Plan van aanpak verwarde personen regio

Transcriptie

1 Plan van aanpak verwarde personen regio Groningen Werkgroep aanpak verwarde personen regio Groningen Oktober 2016 Organisatie Gemeente Groningen Gemeente Groningen Gemeente Groningen Wij- Groningen Veiligheidshuis Groningen GGD Groningen Politie Noord-Nederland Gemeente Stadskanaal Gemeente Hoogezand-Sappemeer Lentis Reclassering Vanuit de Keten Acute Psychiatrie Naam contactpersoon Gerrit Urban, projectleider telefoonnummer Hans v.d. Meijs Sylvia Bloemendaal René Paulissen Liesbeth Span Jan Broer Klaas Groeneveld Lia van t Ende Karolien Demydczuk-Postma Hetty Post (en op afroep Fred van Dorp) Monique de Bruin Anna van Gemert 1

2 Inhoud 1 Inleiding Doelstelling, uitgangspunten en aanpak Invulling bouwstenen en aanbevelingen aanjaagteam Melding verwarde personen en uitwerking in scenario s Cruciale momenten in de keten a Preventie b Meldpunt c Communicatie door de keten heen d Opvanglocatie acute situaties e Aansluiting op structurele zorg Regionale afstemming Planning

3 1 Inleiding De minister van VWS heeft de gemeenten opdracht gegeven uiterlijk in september 2016 een sluitende aanpak op te leveren voor verwarde personen. Onder regie van de gemeente Groningen is medio november 2015 een gemeentelijke werkgroep Aanpak Verwarde Personen ingesteld met als doel invulling te geven aan de rol en verantwoordelijkheid van de gemeente (provinciebreed) ten aanzien van de sluitende aanpak van verwarde personen (van preventie tot nazorg). Deze gemeentelijke werkgroep is samengesteld uit vertegenwoordigers s vanuit de volgende organisaties en/of organisatieonderdelen: Gemeente Groningen (sociaal en veiligheidsdomein, Wij Groningen), Veiligheidshuis Groningen, GGD Groningen, Politie district Groningen, Gemeente Stadskanaal, Gemeente Hoogezand-Sappemeer, Lentis, Reclassering, het Ketenverband Acute Psychiatrie. De focus is gericht op een gezamenlijke en provinciebrede aanpak. Inmiddels heeft het landelijk aanjaagteam Personen met verward gedrag aangegeven dat het opleveren van een sluitende aanpak door gemeenten in september 2016 geen haalbare kaart is. Probleem De term verwarde persoon is een ruim begrip en niet duidelijk omschreven. De taakverdelingen tussen zorgverleners is regelmatig onduidelijk, crisisplannen zijn veelal niet beschikbaar en vaak is betere afstemming tussen betrokken partijen nodig. Ook is het systeem van verzekeringen een belemmerende factor. De bepalende vraag bij deze problematiek is welke (categorieën) verwarde personen in de huidige situatie onvoldoende zorg en begeleiding krijgen en min of meer tussen wal en schip vallen. Te noemen zijn bijvoorbeeld: - stapeling van problematiek, combinaties psychiatrische, verslaving en lichamelijke problemen; - personen die geen strafbare feiten hebben gepleegd en waarvoor geen psychiatrische diagnose beschikbaar is; - zorgmijders die of zorg mijden vanwege hun stoornis of die vanwege betaling van het eigen risico in de ziektekostenverzekering geen zorg willen vragen; - dementerenden. De politie en andere organisaties geven aan veel inzet te hebben voor verwarde personen. Veel verwarde personen worden momenteel vervoerd naar een centrale locatie (cellencomplex Hooghoudtstraat of politiebureau). De landelijke politie geeft aan dat verwarde personen zonder strafbare feiten in principe door een zorgaanbieder op een zorglocatie beoordeeld zouden moeten worden. De cellengang is geen passende beoordelingslocatie voor verwarde personen zonder strafbare feiten. Een belangrijk knelpunt in de huidige situatie is dat: a. het lang duur voordat een beoordeling wordt gedaan; b. personen na beoordeling weer vervoerd moeten worden (veelal naar woon/verblijfslocatie). Veel van deze personen komen weer op straat keren terug in de huiselijke situatie, zonder dat op dat moment iets wordt gedaan aan het achterliggende probleem van de verwardheid. Daarbij is er onvoldoende aansluiting op de structurele zorg die kan worden geboden. Verder is er bij het tijdelijk vasthouden van verwarde personen deels sprake van personen die geen strafrechtelijk kader hebben en in plaats van in een cel vastgehouden te worden op dat moment zorg zouden moeten krijgen. Verder is duidelijk dat verbeteringen vooral mogelijk zijn in de verbindingen in de keten en informatie-uitwisseling tussen de ketenpartners. 3

4 Context samenwerking ketenpartners acute psychiatrie Vanaf juni 2012 hebben partners in de acute psychiatrie zich georganiseerd in een keten met een structuur van een Stuurgroep op bestuurlijk niveau - en een Werkgroep op professioneel niveau 1. Hierna aangeduid als Keten Acute Psychiatrie. Vanuit een gezamenlijke ambitie zijn regionale afspraken vastgelegd ter verbetering van de (continuïteit van) zorg voor de acute psychiatrische patiënt. Als vervolg is sinds oktober 2013 mede op basis van afspraken tussen GGZ Nederland en Politie Nederland in de provincie Groningen een convenant van kracht tussen de Politie district Groningen, Lentis, UCP, Ambulancezorg en GGD, voor o.a. beoogde verbeteringen in de opvang en beoordeling van verwarde personen. In juni 2015 is op basis van signaleringen in de keten en een evaluatie van de convenantafspraken op initiatief van Lentis een aanpak voorgesteld binnen de Keten Acute Psychiatrie te komen tot een duurzame inrichting van een geschikte eerste opvang en beoordeling van de acute patiënt met (verdenking van) psychiatrische problematiek. Dit kan ook een verwarde persoon betreffen. Een transparante en door ketenpartners geaccordeerde aanpak is daarbij onontbeerlijk. Onder de noemer Optimalisatie van de Keten Acute Psychiatrie wordt stapsgewijs onder procescoördinatie verder gewerkt aan de juiste zorg voor de patiënt op het juiste moment door de juiste organisatie. Hiertoe is door Lentis een interne projectleider aangesteld met het oog op de randvoorwaarden, draagvlak, een programma van eisen, afspraken met ketenpartners, een voorstel voor financiering en de realisatie. Samenwerking gemeente(n) en de Keten Acute Psychiatrie In november 2015 is in de lokale driehoek van de gemeente Groningen samen met de betrokken organisaties GGD, Lentis, UMCG/UCP, VNN en het Veiligheidshuis besloten het onderwerp verder in gezamenlijkheid op te pakken en een verbinding te realiseren tussen de Keten Acute Psychiatrie en de gemeentelijke werkgroep Aanpak Verwarde Personen regio Groningen (hierna aangeduid als de gemeentelijke werkgroep). Hierbij is besloten: -Een opvanglocatie te ontwikkelen voor acute situaties, onder gezamenlijke verantwoordelijkheid van aanwezige partijen. Dat is breder dan alleen voor op voorhand duidelijke psychiatrische situaties. -Een proces te ontwerpen waarbij wordt gekeken naar wat er al is en wat daarvoor moet worden ontwikkeld. Van belang is het inrichten van een snelle triage. Het model is niet leidend, er zal een opvanglocatie moeten komen met een gebundelde samenwerking. Daarbij is een delicated groepje aanwezig voor een snelle beoordeling. -Het voornemen te hebben de aanpak zoveel mogelijk provincie-breed in te voeren; -De sociale-/wij-teams een prominente rol te geven m.b.t. preventie, structurele zorg en terugkeer in de wijk. Voor zover de oplossing zit in zorg door een organisatie die regionaal werkt, zal de aanpak regionaal moeten worden afgestemd of afgesproken. Voor zover de oplossing moet worden gezocht in zorg of begeleiding onder de verantwoordelijk van de gemeente (bijv. Wij-team/sociaal team) zal de aanpak lokaal moeten worden bepaald, uiteraard met de eventuele regionale afstemming. Duidelijk is, gelet op de complexiteit van de problematiek, dat niet voor alle situaties in de praktijk een passende oplossing kan worden geboden. Als een persoon structureel alle zorg afslaat is dat 1 Deelnemende organisaties in de Keten Acute Psychiatrie : DDG, Huisartsenkring, Martiniziekenhuis, Lentis, UMCG-UCP, Politie district Groningen, VNN, Ambulancezorg Groningen, GGD Groningen. 4

5 simpelweg niet mogelijk. Wel zal er een ketenaanpak zijn die voor de verschillende scenario s een plan biedt en waarbij knelpunten zoveel als mogelijk worden opgelost. In schema zien we het onderwerp verwarde personen globaal als volgt: Preventief Acuut Niet-acuut/chronische problematiek o.a. gemeentelijke Wij-teams/sociale teams o.a. terugkeer na opvang in wijk/huiselijke situatie grote rol gemeentelijke Wijteams/sociale teams o.a. onderzoeken ontwikkeling regionale opvanglocatie/ Crisisbeoordelingskamer: triage door samenwerkende organisaties ontwikkeling binnen de Keten Acute Psychiatrie Of verbeteren andere vormen van bieden zorg in acute situaties *deel is bovengemeentelijk, bijv. zorg/aanpak door: -GGD/OGGZ; -Veiligheidshuis; -Lentis; -VNN; -politie; -evt. afspraken met zorgverzekeraars. *deel is gemeentelijk: -begeleiding terugkeer in wijk; -maatschappelijke opvang en beschermd wonen; -diverse zorg. Strafrechtelijke vervolging Vrijwillige opname Gedwongen opname (BOPZ) Bemoeienis Lentis, VNN, Reclassering zoals huisbezoek Leeswijzer In dit plan van aanpak zal in hoofdstuk 2 de doelstelling, de door de werkgroep benoemde uitgangspunten worden benoemd en de aanpak die de werkgroep voor ogen heeft. Hoofdstuk 3 geeft de bouwstenen en aanbevelingen van het aanjaagteam kort weer, waaraan de aanpak gespiegeld kan worden. In hoofdstuk 4 zal een analyse worden gegeven van de sporen die zijn te benoemen, o.g.v. de indeling van categorieën verwarde personen die door het aanjaagteam is gegeven. 5

6 2 Doelstelling, uitgangspunten en aanpak Doel De samenwerking tussen de Keten Acute Psychiatrie en de gemeentelijke werkgroep is gericht op een integrale aanpak voor de problematiek rond verwarde personen op het gebied van veiligheid en zorg van preventie, tijdens acute situaties tot en met (structurele zorg) en/of ondersteuning. Daarbij moeten cruciale knelpunten in de keten worden opgelost. De gemeentelijke werkgroep richt zich op het netwerk dat zal moeten ontstaan, waarbij voor veelvoorkomende problematiek rond verwarde personen een passend zorg- of begeleidingsaanbod kan worden gedaan. Uitgangspunten De volgende uitgangspunten zijn door de werkgroep benoemd: Mensen die zich verward gedragen dienen in de keten van zorgverleners beeld te zijn. Escalaties moeten worden voorkomen door het bieden van een juiste aanpak van zorg en strafrecht en gezamenlijkheid met betrokken partijen. Een strafbaar feit is leidend, waarbij medische hulpverlening voor een justitionele aanpak gaat. Informatie over de persoon/patiënt alleen delen in het geval de informatie essentieel is voor de vervolgstap in de keten. Bij 1 e screening/opvang ook overwegen van een oplossing tot aan 1 e werkdag. Voor verwarde mensen die geen hulp willen, maar deze wel nodig hebben en/of gevaarlijk kunnen zijn, moet een plan beschikbaar zijn. Er wordt gedacht vanuit ketenverantwoordelijkheid i.p.v. de eigen organisatieverantwoordelijkheid. Aanpak Als eerste stap zijn op hoofdlijn de processen in beeld gebracht die aan de orde zijn bij verwarde personen. Er wordt onderzocht welke processen goed werken, welke processen verbetering behoeven en welke stappen ontbreken. Daarbij is een aantal knelpunten in beeld gekomen. Om de aanpak overzichtelijk en behapbaar te houden is het onderwerp opgeknipt in een vijftal cruciale momenten die de werkgroep heeft geconstateerd in de keten, waarvoor voorstellen worden uitgewerkt (zie hoofdstuk 5). Daarbij zoeken we zoveel mogelijk aansluiting bij bestaande structuren. Van de benoemde cruciale momenten in de keten is geoordeeld dat daar echt winst te behalen is. Bij de voorstellen wordt nadrukkelijk gekeken naar een aanpak die provinciebreed is uit te rollen. De aanpak zal een actiegerichte aanpak zijn waarbij pragmatische oplossingen moeten worden bedacht om de samenwerking in de keten te verbeteren en een aanpak te bieden voor de verschillende categorieën verwarde personen. Op onderdelen zullen pilots gaan draaien om ervaring op te doen en leerpunten te krijgen die kunnen worden meegenomen in de voorstellen. Pilots vinden alleen plaats als deze passen binnen de genoemde uitgangspunten en de benoemde cruciale onderdelen. De voorstellen die worden opgeleverd zullen worden gespiegeld aan de bouwstenen en de aanbevelingen die het aanjaagteam heeft benoemd. Vervolgens zal worden gekeken of voor alle 4 categorieën verwarde personen die door het aanjaagteam zijn gegeven een passende aanpak beschikbaar is. Met andere woorden zullen de voorstellen scenario s moeten opleveren voor de in hoofdstuk 4 benoemde sporen. Afbakening Zoals aangegeven worden voorstellen worden uitgewerkt voor de door de werkgroep benoemde cruciale momenten in de keten. Daarbij wordt er vooral gekeken naar de gaten in de keten die worden geconstateerd. M.b.t. knelpunten die er zijn binnen de schakels in de keten en binnen de werkwijzen van de ketenpartners zal uiteraard worden bekeken in hoeverre deze belemmerend zijn en kunnen worden opgelost, maar duidelijk is dat dit lang niet in alle gevallen binnen de opdracht 6

7 van de gemeentelijke werkgroep kan worden opgelost. Indien van toepassing zullen die knelpunten wel worden geagendeerd bij verantwoordelijken. Een belangrijke afbakening voor de gemeentelijke werkgroep voor de regio Groningen is verder dat de onderwerpen die in de Keten Acute Psychiatrie worden behandeld niet in de gemeentelijke werkgroep worden behandeld. 7

8 3 Invulling bouwstenen en aanbevelingen aanjaagteam Het landelijke Aanjaagteam Personen met verward gedrag schrijft dat voor structurele oplossingen een gedeeld perspectief nodig is en een krachtige beweging van mensen en organisaties, die samen werken aan een sluitende aanpak, aansluitend bij de uitgangspunten van de transformatie in het sociale domein. Dit perspectief kent vier hoofdelementen: 1. een integrale, persoonsgerichte aanpak 2. van systeemwereld naar leefwereld 3. heldere regie en eigenaarschap 4. preventie en vroegtijdige signalering staan centraal Bouwstenen aanjaagteam Het aanjaagteam heeft negen bouwstenen gegeven voor een sluitende aanpak van ondersteuning en zorg voor personen met verward gedrag. Deze zijn in de eerste tussenrapportage geformuleerd als praktische handvatten. De bouwstenen dienen als basis voor de uit te werken voorstellen voor de Groningse situatie. Aanbevelingen aanjaagteam In de tweede tussenrapportage van mei 2016 geeft het Aanjaagteam de volgende aanbevelingen, gericht op een aantal prioriteiten, om versnelling aan te brengen in de beweging en op het vervolg: 1. Verbinding met mensen en hun omgeving 2. Voldoende en snel ondersteunings- en zorgaanbod op maat en informatievoorziening 3. Vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week 4. Preventie: voorkomen van persoonlijk leed en maatschappelijke onrust 5. Verwijderen van drempels in bureaucratie en financieringsstromen 6. Verantwoordelijkheid nemen en verantwoording afleggen 7. Volharding De door het Aanjaagteam gegeven bouwstenen en aanbevelingen worden betrokken bij de door de gemeentelijke werkgroep uit te werken voorstellen. 8

9 4 Melding verwarde personen en uitwerking in scenario s Essentieel in de gezamenlijke aanpak vanuit de gemeentelijke werkgroep en de Keten Acute Psychiatrie is dat de toeleiding verwijzing naar de (acute) diagnostiek en beoordeling en aansluiting in het traject van de patiënt naar aansluitende zorg (indien geïndiceerd) en ondersteuning goed geregeld is. Er zijn meerdere in onderstaand schema aangegeven scenario s van toepassing. Een effectieve en efficiënte triage is daarbij essentieel. De door het Aanjaagteam Verwarde Personen benoemde categorieën zijn hierin opgenomen. Het betreft een voorlopige categorisering. Op basis van de samenwerking en naar aanleiding van ontwikkelingen kunnen deze worden geherdefinieerd en/of aangevuld. Ontwikkelingen in samenhang brengen Melding en traject verwarde persoon Gemeentelijk meldpunt i.o. ontvangt een melding over een verwarde persoon Meldkamer NN. ontvangt een melding van of over een verwarde persoon Huisarts ontvangt melding van of over een verwarde persoon. Uitvoeren triage op: Betreft het een acute situatie met veiligheidsrisico voor de persoon en/of anderen? Is er verdenking van acute psychiatrie? Is de persoon in beeld bij een van de ketenorganisaties ofsociale teams/wij- teams? Enz. Triage is essentieel, inhoud en proces gezamenlijk aanscherpen. Indien niet -acuut Bij een (verdenking van) acute psychiatrie Huisarts handelt het zelf af met een telefonisch gesprek of ziet patiënt in thuissituatieof geeft telefonisch advies de volgende werkdag contact op te nemen met eigen zorgkadervolgens ketenafspraken i.o. Volgtna 1 e triage toeleiding van de patiënt naar het traject acute psychiatrische beoordeling volgens afspraken Keten Acute Psychiatrie i.o. Betreft het een situatie vallend binnen de onderstaande categorieën van het landelijk aanjaagteam? Opnemen in de scenario s Acute Psychiatrie indien acuut of anders apart uitwerken als scenario s. Vervoer (indien geïndiceerd) naar ziekenhuis of GGZ Somatische screening en/of psychiatrische beoordeling Wel of geen aansluitende zorg/ onderst. I. Persoon met verward gedrag die geen overlast veroorzaakt, maar wel persoonlijk leed kent. Traject niet- acutezorg en/of ondersteuning II. Verwarde persoon die hulp of zorg nodig heeft, overlast veroorzaakt, maar niet gevaarlijk is. III. Verwarde persoon die in aanraking is geweest met strafrecht of specialistische (gedwongen) zorg Trajectniet- acute ondersteuning (bijv. vanuit Veiligheidshuis) Traject reclassering/ ZSM De routing en welke organisatie doet wat in het patiënttraject is afhankelijk van ketenscenario s/verwijssituaties: a. Melding acute patiënt in de thuissituatie. b. Patiënt aangetroffen op straat of in een openbare ruimte c. Patiënt naar een specifieke locatie i.o. voor 1 e opvang en beoordeling. IV. Verwarde persoon met een strafrechtelijke titel, die (forensische) zorg nodig heeft Forensisch traject 9

10 5 Cruciale momenten in de keten De gemeentelijke werkgroep heeft in beeld gebracht welke schakels en organisaties in beeld zijn en welke verbindingen er zouden moeten zijn om te komen tot een ketenaanpak van het onderwerp verwarde personen in de breedte. Hierbij zijn de gewenste opvolgende ketens en ketenpartners in beeld gebracht voor de preventieve, de acute en de structurele fase. Hierbij is een aantal knelpunten naar voren gekomen. Om de aanpak overzichtelijk en behapbaar te houden is het onderwerp opgeknipt in een vijftal cruciale momenten die de werkgroep heeft geconstateerd in de keten. Binnen deze deelonderwerpen zijn en worden de knelpunten in beeld gebracht en worden voorstellen uitgewerkt. Daarbij zoeken we zoveel mogelijk aansluiting bij bestaande structuren. Zo worden de al eerder binnen de binnen de Keten Acute Psychiatrie vastgestelde knelpunten meegenomen en worden acties gezamenlijk afgestemd. Over de in dit hoofdstuk benoemde cruciale momenten in de keten is geoordeeld dat daar echt winst te behalen is. Bij de voorstellen wordt nadrukkelijk gekeken naar een aanpak die provinciebreed is uit te rollen. 5a Preventie De gemeentelijke werkgroep constateert dat Wij-teams/sociale teams een prominente rol dienen te spelen m.b.t. preventie, terugkeer in de wijk na een crisis en de structurele zorg. Mensen die zich verward gedragen, moeten in beeld zijn bij zorg verlenende instanties. Voor complexe situaties zal er gezocht moeten worden naar een passende oplossing op maat. Het Veiligheidshuis kan daarin een rol spelen. Binnen de gemeente Groningen zullen aan het einde van Wij-teams draaien, die een grote rol zullen spelen in het bieden van de juiste zorg en ondersteuning aan de mensen in de wijk. Ook (potentieel) verwarde personen zullen bij de Wij-teams in beeld kunnen of moeten zijn. Ook voor andere gemeenten geldt dat deze een groot aantal zorgtaken uitvoeren voor hun burgers. Elke gemeente zal een sociaal team-functie moeten hebben om de zorgtaken voor burgers met diverse problematiek een passend zorgaanbod te kunnen bieden. De preventie m.b.t. verwarde personen, dat wil zeggen de signalering van problemen, het voorkómen van een acute situatie, is voor een groot deel een taak van de in het Wij-team/sociaal team belegde functies. Deze teams zullen ook voor de vaak complexe problematiek van verwarde personen moeten zijn toegerust. Daarnaast zal er sprake moeten zijn van een goede informatiedeling met andere onderdelen of fases in de keten. Dit laatste zal worden opgepakt binnen het onderdeel communicatie in de keten (zie hierna). De werkgroep heeft als centrale opdracht geformuleerd: -benoem de preventieve taken van gemeentelijke Wij-teams/sociale teams; -breng in kaart welke toerusting van de gemeentelijke Wij-teams/sociale teams nodig is voor de specifieke en complexe problematiek van verwarde personen en welke aspecten niet belegd of aanwezig zijn; -werk voorstellen uit voor toerusting van de ontbrekende aspecten. Op dit moment lopen concreet de volgende zaken: Er wordt een inventarisatie gemaakt bij de Groninger gemeenten m.b.t. de kwaliteit die aanwezig is bij de sociale team functies bij de gemeenten en welke toerusting nodig is. In de zomer van 2016 is een pilot gestart voor het delen van informatie in de preventieve fase (zie hierna bij paragraaf over communicatie door de keten heen). 10

11 In oktober 2016 start een pilot, waarbij informatie uit de politiesystemen m.b.t. verwarde personen die vaker in beeld komen (meldingen) wordt gedeeld met Lentis met als doel om escalaties te voorkomen en sneller in te kunnen zetten op psychiatrische zorg. Hieronder zijn in schema specifieke knelpunten binnen het onderwerp preventie aangegeven die van belang zijn bij de uitwerking van de denkrichtingen/voorstellen. Onderwerp Knelpunt/vraagstuk Actie Benodigde kwaliteit en kennis in Wijteams/sociale teams Verbinding info Fact teams en gemeentelijke Wijteams/sociale teams Is de aanwezige kwaliteit en kennis in de Wij-teams en sociaal teams voldoende voor de aanpak van de problematiek verwarde personen? Wat is nodig? Veel gevallen die bij Fact team in behandeling zijn niet bekend bij gemeentelijke teams. Beschrijven van de benodigde kwaliteiten en wat er nodig is om daar aan te kunnen voldoen Uitzoeken/bedenken en beschrijven 5b Meldpunt Elke gemeente zal een eigen meldpunt moeten hebben waar gedrag van verwarde personen kan worden gemeld. De Groningse werkgroep kijkt naar welke meldpunten er zijn, waar een meldpunt aan zou moeten voldoen en de toerusting daarvan. We constateren op dit moment in elk geval de volgende meldpunten, waar signalen of meldingen binnenkomen over verwarde personen: -112 Meldkamer Noord-Nederland (politie en ambulance) -algemene nummer politie gemeentelijke meldpunten overlast en zorg -gemeentelijke Wij- teams/sociale teams -1 e lijn: huisartsen (overdag) en doktersdienst Groningen (buiten kantooruren) -2 e lijn: Crisisdienst Lentis en verslavingszorg en spoedopvang ziekenhuizen Doel is om aan de voorkant sneller te kunnen sturen op inzet van de juiste zorg. Nu komen meldingen veelal binnen bij 112, wat betekent dat een politieauto en/of ambulance gaat rijden. De vraag is wat er nodig is om in plaats daarvan in een aantal gevallen direct gerichte zorg te kunnen inzetten. Verder is van belang te weten en te bepalen welke rollen de verschillende meldpunten kunnen vervullen in een succesvolle aanpak van verwarde personen. Bij de meldpunten die een onderscheid te worden gemaakt tussen signalen/meldingen over acute situatie en minder acute situaties (signalen over verwaarlozing etc.). Acute situaties worden veelal gemeld bij 112 of het algemene nummer van de politie. Minder acute situaties zullen veelal bij de andere meldpunten binnenkomen. De gemeentelijke werkgroep richt zich op de toerusting en de rol van de meldpunten die in beeld zijn bij de minder acute situaties. Voor de meldpunten die in beeld zijn als het gaat om meldingen van acute situaties, worden voorstellen voor toerusting uitgewerkt in de Keten Acute Psychiatrie. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om toerusting voor een triage op de Meldkamer Noord Nederland die gericht is op sturing op minder inzet door blauw en meer door wit te laten beoordelen. De werkgroep heeft als centrale opdracht geformuleerd voor het onderdeel melding minder acute situaties: -benoem deze meldpunten en de huidige taken daarvan; -benoem de situaties waar verbetering mogelijk is in snellere toeleiding naar de zorg en werk voorstellen daarvoor uit; 11

12 -breng in kaart welke toerusting van deze meldpunten nodig is voor de specifieke en complexe problematiek van verwarde personen en welke aspecten niet belegd of aanwezig zijn. Op dit moment lopen concreet de volgende zaken: De werkgroep binnen de Keten Acute Psychiatrie werkt voorstellen uit voor versterking van de keten in acute situaties. De rol van de meldpunten waar meldingen binnenkomen over acute situaties en de sturing die daar kan plaatsvinden naar meer wit is daar een onderdeel van. De rol/taken/mogelijkheden van de inzet van de gemeentelijke meldpunten zorg en overlast wordt in beeld gebracht, waarbij wordt gekeken welke daar beschikbare informatie kan worden verbonden met zorgverleners, zoals gemeentelijke sociale team functies. Hieronder zijn in schema specifieke knelpunten binnen het onderwerp meldpunt aangegeven die van belang zijn bij de uitwerking de denkrichtingen/voorstellen. Onderwerp Knelpunt/vraagstuk Actie Politie - set van triage vragen voor 0900 Uitzoeken/bedenken en Informeren Zsm na constatering strafbaar feit Meldpunt minder acute situaties 8844 Politie Service Centrum Na aanhouding moet Zsm worden geïnformeerd. Proces daarvoor moet duidelijk zijn. Bepalen welk gemeentelijk meldpunt hét gemeentelijk meldpunt wordt voor onderwerp verwarde personen. En wat daarvoor nodig is om deze toe te rusten. Logisch lijkt het meldpunt overlast en zorg, waarbij andere ingangen niet worden afgesloten. Andere meldpunten: -zorgloket -Wij-teams beschrijven Uitzoeken/bedenken en beschrijven -welke eisen gelden voor een meldpunt? - Welke rol speelt meldpunt overlast en zorg signalerend -Overleg met meldpunt overlast en zorg. Andere gemeenten: bepaal centraal gemeentelijk meldpunt verwarde personen 5c Communicatie door de keten heen De mogelijkheden voor een keteninformatiesysteem voor (delen van) de keten worden onderzocht. Daarbij kan het gaan om delen van informatiedeling van signalen om het oppakken te vergemakkelijken. En om te zorgen voor het verbinden van de schakels in de keten. Doel is verder het samenbrengen van veiligheid en zorg. De werkgroep heeft als centrale opdracht geformuleerd: -benoem de punten in de keten waar het delen van informatie tussen de ketenpartners cruciaal is, in elk geval: 1 preventieve fase: delen van signalerende info zodat in een acute situatie gerichter zorg kan worden ingezet 2 acute fase: delen van informatie voor het op kunnen pakken van de zorg erna (structurele fase); -werk voorstellen uit hoe het delen van relevante informatie in de ketenaanpak op een zo efficiënt en effectief mogelijk wijze gestalte kan krijgen; -start voor deze onderdelen pilots om ervaringen op te doen met de informatiedeling; -werk voorstellen uit voor toerusting van de ontbrekende aspecten. 12

13 Op dit moment lopen concreet de volgende zaken: In de zomer van 2016 is een pilot gestart voor het delen van informatie in de preventieve fase. De pilot draait in de wijk Beijum van de stad Groningen en behelst een pilot voor informatiedeling van signalerende informatie over verwarde personen tussen partners binnen het Veiligheidshuis. Verwarde personen uit de stad Groningen worden in een systeem (VIS2) aangemeld vanuit de WIJ-teams. Vanuit ZSM kunnen de deelnemers aan de Werkplaats (reclassering) worden aangesloten. Vanuit de GGD wordt de forensisch arts (in de pilot equivalent van de acute opvang ) aangesloten. De informatie die wordt aangegeven bestaat uit de NAW-gegevens, de eventuele contactpersoon en het plan van aanpak (indien aanwezig). Wanneer iemand wordt opgepakt, kunnen uit te voeren acties worden ingevoerd. Op deze manier worden de lokale teams, de politie/zsm en de hulpverleners op de hoogte gehouden. Het Veiligheidshuis voert waar nodig een veiligheidscheck uit, monitort de afspraken en schaalt op in de casus wanneer dat nodig blijkt. Hieronder zijn in schema specifieke knelpunten binnen het onderwerp communicatie in de keten aangegeven die van belang zijn bij de uitwerking de denkrichtingen/voorstellen. Onderwerp Knelpunt/vraagstuk Actie Keten Informatiesysteem Communicatie naar strafrecht nadat persoon eerst behandeld in zorgstraat UMCG of andere grotere regionale ziekenhuizen Afspraken delen informatie Hoe komen we tot een Keten Informatiesysteem? En voor welke onderdelen binnen de keten is dat nodig? Indien een verward persoon eerst behandeld wordt in zorgstraat vanwege somatische prioriteit, maar wel sprake is van een strafbaar feit: hoe terugmelden van wat er is gebeurd naar strafrecht Welke convenanten zijn er voor het delen van informatie en zijn deze toereikend (convenanten tussen ketenpartners (acute) psychiatrie en convenant Veiligheidshuis? Uitzoeken/bedenken en beschrijven Uitzoeken/bedenken en beschrijven Uitzoeken/bedenken en beschrijven 5d Opvanglocatie/Crisisbeoordelingskamer acute situaties In Groningen wordt samen met betrokken partners gekeken naar de mogelijkheid voor een provinciebrede opvangmogelijkheid/crisisbeoordelingskamer voor de acute situaties. Er zijn verwarde personen waarvoor duidelijk is dat daar iets voor geregeld moet worden in de zin van een tijdelijke opvang voor de eerste uren en waarvoor geen andere oplossing is. Mensen die snel hulp nodig hebben en niet in een cel thuishoren, maar die op dat moment ook niet terecht kunnen in bijv. een ziekenhuis of de dokterspost. En waarvoor een gedwongen opname ook niet aan de orde is. Van belang is dan dat iemand eerst in een tussenfase tot rust kan komen voordat er kan worden gekeken naar zorg/begeleiding. Binnen deze opvangmogelijkheid zou dan binnen een aantal uren een triage worden gedaan, gericht op te bepalen welke stappen moeten worden gezet voor de korte termijn. Een eerste analyse leert dat het gaat om ongeveer 1 persoon per dag provinciebreed. De werkgroep binnen de Keten Acute Psychiatrie werkt voorstellen uit voor versterking van de keten in acute situaties. Een belangrijk onderdeel daarvan is de ontwikkeling van een opvanglocatie voor de acute situaties. De acties binnen het onderwerp opvanglocatie voor de acute situaties worden niet in de gemeentelijke werkgroep uitgewerkt. Wel is onderwerp van de gemeentelijke werkgroep de 13

14 aansluiting op de opvanglocatie, d.w.z. aan de voorkant (preventief) als aan de achterkant (terugkeer van een persoon uit de opvanglocatie). Op dit moment lopen concreet de volgende zaken: Lentis en de gemeente Groningen werken samen met ketenpartners aan een businesscase om te komen tot een voorstel voor een opvanglocatie/crisisbeoordelingskamer. Gekeken wordt o.a. naar de doelgroep van de opvangmogelijkheid, de meerwaarde en de benodigde voorzieningen. Een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de partners is een voorwaarde. Verder zullen de nodige knelpunten moeten worden opgelost, zoals de juridische basis voor het kunnen vasthouden van personen en de financiering. Vervolgens kan een passende locatie worden gevonden. Uitwerking van de processen die hiermee verband houden gebeurt in de werkgroep binnen de Keten Acute Psychiatrie. Verder zal de businesscase breder moeten worden gedragen in de provincie. 5e Aansluiting op structurele zorg Het is belangrijk en cruciaal voor een succesvolle aanpak dat er een goede aansluiting is op de structurele zorg nadat een verward persoon na een acute situatie weer terugkeert naar de wijk. Het kan zijn dat een persoon na een aantal uren in de cellengang te hebben gezeten weer op straat komt of terugkeert in de huiselijke situatie, zonder dat op dat moment iets wordt gedaan aan het achterliggende probleem van de verwardheid. Verbeteringen zijn vooral mogelijk als het gaat om de verbinding in de keten en in de opvolging in de verschillende fases (preventief/acuut/vervolgzorg). Bijvoorbeeld wordt bekeken hoe de zorg sneller aan kan sluiten ingeval van een acute situatie, ook buiten kantooruren. En hoe de structurele zorg beter kan aansluiten nadat een persoon in een crisissituatie is geweest. Afspraken zullen worden gemaakt tussen de verschillende partijen in de keten die een rol spelen in de zorg van die persoon over overdracht en samenwerking. Uitgangspunt in Groningen is ook dat voor verwarde mensen die geen hulp willen, maar deze wel nodig hebben en/of gevaarlijk kunnen zijn, een plan beschikbaar moet zijn. Elke gemeente heeft hierin een rol. Gemeentelijke sociale/wij-teams en Fact-teams spelen een grote rol. Binnen de gemeente Groningen zijn op dit moment verschillende ontwikkelingen gaande, waarbij voor de ketenaanpak verwarde personen wordt aangesloten: ontwikkeling van een opschalingsmodel voor casussen, waaronder ook verwarde personen. Er is een model in ontwikkeling waarbij bepaald is op welke momenten en in welke situaties wordt opgeschaald, o.a. naar het Veiligheidshuis; inventarisatie van voorzieningen en organisaties die o.b.v. 24-uurs bereikbaarheid zijn ingericht en het doen van voorstellen voor evt. 24-uurs bereikbaarheid voor situaties waarvoor dit niet geregeld is. Duidelijk is dat voor veel extremere situaties een systeem voor 24-uurs bereikbaarheid is ingericht, zoals IBS, huisverboden. De werkgroep staat vooral voor de taak om oplossingen te bieden voor het grijze gebied, de situaties waarbij bevoegdheden zoals IBS, inbewaringstelling etc. niet aan de orde kunnen zijn, maar waarbij duidelijk is dat zonder interventie het niet goedkomt; aanpak woonoverlast: op 21 april jl. is in Groningen een werkconferentie Woonoverlast geweest, waarin aan de orde is geweest hoe een meer effectieve aanpak van woonoverlast kan worden vormgegeven. In de op te zetten pilot in de stad Groningen zal worden geëxperimenteerd met een werkwijze waarmee meer snelheid kan worden aangebracht in het oplossen van overlastsituaties. Een werkwijze bovendien die mensen die overlast ervaren en de veroorzakers ervan duidelijk maakt hoe overlast situaties worden aangepakt; pilot ten behoeve van het realiseren van een sterk herstelondersteunend GGZ-netwerk in de wijk De Wijert. In Groningen is de samenwerking tussen de verschillende partners in de wijk rond mensen met psychische problemen nog gering. De verbinding tussen het FACT-team en complexe problemen) en het WIJ-team is beperkt aanwezig. Verschillende partners hebben de handen 14

15 inéén geslagen om een werkwijze te ontwikkelen die er voor zorgt dat er een solide herstelondersteunend netwerk wordt gevormd in de wijk, waarbij de persoon met psychische aandoeningen zijn/haar eigen herstelresultaten bepaalt en daarbij de regie heeft. Deze werkwijze wordt in een pilot uitgevoerd in de wijk De Wijert (gemeente Groningen). In de pilot wordt voornamelijk gefocust op mensen met ernstig psychiatrische aandoeningen (EPA). Daarnaast wordt ook gekeken of de nieuwe werkwijze toepasbaar is op een bredere groep GGZ-cliënten. De pilot zal in september 2016 van start gaan. Doel is om in september 2017 zicht te hebben op de (maatschappelijke) kosten en baten van de pilot. Ook wordt dan gekeken of/hoe de nieuwe werkwijze kan worden opgeschaald naar andere regiogemeenten. De werkgroep heeft als centrale opdracht geformuleerd: -benoem de structurele zorgtaken van gemeentelijke Wij-teams/sociale teams; -breng in kaart welke toerusting van de gemeentelijke Wij-teams/sociale teams nodig is voor de specifieke en complexe problematiek van verwarde personen en welke aspecten niet belegd of aanwezig zijn (zie ook paragraaf over preventie); -werk uit welke informatie nodig is vanuit een acute situatie om zorgtaken te kunnen oppakken; -werk uit welke voorzieningen nodig zijn om de zorgtaken te kunnen oppakken en kijk welke andere ontwikkelingen daarin kunnen voorzien (ontwikkeling Wij-teams, 24-uurs bereikbaarheid); -werk voorstellen uit voor toerusting van de ontbrekende aspecten. Op dit moment lopen verder, naast de hierboven geschetste ontwikkelingen, concreet de volgende zaken: In (de regio) Groningen zijn diverse opvanglocaties voor personen die tijdelijk een andere plek moeten hebben om tot rust te komen of om de juiste zorg en begeleiding te krijgen. Daarin is een grote diversiteit. De diverse locaties worden in beeld gebracht en de knelpunten m.b.t. beschikbaarheid. De informatie die nodig is vanuit de opvanglocatie voor acute situaties voor het kunnen oppakken van de gemeentelijke en andere structurele zorg- en hulpverlening wordt in beeld gebracht en ingebracht in de werkgroep binnen de Keten Acute Psychiatrie. Pilot casustafel met een Zorg & Veiligheidsteam voor complexe situaties. In het najaar start een pilot waarbij onder procesregie van het Veiligheidshuis complexe casussen m.b.t. verwarde personen kunnen worden opgepakt waarbij binnen de bestaande kaders tevergeefs alles is geprobeerd om tot een oplossing te komen. Om een doorbraak te forceren kan een casus worden ingebracht in dit expertteam, dat is samengesteld uit cruciale partners met beslissingsbevoegdheid. Het Z&V-Team zal moeten bestaan uit mensen die deze aanpak mee vorm willen geven, dus het vraagt specifieke kennis, kunde en ook een zeker mandaat of gedragenheid vanuit zijn of haar organisatie om beslissingen te kunnen nemen en afspraken te kunnen maken die buiten de reguliere afspraken staan. Hieronder zijn in schema specifieke knelpunten binnen het onderwerp aansluiting op structurele zorg aangegeven die van belang zijn bij de uitwerking van denkrichtingen/voorstellen. Een eerste uitwerking van een voorstel is te vinden in de bijlage. Onderwerp Knelpunt/vraagstuk Actie Bredere tweede triage Welke vorm van een tweede bredere triage (na triage acute situatie) is nodig en voor welke personen (bijv. schifting maken voor gevallen met zwaartepunt veiligheid?) Uitzoeken/bedenken en beschrijven 15

16 Benodigde kwaliteit en kennis in Wij-team Benodigde informatie voor gemeente bij terugkeer bereikbaarheid buiten kantooruren verzekeren van onverzekerde personen Opvangmogelijkheden voor niet-acute situaties Problematiek overlast in huurwoningen nazorg verwarde personen Is de aanwezige kwaliteit en kennis in de Wij-teams voldoende voor de aanpak van de problematiek verwarde personen? Wat is nodig? Gemeente/Wij-team heeft minimale informatie nodig. Welke (minimale) informatie en op welke wijze? Info nodig voor risicoinschatting zorg/veiligheid Wat regelen we qua bereikbaarheid buiten kantooruren? Kan een koppeling worden gelegd met piket gemeentelijke kolom? Hoe gaan we dit opzetten? Welke mogelijkheden zijn er op niveau van de stad/provincie? Hoe woningbouwcorporaties betrekken? - inbedden werkwijze werkplaats ZSM implicaties voor nazorg verwarde personen zorg omschrijven. Beschrijven van de benodigde kwaliteiten en wat er nodig is om daar aan te kunnen voldoen Uitzoeken/bedenken en beschrijven Uitzoeken/bedenken en beschrijven, aansluiting bij ontwikkeling gemeente Groningen Uitzoeken/bedenken en beschrijven In kaart brengen Aansluiting zoeken bij aanpak woonoverlast 16

17 6 Regionale afstemming Bestuurlijke regionale afstemming Vanuit het politieoverleg RBPO voor de 3 noordelijke provincies zijn 3 burgemeesters benoemd als ambassadeur voor het onderwerp voor hun provincie. Zij hebben voor dit onderwerp een trekkersrol binnen hun provincie. Voor de provincie Groningen is dat burgemeester Galama van Stadskanaal. De 3 burgemeesters hebben een aanjagende rol voor dit onderwerp en stemmen af wat er gebeurt binnen de 3 provincies op dat gebied. Geconstateerd is dat binnen de 3 provincies ontwikkelingen zijn m.b.t. de aanpak van de problematiek, maar de stand van zaken is nog erg verschillend. Bekeken wordt welke aandachtspunten en knelpunten provinciegrens overstijgend zijn en verder wordt bekeken op welke punten van elkaar kan worden geleerd. Uitgangspunt is dat de provincies afzonderlijk wel verdergaan met de eigen concrete invulling van de aanpak. Het Op Overeenstemming Gericht Overleg (OOGO) wordt benut om de wethouders zorg mee te nemen in het proces en de aanpak af te stemmen. Het is zaak om het onderwerp zowel vanuit de veiligheidskant als de zorgkant aan te vliegen. Ambtelijke regionale afstemming Wat wordt er provinciebreed georganiseerd en wat wordt van gemeenten zelf verwacht? Zoals gezegd is de werkgroep bezig met een provinciebrede ketenaanpak. Daarbij wordt bekeken voor welke onderdelen in de aanpak een proces te ontwikkelen is dat provinciebreed is uit te rollen. Daarbij gaat het met name om oplossingen voor acute situaties en de aanpak buiten kantooruren. Daarbij is het zo dat veel ketenpartners op provinciebreed niveau werken. Voor zover de oplossing zit in zorg door een organisatie die regionaal werkt, zal de aanpak ook regionaal moeten worden bepaald. Met name geldt dit ook voor de verbindingen in de keten. Duidelijk is dat het invullen van de zorgkant waarvoor de gemeenten verantwoordelijk zijn (met name de sociale teams functie) en begeleiding zal moeten worden georganiseerd door gemeenten zelf. Gemeenten zullen met andere woorden zelf hun zorgtaken als het gaat om preventie (signalering) en structurele zorg op orde moeten hebben. Vanuit de werkgroep worden voorstellen uitgewerkt om te faciliteren dat de gemeentelijke zorg beter kan aansluiten op crisissituaties van een persoon uit de gemeente en informatie daarover in de keten. In de werkgroep hebben verschillende gemeenten zitting, naast de genoemde ketenpartners. Op 16 maart 2016 heeft er in Haren een ambtelijke bijeenkomst over dit onderwerp plaatsgevonden, waarbij ambtenaren vanuit zorg en OOV van de Groninger gemeenten zijn bijgepraat over het onderwerp en de aanpak voor Groningen. In juni zijn de gemeenten per nieuwsbrief over de stand van zaken op de hoogte gesteld. 17

18 7 Planning Zoals gezegd zal er aan het einde van de zomer 2016 geen sprake zijn van een sluitende ketenaanpak in Groningen, net als overigens in de rest van het land. Wel zal een plan van aanpak gereed zijn, waarin de denkrichtingen zijn aangegeven waarvoor de werkgroep bezig is voorstellen uit te werken. Voorstellen die vooral zijn gericht op verbindingen in de keten waarvan wordt geconstateerd dat deze niet voldoende werken. Er is sprake van een brede complexe problematiek, die op lang niet alle punten op lokaal niveau kan worden opgelost. Dit jaar zullen al pilots gaan draaien op onderdelen, zoals beschreven in hoofdstuk 5. Planning: 1. Proces om te komen tot een sluitende aanpak: december 2015 (afgerond) Bepalen reikwijdte van de werkgroep Bepalen totale omvang van het onderwerp dat valt onder gemeentelijke regie Balans en mix tussen veiligheid en zorg Afbakening met de werkgroep binnen de Keten Acute Psychiatrie, specifiek Optimalisatie Opvang Verwarde Personen Bepalen welke delen van de aanpak vragen om een regionale aanpak of afstemming: regionaal trekker burgemeester Galama 2. Uitwerken inhoud: 2016 Bepalen welke zaken al (goed) geregeld zijn en welke regeling behoeven Bestuurlijke afstemming in o.a. OOGO, VGGZ, RBPO Onderzoeken opvanglocatie acute situaties en inrichting triage Inrichten triage Signalering en bespreking bekende chronisch verwarde personen (oggz-netwerkfunctie); anticiperen op nieuwe Wet verplichte GGZ (meldpunt/procedure voor burgers per gemeente) Ontwikkelen/verbeteren keten voor vroege signalering, tijdige (bemoei)zorg en begeleiding verwarde personen en maken afspraken en treffen voorzieningen daarvoor Oplossen knelpunten, zoals informatie-uitwisseling Leren van voorbeelden in het land en afstemming met landelijk aanjaagteam 3. Procedure: okt/nov 2016 (plan van aanpak) Tussentijdse afstemming op bestuurlijk niveau Afstemming met o.a. OGOO, RBPO, overleg burgemeesters, lokale driehoeken en nader te bepalen overleggen en organisaties Besluitvorming in college en andere te bepalen gremia 4. Implementatie: vanaf na de zomer 2016 Uitvoeren gemaakte afspraken Starten en uitvoeren pilots Monitoring Bijstelling 18