproken waar er bv. bedrijventerreinen aangelegd kunnen worden. De landbouwpercelen komen hierin ook aan bod. Kaart 3 geeft de situering van het Hageland in het Vlaams Gewest weer. Kaart 3: Situering van het Hageland in het Vlaams Gewest Bron: > Gecoördineerd ruimtelijk structuurplan Vlaams-Brabant Taak: RUP in de eigen leefomgeving 6

7 Maar hoe bepaalt men nu waar er bedrijventerreinen komen, waar landbouwbedrijven en welke plaatsen beter voorbehouden blijven voor woningen? Hiervoor zijn kaarten gemaakt waarop de doelen van de grondgebieden staan afgebeeld. De belangrijkste factor waar men rekening moet houden is de reliëfkaart van Vlaanderen (zie kaart 4). Het reliëf bepaalt in grote mate het grondgebruik, wat dan weer gekoppeld is aan de kaart van de hydrologie (zie kaart 4). Sommige plaatsen zijn te nat om bijvoorbeeld aan landbouw te doen, dus kiest men ervoor om de natste plaatsen (meestal valleigronden) in te vullen als weilandgebied. Wanneer we naar Tielt-Winge kijken op deze verschillende kaarten, zien we dat Tielt-Winge ongeveer een hoogte heeft van 30 tot 60 m boven het zeeniveau (reliëfkaart, zie kaart 5). Ook zien we dat deze gemeente gelegen is op een getuigenheuvels. Deze getuigenheuvels zijn hoog en steil. Dit zorgt dan weer dat er drogere (bovenaan de heuvels) en nattere plaatsen (onderaan de heuvels) zijn in Tielt-Winge, wat dan weer zorgt voor een verschillend bodemgebruik. Uit andere kaarten zien we dat biologische waardering in de open ruimte in Tielt-Winge biologisch zeer waardevol is en dat de natuurlijke structuurbepalende component een bosstructuur is. Dat klopt met wat we vandaag zien in Tielt-Winge, namelijk het Walenbos en het Troostenbergbos zijn één van de grootste en de bekendste bossen in het Hageland. Kijken we verder op de kaart met de bebouwde ruimte (kaart 6), zien we dat er in Tielt-Winge ook aan grootschalige kleinhandel gedaan wordt, namelijk het winkelcentrum Gouden Kruispunt. De locatie van dit winkelcentrum is niet toevallig aan de kruising van 4 invalswegen. Het is gelegen midden in het gebied tussen de steden Aarschot, Leuven, Tienen en Diest met een zeer goede bereikbaarheid. Taak: RUP in de eigen leefomgeving 7

8 Kaart 3: Bodemkaart Bron: > Gecoördineerd ruimtelijk structuurplan Vlaams-Brabant Kaart 4: Hydrologie Bron: > Gecoördineerd ruimtelijk structuurplan Vlaams-Brabant Taak: RUP in de eigen leefomgeving 8

9 Kaart 5: Reliëf Bron: > Gecoördineerd ruimtelijk structuurplan Vlaams-Brabant Kaart 6: Concentratie van grootschalige kleinhandel in de bebouwde ruimte Bron: > Gecoördineerd ruimtelijk structuurplan Vlaams-Brabant Taak: RUP in de eigen leefomgeving 9

10 Gemeentelijk Structuurplan Vlaanderen Bron: > Ruimtelijk structuurplan Tielt-Winge (kaartmateriaal) Tielt-Winge heeft sinds 1999 het gemeentelijk structuurplan maar liefst 18 keer gewijzigd. In het gemeentelijk structuurplan staan zowel de huidige plannen bijvoorbeeld de plannen van de woningbouw- en woningvernieuwingsgebieden als de plannen die men in de toekomst gerealiseerd wil zien. Op die manier volgt Tielt-Winge het bodemgebruik nadrukkelijk op en probeert zich zo goed mogelijk aan de plannen te houden. Men is er zich van bewust dat zo n plan noodzakelijk is in de verdere ontwikkeling van de gemeente. Het gevaar schuilt er dat wanneer men zomaar begint met bouwen, de natuurlijke omgevingsfactoren verloren zullen gaan. De gemeente plant zo gebieden in Tielt-Winge waar er nog aan woningbouw gedaan kan en mag worden (zie kaart 7). Het Walenbos en het Troostenbergbos zullen door de gemeente altijd goed beschermd blijven. Naast het bosgebied (zie kaart 11) hecht men ook belang aan de grondwaterkwetsbaarheid (zie kaart 9). Deze kwetsbaarheid van het grondwater hangt dan weer samen met de agrarische structuur. Het lijkt misschien moeilijk om te bepalen waar er aan welke vorm van landbouw gedaan mag worden, maar de gemeente probeert het plan zo goed mogelijk op te volgen. In Tielt-Winge zien we veel grootschalig gemengd landbouwgebied en minder kleinschalig gemengd landbouwgebied. Het aantal weilanden en braaklanden is schaars, dit komt omdat er in Tielt-Winge grotendeels vruchtbare grond aanwezig is en dat de plaatselijke bevolking dan niet aan veeteelt gaat doen. Verder zien we op de kaart met het landbouwgebruik (kaart 13) dat men veel aan tuinbouw en akkerbouw doet in vergelijking met andere gemeenten in Vlaams-Brabant. Kaart 14 brengt de kwetsbare gebieden in kaart waarbij de kwetsbare natuurgebieden en de overstromingsgebieden gedetailleerd worden weergegeven. Verder zijn er ook beschermende landschappen die door de gemeente beschermd worden en waarop niets gebouwd mag worden. De voorlaatste kaart (kaart 15) geeft de gewenste nederzettingsruimte van deelgemeente Sint-Joris- Winge weer. Men heeft dus een ideaal beeld van hoe de gemeente er zou moeten uitzien, waar welke functies voorkomen en waar niet. De weergegeven kaart leunt sterk aan bij het hedendaagse uitzicht van Sint-Joris-Winge, de gemeente heeft op dit vlak haar doelstellingen bereikt. De natuurlijke structuur heeft ook een ideaalbeeld. Spijtig genoeg zijn er in het echt minder groene gebieden dan dat de kaart aangeeft (kaart 16). Gebieden die worden gepland als groene zone, worden nog steeds gebruikt als bouwgebied. We kunnen hieruit besluiten dat de gemeente sommige plannen goed volgt, maar de er toch nog veel plannen zijn die vandaag nog niet in vervulling zullen gaan. Taak: RUP in de eigen leefomgeving 10

11 Kaart 7: Woningbouw- en woningvernieuwingsgebieden Kaart 8: Bodemsamenstelling Taak: RUP in de eigen leefomgeving 11

12 Kaart 9: Hydrologie - Grondwaterkwetsbaarheid Kaart 10: Bestaande economische structuur Taak: RUP in de eigen leefomgeving 12

13 Kaart 11: Bosstructuur - Boskartering Kaart 12: Bestaande agrarische structuur Taak: RUP in de eigen leefomgeving 13

14 Kaart 13: Landbouwgebruik Kaart 14: Kwetsbare gebieden Taak: RUP in de eigen leefomgeving 14

15 Kaart 15: Gewenste nederzettingsstructuur Sint-Joris-Winge Kaart 16: Natuurlijke structuur Taak: RUP in de eigen leefomgeving 15

16 Eigen mening Het gewestplan geeft een realistische weergave weer van het bodemgebruik van Tielt-Winge. Ik vind het heel goed dat men al vroeg is beginnen nadenken over de bodemgebruiksbestemmingen in Vlaanderen. Daarom vond ik het ook interessant om het gewestplan (en vooral het bijbehorende kaartmateriaal) te lezen en te kijken wat men jaren geleden wilde doen met het bodemgebruik in Vlaanderen. Ook de website van Geo Vlaanderen vind ik heel interessant. Je kan zeer gedetailleerd inzoomen op plaatsen en je vind er voldoende informatie van die plaats. Verder is de legende ook overzichtelijk en kan je goed kijken of het gewestplan klopt met het hedendaagse bodemgebruik. Het gewestelijk en provinciaal structuurplan vind ik minder interessant. Ik heb weinig interessante kaarten gevonden van het gewestelijk en provinciaal structuurplan. De vele pdf-bestanden staan vol met tekst wat het niet zo aangenaam maakt. De plannen staan wel zeer uitgebreid uitgeschreven, maar toch vond ik het niet leuk om deze teksten te lezen. Het provinciaal structuurplan (Vlaams-Brabant) is leuker om te overlopen. Je ziet de kaart van Vlaams-Brabant en kan zo Tielt-Winge lokaliseren en kijken of het provinciaal structuurplan het hedendaagse bodemgebruik weergeeft of dat er toch andere plannen waren. Ik vond het interessant om de buurgemeentes te vergelijken met je eigen gemeente en zo te kijken of alles nog klopte met het plan. Ten slotte het gemeentelijk structuurplan van Tielt-Winge. Ik heb veel kaarten gevonden over de verschillende domeinen waarover het gemeentelijk structuurplan zich mee bezig houdt. Alles waarover onderzoek is gedaan, werd een kaart gemaakt. De kaarten zijn door de gemeente gescand en op de gemeentelijke website geplaatst waardoor alle inwoners van Tielt-Winge informatie kunnen vinden. Ik vind het heel goed dat alle informatie m.b.t. de bodemgebruiksplannen van de gemeente voor iedereen beschikbaar is. Zo kunnen de inwoners de plannen bekijken en eventueel aanpassingen en bedenkingen laten weten aan de gemeente. Taak: RUP in de eigen leefomgeving 16

17 Bronnen Internet Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen ( Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen > Informatie > Over het RSV ( Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan > Afbakening van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur > Onderdelen Grote Eenheid Natuur Hoegaardse Valleien ( d_3tnt.pdf) Geo Vlaanderen ( Ruimtelijke Ordening > Ruimtelijke structuurplannen ( Provincie Vlaams-Brabant > Wonen en milieu > Wonen en ruimtelijke ordening > Structuurplan & uitvoeringsplan > Ruimtelijk structuurplan Vlaams-Brabant ( Tielt-Winge > Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan ( Taak: RUP in de eigen leefomgeving 17